Albert the Great, Summa Theologiae

1, Augustinus in libro de Natura et gratia dicit sic: " Praevenit, ut pie vivamus: subsequitur, ut cum illo semper vivamus. " Secundum hoc videtur quod gratia praeveniens sive operans referatur ad totam vitam praesentem: subsequens autem sive cooperans ad totam, vitam futuram, in qua vivemus cum Deo.

2. Adhuc Augustinus, ibidem, " Praevenit, ut sanemur: subsequitur, ut vegetemur. " Secundum hoc videtur, quod gratia justificationis impii sit gratia praeveniens: et gratia profectus de virtute in virtutem, sit gratia subsequens.

3. Adhuc, Augustinus, ibidem, " Praevenit voluntatem, ut velit bonum: subsequitur, ut compleat sive persistat. " Secundum hoc videtur, quod gratia praeveniens est voluntatem informans, et gratia subsequens sit idem cum perseverantiae dono: et hoc non dicitur in littera.

4. Adhuc,, Ad Roman, viii, 29 et 30.: Quos praescivit, et praedestinavit conformes fieri imaginis Filii sui... hos et vocavit: et quos vocavit, illos et justificavit: quos autem justificavit, illos et glorificavit. Videtur ergo, quod

Apostolus aliter dividat gratiam quam Augustinus. Apostolus enim videtur ponere has differentias praedestinationis, vocationis, justificationis, glorificationis: Augustinus autem non ponit nisi gratiam operationis et cooperationis.

5. Adhuc, Super illud Exodi, xxxiii, 13: Si inveni gratiam in conspectu tuo, ostende mihi faciem tuam, dicit Glossa: " Non una gratia sufficit sanctis: una enim praecedit ut Deum diligant et cognoscant. Altera subsequitur ut se mundos custodiant. " Et hoc dicitur in littera: gratia enim praeveniens dicitur in littera quae facit nos velle. Altera subsequens quae facit currere in profectum bonorum.

6. Adhuc, Isa. xxxi, 5, super illud: Proteget Dominus exercituum Jerusalem,, protegens et liberans, transiens et salvans: datur quadruplex differentia gratiae, scilicet protectionis, liberationis, transitionis, et salutis. Et quaeritur, Penes quid istae differentiae sumantur?

7. Adhuc Chrysostomus super Joannem, Homil. 14, super illud, Gratiam pro gratia , dicit sic: " Etenim et ipsa quae sunt legis, gratiae erant: et ipsum generari nos ex non entibus, gratia fuit: non enim directionibus praecedentibus hanc accepimus remunerationem. Qualiter enim qui neque eramus ? " Quasi diceret: Non poteramus ex directione accipere, cum non essemus: sed Deo ubique praecedentibus beneficiis incipiente, non generari nos solum ex non entibus, sed etiam generatos discere ea quae facienda sunt, et quae non sunt facienda, et hanc in natura accipere legem, et hoc conscientiae judicium incorruptibile imposuisse nobis, gratiae fuit maximae et clementiae ineffabilis.

8. Adhuc, Idem, ibidem, " Sed et hanc corruptam, legem scilicet naturae, per legem scriptam instaurare gratiae fuit. "

9. Adhuc, Anselmus dicit, quod gratia est quae descendit a gratuita voluntate. Et secundum hoc valde multiplex est, omne scilicet donum quod gratis datur.

Ulterius quaeritur, Quare dicitur gratia operans et cooperans ?

Si enim, sicut dicit Augustinus, dicitur gratia operans, quae operatur bonam voluntatem, cum bona voluntas non sit nisi informata per gratiam, videbitur quod sit operans quae operatur gratiam in voluntate: et sic idem facit seipsum, quod est valde inconveniens et impossibile.

Solutio. Dicendum, quod Augustini auctoritas quam inducit Magister de gratia praeveniente et subsequente, ab Augustino posita in libris contra Pelagianos, qui gratiam Dei evacuabant, et dicebant a libero arbitrio esse bonum opus sicut volente et currente, et a gratia Dei non nisi sicut adjuvante et communicante. Et propter hoc Augustinus secundum Catholicam fidem volens hunc errorem corrigere per verbum Apostoli, ad Roman, ix, 16: Non volentis, neque currentis, sed Dei miserentis est: dividit gratiam in operantem et cooperantem, sive praevenientem et subsequentem, ut ostendat, quod totum est ex gratia Dei, quae primo praevenit voluntatem ut velit, et subsequitur voluntatem opus ministrantem, ne frustra velit: eo quod opus voluntatis sive liberi arbitrii frustra est ad meritum nisi sit gratia informatum. Unde solae illa divisiones Augustini ad propositum sunt, id est, ad evacuationem haeresis Pelagianorum. Aliae tamen multae divisiones gratiae sunt, sicut probant objectiones, per effectus gratiae datae.

Ad primum ergo dicendum, quod licet principaliter praeveniat informando voluntatem, tamen. etiam quidam modus praeventionis est, quo nos hic praevenit in gratia: et quidam modus subsecu-

tionis, quo gloria sequitur gratiam. Et hoc intendit Augustinus et non aliud, ut scilicet Intelligamus, quod nihil est in nobis nisi ex gratia Dei.

Ad aliud dicendum eodem modo, quod quidam modus praeventionis est quo sanamur ab infirmitate, et alius subsecutionis quo vegetamur de virtute in virtutem: et hos effectus intendit assignare Augustinus, et non aliud.

Ad aliud eodem modo dicendum, quod Augustinus duos effectus gratiae intendit ibi assignare: unum incipientis, et alterum perseverantis In tentatione: neutrum enim horum potest habere homo nisi ex gratia Dei et gratuito dono ipsius.

Ad aliud dicendum, quod Apostolus intendit ibi assignare effectus gratiae, quos operatur Deus in nobis sine nobis, qui sunt praeparationes gratiae, quae est praedestinatio ab aeterno: vocationis a peccato, quae accipitur per terminum a quo: justificationis, quae accipitur per terminum ad quem: glorificationis, quae accipitur per finem intentum a tribus praehabitis: glorificat enim cum imponit coronam gloriae.

Ad aliud dicendum, quod illud quod dicitur in Glossa super illud Exodi, xxxiii, 13: Si inveni gratiam, etc, verum est: quia non una gratia indigent Sancti, sed multis: quia multiformis est gratia Dei. Et licet multipliciter praeveniat in omnibus gratiis, tamen principaliter praevenit in fide et dilectione, ut cognoscamus et diligamus: quia fides est fundamentum virtutum, gratia vero forma: subsequens autem gratia est, ut in omnibus mundam habeamus vitam et in nullo pollutam.

Ad aliud dicendum, quod illud Isaiae, xxxi, 5: Protegit Dominus, datur per quatuor effectus gratiae, quorum primus est transitus in visitando, quando Dominus visitat singulos in salutari suo. Secundus est protegens, quando protegit nos ab impugnatore. Tertius est liberans a malo quod indixit impugnator,

Quartus est salus per quam nos salvat. Et sic continue transit per Judam, hoc est, per suos consitentes et glorificantes Deum: quia, sicut dicit beatus Bernardus: " Sicut enim non dormit neque dormitat qui custodit Israel , ita non dormit neque dormitat qui impugnat Israel. "

Ad aliud dicendum, quod Chrysostomus intendit dicere, quod omne donum naturae et omne donum gratiae a gratia Dei est, et nihil horum habemus a nobis: sicut etiam dicitur, Jacobi, i, 17: Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum. Et tales divisiones non faciunt ad propositum, ut scilicet haereses Pelagii evacuentur, et ideo non inducuntur.

Ad aliud dicendum, quod Chrysostomus dicit, quod totum est de gratia quidquid datur nobis de lege naturae, de lege scripta, et lege gratiae: et hoc verum est: et ideo dicitur, I ad Corinth. xv, 10: Gratia Dei sum id quod sum.

Ad aliud dicendum, quod Anselmus verum dicit: quia illa est definitio gratiae, et quod multiplices sunt gratiae: sed illas non oportuit inducere hic: quia hic non intendit de divisionibus gratiarum, sed tantum de evacuatione haeresis Pelagianae, quae gratiam evacuavit: et ideo non inducuntur nisi ea quae valent ad hoc.

Ad id quod juxta hoc ultimo quaeritur, dicendum quod gratia non operatur seipsam, sed operatur voluntatem in forma gratuiti boni, sicut albedo superficiem constituit in forma albi efficienter: tamen totum faciens est Deus, et gratuita ejus voluntas: et sic idem non operatur seipsum.