MEMBRUM II.

De filiabus luxuriae.

Deinde, Quaeritur de filiabus luxuriae, quae secundum Gregorium octo sunt, hae scilicet, caecitas mentis, inconsideratio, inconstantia, praecipitatio, amor sui, odium Dei, affectus praesentis saeculi, desperatio futuri.

Secundum Isidorum autem sunt quatuor, scilicet turpiloquia, scurrilia, ludicra, stultiloquia.

Numerus autem Gregorii sic accipitur: Luxuria enim ligamentum quoddam mentis sive spiritus est. Plato autem in tria dividit mentem, ut dicit Aristoteles in libro de Laudabilibus bonis, scilicet in rationalem, irascibilem, et concupiscibilem. Si ergo impedimentum est rationis: tunc est caecitas mentis. Et pro- pter hoc ab antiquis idolum libidinis caecum pingebatur. Unde versus:

Omnia amor caecus, non est amor arbiter

aequus. In deforme pecus congerit omne decus.

Et dicitur in Ovidio, quod regina amabat quemdam cui inerat grande malum stillantis ocelli. Et sic caecitas mentis est in ratione secundum privationem veri habitus, qui illuminare deberet rationem ad recte videndum quid amaret vel quid non amaret. Unde per oppositum dicitur, Eccli, xxiv, 24, de sapientia: Ego mater pulchrae dilectionis. Pulchra enim, dilectio est, quae scit quid amet, et propter quid amat. Si autem est in ratione secundum actum rationis qui est considerare: tunc est inconsideratio, a privatione talis actus dicta. Amor enim ita ligat mentem, quod non. considerat quid vel qualiter amet. Et hoc est quod dicitur, Osee, iv, 11: Fornicatio, et vinum, et ebrietas auferunt cor. Et ibidem paulo post, v. 12: Spiritus enim fornicationum decepit eos. Si autem est in concupiscibili secundum quod regitur a ratione: tunc est inconstantia : quia tunc privatur regimine rationis: et efficitur concupiscibilis diffluens circa concupiscibilia et inconstans. Proverb. vii, 6 et seq.: De fenestra enim domus meae per cancellos prospexi: et video parvulos, ei considero vecordem juvenem, qui transit per plateas juxta angulum,, et prope viam domus illius, hoc est, mulieris garrulae, graditur: in obscuro, advesperante die, hoc est, quando obscuratur lumen rationis,, in noctis tenebris et caligine. Et ecce occurrit illi mulier ornatu meretricio, praeparata ad capiendas animas: garrula, et vaga, quietis impatiens, nec valens in domo consistere pedibus suis, id est, infra metas mentis: quod proprium est incontinentis, ut dicitur in septimo Ethicorum. Incontinens enim est, ut ibidem dicitur, qui omni passione extruditur extra metas mentis. Et addit

Salom on, vv, 12 et seq.: Nunc foris, nunc in plateis, nunc juxta angulos insidians. Apprehensumque deosculatur juvenem, et procaci vultu blanditur, dicens: Victimas pro salute devovi, hodie reddidi vota mea: idcirco egressa sum in occursum tuum, et reperi. Intexui funibus lectulum meum, stravi tapetibus pictis ex aegypto: aspersi cubile meum myrrha, et aloe, et cinnamomo. Veni, inebriemur uberibus, et fruamur cupitis amplexibus donec illucescat dies. Si autem est in irascibili secundum defectum regiminis rationis: tunc est praecipitatio in verbis et in factis. Et si est tam in concupiscibili quam in irascibili secundum ordinem ad inferiora: tunc est amor sui. Et si est secundum aversionem a superiori, quae semper sequitur indebitam conversionem ad inferiora: tunc est odium Dei. Si vero est secundum indebitam conversionem ad exteriora: tunc est amor saeculi praesentis. Et quia amor saeculi praesentis avertit a spe futuri, propter hoc ultima filia est desperatio futuri, quae nascitur ex libidinosa concupiscentia praesentium. Et propter haec et alia pericula quae a luxuria oriuntur, dicit Apostolus, I ad Corinth. vi, 18: Fugite fornicationem. Omne peccatum quodcumque fecerit homo, extra corpus est: qui autem fornicatur, in corpus suum peccat, id est, in commaculationem proprii corporis.

Numerus autem earum quas ponit Isidorus, accipitur a signis, quae aut sunt in verbis, aut in factis, Si in verbis: tunc est turpiloquium: quia luxuriosi libenter de turpibus loquuntur. Si autem in factis: tunc est scurrilitas, quando ad modum scurrarum turpiter se sibi invicem exhibent amantes. II Regum, vi, 20, dixit Michol ad David: Quam gloriosus fuit hodie reae Israel, discooperiens se ante ancillas servorum suorum, et nudatus est quasi si nudetur unus de scurris !

Si autem est in ludis quibus praecipue occupantur luxuriosi et molles: tunc est ludicra. Unde in VII Ethicorum dicitur quod lusivus est mollior et pejor incontinente. Adhuc si est in verbis inconstantibus: tunc est stultiloquium. Isa. xxxii, 6: Stultus fatua loquetur: quia non fraenatur fraeno sapientiae.

Summa septem vitiorum capitalium secundum Gregorium.

Sed quia haec summa fit pro fratribus legentibus et disputantibus, qui non semper habent copiam originalium, placuit verba Gregorii interponere de septem vitiis. Dicit enim sic: " Exhortationes ducum, et ululatum exercitus . Tentantia quippe vitia, quae invisibili praelio contra nos regnanti super se superbiae militant: alia more ducum praeeunt, alia more exercitus subsequuntur. Neque enim culpae omnes pari accessu, occupant. Sed dum majores et paucae neglectam mentem praeveniunt, minores et innumerae ad illam se catervatim fundunt.

" Ipsa namque vitiorum regina superbia, cum devictum plene cor ceperit, mox. illud septem principalibus vitiis quasi quibusdam suis ducibus devastatum tradit. Quos videlicet duces exercitus sequitur: quia procul dubio ab eis importunae vitiorum multitudines oriuntur. Quod melius ostendemus, si ipsos duces atque exercitum specialiter, ut possumus, enumerando proferamus. Radix quippe cuncti mali superbia est, de qua Scriptura testante dicitur: Initium omnis peccati superbia est , Primae autem ejus soboles, septem nimirum principalia vitia, de hac virulenta radice proferuntur, scilicet inanis gloria, invidia, ira, tristitia, avaritia, ventris ingluvies, lu- xuria. Nam quia his septeni superbiae vitiis nos captos doluit, idcirco Redemptor noster ad spirituale liberationis praelium spiritu septiformis gratiae plenus venit.

" Sed habent contra nos haec singula exercitum suum. De inani gloria inobedientia, jactantia, hypocrisis, contentiones, pertinaciae, discordiae, et novitatum praesumptiones oriuntur. De invidia odium,, susurratio, detractio, exsultatio in adversis proximi, afflictio autem. in prosperis nascitur. De ira rixae, tumor mentis, contumeliae, clamor, indignatio, blasphemiae proferuntur. De tristitia malitia, rancor, pusillanimitas, desperatio, torpor circa praecepta, vagatio mentis erga illicita nascitur. De avaritia proditio, fraus, fallacia, perjuria, inquietudo, violentiae, et contra misericordiam obdurationes cordis oriuntur. De ventris ingluvie inepta laetitia, scurrilitas, immunditia, multiloquium, hebetudo sensus circa intelligentiam propagantur. De luxuria caecitas mentis, inconsideratio, inconstantia, praecipitatio, amor sui, odium Dei, affectus praesentis seculi, horror autem vel desperatio futuri generatur.

" Quia ergo septem principalia vitia tantam de se vitiorum multitudinem proferunt, cum ad cor veniunt quasi subsequentis exercitus catervas trahunt. Ex quibus videlicet septem, quinque spiritualia, duo carnalia sunt. Sed unumquodque eorum tanta sibi cognatione jungitur, ut non nisi unum de altero proferatur. Prima namque superbiae soboles inanis est gloria, quae dum oppressam mentem corruperit, mox invidiam gignit: quia nimirum, dum vani nominis potentiam appetit, ne quis hanc alius adipisci valeat, tabescit. Invidia quoque iram generat: quia quanto interno livoris vulnero animus sauciatur, tanto etiam mansuetudo tranquillitatis amittitur: et quia quasi dolens membrum tangitur, idcirco oppositae actionis manus velut gravius pressa sentitur, Ex ira quoque tristitia

oritur: quia turbata mens quo se inordinate concutit, eo addicendo confundit: et cum dulcedinem tranquillitatis amiserit, nihil hanc nisi ex perturbatione subsequens moeror pascit. Tristitia quoque ad avaritiam derivatur: quia dum confusum cor bonum laetitiae in semetipso intus amiserit, unde consolari debeat foris, quaerit, et tanto magis bona exteriora adipisci desiderat, quando gaudium non habet ad quod intrinsecus recurrat. Post haec vero duo carnalia vitia, id est, ventris ingluvies et luxuria supersunt. Sed cunctis liquet, quod de ventris ingluvie luxuria nascitur, dum in ipsa distributione membrorum ventri genitalia subnixa videantur. Unde dum unum inordinate reficitur, aliud procul dubio ad contumelias excitatur.

" Bene autem duces exhortari dicti sunt, exercitus ululare: quia prima vitia deceptae menti quasi sub quadam ratione se inserunt, sed innumera quae sequuntur, dum hanc ad omnem insaniam protrahunt, quasi bestiali more confundunt. Inanis namque gloria devictum cor quasi ex ratione solet exhortari, cum dicit: Debes majora appetere, ut quo potestate valeas multos excedere, eo etiam valeas et pluribus prodesse. Invidia quoque devictum cor quasi ex ratione solet exhortari, cum dicit: In quo illo vel illo minor es ? Cur ergo eis vel aequalis vel superior non es ? Quanta vales quae ipsi non valent ? Non ergo tibi aut superiores esse, aut etiam aequales esse debent. Ira etiam devictum cor quasi ex ratione solet exhortari, cum dicit: Quae erga te aguntur, aequanimiter ferri non possunt: imo haec patienter tolerare peccatum est: quia etsi non eis cum magna exasperatione resistitur, contra te deinceps sine mensura cumulantur. Tristitia devictum cor quasi ex ratione solet exhortari, cum dicit: Quid habes unde gaudeas, cum tanta mala de proximis portas ? Perpende cum quo maerore omnes intuendi sunt, qui in tanto circa te amaritudinis felle vertuntur. Avaritia quoque devictum animum quasi ex ratione solet exhortari, cum dicit: Valde sine culpa est, quod quaedam habenda concupiscis, quia non multiplicari appetis, sed egere pertimescis: et quod male alius retinet, ipse melius expendis. Ventris quoque ingluvies devictum cor quasi ex ratione exhortari, solet, cum dicit: Ad esum Deus omnia munda condidit: et qui satiari cibo respuit, quid aliud quam muneri concesso contradicit ? Luxuria vero devictum cor solet exhortari quasi ex ratione, cum dicit: Cur te in voluptate tua non dilatas, curri quid te sequatur ignoras ? Acceptum tempus in desideriis perdere non debes: quia quam citius pertranseat nescis. Si. enim misceri. Deus hominem in voluptate coitus nollet, in ipso humani generis exordio masculum et foeminam non fecisset,

" Haec est ducum exhortatio, quae dum incaute ad secretum cordis admittitur, familiarius iniqua persuadet. Quam videlicet exercitus ululans sequitur: quia infelix anima semel principalibus vitiis capta, de multiplicatis iniquitatibus in insaniam, vertitur, ferali jam immanitate vastatur. Sed miles Dei qui solerter praevidere vitiorum certamina nititur, bellum procul odoratur: quia mala praesentia quid, menti persuadere valeant, cogitatione sollicita respicit. Exhortationem ducum naris sagacitate deprehendit: et quia longe praesciendo subsequentium iniquitatum confusionem conspicit, quasi ululatum, exercitus odorando cognoscit.

" Igitur quia praedicatorem Dei vel quemlibet spiritualis certaminis militem descriptum equi narratione cognovimus, nunc eumdem iterum in avis significatione videamus, " Et sequitur aliud.

Sed est hic attendendum, quod videtur beatus Gregorius dicere, quod quodlibet vitium capitale potest oriri ex alio. Ex quo quidam volunt arguere et male, quod quodlibet vitium est mater alterius, et quodlibet filia. Quia mater non dicitur quodlibet vitium, ex quo quocumque modo oritur aliud, sed ex quo secundum formam, matris oritur aliud. Forma autem haec est, quod mater et filia conformes sunt in forma sicut et in natura sunt: et sic de superbia ortae sunt spirituales filiae superbiae: et quae ex invidia, sunt filiae invidiae, et sic de aliis. Et qualiter hoc sit, satis ostensum est in praehabitis.