▾
Albert the Great, Commentarii In Libri Sententiarum
⎗←→⎘
▾
COMMENTARII IN LIBRI SENTENTIARUM.
IN PRIMUM LIBRUM SENTENTIARUM.
A. Prooemium. De materia hujus Libri, et Librorum divisione.
ARTICULUS II. Quid sit subjectum Theologiae ?
ARTICULUS V. De modis exponendi sacram Scripturam.
ARTICULUS VI. An divisio bona sit in
ARTICULUS IX. An beatitudine sit fruendum ?
ARTICULUS XIII. An prima diffinitio verbi uti sit bona ?
ARTICULUS XVII. An secunda diffinitio
D. Determinatio eorum, quae videntur contraria,
F. Utrum hominibus sit utendum, vel fruendum ?
ARTICULUS XVIII. Utrum homine sit fruendum ?
G. Hic quaeritur, An Deus fruatur, an utatur nobis ?
ARTICULUS XIX. An Deus fruatur seipso ?
ARTICULUS XXIII. An per omnes potentias animae fruemur ?
A. De Trinitate et unitate secundum quod creditur.
B. Quae fuerit intentio scribentium de Trinitate ?
C. Quis ordo sit servandus cum de Trinitate agitur?
D. Testimonia sanctorum de Trinitate,
ARTICULUS XI. An Deus sit nomen naturae ?
ARTICULUS XV. An Dominus sit nomen potestatis ?
ARTICULUS XVI. An Deus sit nominabilis a nobis ?
E. Aperte ostendit quod nec solitudo, nec diversitas, nec singularitas ibi est,
F. Ad idem quod coeperat redit, ut alias auctoritates supponat.
G. Specialia testimonia de Spiritu sancto.
H. De testimoniis Novi Testamenti,
A. Incipit ostendere quomodo per creaturam potuerit cognosci Creator.
B. Prima ratio, vel modus quomodo potuit cognosci Deus.
C. Secunda radio qua potuit cognosci, vel modus quo noverunt.
ARTICULUS X. De alio modo cognoscendi Deum.
F. Quomodo in creaturis apparet vestigium Trinitatis?
G. Quomodo in anima sit imago Trinitatis
ARTICULUS XIX. Quid sit imago ?
ARTICULUS XXV. Utrum imago potest amitti ?
H. Quomodo aequalia sunt, quia capiuntur a singulis omnia et iota?
.I. Quomodo tota illa tria memoria capiat 2
K. Quomodo illa tria tota capiat intelligentia
L. Quomodo illa tota capiat voluntas
N. Quod etiam ad se invicem dicuntur relative.
P. Quod in illa similitudine est dissimilitudo.
S. Alia assignatio trinitatis in anima, scilicet mens, notitia, amor.
T. Quia mens, vice Patris : notitia, Filii : amor, Spiritus sancti accipitur,
V. Quod non est minor mente notitia, nec amor utroque.
X. Quod haec tria in seipsis sunt.
Y. Quomodo mens per ista proficit ad intelligendum Deum ?
Z, Hic de summa Trinitatis unitate.
A. Hic quaeritur, Utrum concedendam sit quod Deus se genuerit?
ARTICULUS II. Quid sit generatio ?
D. Redii ad praemissam quaestionem, scilicet, An Deus Pater se Deum, an
ARTICULUS VIII. An de Deo potest formari propositio ?
D. Hic adversari videtur Augustinus.
E. Alias paries quaestionis exsequitur.
F. Quae videantur praedictis esse contraria.
G. Quod videtur praedictae expositioni contrarium.
H. Quomodo sint intelligenda praemissa verba Hilarii?
I. Quod legitur Pater de sua substantia genuisse Filium, et Filium
K. Colligens summam praedictorum, aperit ex quo sensu accipienda sint.
L. Quod nec Filius, nec Spiritus sanctus est de nihilo, sed de
M. Quare Verbum Patris dicatur Filius naturae?
B. Oppositio contra praedicta.
B. Ponit quaedam verba Augustini, unde potest moveri auditor.
C. Opponitur praedictis verbis Augustini.
D. Hic quaeritur. Quomodo intelligenda sint?
E. Hic aperitur ex quo sensu accipienda sint.
F. Utrum Pater natura sit potens gignere Filium, et an hoc sit aliqua potentia quae sit in Filio ?
G. Quomodo intelligendum sit, Filius habet, vel non habet potentiam
ARTICULUS VI. An sapientia dicitur a sapere ?
B. Qualiter intelligenda sint verba Hieronymi, quaerendum est,
ARTICULUS XVII. An Deus moveat se ?
ARTICULUS XXIV. An solius Dei natura simplex est ?
E. Hic de spirituali creatura ostendit quomodo sit multiplex,
F. Qualiter Deus cum sit simplex, multiplex tamen, dicatur?
G. Tanta est Dei simplicitas, quod nulli praedicamentorum subjicitur.
I. Quod non est aliquid in Deo quod non sit Deus.
ARTICULUS IV. An Filius sit alius a Patre ?
B. Hic de coaeternitate Filii cum Patre.
ARTICULUS V. Utrum Pater sit ante Filium ?
D. Responsio Augustini Catholica,
E. Oppositio Augustini contra haereticum.
F. Responsio Ambrosii ad idem, auctoritate fulta.
G. Invectio Ambrosii contra haereticam.
I. Quidam praesumunt discutere generationis seriem.
ARTICULUS XIV. An.Angeli omnia loquantur?
ARTICULUS XVII. An licet scrutari superna mysteria ?
K. Utrum debeat dici, semper gignitur, vel semper genitus est Filius ?
L. Origenes videtur dicere contrarium
M. Exponit praemissa verba Gregorii, ne putetur inter Doctores esse contrarietas.
N. Quod Filius semper generatur, confirmatur ex dictis Hilarii,
ARTICULUS XXII. An vivum tantum nascatur ex vivo ?
E. Auctoritatem ponit, quod Filius proprie dicitur sapientia.
G. Quid sit Spiritus sanctus, hic aperitur.
H. Quod Spiritus sanctus sicut communis est Patri et Filio, ita commune nomen habet proprium.
ARTICULUS I. Quid sit procedere ?
B. Quod Graeci non concedunt Spiritum sanctum procedere a Filio.
G. Responsio, ubi determinantur praedicta.
D. Quod Graeci in sensu nobiscum conveniunt, etsi verbis differant.
E. Auctoritatibus Graecorum ostendit Spiritum sanctum procedere
D. Ex eodem sensu etiam dicitur Spiritus sanctus proprie procedere
B. Cum Spiritus sanctus non dicatur genitus, cur Filius dicatur procedere?
G. Quod non potest distingui a nobis inter generationem Filii, et processionem Spiritus sancti.
F. Quod Hieronymus dicit Spiritum sanctum ingenitum, quod videtur
G. Determinatio, secundum diversas acceptiones dicit eos locutos.
H. Ex verbis Hieronymi ostenditur, ex quo sensu dixit Spiritum sanctum
ARTICULUS II. Quid sit temporalis apparitio ?
ARTICULUS III. Quid sit mitti, et quid sit missio ?
B. De temporali processione Spiritus sancti specialiter agitur.
G. Quod aliqui dicunt ipsum Spiritum satio tum non dari, sed
E. Quod non possunt dare Spiritum sanctum, hic docet.
G: Quomodo intelligenda sit missio utriusque
I). Quod a Spiritu sancto Filius sit missus, auctoritatibus confirmatur.
E. Quod Filius sit datus etiam a seipso,
F. Quod Filius sit missus a se.
G. Summatim colligit quae ex praedictis adstruuntur.
H. Quaestio, Cur dicit, A meipso non veni
ARTICULUS XIII. An Filius potest dici venisse a seipso?
I. Utrum semel tantum missus sit Filius, an saepe
K. Quod duobus modis dicitur Filius mitti.
ARTICULUS XV. An aeterna generatio etiam sit missio?
M. Quod secundum alterum modum dicitur missus in mundum, secundum
N. Cur Pater non dicitur missus, cum ab aliquo cognoscitur ut Filius
ARTICULUS XXI. An pater det se, vel detur a se ?
B. Prius de illo modo missionis qui fit visibiliter, agit.
E. Hilarius aliter dicit, scilicet quod Pater sit major, nec
C Auctoritatibus ita esse confirmat.
D. Quod fraterna dilectio cum sit Deus, non est Pater vel Filius vel tantum Spiritus sanctus.
F. Quomodo Spiritus sanctus mittatur, vel detur nobis
H. Responsio ad primam quaestionem,
K. Auctoritate confirmat utramque responsionem.
L. Quod aliqui dicunt Spiritum sanctum non esse charitatem qua diligimus Deum et proximum.
M. Responsio ad praedicta, determinans auctoritates.
N. Determinatio primae auctoritatis.
R. Quod charitas est motus vel affectio animi.
S. Responsio determinans auctoritates.
B. Utrum eadem ratione Spiritus sanctus dicatur donum, et datum sive
G. Quod sicut Filius nascendo accepit non lanium ut esset Filius, sed etiam
K. Quod Spiritus sanctus dicitur donum et donatum secundum duos praedictos modos processionis.
M. An Filius cum sit nobis datus, possit dici noster ut Spiritus sanctus?
N. Utrum, Spiritus sanctus ad seipsum referatur
G. Hic de magnitudine, quod ea aliqua personarum aliam non excedit.
D. Quod non est major una persona alia, nec majus aliquid duae quam
F. Ad id quod caeperat redit, scilicet ut ostendat quod magnitudine alius
G. Quod nulla personarum pars est in Trinitate.
L. Nec secundum materialem causam dicuntur tres personae una essentia.
M. Nec ita dicuntur tres personae una essentia, ut tres homines una natura, vel unius naturae.
N. Quae videntur adversari praedictis.
ARTICULUS XVI. Utrum in divinis essentia sit genus ?
P. Ex quo sensu dixerit personas differre numero.
S. Ratione utitur subtilissima ad ostendendum quod ita sit.
T. Quod Deus non est dicendus triplex, sed trinus.
U. Quod non est ita in rebus corporeis, ut in Trinitate.
B. Quod non potest minus Filius quam Pater.
C. Hoc verum fatebatur hiaereticus, ex quo progrediebatur ad falsa.
D. Quaestio Augustini, qua arctat haereticum.
E. Aliter probat Filium aequalem Patri,
F. Per simile ostendit, quod non minorem, Pater Filium genuit.
G. Opinionem haeretici ponit, ut destruat.
ARTICULUS VII. An in divinis sit ordo ?
C. Quomodo dicitur Trinitas solus Deus, cum ipsa sit cum spiritibus et
I). De aliis nominibus quae temporaliter Deo congruunt, et non relative
Deinde quaeritur de hoc quod dicit in quarto capitulo, ibi, D, Qua necessitate nan solum Latinus,
G. Alia quaestio, Cur non dicimus tres essentias, ut tres personas, cum
K. Quod non debet dici Deus multiplex.
ARTICULUS I. An numerus sit in divinis ?
B. Magis illa dicuntur ad excludendum ea quae non sunt in Deo, quam ad
D. Quo sensu dicitur, unus est Pater, vel unus est Filius?
E. Quid per ternarium significetur cum dicitur,
ae quo sensu dicitur in personis distinctio, vel personae distinctae ?
I. Quomodo Trinitas ibi accipiatur
ARTICULUS VII. Quid sit distingui in divinis ?
K. Hoc videtur contrarium esse praedictis.
B. Quod videtur secundum essentiam dici, Alia est persona Patris
C. Aliter etiam ridetur esse ostendi, quod secundum essentiam dicatur
F. Ostendit verba Augustini convenire huic sententiae.
H. Quid tres res, et quid una res hic dicitur?
K. Quomodo haec intelligantur, Alius in persona Pater, alius Filius, alius
L. Quomodo secundum hunc modum etiam in praedictis locutionibus
M. Auctoritatibus Sanctorum ostendit quod dixit.
B. De proprietatibus personarum, et de nominibus earum relativis.
ARTICULUS XII. An supposita persona supponitur notio ?
D. Quare dicatur esse proprium unigeniti quod est Filius Dei, eum etiam homines
E. Quod homo dicitur filius Trinitatis, et Trinitas potest dici pater hominum.
G. An Pater, vel Filius, vel Trinitas ipsapossit dici Spiritus sanctus ?
B. Responsio, ubi ostendit easdem esse proprietates.
C. Quomodo non est omnino idem dioere, esse patrem, et genuisse vel habere filium,
D. Quod proprietates determinant hypostases, non substantiam, id est, naturam.
F. Breviter summam colligit intelligentiae praedictorum.
ARTICULUS III. Quid sit verbum ?
ARTICULUS V. Quid est dioere summo spiritui ?
I. Quod tantum secundum nomen substantiae dicitur illud de illo, non secundum nomina personarum.
B. An sicut solus Pater dicitur ingenitus, dici debeat non genitus, vel non filius ?
ARTICULUS II. An innascibilitas sit notio Patris ?
C. Quae sit proprietas secundum quam dicitur Pater ingenitus ?
ARTICULUS VII. An origo etiam possit dici notio ?
F. Quomodo dicatur sapientia genita vel nata : an secundum relationem, an substantiam ?
G. Quod imago aliquando dicitur secundum essentiam.
ARTICULUS I: An aliquid dicatur de Deo temporaliter ?
B. Oppositio quod non ex tempore sit dominus, quia est Dominus
C. Hic solvitur quaestio qua quaerebatur, Utrum Spiritus sanctus dicatur datum relative
C. De sententia sancti Hilarii, qua in Trinitate personarum propria ostendit.
D. Hic de Spiritu sancto quare
E. Quod secundum hanc expositionem non distinguuntur ibi proprietates personarum tres.
ARTICULUS V. Quare aeternitas appropriatur Patri ?
ARTICULUS VIII. Utrum Filius bene dicatur
H. Quare Patri attribuatur unitas, et Filio aequalitas ?
ARTICULUS IX. Quare Patri attribuitur unitas ?
K. Quare dicatur esse aequalitas in Filio, cum sit una aequalitas trium ?
L. Quare in Spiritu sancto dicatur esse utriusque concordia vel connexio ?
B. Haec quaestio insolubilis est, humanum superans sensum : in qua auctoritates sibi
C. Utrum Pater sit sapiens sapientia quam genuit, sicut diligit amore qui ab ipso
D. Utrum Filius sit sapiens sapientia genita, vel ingenita ?
E. An Filius sit sapiens seipso vel per seipsum ?
I. Quod et haec quaestio inexplicabilis est, quae
ARTICULUS VIII. Utrum una tantum sit sapientia Patris ?
B. Quod proprietates sint divina essentia.
C. Auctoritate adstruit, quod proprietas sit natura.
e converso : ergo essentialia de notionalibus.
D. Quidam negant, scilicet proprietates esse personas et divinam naturam, et
E, Responsio ad praemissa auctoritate nitens.
F. Quomodo improbi haeretici insistant alia addentes ?
H. Quaeritur, Quomodo proprietates possunt esse in natura, ut tamen eam non determinent ?
C. Quod propter res creatas illud dixerit, non idem est natura ei res natura.
G. Quare id fiat, scilioet quod Patri potentia, Filio sapientia attribuatur ?
H. Quare Spiritui sancto bonitas attribuatur ?
K. De nominibus quae translative ei per similitudinem de Deo dicuntur.
L. Nihil dignum exoellentia ineffabilis Trinitatis se tradidisse dicit, ad alia trans.
D. Quod scientia Dei non tantum est de temporalibus, sed etiam de aeternis.
E. Quare omnia dicantur esse in Deo, et quod factum est habet vitam
ARTICULUS VII. An in mente divina sunt ideae ?
F. Quod eadem ratione dicuntur omnia ei praesentia.
D. Quod idem est omnia esse ex Deo, et per ipsum, et in ipso.
F. Quod non omnia quae ex Deo sunt, eliam de ipso sunt: sed e converso.
G. Quae dicta sunt summatim colligit.
ARTICULUS XII. An sit idem dicere,
B. Quod in Sanctis non modo est, sed etiam habitat, qui non ubicumque est, ibi
C. Ubi erat vel habitabat Deus antequam esset creatura.
D. Multa hic breviter dooet quae confirmant praedicta.
E. Quod Deus inhabitator est quorumdam nondum cognosoentium Deum, et non quorumdam cognosoentium.
ARTICULUS XV. An parvuli periment ad templum Dei ?
F. Quomodo Deus lotus ubique sit per essentiam, non potest intelligi ab humano
K. Quid sit mutari secundum tempus ?
L. Opinio quorumdam qui dicunt spiritus creatos non moveri loco, nec esse
P. Oppositio, qua videtur probari quod Deus mutetur loco.
Q. Epilogus, ubi exponitur quare in praedictam venerit disoeptationem.
ARTICULUS I: An praescientia Dei sit causa rerum ?
C. Quod res futurae non sunt causa scientiae vel praescientiae Dei.
D. Quid ex praedictis tenendum sit, cum determinatione auctoritatum.
E. Contra hoc quod dictum est praescientiam Dei non posse falli, oppositio.
ARTICULUS I. An scientia Dei potest augeri ?
ARTICULUS IV. An Deus sciat actu infinita ?
B. Oppositio, an Deus possit noviter vel ex tempore scire vel praescire aliquid ?
ARTICULUS V. Utrum scientia Dei sit enuntiabilium ?
C. Utrum Deus possit scire plura quam scit?
D. Quod videtur adversum illi sententiae qua supra dictum est, Deum semper et
E. Brevis summa praedictorum, cum additione quorumdam.
ARTICULUS III. Quid est praedestinatio diffinitione?
B. An aliquis praedestinatorum possit damnari, vel reproborum salvari ?
C. Quomodo adhuc instant quaestioni ?
D. Quid sit reprobatio Dei, et in quibus consideretur, et quis sit praedestinationis
ARTICULUS XVIII. Quid est electio?
ARTICULUS XX. Ad quid est electio ?
B. Opinio quorumdam in qua fuit aliquando Augustinus, sed postea retractavit
C. His videtur contrarium quod alibi ait Augustinus.
D. Opinio quorumdam falsa de occultis Dei disserentium carnaliter.
G. Hic de scientia, dioens Deum semper scire quae semel scit.
ARTICULUS VII. Utrum enuntiabilia semper sint vera ?
ARTICULUS V. An potentia divina aequetur scientiae f
B. Quomodo dicatur Deus omnia posse, cum nos multa possimus quae ipse non
E. Quod omnipotentia Dei secundum duo consideratur.
G. Determinatio praemissarum auctoritatum.
E. Auctoritatibus utuntur in assertionem sua opinionis.
B. Quaestio qua illi arctantur.
C. Utrum alio vel meliori modo possit faoere quam facit ?
D. Utrum Deus semper possit omne quod olim potuit ?
B. Quod licet idem sit Deo velle quod esse, non tamen potest dici Deus esse omnia
C. Quis sit sensus horum verborum,
ARTICULUS IV. An divina voluntas sit causa ?
ARTICULUS VII. An voluntas Dei habeat causam ?
E. Quod voluntas Dei prima et summa causa est omnium.
F. Quibus modis accipitur Dei voluntas ?
ARTICULUS X. An divina voluntas sit mutabilis ?
H. Quare praeoeptio et prohibitio et consilium dicantur Dei voluntas ?
K. Quod Deus non vult ab omnibus
L. De permissione et operatione ubi dicantur Dei voluntas.
C. Quomodo intelligendum sit illud,
D. Utrum mala Dei voluntate fiant, an eo nolente ?
E. Quare dicunt quidam Deum velle mala esse vel fieri ?
F. Hic ponit rationes illorum qui dicunt Dei voluntate non fieri mala vel non esse
G. Quomodo intelligendum sit illud Augustini,
H. Quadripartita boni acoeptio.
K. Ex praedictis concludit ostendens esse bonum fieri mala multis modis.
L. Quod in Deo non est causa ut sit homo deterior.
M. Aliter probat, quod Deo auctore non fiunt mala.
ARTICULUS X An malum faciens tendat in non esse ?
N. Objectio quorumdam sophistica, qua probare nituntur ex Deo esse quod mala
ARTICULUS XII. Quot modis dicatur veritas ?
P. Partem quaestionis approbat illorum qui dicunt Deum non velle mala fieri.
ARTICULUS I. An voluntas Dei semper sit efficax ?
B. Hic aperit dioens diversis modis supra accipi Dei voluntatem.
E. Quomodo sentiendum sit de passionibus Sanctorum, an velle an nolle debeamus
IN SECUNDUM LIBRUM SENTENTIARUM.
D. Quare rationalis creatura facta sit ?
E. Quare creatus sit homo, vel angelus ?
F. Ad quid creata sit rationalis creatura ?
G. Brevissima responsio cum quaeritur, Quare, vel ad quid facta sit rationalis
H. Sicut factus est homo ut serviret Deo, sic mundus ut serviret homini.
K. Quare ita sit homo institutus, ut anima sit unita corpori ?
B. Quando facti sunt Angeli prius dicit, in quo videntur sibi obviare auctoritates
C. Quid tenendum sit docet, praemissas auctoritates determinando.
E. Quod simul cum tempore et cum mundo coepit corporalis et spiritualis creatura.
Deinde quaeritur de hoc quod dicit, ibi, C, Qui vivit in aeternum, creavit omnia simul.
F. Vbi Angeli mox creati fuerint, in empyreo scilicet, quod statim factum repletum est Angelis.
H . Quomodo dicat Lucifer secundum Isaiam
ARTICULUS II. Quid sit Angelus per definitionem
ARTICULUS IV. An Angelus sit simplex substantia ?
B. An omnes Angeli fuerint aequales in tribus, scilicet
C. Quae communia et aequalia habuerunt Angeli ?
I. Quod triplex fuit sapientia in Angelis ante casum vel confirmationem,.
ARTICULUS XV. Utrum Angeli cognoscant per species ?
K. An aliquam Dei habuerint dilectionem, vel sui invicem ?
B. Quod opinando Augustinus hoc dixerit
F. Praedicta breviter tangit, addens quales fuerunt Angeli in conversione ei aversione.
B. De libero arbitrio breviter tangit docens quid sit.
ARTICULUS I. An possibile fuerit cadere Angelum ?
ARTICULUS III, Quid appctiit Angelus, quando peccavit ?
C. Post creationem aliquid datum est stantibus per quod converterentur
D. Qua gratia indigebat Angelus, et qua non?
.E. An sit imputandum illis qui aversi sunt ?
F. Qua culpa gratia non est data eis qui ceciderunt ?
C, Quod non est concessum eis habitare in caelo, vel in terra.
D. Quod daemones alii aliis praesunt, et habent etiam alias praelationes.
E. An omnes daemones sint in hoc aere caliginoso ? An aliqui sint, in inferno ?
Deinde quaeritur de hoc quod dicit, ibi, E, Quod in infernum quotidie descendant,
G. Quod Lucifer non habet potestatem quam habebit in tempore Antichristi.
H. Quod daemones semel victi a Sanctis, non accedunt amplius ad alios.
B. Quod utrique liberum arbitrium habent, nec tamen ad utrumque flecti possunt.
G. Quod boni post confirmationem liberius arbitrium abent quam ante.
E. Quod Angeli mali vivacem sensum non perdiderunt, et quibus modis sciant ?
G. Quod transgressoribus Angelis non servit ad nutum materia rerum visibilium.
H. Quod non sunt creatores, licet per eos magi ranas et alia fecerint
K. Sicut justificationem mentis, ita creationem rerum solus Deus operatur : licet
B. Quod Deus in corporalibus illis antiquis formis apparuit.
D. Quod Deus in specie ?qua est Deus numquam mortalibus apparuit.
E. Utrum daemones intrent corpora hominum substantialiter, an illabantur
E. Utrum ordines ab initio creationis ita distincti fuerint ?
F. Utrum omnes Angeli ejusdem ordinis sint aequales ?
G. Quomodo dicat Scriptura decimum ordinem ex hominibus compleri, cum non sint
I, Quidam dicunt secundum numerum lapsorum Angelorum homines reparandos,
G. Quaestio, Si omnes mittuntur, cur unus tantum ordo nomine
E. Quomodo determinent praedictas auctoritates quae ridentur adversari, qui dicunt
B. Utrum singulis hominibus singuli Angeli, an pluribus deputatus sit unus ?
C. Confirmat unum Angelum pluribus hominibus deputari, sive simul, sive
D. Utrum Angeli proficiant in merito vel in praemio usque ad judicium ?
E. Auctoritatibus confirmant quod dicunt.
F- Quod in hac sententia videtur Augustinus adversari Hieronymo,
G. Aliorum opinio qui dicunt Angelos in quibusdam praedictorum non profecisse.
H. Quaedam auctoritates videntur obviare probabiliori sententiae.
C. Quomodo per intervalla temporis res corporales conditae sint?
D. Quo sensu tenebrae dicantur non esse aliquid, et quomodo dicantur esse aliquid ?
E, Duo hic consideranda sunt: quare illa materia confusa sit dicta
F. Hic ad id quod secundo quaerebatur, respondet.
G. Ostenso qualis fuit mundi facies in ipso primordio, incipit prosequi operum sex
H. De quatuor modis divinae operationis.
B. Qualis fuerit lux illa, corporalis, an spiritualis ?
C. Quod lux illa facta est, ubi sol apparet, quae in aquis lucere poterat.
E. De naturali ordine computationis dierum, et de itlo qui pro mysterio introductus est.
F. Cur sol factus est, si lux illa sufficiebat ?
G. Quomodo accipiendum sit illud,
K. Alia praedictorum expositio.
B. Alii putant caelum illud esse igneae naturae, quibus consentit Augustinus,
C. Quae sit figura firmamenti ?
D. Quare iacuit Scriptura de opere secundae diei, quod in aliis dixit ?
E. De opere tertiae diei, quando aquae congregatae sunt in unum locum.
.B. Ante alia de ornatu caeli agitur, sicut prius factum est.
ARTICULUS I. Utrum stellae pertinent ad ornatum ?
C De opere quintae diei, quando creavit Deus ex aquis volatilia et natatilia.
D. De opere sextae diei, quando creata sunt animalia et reptilia terrae,
F. Utrum minuta animalia tunc creata fuerint ?
G. Quare post omnia factus est homo ?
H. Quomodo intelligendum sit Deum requievisse ab omni opere suo ?
K. Quae sit benedictio et sanctificatio septimae diei ?
B. Opinio quorumdam haereticorum, qui putaverunt animam esse de substantia
C. Quando facta sit anima, an ante corpus, aut in corpore ?
D. In qua aetate Deus hominem fecerit ?
E. Quod homo extra paradisum creatus, in paradiso sit positus : et quare ita
F. De lignis paradisi, inter quae erat lignum vitae, ei lignum scientiae boni ei mali.
B. Quare virum prius, et postea de viro mulierem creavit, non simul utrumque ?
C. Quare de latere viri, non de alia corporis parte formata sit?
ARTICULUS III. Quid est miraculum per definitionem ?
H. De anima mulieris, quod non est ex anima viri, ut quidam putaverunt, dicentes
B. Utrum immortalitas quam habuit ante peccatum, esset de conditione naturae,
D. Quaestio Augustini, quomodo immortalis factus sit homo ?
E, Summatim superiorum verborum sententiam perstringit.
ARTICULUS V. Utrum sine peccato mori poterat Adam ?
B. Quare in paradiso non coierunt duobus modis solvit.
C. De termino illius inferioris vitae, Utrum natis filiis per successiones, an simul
G. Oppositio quorumdam volentium probare eos posse vivere sine alimonia.
ARTICULUS II. Quis sit tentator ?
B. Quare, in aliena forma venit ?
D). De versutia diaboli, qui ad facilius persuadendum, malum removit, et bonum
E. De duplici tentationis specie.
F. Quare homo, non Angelus, sit redemptus ?
G. Quod non soli viro praeceptum fuit datum.
B. Objectio contra illos qui dicunt elationem praecessisse in mente.
E. Quis plus peccavit, Adam vel Heva?
F. Quod praedictae sententiae adversari videtur.
ARTICULUS V. An Adam plus peccavit quam Heva ?
G. Quorumdam sententia, quod Adam, ambierit esse ut Deus, sed non crediderit
I. Quod ignorantia alia excusat
K. De triplici ignorantia : quae excusat, et quae non ?
L. Unde processerit consensus illius peccati, cum natura hominis esset incorrupta ?
M. An voluntas praecesserit illud peccatum ?
C. Quod triplicem habuit homo ante lapsum cognitionem, scilicet rerum propter
F. Utrum homo praescius fuerit eorum quae sibi futura erant
B. Qualis fuerit illa rectitudo et bonitas voluntatis in qua creatus est ?
C. Oppositio contra illud quod dictum est, hominem non potuisse proficere.
1). De adjutorio homini in creatione dato, quo state poterat.
G. Quod talis est ordo peccandi vel cadendi in nobis, qualis fuit in primis
K. Quare haec de partibus animae dixit ?
B. Quod liberum arbitrium non pertinet nisi ad futurum, nec ad omne futurum.
C. Quod supra posita descriptio liberi abitrii non convenit Deo, nec his qui glorificati sunt.
D. Qualiter in Deo accipitur liberum arbitrium ?
E. Quod Angeli et Sancti qui jam beati sunt, habent liberum arbitrium.
F. De libertatis arbitrii differentia secundum diversa tempora.
G. De quatuor statibus liberi arbitrii in homine.
H. De corruptione liberi arbitrii per peccatum.
I. De tribus modis libertatis arbitrii.
K. Qui habeant hanc libertatem, scilicet a peccato, et per quid ?
L. Quaestio de libertate ad malum, an sit ipsa libertas liberi arbitrii, an alia ?
M. Quaestio alia de libertate ad bonum, an ipsa sit libertas arbitrii, an non ?
P. Repetit de corruptione liberi arbitrii, ut addat alia.
ARTICULUS I. An gratia sit necessaria ?
ARTICULUS IV. Quid est gratia ?
ARTICULUS V. Utrum gratia est vita animae ?
C. Quod bona voluntas comitatur gratiam.
D. Quae sit gratia voluntatem praeveniens, scilicet fides cum dilectione ?
E. Quod voluntas bona quae praevenitur gratia, quaedam Dei dona praevenit
F. Quae praedictis videantur adversari, scilicet quod videatur dici fidem esse ex
G. Quaedam adhuc addit quae graviorem faciunt quaestionem, scilicet quod cogitatio
H. De illa cogitatione boni quae praecedit fidem, plene disseritur.
I. Utrum una eademque sit gratia quae dicitur operans, et cooperans ?
K. Quid sit ipsa gratia, et quomodo meretur augeri, quaeritur.
L. In quibus bonis sit liberum arbitrium ?
ARTICULUS XI. Utrum gratia sit virtus, et virtus gratia ?
B. De fide itidem dicit, quod non est ex homine, sed ex Deo tantum.
E. Quod bona voluntas gratiae principaliter est, et etiam gratia est: sicut et omne
G. De muneribus virtutum, et de gratia quae non est, sed facit meritum.
I. Quod idem usus est virtutis, et liberi arbitrii : sed virtutis principaliter.
K. Aliorum sententia hic ostenditur, qui dicunt virtutes esse honos usus liberi
L. Quibus auctoritatibus muniunt quod virtutes sint motus mentis ?
B. Hic ponit ea quibus suum confirmant errorem, verbis Augustini contra ipsum
C. Aliud testimonium Augustinus ponit quo Pelagius pro se utebatur.
D. Aliud quod videtur contradicere gratiae Dei addit.
E. Aliud testimonium ejusdem, quod videtur adversum,
G. Adhuc addit aliud quod videtur contrarium.
B. Quod homo ante lapsum virtutes habuerit.
G. De ejectione hominis de paradiso.
D. Quomodo intelligendum sit illud,
E. De flammeo gladio ante paradisum posito.
F. An homo ante peccatum comederit de ligno vitae ?
G. Quare non sunt facti immortales, si comederunt de ligno vitae ?
B. Utrum illud peccatum fuerit originale, vel actuale?
G. Quomodo intrasse in mundum dicunt ?
D. Hic aperit illud esse peccatum originale, quod transit in posteros.
E. Quid sit originale peccatum hic inquiritur.
F. Quod originale peccatum sit culpa, auctoritatibus probat.
ARTICULUS II. An originale peccatum sit culpa ?
G. Quid sit quod dicitur peccatum originale, scilicet fomes peccati, id est, concupiscentia
I. Quid sit peccatum in quo omne peccaverunt, scilicet originale, quod ex
L. Quod peccatum originale in Adam fuit, et in nobis est.
M. Objectio quorumdam contra id quod supra dictum est, omnes in Adam fuisse
G. Causam corruptionis carnis ostendit, ex qua in anima peccatum fit.
D. Quod propter corruptionem carnis quae est causa peccati, dicitur peccatum esse
E. De causa originalis peccati, quae est in carne, Utrum sit culpa, an paena ?
F. Hic aperitur quid sit foeditas tracta ex libidine coeuntium, quae vitium vel
G. Inductu similium ostendit non absurde dici filios trahere peccatum a parentibus,
B. Quod originale peccatum duobus modis dimittitur, scilicet extenuatione sui ei
C, De foeditate quam caro ex libidine coitus contrahit, utrum in baptismo
E. Qua justitia animae mundae ex creatione illud peccatum imputetur, cum non
F. Utrum illud peccatum sit voluntarium, vel necessarium?
G. Quare Deus animam corpori jungit, sciens eam inde maculari, ei ideo
H. An anima sit talis ante baptismum, qualis a Deo creatur ?
B. Quid super hoc Augustinus in
G. Eorum ponit documenta, qui dicunt transire in parvulos parentum delicta.
.D. Quod in illo uno primo peccato plura reperiuntur.
E. Ostendit Augustinum sibi fore contrarium, si id sentiret.
F. An actuale peccatum Adae sit gravius caeteris ?
G. Responsio contra illos, ubi alia peccata ostenduntur illo majora.
I. Quod peccata parentum visitantur in filios, et quod non sunt adversa quae Deus
K. Determinatio praemissarum auctoritatum convenientiam ostendens.
M. Quomodo illud Exodi intelligi debeat secundum mysterium ?
N. Per quid probatur, quod primus motus non puniatur aeternaliter
,B. Quae fuit origo et causa peccati prima ?
C. Quod mala voluntas secundaria causa fuit malorum,
E. Quod ex praemissis sequitur, scilicet quod cum dicitur malus homo, dicitur
F. Quod regula Dialecticorum de contrariis fallit in his, scilicet bono et malo.
G. Epilogum facit, ad alia transiturus.
H. Sententiae illi qua dictum est bonum esse malum opponitur de prophetia quae ait,
B. Diversorum sententias de peccato ponit,
F. Quid ex praedictis colligitur?
G. Alia probatio, quod omnis actus in quantum est, bonus est.
K. Utrum malus actus in quantum peccatum est, sit privatio vel corruptio
L. Quomodo in quantum peccatum est, possit corrumpere bonum, cum nihil
M. Quod peccatum proprie corruptio est animae, et quomodo ?
N. Qualiter homo se elongat a Deo, scilicet per dissimilitudinem quam facit, hoc
ARTICULUS VIII. De variis diffinitionibus mali,
B. Ex praedictis quaestio oritur, scilicet an in quantum peccatum est, sit paena
C. Quod cum omne peccatum possit dici paena, non tamen omne est paena peccati.
E. Quod non obviat veritati, si quis dicat ipsa peccata esse paenas peccati
G. De quibusdam quae sine dubio peccata sunt et paenae, ut ira, invidia.
H. Quod verbis Augustini praemissis quaedam sententia Hieronymi obviare videtur.
K. Epilogum facit ad alia transiturus.
B. Qualiter determinent verba Augustini praemissa quibus ait,
D. Ex parte eorum praemissae opponitur sententiae in illo verbo,
E. Quod de peccato non de paena intelligitur cum dicitur,
ARTICULUS III, An omnis paena sit a Deo
C. Quod omnes bonae voluntates unum habent finem : et tamen quaedam bonae
D. Quaedam huic sententiae videntur adversari.
E. Hic ostenditur quomodo, licet videantur, non repugnent praedicta.
F. De differentia voluntatis, intentionis, et finis.
G. An illa intentio sit voluntas
ARTICULUS V. Quid sit intentio ?
B. Quare actus voluntatis sit peccatum, si actus aliarum potentiarum non sunt
C. Quomodo intelligendum sit illud
B. Utrum omnia opera hominis ex affectu et fine sint bona vel mala ?
D. Quidam dicunt praedicta non posse fieri bono fine.
ARTICULUS III. Quid est indifferens ?
B. Quae premissae sententiae objiciuntur ex verbis Augustini.
C. Aliorum sententia de praemissa quaestione, qua quaerebatur si omnis actio eorum
F. Quod mala voluntas est voluntarium peccatum.
B. Alia contra eosdem oppositio.
G. Alia adversus eosdem objectio.
D. Si peccatum ab aliquo admissum in eo sit quousque paeniteat ?
. ARTICULUS II. In quo fundatur reatus ?
E. Quibus modis dicitur in Scriptura
F. De modis peccatorum qui multipliciter assignantur.
G. Quomodo differant delictum et peccatum ?
H. De septem principalibus vitiis.
1. De superbia, quae est radix omnis mali.
B. Utrum omnis obstinatio sit peccatum in Spiritum sanctum ?
C. Quod aliter accipitur peccatum in Spiritum sanctum.
B. Auctoritatibus adstruit potentiam peccandi esse a Deo.
G. An aliquando resistendum sit potestati ?
IN TERTIUM LIBRUM SENTENTIARUM.
ARTICULUS I. An conveniebat Deum incarnari ?
B. Quare Filius carnem assumpsit, non Pater, vel Spiritus sanctus ?
C. Utrum Pater vel Spiritus sanctus potuerit incarnari, vel possit ?
D. An Filius qui tantum carnem accepit
ARTICULUS II. An Angelus sit assumptibilis ?
B. De unione Verbi et carnis mediante anima.
ARTICULUS X. An sit medium rei vel congruentiae ?
C. Quod Verbum simul assumpsit carnem, et animam : neque caro prius est
ARTICULUS XX. Quid dicatur, Antiqua conspersio ?
B, Auctoritate firmat ex tunc fuisse Virginem immunem a peccato.
ARTICULUS XXIV. An gloriosa Virgo potuit peccare ?
ARTICULUS XXVII. Quid sit decimari in lumbis Abrahae ?
E. Quidam videntur adversari illi sententiae qua dictum est, carnem Christi non
B. Quo sensu dicatur Christus conceptus et natus de Spiritu sancto ?
C. Alia ratio, quare dicatur natus de Spiritu svncto.
ARTICULUS III. An assumere convenit personae divinae ?
ARTICULUS VII. Per formam Dei quid intelligitur ?
C. An divina natura debeat dici
ARTICULUS XIV. Utrum divina natura debeat dici
D. Quare non accepit personam hominis, cum hominem acceperit ?
ARTICULUS XV. Quare persona repugnat unibilitati ?
E. Contra hoc oppositio, qua probare quidam volunt personam accepisse
B. Quorumdam sententiam refert.
G. Auctoritates ponit quibus muniunt suam sententiam,
E. Auctoritates etiam ponit, quae hanc probant sententiam.
G. Auctoritates inducit quibus haec sententia roboratur.
G. Ex quo sensu dicunt Christum praedestinatum ?
E. Quaedam ponit quae praemissis videntur adversari.
ARTICULUS III. An Christus sit unum vel duo supposita ?
G. Auctoritate confirmat determinationem.
H. Alia etiam verba auctoritatum anno tal ut determinet.
K. Tertia sententia, quae sit praemissarum propositionum, intelligentia
L. Quo sensu secundum illos dicatur praedestinatus Christus ?
N. Quod praedicta non sufficiunt ad cognoscendam hanc quaestionem,
ARTICULUS II. An in Christo sit tantum una filiatio ?
B. De gemina Christi nativitate, qua bis natus est.
ARTICULUS IV. Utrum Christus est unus Filius ?
ARTICULUS I. Quid sit latria ?
ARTICULUS II. An latria sit virtus ?
ARTICULUS VIT. Cui debetur dulia ?
B Aliorum sententia qui unam adorationem, utrique exhibendam tradunt.
G. Alia probatio, quod Christus sit persona secundum quod homo.
ARTICULUS X. An Deo conveniat adoptare ?
E. Oppositio, quod sit adoptivus filius.
ARTICULUS XIII. An Christus fuerit filius adoptivus ?
ARTICULUS XIV. Ad quid adoptavit nos Deus ?
F. Utrum persona vel natura praedestinata sit ?
ARTICULUS III. . An in Deo creatura esse possit ?
B. Si Deus alium hominem assumere potuit, vel aliunde quam de genere Adae ?
C. Si homo ille potuit peccare, vel non esse Deus?
D. Quorumdam oppositio, quod potuerit etiam unita peccare.
ARTICULUS VII. An Christus potuit peccare in actu ?
E. Si Deus potuerit assumere hominem in sexu muliebri?
B. Auctoritatem ponit quae videtur obviare.
C. Praedictis videtur adversari quod Ambrosius ait.
D. De intelligentia praemissorum verborum.
E. Quomodo intelligendum sit illud,
B. Responsio quaestionis diffinitivam continens sententiam.
C. Quare Deus non dedit ei potentiam omnium , ut scientiam ?
D. Quomodo intelligenda sint quaedam verba Ambrosii super Lucam ?
B. Qualiter accipiendum sit illud quod ait Leo Papa ?
C. Quod ignorantia talis ei difficultas non sit peccatum.
E. Hic ponit quae praedictis adversari videntur.
F. Determinatio auctoritatum..
G. De quibusdam Hilarii capitulis valde obscuris, quae videntur communi sententiae
B. De statibus hominis, et quid de singulis Christus accepit ?
B. De voluntatibus Christi secundum duas naturas.
ARTICULUS II. An in Christo fuerit sensualitas ?
C, Auctoritatibus probat diversas in Christo voluntates.
D, De eo quod Ambrosius dicit Christum dubitasse affectu humano.
E, Verba Hilarii longe diversam exprimentia sententiam a praemissa.
ARTICULUS IX. Quomodo Christus sibi et suis oravit ?
B. Quod a conceptu meruit sibi Christus hoc quod per passionem.
D. Si Christus sine omni merito illam
E. De causa mortis ei passionis Christi.
C. Quomodo et a qua poena Christus nos redemit per mortem ?
D. Quomodo paenam nostram portavit ?
E. Si solus Christus debet dici redemptor, ut solus dicitur mediator ?
G. Secundum quam naturam sit mediator.?
B. De causa inter Deum, ei hominem, et diabolum.
C, De traditione Christi quae facta dicitur a Patre, et a Filio, a Juda, et a
D. Quod Christi passio dicitur opus Dei et Judaeorum, et quomodo?
ARTICULUS XIII. An passio Christi sit dicenda
B. Aliam ad idem inducunt auctoritatem.
C. Auctoritatibus adstruit a Verbo carnem in morte non esse divisam.
D. Qua ratione Christus dicitur mortuus et passus ?
ARTICULUS I. An Christus in triduo fuerit homo ?
C. Quod Christus ubique totus est, sed non totum ubique : ut totus est homo vel
ARTICULUS IV. An Christus in infernum descendit ?
D. Si ea quae dicuntur de Deo vel de Filio Dei possunt dici de homine illo vel de
ARTICULUS II. An fides sit virtus ?
ARTICULUS V. An fides informis sit virtus ?
D. Qiud sit credere in Deum, vel Deo, vel Deum ?
E. An illa informis qualitas mentis, quae in malo Christiano est, fiat virtus cum
ARTICULUS X. Qua forma fides formatur ?
G. Quod fides est de his quae non videntur proprie, quae tamen videntur ab eo in
ARTICULUS XX. An fides sit fundamentum ?
B. Si Petrus habuit fidem passionis, quando vidit hominem illum pati?
G. Si aliqua sciuntur quae creduntur ?
ARTICULUS I. An fides potest crescere ?
G. Quae ante adventum Christi de mediatore credere sufficiebant.
E. De aequalitate fidei, spei, charitatis, et operis, quae secundum aliquid sunt
ARTICULUS I. An spes sit in genere virtutis ?
ARTICULUS III. In qua vi animae sit spes ?
ARTICULUS I. An dilectio sive charitas sit virtus ?
F. De impletione illius mandati.
G. Quaestio de praecepti ratione.
I. Quae charitate diligenda sint ?
B. Si in illo praecepto contineatur dilectio Angelorum ?
ARTICULUS V. An Angeli diligendi sint supra nos ?
B. An omnes homines pariter diligendi sint ?
C. Quae his repugnare videntur.
D. Quod aliqui eorumdem tantum proximos quantam nos, debere diligere tradunt.
E. Secundum alios non pari affectu omnes diligendi sunt.
F. Quaestio de parentibus bonis et malis, quomodo diligendi sunt ?
G. Quaestio Augustini in libro
B. Determinatio auctoritatum praedictarum.
C. Quare fides et spes et scientia dicuntur evacuari, et non charitas, cum et ea ex
ARTICULUS VII. An fides potest evacuari ?
ARTICULUS VIII. An spes potest evacuari ?
B. Ex qua intelligentia dicitur magis vel minus diligere haec vel illa.
C. Quod duobus modis inspicienda est dilectio Dei.
E. Si Deus ab aeterno dilexit reprobos?
ARTICULUS I. De numero virtutum cardinalium.
B. Quod in Christo fuerant illa septem, dona.
C. Quod videtur obviare praemissis,
ARTICULUS I. An dona sunt virtutes ?
ARTICULUS II. Qualiter haec dona animam perficiant ?
ARTICULUS III. De numero donorum.
ARTICULUS IV. De ordine et combinatione donorum.
F. De casto et servili plenius agit, tangens interdum de initiali.
G. Quod videtur praedictis adversari.
H. Quomodo distant duo timores, per similitudinem duarum mulierum ostendit,
I. Quod timor servilis et mitiaIis dicitur initium sapientiae, sed differenter.
K. De hoc quod Augustinus dicit castum timorem esse aeternum,
L. An timor poenae qui fuit in Christo, fuerit servilis, vel initialis, vcl alius?
ARTICULUS VI. Quid sit timor ?
ARTICULUS VIII. An timor sit donum ?
ARTICULUS I. Quid sit sapientia ?
ARTICULUS V. An consilium sit donum ?
B. In quo differat sapientia ab intellectu ?
C. Quod intellectus et scientia de quibus hic agitur, non sunt illa quae naturaliter
D. Quod sapientia ista Dei est, nec est illa quae Deus est.
ARTICULUS X. De quibus est intellectus donum ?
ARTICULUS XV. Quid sit pietatis donum ?
ARTICULUS XVI. Quis sit actus doni pietatis in via ?
ARTICULUS XVII. An pietas sit unum donum, vel plura ?
ARTICULUS XVIII. Qualiter differat pietas a mansuetudine ?
ARTICULUS I. An virtutes politicae sunt connexae ?
ARTICULUS II. An virtutes theologicae sunt connexae ?
ARTICULUS III. An etiam vitia sunt connexa ?
B. Si cunctae virtutes pariter sint in quocumque sunt?
C. Repetit de charitate, ut addat quomodo tota lex ex ea pendeat.
ARTICULUS I. Quid sit praeceptum ?
ARTICULUS II. De distinctione praeceptorum.
C De mandatis secundae tabulae.
ARTICULUS XI. Quid vocatur rapina in proposito ?
ARTICULUS XIV. An in usura transferatur dominium ?
ARTICULUS III. Quid sit perjurium ?
D. De jutramento quod per creaturas fit.
E. Quae juratio magis teneatur, an quae fit per Deum, an quae fit per Evangelium
F. Quid est dicere : Per Deum juro ?
G. De illis qui jurant per falsos deos,
H. Quod juramentum quo incaute juratur, non est observandum, nec votum, nec
K. De eo qui verborum calliditate jurat.
L: De illo qui cogit aliquem jurare.
ARTICULUS IX. An perjurium coactum sit peccatum ?
B. Quid sit littera occidens ?
IN QUARTUM LIBRUM SENTENTIARUM.
ARTICULUS V. Quaeritur de diffinitionibus sacramenti.
C. De causa institutionis sacramentorum.
D. De triplici genere exercitationis.
E. De differentia sacramentorum veterum, et noxiorum.
ARTICULUS XVI. Utrum Testamentorum fuit gravius
ARTICULUS XIX. An circumcisio justificabat ?
G. De viris qui fuerunt ante circumcisionem, et de faeminis quae fuerunt ante
H. De institutione et causa circumcisionis.
L . De parvulis defunctis ante diem octavum.
B. Quare mox post hominis casum non fuerint instituta ?
C. Quod sacramentum conjugii fuit ante peccatum.
E. Quid utilitatis habebat baptismus Joannis ?
F. De forma baptismi Joannis, et de baptizatis ab eo.
C. Si in nomine Patris tantum vel Spiritus sancti possit tradi baptismus ?
E. Perstringit praemissorum intelligentiam cum determinatione cujusdam dicti.
G. De forma in qua baptizaverunt Apostoli ante passionem Christi.
ARTICULUS III. Quando baptismus est institutus ?
H. Quare in aqua tantum fiat ?
ARTICULUS IV. An conveniens materia baptismi sit aqua ?
I. De immersione, quoties fieri debeat ?
M. Quaeritur, An baptismus aperuit caelum , quod non aperuit circumcisio ?
ARTICULUS II. Quid sit fictio ?
ARTICULUS III. An fictio possit impedire baptismum ?
C. Quomodo intelligatur illud,
I). De illis qui suscipiunt rem, et non sacramentum.
E. Quae videntur obviare praedictis.
ARTICULUS IX. An orandum sit pro parvulis ?
F. Quid prosit baptismus his qui cum fide accedunt ?
G. Cujus rei rei baptismus qui datur jam justo, sit sacramentum ?
H. Si par viciis datur in baptismo gratia qua possunt in majori aetate proficere ?
B. De potestate baptismi et ministerio.
C. Quae fuit potestas baptismi quam potuit Christus dare servis.
B. Quod nullus in materno utero baptizetur .
C. Si baptismus sit verbis corrupte prolatis?
ARTICULUS II. An haereticus potest baptizare ?
ARTICULUS VIII. Quis est effectus characteris ?
E. De illo qui pro ludo immergitur.
F. Quod duo tempora erant in quibus baptizabantur homines.
ARTICULUS IX. An confirmatio imprimat characterem ?
B. De institutione sacramenti.
B. De errore quorumdam qui dicunt a bonis tantum corpus Christi sumi.
C. De intelligentia quorumdam verborum ambiguorum.
C. Quae sit intelligentia, praemissorum ?
D. Asserunt quidam dictum panem transire in corpus Christi,
E. Ubi illa accidentia fundentur ?
E. Quid illae paries significent ?
E, sig. 3 : Indignus est, qui aliter celebrat mysterium quam Christus tradidit,
F. Si illud sit sacrificium, etsi saepias immoletur Christus ?
ARTICULUS XXVII. An quotidie sit communicandum ?
ARTICULUS XXVIII. An ier in anno sit communicandum ?
ARTICULUS XXIX. An malus etiam sacerdos conficiat ?
I. Quid faciat haereticum, et quid sit haereticus ?
ARTICULUS XXXIX. Haereticus quis sit, et unde dicatur ?
ARTICULUS VIII. In qua vi animae est paenitentia ?
ARTICULUS X. Qualiter paenitentia timore concipiatur ?
B. Determinatio intelligentiae dictorum.
C. De solemni et unica paenitentia.
ARTICULUS XXVIII. Quot sint modi paenitentiae?
D. Auctoritatibus probat , quod non semel tantum, sed frequenter peccata dimittantur
ARTICULUS XXXI. An sit aliquod summum malum ?
B. Quae sit intelligentia praemissorum ?
C. Quomodo accipienda sunt praemissa ?
ARTICULUS XII. An diffinitio satisfactionis sit bona ?
ARTICULUS XV. An eleemosyna sit bene diffinita ?
ARTICULUS XVII. An eleemosyna sit pars satisfactionis ?
ARTICULUS XXII. De eleemosynis spiritualibus.
ARTICULUS XXIV. Ex quo potest vel debet fieri eleemosyna ?
D. Secundum quosdam fuit satisfactio.
E. Perstringit dictorum summam, ut alia addat.
F. Auctoritates alias inducit contra eos qui dicunt de uno peccato paenitentiam agi,
G. Repetit de vera paenitentia, ut addat.
ARTICULUS XXXIX. An ei quae sit vera paenitentia ?
ARTICULUS XLII. Quid sit restitutio ?
ARTICULUS XLIV. Cui debet fieri restitutio ?
ARTICULUS VI. Quid sit contritio in genere ?
ARTICULUS VIT. Quid sit contritio propria diffinitione ?
ARTICULUS IX. Cujus partis animae est contritio ?
ARTICULUS XXII. An circumstantiae aggravent peccatum ?
ARTICULUS XXXI. Quanta debeat esse contritio ?
ARTICULUS XXXVI. An oporteat confessionem esse integram ?
C. Item, Videtur multis esse impossi-
ARTICULUS XXXVII. An hypocrisis sit bene diffinita ?
B. Quae sit falsa satisfactio ?
G. De tribus actionibus paenitentiae.
D. De satisfactione venialium.
ARTICULUS XLVIII. An poenitentia sit ante baptismum ?
ARTICULUS L1I. An fides praecedat poenitentiam ?
ARTICULUS IX. Quid sit justificatio impii?
ARTICULUS XIII. Cujus attributi sit justificatio impii ?
ARTICULUS XVII. Quid sit sanatio mentis ?
ARTICULUS XXIV. An confessio liberet animam a morte ?
ARTICULUS XXVIII. Quare dicatur aliquod peccatum
B. Cui sententiae potius consentiendum sit ?
ARTICULUS XXXII. An oporteat confiteri homini ?
ARTICULUS XXXV. An aliquis potest confiteri suo conservo ?
ARTICULUS XXXVI. Qualis debet esse confessio ?
D. Quod non sufficit soli Deo confiteri si tempus adsit, si tamen homini possit.
ARTICULUS XLVI. An diffinitiones scandali sint bonae
ARTICULUS LI. Quorum est scandalizari ?
E. De tertio articulo, scilicet an sufficiat confiteri laico ?
F. Hic aperit qualiter supradictae auctoritates intelligendae sunt.
ARTICULUS III. Quot sint claves ?
D. Si sacerdos potest dimittere vel retinere peccata ?
ARTICULUS X. An Verbum Dei dimittat peccata ?
E. Quod sacerdotes eliam dimittunt et tenent peccata suo modo.
F. Quomodo sacerdotes ligant vel solvunt a peccatis ?
ARTICULUS XIV. An Legalis sacerdos habuit claves ?
ARTICULUS XVII. Quot modis fiat excommunicatio ?
ARTICULUS XX. Qualiter ferenda sit excommunicatio ?
I. Quae sint interiores tenebrae, et interior macula?
ARTICULUS III. Quomodo clavis se habeat ad ordinem ?
ARTICULUS IV. An ostiarii habeant claves ?
ARTICULUS V. An reges inuncti habeant claves ?
ARTICULUS XI. An Episcopus potest absolvere nolentem ?
ARTICULUS XV. An Caiphas bene dicatur prophetasse ?
D. De hoc quod scriptum est in Malachia :
E. Qualis debet esse judex Ecclesiasticus ?
ARTICULUS XXV. An omnis qui ligat alios, sit justus ?
ARTICULUS I. An in fine vitae dari potest paenitentia ?
ARTICULUS III. An Deus seram paenitentiam exaudiat ?
B. De his qui hic paenitentiam non complent.
C. De illo cui sacerdos indiscretus injungit parvam paenitentiam.
D. Quod morientibus non sit imponenda satisfactio, sed innotescenda.
E. In necessitate non est neganda paenitentia vel reconciliatio.
ARTICULUS XVI. Indulgentia sive relaxatio quid sit ?
F. Quod presbyter non reconciliet inconsulto Episcopo, nisi in necessitate cogente.
G. An oblatio ejus sit recipienda, qui currens ad paenitentiam praevenitur morte?
B. Quod alii citius, alii tardius purgantur in igne,
D. Opinio quorumdam cum objectione.
E, De generali confessione, quid prosit ?
F. Nemo confiteatur peccata quae non fecit.
G. De paenis sacerdotis qui peccatum publicat confitentis.
C. Quid sit hic sacramentum et res ?
ARTICULUS I. An extrema tinctio sit sacramentum ?
B. A quibus institutum sit hoc sacramentum ?
C. De iteratione hujus sacramenti.
ARTICULUS XX. An extrema unctio possit iterari ?
ARTICULUS V. Quae sit ordinum sufficientia ?
B. Quales assumendi sunt ad clerum ?
ARTICULUS XXI. Quis sit actus ordinis lectoratus ?
ARTICULUS XXIV. An acolythatus sit ordo ?
ARTICULUS XXV. Quando acolythis imprimitur character ?
L. De nominibus dignitatum vel officii.
M. De quadripartito ordine Episcoporum.
ARTICULUS XL, Quando et qualiter praedicta conferantur?
B. Auctoritates ponit quae videntur praemissis obviare.
C. Determinatio praemissae contradictionis auctoritatum.
D. De simonia unde dicitur, et quid sit ?
E. De his qui scienter a simoniacis ordinantur.
F. De his qui dicunt se emere corporalia, non spiritualia.
ARTICULUS II. Quid sit simonia ?
ARTICULUS III. An simonia sit haeresis ?
H. Alexander Papa de his qui violenter a simoniacis vel ab haereticis ordinantur.
I. De aetate ordinandorum ita decrevit Nicolaus Papa.
ARTICULUS I. Quare matrimonium sit institutum ?
ARTICULUS II. An Adam doluerit in ablatione costae ?
B. De duplici institutione conjugii.
C. Quando secundum praeceptum, et quando secundum indulgentiam contractum sit
D. Quibus modis accipiatur indulgentia ?
F. Cujus rei sacramentum sit conjugium ?
G. Qualiter intelligendum sit illud :
ARTICULUS I. In quo genere sit matrimonium ?
C. De consensu qui efficit conjugium,
E. Quando incipiat esse conjugium ?
H. Quod conjugatus vel conjugata nequeant continentiam profiteri sine alterius
K. Quomodo accipiatur sponsa in subditis capitulis ?
ARTICULUS XVI. Quibus modis sponsalia dirimantur ?
L. Quod aliter accipitur in his aliis capitulis sponsa.
M. Quare non statim tradantur sponsae ?
N. Quae sponsa sit vidua mortuo sponso, et quae non ?
ARTICULUS XX. Quot modis fiat bigamia ?
ARTICULUS XXI. An bigamiae adjungatur iregularitas ?
B. Quae videntur obviare praemissis.
G. De qua re sit consensus ille: an de carnali copula, an de cohabitatione, an de
ARTICULUS I. Quomodo definitur vis sive coactio ?
ARTICULUS II. Quomodo dividatur coactio ?
ARTICULUS IV. An vis evacuet matrimonii consensum ?
B. De conjugio Mariae et Joseph.
C. Quod perfectum inter eos fuit conjugium.
E. Quod malus finis non contaminat sacramentum.
ARTICULUS I. In quo genere boni sit matrimonium ?
ARTICULUS VII. An bonum nuptiale sit tripartitum ?
ARTICULUS IX. Quis sit actus hujus fidei ?
ARTICULUS XI. Quid sit divortium ?
ARTICULUS XIV. An matrimonium imprimat characterem ?
C. Haec tria non adsunt omni conjugio.
D. De his qui procurant venena sterilitatis.
E. Quando sunt homicidae qui procurant abortum ?
F. De excusatione coitus, qui fit per haec bona.
ARTICULUS XXI. Quando coitus est bonus ?
G. De indulgentia Apostoli quomodo sit accipienda ?
H. Quod non omnis delectatio carnis peccatum est.
B. Quod neuter continere valeat nisi ex communi consensu.
ARTICULUS IV. An debitum debet solvi non exigenti ?
C. Quibus temporibus cessandum sit a coitu ?
D. Hieronymus videtur dissentire a praemissis.
E. Quibus temporibus non sunt celebrandae nuptiae ?
ARTICULUS II. An habere plures uxores sit naturale ?
ARTICULUS V. An aliquando licuit habere concubinam ?
ARTICULUS XV. An gula sit bene diffinita ?
ARTICULUS XVI. An gula sit peccatum carnale ?
ARTICULUS XVII. An gula sit circa delectabile gustui ?
ARTICULUS XIX. An gula sit vitium capitale ?
ARTICULUS XXI. An filiae gulae sint bene assignatae ?
B. Non praefertur virginitas Joannis castitati Abrahae,
D. Cui licebat plures habere, vel non ?
E. De virginitate mentis et carnis.
C. De his qui maleficiis impediti coire non possunt.
ARTICULUS X. An maleficiati debent separari ?
ARTICULUS XI. An furia impediat matrimonium ?
E. De his qui cum duabus sororibus dormiunt.
F. Non est dimittenda uxor pro aliqua macula seu deformitate corporis.
B. Quod fornicariam nequit dimittere vir, nisi ipse expers fuerit, et e converso.
C. Quod possunt reconciliari qui separantur causa fornicationis.
C, Si quis autem fornicationis expers,
F. De illis qui se ante polluerunt per adulterium.
B. De copula servi ei ancillae diversorum dominorum.
C. De viro qui se facit servum ut dimittatur ab uxore.
ARTICULUS I. An Ordo impediat matrimonium ?
B. De interfectoribus suarum conjugum.
ARTICULUS I. An diffinitiones voti sint bene assignatae ?
ARTICULUS III. Qui sunt qui possunt vovere?
ARTICULUS XVI. An omne votum recipiat dispensationem ?
E. De illis qui post longam captivitatem redeunt.
B. De conjugio fidelis et infidelis, et duorum infidelium.
G. De fornicatione spir?tuali, ob quam potest dimitti conjunx,
E. Si fideli liceat aliam ducere infideli discedente vel dimissa ?
F. Quae praemissis contraria videntur.
H. Quidam dicunt conjugium non esse inter infideles, et quare ?
I. Quod legitimum sit conjugium infidelium, sed non ratum, ei quare?
ARTICULUS II. Unde dicitur consanguinitas ?
. ARTICULUS III. Quid sit linea consanguinitatis ?
ARTICULUS IV. Quae sit lineae divisio ?
B. De computatione graduum consanguinitatis .
C. Quare sex gradus computantur ?
ARTICULUS I. An affinitas sit ?
ARTICULUS IX. Quid juris est de hac propinquitate ?
C. Si conjugium sit inter eos, qui nota consanguinitate dividuntur ?
ARTICULUS X. Utrum et qui filii sint legitimi?
ARTICULUS XL Quis sit modus legitimandi ?
ARTICULUS XII. An quid valet legitimatio ?
B. Qui sint filii spirituales ?
D. De copula spiritualium, vel adoptivorum, et
ARTICULUS VII. Quid sit adoptio ?
ARTICULUS IX. Qui possunt adoptare ?
ARTICULUS X. An quilibet potest adoptari ?
ARTICULUS XL Quis sit effectus adoptionis ?
ARTICULUS XII. Quot sunt species adoptatorum ?
ARTICULUS XIII. Quid sit cognatio legalis ?
E. Si filii qui ante compaternitatem vel post nati sunt, valent conjungi ?
G. Si quis ducere possit duas commatres, unam post alteram?
I. De secundis et tertiis nuptiis, et deinceps.
ARTICULUS XVII. An secundae nuptiae sint sacramentum ?
ARTICULUS II. Quid sit resurrectio ?
ARTICULUS IV. An causa resurrectionis erit vox tubae ?
ARTICULUS IX. Quare citatio non praecedat judicium ?
ARTICULUS X. Qualiter conscientiae dicuntur
D. De memoria electorum, si tunc praecedentia mala teneat.
E. De his qui vivi reperientur.
F. Quomodo intelligitur Christus judex vivorum et mortuorum ?
B. Quod resurget quidquid fuit de substantia et natura corporis, et in eadem parte
ARTICULUS V. Quid sit veritas humanae naturae ?
C. Quod sancti sine omni deformitate resurgent.
ARTICULUS XVII. An agilitas conveniat corporis gloriosis ?
ARTICULUS XIX. A quo causatur dos agilitatis ?
ARTICULUS XXIII. An corpori glorioso conveniat subtilitas?
D. Si mali tunc habeant quas hic habuerunt deformitates ?
E. Quod non consumuntur corpora quae tunc ardebunt.
F. Si daemones corporali igne cremantur.
ARTICULUS XXXVII. An ignis corporeus cruciat daemones ?
G, Si animae sine corporibus sentiunt ignem corporalem ?
H. De abortivis faetibus et monstris.
I. ''De diversis animarum receptaculis
ARTICULUS II. An suffragia valeant defunctis ?
ARTICULUS VII. An suffragia prosint Sanctis in patria ?
ARTICULUS VIII. Quae suffragia magis valeant ?
C. De duobus aeque bonis, quorum alter plura post mortem habet auxilia.
D. Quibus suffragiis juvabuntur mediocriter boni, qui in fine invenientur ?
F. Quod dictum de Angelis, attribuit sanctis animabus.
B. Determinat praemissas auctoritates.
C. De justitia et misericordia Dei.
E. Quomodo universae viae Domini dicuntur misericordia et veritas ?
E contrario dicunt alii, quibus ego consentio, quod secunda pars objectionum vere concludit.
ARTICULUS IV. An aliqua sit vita aeterna ?
ARTICULUS V. Quid sit vita aeterna
ARTICULUS VII. An damnati vivant vita aeterna ?
B. Quod judicabunt Sancti, et quomodo ?
C. De ordinibus eorum qui judicandi erunt.
E. Si post judicium daemones praeerunt hominibus ad puniendum ?
ARTICULUS IX. Quo abibit ignis conflagrationis ?
ARTICULUS II. An divinitas sine gaudio videri potest ?
C. Quare secundum formam servi dicitur Christus suscitaturus corpora ?
E. De qualitate luminarium, et temporibus post judicium.
ARTICULUS IX. An tunc erunt vices diei et noctis ?
ARTICULUS X. An sol et luna praestabunt beatis lucem ?
ARTICULUS XL . An infernus sit in superficie terrae ?
ARTICULUS I. Quid sit mansio ?
ARTICULUS V. Quid sit videre per speciem ?
B. Si omnes homines volunt esse beati ?
ARTICULUS VII. An omnes velint esse beati ?
E. Si major sit beatitudo sanctorum post judicium?
ARTICULUS II. An daemones peccent apud inferos ?
ARTICULUS III. An damnati possint velle aliquod bonum ?
ARTICULUS V. An damnati sint penitus extra Deum ?
C. De animabus damnatorum, si quam habent notitiam eorum quae hic fiunt ?
D. Quomodo accipienda sunt quae de Lazaro et divite leguntur
F. De chaos inter bonos et malos.
ARTICULUS X. An boni et mali videbunt se invicem ?
Utrum illa transmutatio fiat subito sive successive ?
Tertio quaeritur, Utrum illa transmutatio fiat successive vel subito ?
Videtur autem, quod successive : quia I. Virtus transsubstantiandi est verbum, secundum quod est in prolatione : sed in prolatione est successive : ergo operatur transsubstantiationem successive.
. 2. Item, Verbum cum dictum est, non est : nihil autem operatur cum non est : ergo verbum non operatur, cum dictum est : ergo operatur prout est in actu dicendi : sed In actu dicendi est successive : ergo transsubstantiationem operatur successive,
3. Item, Quidquid habet totum, praecipue discretum, hoc habet a partibus : haec autem oratio, Hoc est corpus meum, est quoddam totum quantitatis distinctae, vel distincta quantitas : ergo virtutem operandi habet a partibus : partes autem sibi succedunt : ergo operatur successive, ut videtur.
Sed contra hoc est, quod. i. Omne.quod transmutatur in aliud successive, prius est in medio, quam in extremo : medium autem neutrum extremorum est : ergo aliquando est, quando nec panis, nec corpus Christi est : quod falsum est, quia sic transsubstantiationi aliquid subjiceretur, quod jamdudum improbatum est.
2. Item, Omne quod mutatur successive, disponitur dispositionibus contrariis formae a qua mutatur, sicut aer, quando fit ignis, accipit dispositiones ignis quae contrariantur formae aeris : sed in ista transsubstantiatione manent omnia accidentia panis : ergo non disponitur contrariis dispositionibus formae panis : ergo non mutatur successive.
3. Item, Supra habitam est, quod virtus Verbi increati operatur in verbo creato, ut est habitum in Littera, quod invisibilis sacerdos et Spiritus sanctus in verbo creato operantur : horum autem operatio non est successiva, sed subita.
Ad hoc autem dico, quod quaeritur de instanti conversionis, in quo ultimo est panis, et in quo primo est corpus Christi ?
Aut enim hoc est unum instans, aut diversa. Si unum. Contra : Instanti in quo ultimo est panis, verum est dicere, quod est panis : et sequitur a disparatis, quod ipsum non est corpus Christi : sed in quo primo est, corpus Christi, sequitur quod verum est dicere, quod ipsum est corpus Christi. Si ergo illa sunt idem instans, in eodem instanti est illud corpus Christi, et non est corpus Christi : ergo contradictoria sunt simul vera respectu ejusdem instantis: ergo contradi-
ctio non est oppositio cujus non est medium secundum se, quod est contra philosophiam Aristotelis. Si autem sunt diversa instantia, et inter quaelibet duo est tempus : ergo tempus est post instans, in quo ultimo est panis, et ante instans in quo primo est corpus Christi : ergo in toto illo tempore intermedio, nec est panis, nec corpus Christi, quod falsum est.
Ad hoc autem quidam volunt dicere , quod in veritate motus mensuratur tempore, et finis motus sine tempore : unde finis motus est motum esse, finis fieri factum esse : et ideo factum esse corporis Christi, mensuratur instanti : sed ultimum esse panis, cum hoc sit mutari, mensuratur tempore : tempus autem bene continuatur ad motum esse, ita quod nihil intercedit medium : et ideo dicunt, quod ultimo est panis in tempore, sed nunc primo corpus Christi in nunc. Ad hanc rationem confirmandam etiam alia potest induci ratio : quia cum ex aere fit ignis, desiccatio aeris est cum motu : factum autem esse ignis, est terminus motus, et sine motu : ergo mensuratur diversis. Et similiter est transmutatio panis cum motu : sed factum esse corporis Christi sine motu est : et ideo unum mensuratur tempore, et aliud nunc ad quod continuatur tempus illud. Tertia ratio confirmans illud idem est haec : quia in continuo permanente habente positionem in partibus, sunt duo termini in actu, scilicet primum punctum, et ultimum : et non est recipere actu penultimum punctum, vel id quod sequitur primum : quia illa non sunt nisi in potentia, et ubicumque designetur quantitas lineae, ibi inter duo puncta erit linea, licet non possit signari nisi in puncto : ergo similiter erit in successivo continuo, quod est accipere nunc ad quod continuatur tempus ut ad terminum, et illud est in termino transsubstantiationis, in quo scilicet primo est corpus Christi :
non tamen est accipere penultimum ante hoc, sed potius totum tempus usque ad illud nunc, in quo toto desinit panis, et hoc tempus continuatur ad nunc, et hoc non est inconveniens. Sic ergo dixerunt quidam, et bene esset dictum, ut videtur, de mutatione physica : sed ad propositum nihil valet, quod sic probatur : Supra jam probatum est, quod non est ibi mutatio quae sit fieri successive : sola autem talis mutatio mensuratur tempore, et non alia divina quae est in sacramento : ergo esset panis in ultimo instanti sine motu : ergo sicut verum est dicere in toto tempore et in quolibet instanti quod est post illud in quo primo fuit corpus Christi, quod ipsum est corpus Christi : ita verum est in quolibet instanti quod est ante ipsum, quod ipsum est panis. Et sic sequitur primum inconveniens. Item, Esse mensuratur nunc, sicut mutatio tempore : sed in toto illo tempore non est nisi esse panis, et non mutatio aliqua : ergo in quolibet nunc verificatur, quod est panis.
Ideo fuerunt alii qui dixerunt, quod in veritate panis est, et corpus Christi in uno instanti : sed tamen non sequitur contradictoria esse simul vera : quia non sunt secundum idem in instanti illo : quia instans illud est principium futuri, et sic in ipso est corpus Christi : et est finis praeteriti, et sic in ipso est substantia panis. Quod autem hoc non sit.verum, nec possit stare, sic probatur : Quod instans est principium futuri, et finis praeteriti, hoc non facit ipsum instans esse divisibile : sicut nec punctum quod accipitur ut finis unius partis lineae, et ut principium alterius. In illo ergo indivisibili secundum esse : aut hoc quod est in altari, est sub forma panis, aut sub forma corporis Christi, aut sub utraque, aut sub neutra . Si sub forma panis : ergo nihil ejus est quod sit sub forma corporis Christi. Probatio. Detur enim, quod aliquid ejus sit in quo sit sub forma corporis Christi, sequitur tunc, quod Instans sit divisibile, quod falsum est. Si ergo nihil ejus est in quo
sit forma corporis Christi, non erunt in eodem instanti forma panis et forma corporis Christi, et sic Illa positio est falsa. Si autem sub forma corporis Christi, per eumdem modum sequitur, quod nihil sit illius Instantis in quo sit sub forma panis, et sic redeundum iterum quod in eodem instanti nihil sit sub forma panis et corneris Christi, Si autem sub utraque parte est in eodem instanti : ergo in uno indivisibili secundum esse accepto, possum dicere quod est panis, et est corpus Christi : ergo in illo est verum dicere, quod panis est corpus Christi, et e converso, quod falsum est : ergo in illo instanti non est sub utraque forma : ergo sub neutra, et hoc iterum falsum est : quia sic quandoque nec esset panis, nec corpus Christi, et materia quandoque esset sub nulla forma : quae omnia impossibilia sunt.
Ideo iterum sunt alii qui dicere praesumunt, quod in veritate in uno indivisibili est panis et corpus Christi : sed in uno Indivisibili bene concedunt esse prius et posterius, dicentes quod est prius et posterius tempore, et haec non sunt in uno Indivisibili : et est prius et posterius natura, et haec bene sunt in uno indivisibili : unde prius natura panis est, et posterius natura corpus Christi, Hoc autem confirmant duabus rationibus, quarum una est a simili : sint enim duae lineae sibi per longitudinem conjunctae eodem spatio, constat quod illae contingent se in puncto uno : et punctum illud refertur ad utrumque secundum prius et posterius natura. A simili dicunt hic : quia duo esse sunt, scilicet esse panis, et esse corporis Christi, quae se contingant in uno indivisibili temporis, in quo unum cedit non alii, sed in alterum sine omni mutatione media : et secundum prius natura est ibi esse panis, et secundum posterius est ibi esse corporis Christi. Alia ratio est : quia, sicut probatum est supra, in hoc sacramento nulla est mutatio, sed mutatum esse potius : et tamen sequitur necessario mutari : ergo praecedit mutatum esse, non tempore, sed natura so-
Sed quod iterum hoc nihil sit, videtur posse probari sic : Conjunctis duabus lineis in puncto, punctum scilicet spatii super quod conjunguntur, in veritate non efficitur propter hoc actu in continuo, sed tantum in potentia. Probatio. Conjunctis enim sic lineis, linea quidem consequetur, et continget lineam: sed quod punctum punctum sequatur, hoc est per accidens, quia non habet hoc nisi in quantum est terminus lineae. Si ergo conveniunt ista in puncto per accidens, patet quod non signant per hoc aliquid punctum in continuo, quod per se sit tamquam locus in quo se contingent. Praeterea, Talem contactum non est possibile esse nisi in lineis mathematicis secundum Philosophum, qui dicit quod recto in quantum recto multa accidunt, ut tangere aeneam sphaeram in puncto : non. tamen tangit hoc separatum rectum : nos autem quaerimus hic mensuram : sed esse naturae panis est in ultimo, et corporis Christi in primo : unde non videtur facere ad propositum. Item, Licet mutari praecedat in quibusdam mutatum esse tempore, et in quibusdam natura tantum : tamen impossibile est intelligere, quod una sit mensura utriusque : ergo videtur, quod etiam hoc non sit simile. Item, Mensurae differunt secundum mensurata : ergo esse panis mensuratur mensura congrua sibi : cum igitur sit corpus mutabile, mensurabitur tempore, vel nunc temporis : corpus autem Christi in esse suo cum sit immutabile, non mensurabitur tempore, vel nunc temporis : corpus ergo Christi in esse suo cum sit immutabile, non habebit ejusdem rationis mensuram : ergo mensurabitur nunc aevi, vel aevo : constat autem, quod illa non sunt idem : ergo nec in eodem nunc est esse panis, et esse corporis Christi, nec etiam ejusdem speciei in mensura, ut vi- detur. Item, Sine mutatione panis non transit panis in corpus Christi, sed mutatione ejus corpus Christi incipit esse hic : sed non est eadem mensura mutari, et non mutari : ergo ista non sunt in ratione unius nunc, nec in ratione unius mensurae. Et hoc concedebat qui me docuit.
Sed hoc iterum non videtur verum : quia dicit Philosophus in penultima propositione Causarum, quod inter esse cujus est substantia et actio in momento aeternitatis, et esse cujus substantia et actio est In momento temporis, est medium, et est res cujus substantia est in momento aeternitatis, et actio ejus in momento temporis. Licet ergo corpus Christi immutabile sit quoad substantiam et accidentia, tamen mutabile est quoad locum sive mobile : constat enim, quod incipit esse hic : ergo hoc ipsum quod nunc est hic, et ante non fuit hic, aliquo mensuratur : et constat, quod non nunc aevi vel aeternitatis, quia illa sunt mensurae eodem modo se habentium : relinquitur ergo, quod mensuratur nunc temporis. Et sic redit difficultas primae opinionis, ideo sunt alii magis profundantes sermonem, et dicentes, quod in tempore non omnino est, sicut in continuo habente positionem in suis partibus : et sequuntur in hoc Avicennam et Averroem : quorum unus in libro de Sufficientia, Averroes autem super ultimum caput quarti Physicorum dicit, quod in continuo quocumque habente positionem est accipere duo indivisibilia, quae actu sunt in continuo, licet non sint separata secundum esse, ut in linea est accipere duo puncta, et in superficie duas lineas : sed de tempore non est accipere nisi unum nunc, quod est tota essentia sive substantia temporis, licet non sit temporis esse : quia esse temporis est continuitas prioris et posterioris in ipso nunc, Unde dicunt, quod accipiendo tempus in sua natura, non est accipere duo nunc, sed unum solum. Si autem accipiatur prout est mensura motus, quem excellit tem-
pus, sic possunt duo signari nunc, et inter illa est tempus, sicut in motu esse primum post quod est motus, et esse ultimum, hoc est accipiendo nunc prout est mensurans secundum esse primum et secundum esse ultimum. Et hoc modo dicunt, quod bene contingit signare duo nunc se consequentia, quando illa non sunt in eodem : sicut dicunt in linea non esse nisi unum punctum in quo linea terminatur actu, et penultimum non est accipere : si autem dividatur linea, tunc erunt duo se consequentia in duabus lineis : sic dicunt hic, quod in mensura ejusdem motus est accipere unum nunc in quo terminatur motus, et non. est accipere penultimum illius motus propter motus indivisibilitatem : si tamen aliquis motus terminetur ad proximum nunc, tunc significatur in comparatione ad illum, et tunc erunt duo nunc in comparatione duorum terminorum duorum motuum, inter quae non est tempus medium. Sed in uno motu dicunt hoc esse impossibile, sicut in uno motu ante terminum motus non est nisi tempus usque ad terminum motus illius. Dicunt igitur isti sic, quod in duobus nunc est ultimo panis et primo corpus Christi : et haec duo sequuntur se, et non est incertum tempus medium : quia illud Philosophi accipitur de nunc signatis respectu ejusdem motus, et non de nunc signatis respectu duorum esse inter quae nihil continuat. Sed hoc mirum videtur esse : quaecumque enim ordinantur ad invicem secundum praecedere et subsequi, necesse est quod in aliquo se contingant. Si igitur esse panis in quiete mensuratur uno nunc, et esse corporis Christi alio, oportet necessario aliquid continuans inter illa ponere, in quo unum transit in alterum : ille enim transitus non est esse panis, nec esse corporis Christi, ut videtur,
Solutio. Puto, quod nulli harum opinionum praejudicandum sit. Ego autem magis puto ultimam esse eligendam, et fere concordat cum illa quas est antepe-
nultima : quia illae duae probabiliores sunt.
Ad id autem quod contra, hanc ultimam objicitur, dicendum quod In veritate non est tertium in quo contingant, sive quo sit ille transitus, eo quod non fit hic transitus per modum motus de potentia ad actum, sed potius esse post esse, et actus post actum, et transitus non est nisi secundum rationem terminorum, et non secundum rationem medii quod est substantia motus vel mutationis : et tunc non discordat a penultima, nisi in hoc quod illa dicit secundum nunc esse aevi : et multi dixerunt, quod unum est nunc aevi et temporis, et secundum hoc solvendum est ad objectum quod contra factum est, quia Christum esse hic non dicit motum nec motus terminum, et ideo proprie non mensuratur nunc temporis, sed nunc aevi, scilicet quia non est conjunctio prioris et posterioris in successione motus : sed si habet prius et posterius, hoc erit in ordine naturae.
Pro aliis opinionibus respondeat quilibet pro libito, qui eligit aliquam earum.
Ad id autem quod primo quaeritur, Utrum transsubstantiatio sit subita, vel in tempore? Dicendum, quod absque dubio subita est quia multae derisiones sequerentur, si successiva esse poneretur.
Ad id autem quod contra objicitur, per ea quae dicta sunt in quaestione de forma sacramenti, et in quaestione de virtute verborum, faciliter patet solutio.
Et dicendum ad primum, quod illa oratio non accipitur in vi orationis tantum., sed etiam in vi institutionis quae simplex et una est, et secundum quod refertur ad signatum et per illud ad Verbum increatum quod operatur in ea : et ideo licet successive proferatur, non tamen successive operatur.
Ad aliud dicendum, quod nihil operatur cum omnino non est: sed cum haec oratio referatur ad Verbum increa- tum, et ad institutionem, secundum virtutem operandi manet, licet transeat secundum actum prolationis, sicut dicit Augustinus super Joannem, quod vox transit, et verbum remanet etiam post prolationem.
Ad ultimum dicendum, quod illud discretum quod est oratio quae est forma sacramenti, licet discretas habeat partes, tamen refertur ad alia quae non sunt discreta, scilicet ad signatum, et institutionem, et Verbum, et virtute illorum ope ratur secundum quod illa sunt in oratione prolata : et ideo non valet illa objectio quae procedit ac si illa oratio in prolatione operaretur.
Et per hoc patet solutio ad totum.