4 EPISTOLA ENCYCLICA

ranae. Immutatis moribus atque in dies magis collabentibus, facilis ad errorem aditus fuit; error autem ipse ruinam morum ultimam matura vit. Hinc sensim plures a catholica fide desci- scere; mox pervagari malum virus provincias fere universas; tum omnis conditionis fortunaeque homines inficere, adeo ut mul torum animis opinio insiderei causam religionis in illo im- perio ad extrema esse deductam, morboque curando vix quid- quam superesse remedii. Atque actum plane de summis rebus erat, nisi praesenti ope Deus adstitisset. Supererant quidem in Germania viri antiquae fidei, doctrina et religionis studio con- spicui ; supererant principes domus Bavaricae et Austriacae im- primisque rex romanorum Ferdinandus eius nominis primus, quibus firmum erat rem catholicam totis viribus tueri atque defendere. At novum longeque validissimum periclitanti Ger- maniae subsidium addidit Deus, opportune natam ea tempestate Loyolaei Patris societatem, cui pr imus inter Germanos nomen dedit Petrus Canisius. - Huc profecto non attinet singula per- sequi de hoc viro eximiae sanctitatis; quo studio patriam dis- sidiis ac seditionibus laceratam curaverit ad animorum con- sensionem et veterem concordiam revocare, quo ardore cum erroris magistris in disputationis certamen venerit, quibus con- cionibus animos excita veri t, quas molestias tulerit, quot regiones peragrarit , quam graves legationes fidei causa susceperit. Ve- r u m , ut ad a rma illa doctrinae animum referamus, quam ea constanter tractavit, quam apte, quam prudenter, quam oppor- tune! Qui quum Messana reversus esset, quo se contulerat di- cendi magister , mox sacris disciplinis tradendis in Coloniae, Ingoldstadii, Viennae Academiis egregiam operam dedit, in qui- bus regiam tenens viam probatorum scholae christianae do- c to rum, theologiae seholasticae magnitudinem Germanorum animis aperuit. A qua quum fidei hostes eo tempore summo- pere abhorrèrent, quod ea catholica veritas fulciretur maxime, hanc scilicet studiorum rationem instaurandam curavit publice in lyceis atque in collegiis Societatis Iesu, quibus ipse exci- tandis tantum operae industriaeque contulerat. Neque eumdem a sapientiae fastigio puduit ad litterarum initia descendere et pueros erudiendos suscipere, scriptis etiam in eorum usum lit- t e r a l i s libris atque grammaticis. Quemadmodum vero a prin- cipum aulis, ad quos orationes habuisset, saepe redibat con- cionaturus ad populum, ita, quum maiora scripsisset, sive de