QUAESTIO IV. Utrum Deus possit mala praecipere.

Quarto et ultimo quaeritur, utrum Deus possit mala praecipere. Et quod sic, videtur;

1. Quia praecepit Oseae primo , ut duceret uxorem fornicariam, et Bernardus exponit ad litteram. Quod si dicas, ad litteram non esse intelligendum; obiicitur tunc; quia praecepit non tantum ducere Uxorem, sed etiam facere filios fornicationis; quodsi esset uxor legitima, non essent filii fornicationis.

2. Item, Exodi duodecimo praecepit facere furtum filiis Israel; sed furtum est malum et contra legem naturae: ergo etc. Si dicas, quod non est malum secundum se, et ideo potest fieri bene; obiicitur: quia praecepit Abrahae occidere filium innocentem et quem sciebat innocentem, Genesis vigesimo secundo ; et hoc est malum secundum se; ergo videtur, quod Deus possit praecipere malum.

3. Item, ratione videtur; quia Deus est super omnem legem; ergo in omni mandato potest dispensare; ergo potest omnium praeceptorum et prohibitionum contraria praecipere.

4. Item, plus distat nonens ab ente quam malum a bono; sed Deus solo imperio voluntatis ex nonente facit ens: ergo solo imperio voluntatis ex malo facit bonum: ergo potest praecipere mala, ut videtur.

Contra: 1. Praeceptum est signum divinae, voluntatis; ergo aut est falsum signum, cum significet, Deum velle quod praecipit , aut Deus vult illud. Sed si Deus vult malum, est malus; si non vult, et praecipit, est falsus; et utrumque est impossibile apud Deum; ergo etc.

2. Item, nullus obediens divino praecepto debet puniri; ergo si Deus potest malum praecipere, potest malum impune fieri. Sed malum remanere impunitum est contra divinam iustitiam; ergo Deus potest facere contra se, ergo sibi adversari. Sed hoc est impossibile: ergo etc.

3. Item, Deus praecipit mala non fieri: si ergo praecipit fieri, praecipit duo opposita ; sed duo opposita fieri est impossibile; ergo Deus praecipit impossibile. Sed ad nullum tale praeceptum obligamur: ergo Deo possumus non obedire; quod absurdum est. Et iterum, omnis praecipiens impossibile est stultus, vel impius; ergo Deus esset stultus, vel impius, quorum utrumque est impossibile. Et ideo dicit Hieronymus : Qui dicit Deum praecepisse impossibile, anathema sit.

CONCLUSIO.

Deus nullatenus potest praecipere malum, quod remanet sub ratione mali, et ideo nunquam id quod est malum secundum se; tamen id quod est malum in se, potest praecipere et praecipiendo facere bonum.

Respondeo; Dicendum, quod cum quaeritur, utrum Deus possit praecipere malum, hoc potest dupliciter intelligi: aut malum manens malum, aut ita, quod praecipiendo faciat bonum. Primum simpliciter est impossibile; secundum vero aliquo modo est possibile, licet non omnino.

Est enim aliquid malum in se, aliquid malum; secundum se. Malum in se potest fieri bene ; malum secundum se nullo modo potest fieri bene, immo hoc intelligere quod fiat bene, est intelligere, quod idem sit malum et bonum. Potest ergo dici, quod . Deus potest praecipere malum in se, et non malum secundum se; quia nihil potest praecipere, quin bonum sit, postquam praeceptum est; et illud est malum in se, non autem secundum se; ideo potest illud praecipere et non aliud.

Et hinc habet ortum, quod dicit Bernardus in libro de Dispensatione et praecepto , quod Deus potest dispensare in praeceptis secundae tabulae et non primae. Et ratio huius est, quia in praeceptis secundae tabulae, quantum est de ratione praecepti, tangitur sive praecipitur ordinatio ad proximum, et prohibetur deordinatio ad eundem. Deordinatio autem respectu proximi, nisi sit deordinatio respectu Dei, malum est in se; si autem respectu Dei, malum est secundum se: sicut cognoscere non suam malum est in se, sed cognoscere alienam ex libidine sive non suam malum est secundum se. Sed Deus in praeceptis secundae tabulae dispensat et dispensare potest, et contra illa potest praecipere, ratione praedicta. Nec ex hoc sequitur, quod praecipiat contraria, quia mandatum speciale absolvit a communi, sicut privilegium speciale .

In praeceptis autem primae tabulae non potest Deus dispensare, quia eorum opposita sunt mala secundum se; ipsa enim praecepta dicunt ordinationem ad Deum sive in finem de sua ratione, et eorum opposita deordinationem. Et ideo, si contrarium praeciperet, praeciperet contra se; contra se autem non potest facere. Et si illa praeciperet

cum illa sint mala secundum se, ita quod nullo modo possunt bene fieri

aut Deus vellet malum, quod est inconveniens; aut impune fieret malum, aut idem esset bonum et malum, quorum utrumque est inconveniens simpliciter.

Et ideo concedendae sunt rationes probantes, quod Deus non potest omne malum praecipere, ut puta malum manens malum, et hoc est malum secundum se. -

Tamen ultima ratio de hoc, quod praecipit malum, non valet, et iam soluta est.

1. Ad illud ergo quod obiicitur de Osea, dicendum , quod illud fuit malum in se, scilicet cognoscere non suam, et divino praecepto factum est ei bonum. Sed secundum quod fornicatio dicit actum libidinosum. et cognoscere aliquam ex libidine, hoc Dominus nunquam praecepit.

2. Ad illud quod obiicitur de auctoritate Exodi, quod praecepit filiis Israel furtum; dicendum, quod illud similiter praecepit, in quantum fuit malum in se, scilicet accipere rem alienam; et hoc potuit facere, quia, cum sit Dominus omnium, dominium potuit transferre. Sed nunquam praecepit, quod ex libidine hoc facerent; illud enim est malum secundum se.

Ad illud quod obiicitur de eo quod praecepit Abrahae de Isaac ; dicendum, quod illud non erat malum secundum se, quia Isaac, quamvis non esset reus mortis sibi infligendae ab homine, tamen ratione peccati originalis reus erat mortis temporalis sibi infligendae a Deo, ad quam habebat necessitatem; et ideo Deus habebat auctoritatem, et ita de iure potuit illam Abrahae ex causa committere.

Tamen aliqui volunt dicere, quod non praecepit occidere, sed offerre. Sed contra hoc est Glossa,

et textus , quia dicitur, quod portavit ignem et gladium.

3. Ad illud quod obiicitur, quod potest super omnem legem datam ; dicendum, quod verum est, quod potest, quia potest imponere, sed non potest destruere iam positam. Quoniam enim ordinationem ad ipsum dicunt aliqua mandata, sicut non potest contra suam iustitiam facere, sic nec contra illa praecipere.

4. Ad illud quod obiicitur, quod de nonente potest facere ens; dicendum, quod verum est, quod potest facere, sed hoc non potest facere, quod aliquid sit simul ens et nonens; et quia nonens non habet necessitatem ad hoc, quod sit nonens, ideo potest fieri ens. Sed aliqua sunt mala, quae si sunt, de necessitate sunt mala, sicut mentiri et odire Deum. Et ideo non est simile, quia si faceret ista esse bona, faceret, quod idem simul esset bonum et malum.