MEMBRUM II. De filiabus acediae, quot et quae sint ?

Tertio quaeritur de filiabus acediae, Quot et quae sint ?

1. Quas tangit Gregorius in libro XXXI. Moralium, sic dicens: " De tristitia malitia, rancor, pusillanimitas, desperatio, torpor circa praecepta, vagatio mentis erga illicita nascitur. "

2. Isidorus autem ex, tristitia dicit nasci quatuor. Dicit enim sic: " Quatuor autem nascentia ex tristitia, sunt timor, pusillanimitas, amaritudo, desperatio. "

3. Beda vero assignat ista sic dicens: " De acedia oriuntur septem, scilicet otiositas, somnolentia, importunitas mentis, inquietudo, corporis instabilitas, verbositas, curiositas. "

Quaeritur ergo de istis. Et primo de numero quem assignat Gregorius, qualiter ista ex tristitia oriuntur sive ex acedia ?

Et ad hoc dicendum, quod sicut in praehabitis dictum est, acedia addit super tristitiam: quia acedia est tristitia aggravans, et vocem auferens: tristitia autem passio est ex praesenti laborioso. Unde in quantum adimit bonum virtutis quod est difficile et laboriosum, dicitur ex ea nasci malitia. Dicit enim Augustinus, quod, malitia est, quae adimit bonum. In quantum autem conturbat animum, et facit odiosum bonum, sic nascitur ex ea rancor: quia sic facit furere contra bonum. Rancor enim nihil aliud, est, nisi furor irae contra bonum: et est una malitiarum diaboli, sicut dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus: ubi dicit, quod " malum daemonis est contra deiformem intellectum esse. Et est triplex, scilicet furor irrationabilis, demens concupiscentia, phantasia proterva . " Pusillanimitas vero nascitur ex tristitia, in quantum ab arduo quod est circa bonum et praecepta, in seipso destituitur, ad quod tamen quilibet deberet esse animosus ad aggrediendum. in hoc enim dicitur magnus vir bonus, eo quod magnum habet animum talia aggrediendi: et cadens a tali magnitudine efficitur pusillanimis. Desperatio autem oritur ex eadem tristitia: quia spes est certa exspectatio futuri boni, ut dicit Augustinus, quae tutat et firmat animum, ut audeat aggredi ardua virtutis et praecepti, propter quod sperat bona aeterna: tristitia autem dejicit a tali spe et audacia, et sic dejicit in desperationem. Torpor autem circa praecepta oritur ex tristitia: quia cum tristitia dejicit a spe aggrediendi magna et exspectandi bona, torpere incipit et marcescere in seipso, quasi non habens vigorem operandi ea quae praecipiuntur.

Et omnes istae filiae oriuntur ex parte aversionis a bono, quod est in omni peccato. Ex parte autem conversionis ad bonum commutabile, quod etiam est in peccato, oritur vagatio mentis erga illicita. Non enim habens in se bonum spirituale in quo gaudeat in bono incommutabili, remedium quaerit in rebus temporalibus, et sic incipit evagari circa illicita.

Ea vero quae enumerat Isidorus, sic accipiuntur, quod timor oritur ex tristitia quam habet ad magnum et arduum, quod timet aggredi. Et ex eodem oritur pusillanimitas, sicut paulo ante dictum est, quod ex tali timore cadit a magnitudine in pusillanimitatem. Et sic per consequens cadit in amaritudinem: amaricatur enim in seipso ex timore et pusillanimitate, nihil in seipso sentiens dulcedinis veri boni, quod solum duleo-

rat animum. Propter quod dicitur in Psalmo xxxvi, 4: Delectare in Domino, et dabit tibi petitiones cordis tui. Et sic ulterius praecipitatur in desperationem, sicut prius dictum est: quia non habens in se bonum meriti, desperat. Et hoc patet per definitionem spei quam ponit Magister in libro III Sententiarum, ex verbis Augustini sic dicens: " Spes est certa exspectatio futurae beatitudinis, ex meritis et gratia proveniens. " Tristis enim avertitur a meritis et gratia, ex quibus deberet sperare futura.

Ex istis jam facile patet quomodo sumitur divisio Bedae. Ex hoc enim, quod tristitia avertit a bono meriti et virtutis, circa quod solum debet esse otiositas hominis, cadit in otiositatem. Et ex hoc torpens in seipso, cadit in somnolentiam. Et quia mens non potest otiosa esse quin aliquid operetur, efficitur importuna, se ingerens illicitis. Unde versus poetae:

Quaeritur Egistus quare sit factus adulter ? In promptu causa est, desidiosus erat.

Ex. hoc autem nascitur inquietudo: quia non habens quietem in seipso, vagatur circa illicita. Et ex hoc iterum oritur corporis instabilitas, sicut dicitur, Proverb, vii, 10 et seq.: Et ecce occurrit illi mulier... garrula et vaga, quietis impatiens, nec valens in domo consistere pedibus suis: nunc foris, nunc in plateis, nunc juxta angulos insidians. Et ex hoc causatur verbositas et curiositas: quia dum non habet ubi quiescat in propriis bonis, verbose et curiose ingerit se aliis. Contra quod dicitur, Sapient. viii, 16: Intrans in domum meam, conquiescam cum illa, scilicet sapientia: non enim habet amaritudinem conversatio illius, nec taedium convictus illius, sed laetitia et gaudium.