QUAESTIO III. Utrum divina potentia possit in effectum actu infinitum.

Tertio quaeritur de infinitate divinae potentiae (inanium ad opus, utrum videlicet divina potentia possit in effectum actu infinitum. Et quod sic, ostenditur hoc modo.

1. Potentia se habet proportionaliter ad opus, unde tanta potentia potest in tantum opus; ergo et maior in maius, et infinita actu in infinitum actu.

2. Item, omnis potentia, quae operatur ex se tota, si est infinita, producit infinitum, cum operetur ex tota sua virtute ; sed divina potentia, cum sit simplicissima, se tota operatur; ergo videtur, quod producat effectum infinitum. Si tu dicas, quod hoc non potest esse propter defectum et limitationem ipsius effectus; contra; frustra est potentia, quae non reducitur ad actum; unde et Philosophus dicit, quod frustra est potentia activa, cui non respondet passiva; ergo aut potentia divina frustra est infinita, aut ei respondet effectus infinitus et potentia passiva infinita.

3. Item, omnis potentia potest se ipsam manifestare, ergo divina potentia, cum sit infinita, potest suam infinitatem manifestare; sed infinitas non manifestatur nisi in effectu infinito; ergo etc. Si tu dicas, quod manifestatur in productione Filii et Spiritus sancti; tunc obiicitur, quod Spiritus sanctus habet potentiam infinitam; ergo potest ipsam manifestare, sed non in productione personae infinitas; ergo in productione creaturae.

4. Item, omne possibile ponibile in esse; sed Deus potest producere infinita; ergo infinita produci est possibile, ergo ponibile. Sed " possibili posito in esse, nullum accidit inconveniens ": ergo posito, quod Deus faciat infinita, nullum accidit inconveniens.

Sed Deus potest omne illud quod non est inconveniens posse vel facere; ergo Deus potest facere, quod sint infinita actu.

5. Item, appelletur A omne creabile; tunc quaero; A aut est finitum, aut infinitum. Si finitum, et Deus non potest nisi A; ergo non potest nisi finita; ergo potentia eius est finita. Si infinitum, et Deus potest facere A; ergo potest Jacere aliqua actu infinita.

6. Item , " continuum est divisibile in infinitum 3 "; quaero, utram Deus possit reducere potentiam continui ad actum. Si non potest; ergo potentia continui excedit potentiam Dei; quod est absurdum , quia tunc potentia divina esset finita. Si eam potest reducere ad actum omnino; sed hoc non est, nisi cum est actu divisum in partes infinitas; ergo etc.

Sed contra; 1. Quod non possit in effectum intensione infinitum videtur, quia infinito simpliciter nihil est maius: ergo si producit effectum infinitum , tunc ergo illo nihil est maius; ergo Deus non est maior. Si ergo hoc est summae nobilitatis in Deo, quod nihil possit ei aequari, producere talem effectum est contra nobilitatem divinae potentiae; ergo etc.

2. Item, omne quod est actu infinitum, est summe simplex. Nam si est aliqua compositio, tunc est ibi coarctatio et limitatio. Si ergo Deus producit effectum infinitum, illud est simplicissimum; sed in simplicissimo idem est essentia, bonitas et potentia; ergo si effectus est infinitus in potentia et bonitate, ergo summum bonum, ergo non bonum propter aliud, ergo non bonum propter Deum; ergo nec a Deo, quia universa propter semetipsum operatus est Dominus , et idem est finis, quod et primum principium. Ergo si est infinitus, non est a Deo: ergo non est effectus; et sic patet etc.

3. Item, si Deus potest in effectum actu infinitum; quaero a te, utrum possit in aliud. Si non; ergo in agendo amittit potentiam, et sua potentia agendo debilitatur. Si ergo potest in effectum alium consimilem illi, esto quod faciat; ponatur ergo. Isti duo effectus sunt consimiles in natura, ergo sunt in eodem genere; ergo si sunt in eodem genere , tunc habent aliquod in plus, in quo conveniunt, et aliqua propria, per quae differunt; ergo exceduntur ab aliquo, et arctantur per aliquod. Sed omnia talia sunt finita; ergo etc.

4. Item, quod non possit facere infinita actu, ostenditur, quia non sunt plura infinitis; ergo si produceret infinita actu, non posset producere plura; ergo Deus est impotens. Sed nihil potest facere Deum impotentem; ergo etc.

5. Item, ubi est infinitas actualis secundum numerum, ibi deficit status et ordo et distinctio ; sed divina sapientia non patitur, Deum aliquid facere sine modo et mensura; ergo etc.

CONCLUSIO.

Potentia divina potest facere infinitum in potentia, sed nullatenus infinitum in actu.

Respondeo: Dicendum, quod duplex est infinitum , scilicet in actu et in potentia . Infinitum in potentia Deus potest facere et facit; infinitum in actu non potest facere nec facit. Non potest, inquam, facere, quia nec convenit sibi, nec convenit creaturae.

Sibi non convenit; cum enim summe bonus sit, non potest aliquid facere nisi bonum, et ita non potest facere nisi rem ad se ordinatam. Quoniam igitur ordo praesupponit numerum, et numerus praesupponit mensuram, quia non ordinantur ad aliud nisi numerata, et non numerantur nisi limitata; ideo necesse fuit, Deum facere omnia in numero, pondere et mensura , nec aliter facere potuit nec potest, nec infinitum nec infinita in actu.

Ratio est etiam, quia hoc nullo modo convenit creaturae. Infinitum enim in actu est actus purus,

alioquin, si aliquid haberet de limitatione et arctatione, esset finitum; sed quod est actus purus, est suum esse per essentiam, et nihil tale accipit esse ab alia essentia nec ex nihilo. Si igitur creatura, eo ipso quod creatura, aliunde est et ex nihilo, nullo modo potest esse actus purus, nullo modo potest esse infinita.

Et si non potest esse una infinita, nullo modo possunt esse infinitae secundum numerum, quia necesse est, illas plures ad aliquam unam creaturam reduci; sed infinita ad finitum reduci, est impossibile; patet ergo etc. Et quod ad aliquod finitum necessario reducantur, patet; quia necesse est ponere ordinationem in creaturis, non tantum ad Deum, sed etiam ad se invicem .

Summa ergo responsionis est, quia non decet Deum facere creaturam, quin ordinem habeat et mensuram; et ratio est ex parte creaturae, quia necesse est, omnem creaturam esse limitatam , eo quod ex nihilo, et eo ipso quod composita est.

1. Ad illud ergo quod obiicitur, quod potentia tanta potest in tantum effectum sive opus; dicendum, quod est opus operans et opus operatum : opus operans, ut creare, opus operatum, ut creatura. Dicendum ergo, quod opus operans est infinitum , sicut ipse Creator, sed opus operatum necesse est esse finitum. Quod ergo obiicitur, quod opus proportionatur potentiae; si intelligatur de opere operante sive de actione generaliter, verum est; si autem intelligatur de opere operato, non habet veritatem, nisi cum causa et effectus se habent per univocationem et sunt unius generis; hoc autem non est hic.

2. Ad illud quod obiicitur, quod Deus operatur ex tota potentia; dicendum, quod agens ex tota potentia quoddam agit per naturam, et hoc agit tantum quantum potest, et tantum quantum ipsum est; ubi est productio similis. Quoddam agit per deliberationem et voluntatem, et tale non agit nisi secundum ordinem et quantum vult; unde ex eadem potentia facit magnum et parvum; et sic agit Deus.

Ad illud quod obiicitur, quod frustra est potentia, quae non reducitur ad actum; verum est de potentia, quae completur in actu; sed divina potentia non completur per actum, et ideo non est frustra, etiamsi non habeat potentiam passivam

correspondentem. Tamen illa propositio intelligitur non habere veritatem in potentia, quae potest infinita, si intelligatur quod omnino reducatur ad actum ; reducitur tamen et reduci potest secundum partem; et ideo non est frustra.

3. Ad illud quod obiicitur, quod divina potentia, cum sit infinita, debet suam infinitatem manifestare in infinito effectu; dicendum, quod Deus suam infinitatem manifestat in infinito secundum potentiam, sicut patet, quia, sicut supra monstratum est, interminabilis duratio manifestat virtutem infinitam. In infinito autem secundum actum non potest manifestari simpliciter, quia non decet, sed proportionaliter, quia ens in infinitum excedit nonens; et tamen Deus ex nihilo facit ens, inter quae est distantia infinita .

Unde cum divina potentia dicatur infinita tripliciter: durationis aeternitate , virtutis immensitate et effectuum generalitate sive numerositate; prima manifestatur per infinitum duratione, quod est finitum actu, infinitum in potentia: secunda per creationem de nihilo, ubi est distantia infinita propter omnimodam improportionem; tertia manifestatur partim per positionem , partim per privationem, quia tot fecit et adhuc potest in plura, et non tot fecit, quin adhuc possit in plura; tamen hoc manifestatur alia infinitate duplici manifesta. Et ita patet, quod non oportet, quod sit infinitum actu.

Potest tamen dici. sicut tactum est , quod virtus Patris manifestatur in productione Verbi, et per consequens tota virtus divina, cum virtus Filii et Spiritus sancti sit una, et aequales sint in virtute.

4. Ad illud quod obiicitur de possibili, quod potest poni; dicendum, quod est possibile a potentia infinita, et possibile secundum potentiam finitam. Possibile secundum potentiam finitam potest poni, quia omnino potest esse ad actum reducta ; sed possibile secundum potentiam infinitam non potest poni, quia semper est in reducendo, et nunquam in reductum esse.

5. Ad illud quod obiicitur, quod A appelletur omne creabile ; esto . Quod quaerit, utrum A sit finitum , vel infinitum; dico, quod infinitum, sed non est infinitum actu, sed potentia; et ideo non sequitur, quod si Deus possit A, quod possit in actu infinitum. Et si dicatur: ponatur, quod Deus faciat A; dicendum, quod non est ponibile, ratione praedicta.

6. Ad illud quod quaeritur, utrum possit potentiam continui reducere ad actum; dicendum, quod sicut potentia in continuo passiva infinita est ad divisionem, sic in Deo activa infinita. Unde sicut continuum potest dividi in infinitum, tamen impossibile est, quod totaliter sit divisum, alioquin non esset infinitum; sic dividere in infinitum est possibile ad actum reducere ; sed, sicut impossibile est divinam potentiam terminari, ita impossibile est, quod sit in termino divisionis. Unde Deus potest potentiam continui reducere ad actum, quia potest esse in reducendo et semper in, reducendo, ita quod nunquam plus se extendat potentia quam divina actio; sed tamen continuum nunquam potest esse in reductum esse, sicut nec Deus in reduxisse.

Concedendum ergo, quod impossibile est, esse aliquid actu infinitum nisi solum Deum et eius potentiam. Et hoc est quod dicit Hugo de sancto Victore : " Sicut aeternitatem Dei non aequat tempus, nec immensitatem locus; sic nec sapientiam sensus, nec bonitatem virtus, nec potentiam opus". Unde quando dicitur, quod Deus potest facere infinita, notatur infinitas circa potentiam, non circa opus. Unde aliqui distinxerunt hanc; continuum potest dividi in infinitum, quia illa determinatio potest determinare hoc verbum potest, vel hoc verbum dividi. Tamen quocumque modo distinguatur, semper intelligendum est, infinitatem actualem esse proprium solius Dei.