ARTICULUS II.

Utrum conscientia sit idem quod synderesis ?

Deinde quaeritur, Utrum conscientia sit idem quod synderesis?

Et videtur, quod sic.

1. Ezechiel, i, 6, super illud: Quatuor facies uni, Glossa: " Synderesis est scintilla conscientiae. " Videtur ergo, quod conscientia sit idem quod synderesis..

2. Adhuc, In eadem Glossa dicitur, quod per quatuor facies intelliguntur quatuor vires animae, scilicet rationalis, concupiscibilis, irascibilis, et synderesis. Rationalis per faciem hominis, irascibilis per faciem leonis, concupiscibilis per faciem vituli, synderesis per faciem aquilae. Cum ergo conscientiam necesse est reduci ad aliquam illarum, et non possit reduci nisi ad synderesim: ergo Addetur, quod idem sit cum synderesi.

Contra:

Differentiae conscientiae non conveniunt cum synderesi. Est enim conscientia munda et immunda, et recta et non recta, et deponibilis: unde dicitur alicui qui habet, conscientiam immundam, quod deponat oam. Horum nihil convenit synderesi. Ergo conscientia, non est synderesis.

Ulterius quaeritur, Si conscientia sit idem quod lex naturalis?

Et videtur, quod non: quia, lex naturalis scripta in naturali judicatorio, ut dicit Basilius, numquam est deponibilis. Ergo conscientia non est idem quod lex naturalis.

Contra:

1. Joannes Damascenus: " Lex Dei intellectum nostrum attrahit ad seipsam, et pungit nostram conscientiam. " Sed attrahere intellectum nostrum officium est conscientiae. Ergo videtur, quod conscientia idem sit quod, lex naturalis.

2. Ad. hoc idem arguitur in Glossa in praecedenti articulo superius inducta, ad Roman, ii, 14 et 15, quae sic dicit: " Etsi Gentiles non habeant legem scriptam, habent tamen legem naturalem, qua quis intelligit et sibi conscius est quid sit bonum, et quid sit malum. " Sed conscientia est qua quis conscius est sibi quid sit bonum et quid sit malum. Ergo conscientia est lex naturalis.

Ulterius quaeritur, Si conscientia sit semper in actu, vel aliquando in habitu ?

Et videtur, quod semper in actu: quia

1. Dicitur scintilla conscientiae: scintilla autem semper micat: ergo videtur, quod conscientia semper sit in actu inclinationis ad bonum, et murmurationis ad malum.

2. Adhuc, Ezechiel, xxviii, 18, super illud: Producam ignem de medio tui, Glossa: " Omnia quae aedificasti malae conscientiae ignis consumet. " Ergo conscientia est ignis. Ex hoc arguitur, quod semper sit in actu: quia ignis semper micat et ardet.

3. Adhuc, Physicum dictum est, quod ponderosum semper tendit ad centrum: quia etsi actu non tendat, tamen semper facit inclinationem ad descensum. Ergo a simili cum conscientia semper remordeat ad malum, et inclinet ad bonum, semper debet dici in actu, quamvis non semper consequatur effectum.

Contra.:

1. Constat, quod, conscientia est in parvulis. et in illis non est in actu.

2. Adhuc, Conscientia est quaedam scientia: scientia est habitus qui non est semper in actu: ergo conscientia non semper est in actu.

Solutio. Ad primam quaestionem dicendum est, quod synderesis non est conscientia: quia synderesis est quaedam potentia animae: conscientia autem est habitus, ut in antehabitis probatum est. Duo tamen habet in se synderesis per duplicem respectum: unum ad superius, et alterum ad inferius. A superiori regitur, inferius regit. Et per respectum ad superius attingit habitum legis naturalis, quae regens est: propter quod et ipsa synderesis potentia habitualis est et non potentia nuda: et sic dicitur scintilla conscientiae, et communicat in aliquo cum synderesi conscientia. Alterum habet respectum ad rationem inferiorem quae disponit particularia: et in his propter defectum rationis et voluntatis et liberi arbitrii aliquando praecipitatur: et dicimus aliquando conscientiam mundam et immundam, rectam et non rectam. Et quantum ad hoc nullam habet convenientiam cum synderesi.

Et per hoc patet solutio ad omnia quae objiciuntur de hoc.

Ad id quod ulterius quaeritur, Si conscientia sit lex. naturalis?

Dicendum, quod lex naturalis et conscientia differunt per essentiam, sed conveniunt in ordine ad idem, sicut in syllogismis principium et illata conclusio. Lex enim naturalis principium est quo regitur conscientia, sub quo principio ratio assumit de hoc et de illo: et conscientia concludit de faciendo vel non faciendo. Ut sic verbi gratia., lex naturalis dicit esse non fornicandum, nec furandum, nec occidendum, ratio assumit hoc vel illud esse fornicationem et furtum vel homicidium, conscientia concludit non esse furandum.

Et per hanc distinctionem patet solutio omnium objectorum ad illam partem.

Ad id quod juxta hoc quaeritur, Utrum conscientia semper sit. in actu?

Dicendum, quod semper est in actu instigationis ad bonum, et retractionis a malo, sicut bene probant objectiones inductae: sed non consequitur effectum secundum actum propter exhortationem rationis, voluntatis, et liberi arbitrii.

Et per hoc iterum patet solutio circa hoc.