QUAESTIO XCIV.

De triplici divisione libertatis arbitrii secundum Magistrum, scilicet a necessitate, a peccato, et a miseria.

Deinde ratione ejus quod dicit Magister in libro II Sententiarum, distinct. XXV, in illo cap. Est namque libertas arbitrii triplex, quaeritur de triplici libertate arbitrii, scilicet a necessitate, a peccato, et a miseria.

1. Et de libertate a necessitate dicit sic: " A necessitate et ante peccatum, et post aeque liberum est arbitrium: sicut enim tunc cogi non poterat, ita nec modo. Ideoque voluntas merito apud Deum judicatur, quae semper a necessitate libera est et numquam cogi potest. Ubi necessitas, ibi non est libertas: ubi non est libertas, nec voluntas, et ideo nec meritum. Haec libertas in omnibus est tam bonis quam malis. "

2. Adhuc, Bernardus in libro de Libero arbitrio et gratia sic dicit: " Libertas arbitrii est a peccato, et a coactione, et a miseria, " Et quaeritur, Qualiter ista divisio concordat cum prima quam ponit Magister?

3. Adhuc, Bernardus, ibidem, " Libertas a coactione est liberi arbitrii:

libertas a peccato, liberi consilii: libertas a miseria, libertas complaciti. "

4. Adhuc, Bernardus, ibidem, " Libertas arbitrii est liberum velle. " Ibidem, Bernardus: " Arbitrii est discernere quid liceat, consilii quid expediat, complaciti quid libeat. "

5. Adhuc, Ibidem, Bernardus: " Arbitrii est liberum velle, consilii veram sapere, complaciti plenum posse. "

6. Adhuc, Quaeritur de alia Sanctorum divisione, Augustini scilicet et aliorum, quod est libertas naturae, et gratiae, et gloriae.

7. Adhuc, Quaeritur de divisione Anselmi quam dat in libro de Libero arbitrio sic dicens, quod. " libertas quaedam est accepta, quaedam non: et acceptarum quaedam est cum rectitudine, quaedam non: et illarum quae sunt cum rectitudine, quaedam sunt cum rectutidiamissibili, et quaedam non. " Quaeritur ergo de omnibus istis divisionibus, Penes quid sumantur, et quomodo reducantur ad idem ? Divisio enim generis in species per commune univocum deberet dari: libertas autem videtur univoce de istis omnibus praedicari.

Adhuc, Liberum a coactione sive de necessitate, sicut inducit Magister in praeinducto capitulo libri II Sententiarum, distinct. XXV, aequaliter convenit bonis et malis in statu innocentiae, et in statu culpae, et in statu miseriae, et in statu gloriae: libertas autem a culpa non aequaliter, nec libertas a miseria.

Ratione hujus quaeritur, Si libertas sit amissibilis ?

Et videtur, quod sic: quia

1. Quod capit intensionem et remissionem, si multiplicentur causae remissionis et intendantur, videtur in totum destrui posse: et sic libertas videtur posse destrui et amitti ex peccato et ex miseria.

2. Adhuc, Sic est in aliis qualitatibus quae intenduntur et remittuntur: si enim album est nigro impermixtum, et albius nigro impermixtius, tantum, potest misceri nigrum cum albo, quod destruatur. Et sic dicit Augustinus in libro VIII de Confessionibus , de peccato, quod dum peccato non resistitur, fit consuetudo, et ex consuetudine tandem dura necessitas, qua homo tenetur in peccato. Sed in praeinducto capitulo dicit Magister ex verbis Augustini quod ubi est necessitas, ibi non est libertas: et ubi non est libertas, ibi non est voluntas. Ergo videtur, quod libertas amissibilis sit per peccatum.

Solutio. Dicendum, quod divisiones libertatum quae dantur a Sanctis, dupliciter accipiuntur, hoc est, ex duplici comparatione liberi arbitrii. Hoc enim potest comparari ad actus, et potest compari ad finem. Si comparatur ad actus: tunc datur illa divisio libertatis a coactione et a peccato et a miseria, et sicut dicit Magister in libro II Sententiarum,, distinct. XXV, cap. ultimo, Libertas anecessitate sive a coactione est per naturam. Ex eo enim quod anima rationalis elevata est supra materiam corporalem, et non obligata ei, sed potius materia corporalis obligata est animae et movet et continet eam, habet libertatem a coactione in omnibus actibus suis, quos habet vel secundum arbitrium rationis vel secundum electionem voluntatis. Libertatem autem, a peccato habet a gratia gratum faciente. Libertatem a miseria habebit a gloria in statu futurae beatitudinis. Si autem comparatur ad finem: sic datur divisio Anselmi, quia sic quaedam libertas est non accepta, sicut divina: quaedam accepta, sicut creata in Angelis et hominibus: quaedam cum rectitudine naturali data in conditione, sicut illa quae fuit in statu innocentiae, sicut supra dixit Magister in libro II Sententiarum, distinct. XXIV, cap. Hic considerandum est. Illud utique adjutorium quo poterat primus homo manere si vellet, fuit libertas arbitrii ab omni labe et corruptione immunis, atque voluntatis rectitudo et omnium naturalium potentiarum animae sinceritas atque vivacitas. Si autem est rectitudo virtutis et gratiae: tunc est rectitudo quae est in statu gratiae. Si vero est rectitudo elevans ab incurvatione miseriae: tunc est rectitudo gloriae.

Ad primum ergo dicendum, quod Magister ibi non describit libertatem quae est a coactione et a natura, quae aequaliter est in bonis et malis. Et ratio hujus eliam est secundum grammaticos, quia dicitur a privatione simplici coactionis: privationes autem impossibile est accipere intensionem vel remissionem: quia unus non dicitur caecior altero, ubi omnes aequaliter lumine privati sunt.

Ad aliud dicendum, quod divisio Bernardi omnino concordat cum divisione Magistri: quia libertas a coactione idem est cum libertate a necessitate et a natura: libertas autem a peccato ab utrisque ponitur aequalis re, et libertas a

miseria similiter. Duo enim sinit deprimentia facultatem hominis, peccatum scilicet, et paena. Et contra illa duo sunt remedia liberatoris, gratia scilicet sublevans a peccato, et gloria sublevans a paena.

Ad dictum Bernardi dicendum, quod hoc stat sicut jacet. Quia enim liberum arbitrium est facultas rationis et voluntatis, propter hoc ad quosdam determinatur rationis actus, et ad quosdam actus voluntatis: et hoc intendit Bernardus, et non aliud.

Ulterius dicendum ad dictum Bernardi, quod cum dicit, quod arbitrii est liberum velle, determinat ad actum principalem libertatis qui est velle. Et cum dicit, quod arbitrii est discernere quid liceat, determinat arbitrium rationis ad finem ad quem datum est. Et similiter cum dicit, consilii quid expediat, iterum determinat consilium ad finem ad quem datum est homini. Et similiter cum dicit, complaciti quid libeat, determinat complacitum iterum ad finem ad quem datum est homini.

Et similiter in sequenti, unumquodque istorum determinat ad finem: libertas enim est ad libere velle, consilium et inquisitio ad verum sapere, complacitum autem non est perfectum nisi in pleno posse quando potest quidquid vult et nihil ultra secundum rationem.

Ad id quod quaeritur de alia divisione, jam responsum est: quia est eadem cum ista. Libertas enim naturae est eadem cum libertate a coactione, et libertas gratiae eadem cum libertate a peccato, et libertas gloriae eadem cum libertate a miseria.

De divisione Anselmi dicendum, quod data est in comparatione ad finem et causam. Acceptum enim, et non acceptum dicta sunt par causam: rectitudo autem finis est libertatis. Et de his satis dictum est aupra in quaestione de definitione liberi arbitrii quam dat Anselmus.

Ad id quod quaeritur ulterius, Si libertas sit amissibilis?

. Dicendum, quod libertas a coactione numquam est amissibilis: quia a natura est: natura enim non tollitur per peccatum, sed vulneratur. Sed libertas a peccato amissibilis est per peccatum: et libertas a prima miseria amissibilis per miseriam paenae aeternae. Et quod damnati non possunt velle bonum, sed volunt malum, non est per necessitatem et coactionem, sed per extremam damnationem, qua obstinati sunt in malo. Et de hoc etiam supra in definitione liberi arbitrii data ab Anselmo sufficienter dictum est.

Ad ultimum quod objicitur, dicendum quod non est simile de libero arbitrio et aliis qualitatibus: libertas enim arbitrii naturalis est et data cum natura: et ideo non habet contrarium permiscibile sibi per quae tolli possit. Aliae autem qualitates sunt passiones vel passibiles qualitates inferentes vel illatae: et habent contraria quorum permixtione remitti possunt et intendi et etiam destrui per modum alterationis.