Capitulum V.

Secundae responsionis secunda particula quintumque capitulum, in quo abstinentiae laus et perfectio declaratur, et eiusdem impugnatio calumniosa refellitur.

1. Quamquam certum sit omnibus in christiano exercitatis agone, abstinentiae sanctae rigorem pernecessarium esse his qui perfectionem adipisci et defensare conantur: quia tamen novae adinuentionis dogma perversum subintroductum est ad probandum contrarium, roboranda est huiusmodi veritas tam per exempla quam per documenta Sanctorum. -Et primum quidem evangelicae perfectionis Praecursor adducatur in medium, qui propter abstinentiam eminentem magnus praedicatur angelica voce, sicut refert Lucas , Angelum dixisse ad Zachariam: Erit enim magnus coram Domino, vinum et siceram non bibet: ubi Glossa: " Sicera interpretatur ebrietas, quo nomine signatur omne poculum de quacumque materia factum, quod inebriare possit. Decet namque, vas caelesti gratiae mancipatum a saeculi illecebris abstinere ". Hoc ipsum vas electionis, Apostolus in se ipso commendat, ad Corinthios scribens: Castigo corpus meum et in servitutem redigo, ne forte, cum aliis praedicaverim, ipse

reprobus efficiar. Et ad hoc agonistarum exemplo cunctos provocat Christi milites, cum praemittit: Omnis, qui in agone contendit, ab omnibus se abstinet, et illi quidem, ut corruptibilem coronam accipiant, nos autem incorruptam. Ad hoc facit quod ait Ambrosius Hexaemeron libro tertio : " Ab initio saeculi simplicem cibum et naturalem debuit Deus reliquis cibis anteferre, quoniam iste sobrietatis est cibus, reliqui voluptatis. In hoc datur nobis frugalitatis exemplum et parsimoniae magislerium, ut herbis et victu simplicis oleris aut pomis contenti simus, quem natura obtulit, quem liberalitas Dei primo donavit ".

2. In Ecclesiastica quoque Historia, libro secundo refert Eusebius, quod "inter sanctos Aegyptios, quos Evangelista Marcus instituit, vinum nemo nec gustu contingit nec aliquam carnem, tantum aqua est eis potus et panis cum sale et hyssopo cibus ". De anachoretis autem, quorum vitam constat fuisse perfectionis exemplar, Hieronymus ad Eustochium , cum vitam commendasset coenobitarum, dicens, quod apud eos " vivitur pane, leguminibus et oleribus, quae sale solo condiuntur ", quibusdam interpositis subdit: " Ad tertium genus veniam, quos anachoretas vocant, qui de coenobiis exeuntes, excepto pane et sale, amplius ad deserta nil perferunt. Huius vitae auctor Paulus, illustrator Antonius, et ut ad superiora conscendam, princeps Ioannes Baptista fuit ". Hucusque Hieronymus, qui et hunc quem hujusmodi vitae asserit auctorem Paulum talibus extollit abstinentiae laudibus, eius vitam describens : " Omnem in oratione, in solitudine duxit aetatem; cibum et vestimentum ei palma praebebat. Quod ne cui impossibile videatur, Iesum testor et sanctos Angelos eius, vidisse me monachos, e quibus unus per triginta annos pane hordeaceo et aqua lutulenta vixit ".

Beatus quoque Basilius monachis orientalibus, qui ad perfectionis apicem nitebantur ascendere, carnium esum inhibuit. Sanctus etiam Martinus, ut de ipso narrat Sulpitius , in suo monasterio vini potum secum degentibus monachis concedere noluit. Et sacer vir Benedictus sanis monachis carnium comestionem interdixit.

His et similibus quasi innumeris

Sanctorum exemplis indubitanter colligitur, quod abstinentiae rigor opus sit perfectae virtutis.

3. Et ne quid ad certitudinem desit, aliis Sanctorum auctoritatibus probandum est, quibus asserunt, quod abstinere a vino et carnibus sit perfectum. Ait enim Hieronymus ad Demetriadem : " Conceduntur quidem nuptiae, carnium usus et vini, sed horum abstinentia consilio perfectiore suadetur ". Idem quoque contra Iovinianum : " Si vis perfectus esse, bonum est vinum non bibere et carnes non manducare ; nam si vis perfectus esse, melius est animam saginare quam corpus ". Augustinus etiam de Fide ad Petrum sic ait: " Humiles servi Christi, qui cupiunt Domino absque impedimento servire, coniugia non appetunt, a vino et carnibus abstinent, quantum corporis valitudo permittit, non quod peccatum sit aut coniugem habere, aut carnes vinumque percipere ". Haec Augustinus. Ad hoc ipsum facit quod dicit Gregorius trigesimo libro Moralium : " Nullus palmam spiritualis certaminis apprehendit, qui non in semetipso prius per afflictam concupiscentiam carnis incentiva devicerit. Neque enim ad conflictum spiritualis agonis assurgitur, si non prius intra nosmetipsos hostis positus, gulae videlicet appetitus, edomatur ".

4. Colligitur itaque, quod abstinere sit opus maxime competens viris perfectis, quorum est et satanae bellis victoriose resistere et sapientiae studiis quiete vacare. Propter quod Hieronymus contra Iovinianum : " Si quis aestimat, abundantia ciborum potuumque se perfrui et vacare posse sapientiae, hoc est, versari inter delicias et deliciarum vitiis non teneri, se ipsum decipit ". Et post : " Quomodo nuptiis virginitatem, ita saturitati et carnibus ieiunia spirilumque praeferimus ". Si igitur vacare sapientiae perfectorum est, et virginitas praefertur coniugio sicut perfectum imperfecto: restat, quod de genere operis abstinere a carnibus abisque delicatis cibariis actum dicit consonum perfectioni; et econtra his uti imperfectionem quandam importat, quantum est de sui generis natura, nisi ad perfectionem reducatur per circumstantiam superadiectam , utpote cum quis habet plenam abstinendi voluntatem, et tamen hujusmodi cibariis pro loco et tempore sobrie utitur, vel quia requirit necessitas sustentationis propriae propter aegritudinem seu debilitatem, vel utilitas aedificationis fraternae per caritativam condescensionem.

b. Primi quidem exemplum ex vita sumitur perfectorum coenobitarum, quam describens Hieronymus ad Eustochium ait, loquens de sanis: " Vivitur pane, leguminibus et oleribus, quae sale solo condiuntur ". Dehinc pro debilibus subdit: " Vinum tantum senes accipiunt, quibus et parvulis saepe fit prandium, ut aliorum fessa sustentetur aetas, et aliorum non frangatur incipiens ". Post haec de infirmantibus ait: " Si quis vero coeperit aegrotare, transfertur ad exedram latiorem et tanto senum ministerio confovetur, ut nec delicias urbium nec matris quaerat affectum ". Haec Hieronymus.

Porro, exemplum secundi manifeste refulget in Christo, de quo Chrysostomus super Matthaeum homilia vigesima septima : " Vide, quanta est Christi in condescensione diligentia, sicut cum comedat et bibat, cum videatur ex adverso Ioanni faciens ; et hoc Iudaeorum gratia salutis facit, magis autem orbis terrarum universi, simulque haereticorum obstruens ora ". Magister namque perfectionis omnimodae, Iesus Christus, et supportator imperfectionis nostrae utrumque debuit in sua vita monstrare, cum tamen Ioannes totam peregerit vitam secundum arctissimam abstinentiae legem.

6. Et quamquam actus abstinendi perfectior sit ex proprio genere, perfectius tamen egit Christus quam Ioannes, quia et puriori modo in se ipso abstinuit et aliis ex perfectiori charitate condescendit . Unde et perfectionis Christi praecipuus sectator Apostolus non solum imitabilem se praebet in austeritate vitae, verum etiam in pia ad proximos condescensione , ad Corinthios dicens: Factus sum infirmis infirmus, ut infirmos lucrifacerem, omnibus omnia factus sum, ut omnes facerem salvos. Hanc condescensionis aedificatoriae formam discipulis ad praedicandum missis Dominus dedit, cum ait : In ear clem domo manete, edentes et bibentes quae apud illos sunt. Et ratio in Matthaeo redditur: Est enim dignus operarius cibo suo. Quia enim discipuli pauperes erant et laboriosis praedicationis exponebantur discursibus: ne pro penuria et difficultate laboris in se ipsis deficerent, vel pro difformitate victus onerosi redderentur suscipientibus ipsos, hujusmodi fuit eis a Domino vivendi norma praescripta tam pie quam provide, ut et aliis condescenderent et iniunctum sibi laborem viriliter tolerare valerent.

7. Ex praedictis igitur elucescit, quod tam abstinere a carnibus et vino quam his uti potest fieri perfecte et imperfecte: sed unum, scilicet abstinere , fit perfecte ex proprio genere ; alterum vero ratione circumstantiae adiunctae, cum ex se magis declinet ad imperfectionem.

Haec autem non idcirco dicimus, quia cibus in culpa sit, cum dicat Apostolus ad Corinthios : Esca nos non commendat Deo: Glossa: " Sumta, vel non sumta "; et Augustinus tertio libro de Doctrina christiana : " Quid locis et tempori et personis conveniat, diligenter attendendum est, ne temere flagitia reprehendamus. Fieri enim potest, ut sine aliquo vitio cupidinis vel voracitatis pretiosissimo cibo sapiens utatur, insipiens autem foedissimae gulae flamma in vilissimum ardescat, et sanus quisque maluerit more Domini pisce vesci quam lenticula more Esau, aut hordeo more iumentorum ". Haec Augustinus. Ad quod etiam facit quod dicit Gregorius trigesimo libro Moralium : " Non cibus, sed appetitus in vitio est. Unde lautiores cibos plerumque sine culpa sumimus et abiectiores non sine reatu conscientiae degustamus. Hinc Esau primatum per lenticulam perdidit, et Elias in eremo virtutem corporis carnes edendo servavit. Unde et antiquus hostis primum sibi hominem non carne, sed pomo subdidit et secundum non carne, sed pane tentavit ".

8. Patet igitur, quod delicatis uti pro loco et tempore possumus absque peccato: quia tamen per excitationem concupiscentiae dant occasionem peccandi, ab hujusmodi abstinere salutare est: ae per hoc, cum sit difficile et arduum et supererogatorium de natura sui generis, colligitur, esse perfectum tanquam ad perfectionem praeparans et ipsam promovens et conservans. Unde Hieronymus contra Iovinianum : " Fac, esum carnium cunctis nationibus esse communem, et passim licere quod passim gignitur: quid ad nos ? quorum conversatio in caelis est, qui super Pythagoram et Empedoclem et omnes sapientiae sectatores non ei debemur, cui nascimur, sed cui renascimur, quoniam repugnantem carnem et ad libidinum incentiva rapientem inedia subiugamus ". Haec Hieronymus. Quibus ostendit, abstinentiam viris perfectis et caelestibus competere ad perfecte cavendam libidinem et edomandam carnem.

9. Competit etiam eis, quia promouet ad perfectam virtutem. Valet enim primo ad servandum pudicitiae sanctae nitorem. Unde Hieronymus ad Eustochium : " Sollicite providendum est, ut quos saturitas de paradiso expulit esuries reduca't, non quod Deus, universitatis Creator et Dominus, intestinorum nostrorum rugitu et inanitate ventris pulmonumque delectetur ardore, sed quod aliter pudicitia tuta esse non possit ".

Valet secundo ad custodiam paupertatis altissimae, iuxta quod idem Hieronymus ad Salvinam scribit: " Ubi vile oluscnlum et cibarius panis et cibus potusque moderatus, ibi divitiae supervacuae ". Idem quoque contra Iovinianum : " Si vis perfectus esse, bonum est vinum non bibere et carnes non manducare "; et post: " Grandis animae exsultatio est, cum parvo contentus fueris, mundum habere sub pedibus et omnem eius potentiam, et epulas ac libidines, propter quae divitiae conquiruntur, vilibus commutare cibis ".

Valet etiam tertio ad conquirendam animi fortitudinem, secundum illud Bernardi : " Quomodo ipsum corpus nostrum quotidie crescit aut decrescit: sic necesse est, spiritum semper proficere aut deficere; sed interest ordinis. Nam semper in robusto et vegeto corpore animus mollior atque tepidior est, et rursum in corpore debili et infirmo fortior viget promptiorque spiritus. Quod se expertum testatur Apostolus, dicens: Quando infirmor, tunc potens sum ". Sicut igitur per abstinentiam vigor attenuatur in corpore, sic et augmentatur virtus in animo, quod maxime locum habet in viro perfecto. - Valet nihilominus quarto ad obtinendam mentis serenitatem, iuxta sententiam Senecae in quadam epistola : " Non est, inquit, iucunda res aqua et potenta aut frustum hordeacei panis, sed summa voluptas est ex his posse capere voluptatem et ad id se deduxisse, quod eripere nulla fortunae iniquitas possit ". Si igitur haec mentis iucunda tranquillitas, quam varii eventus fortunae non auferunt, perfectioni attestatur: aperte colligitur, quod sic abstinere sit perfectorum.

10. His praeallegatis pro veritatis parte, facile iam est et perfectionis abstinentiae sublimitatem defendere et hostis adversus eam erecta machinamenta dissipare. Nam ab impositione falsi criminis sumens exordium, primum quidem se fundat super falsum, asserens, eum, contra quem scribit, dixisse, quod carnium esus sit a perfectione recessus, quod nunquam dixit: insuper, et quod de numero sit illorum, de quibus dicit Apostolus , quod in novissimis diebus discedent quidam a fide, attendentes spiritibus erroris. Quod crimen illi impingit, quia saturitati abstinentiam praetulit. Quantae igitur malignitatis et fraudis sit pro abstinentiae commendatione viro fideli errorem Manichaeorum impingere, is qui legit advertat. Hoc enim nihil aliud est astruere, nisi quod abstinentia commendari non possit sine praeiudicio fidei et sanae doctrinae. Quod si verum est, erraverunt viri clarissimi, qui magna et mira fuerunt abstinentia praediti: errat et nunc sancta mater Ecclesia, quae in ieiuniis ab ipsa institutis iubet abstinere a carnibus et ab his quae sementinam inde trahunt originem. Errare probatur et ipse qui aut morem Ecclesiae sequitur, et tunc secundum suam sententiam est Manichaeus; aut morem hunc sacrum impugnat, et tunc est Ioviniani discipulus.

11. Audiat igitur non nos, sed Augustinum contra Adimantum Manicbaeum de discipulis illius sectae loquentem: "Istos, inquit, significavit futuros Apostolus in temporibus novissimis, prohibentes nubere et abstinere a cibis, quos Deus creavit. Hos enim proprie designat, qui se non propterea temperant a cibis talibus, ut aut concupiscentiam suam refrenent, aut infirmitati alterius parcant". Audiat etiam Hieronymum contra Iovinianum : " Reprobat, inquit, Apostolus eos qui prohibebant nubere et iubebant a cibis abstinere: sed Marcionem designat et ceteros haereticos, qui abstinentiam inducunt perpetuam ad destruenda et contemnenda et abominanda opera Creatoris. Nos autem creaturam omnem laudamus, et maciem saginae, abstinentiam luxuriae, ieiunia praeferimus saturitati: et a diebus Ioannis Baptistae, ieiunatoris et virginis, regnum castorum vim patitur ". In his satis Hieronymus Ioviniani et novi sectatoris ipsius os obstruit, ne instar sepulcri patentis suorum carnalitate sermonum tanquam exhalationibus foetidis fidelium mentes sobrias et pudicas inficiat moresque corrumpat. Nam, ut ait Apostolus , corrumpunt bonos mores colloquia prava.

12. Sane, quia studium esse consuevit errantium testimoniis veritatis perverse intellectis adversus ipsam veritatem confligere: ideo consequenter munire se nititur auctoritate Scripturarum, primo allegans illud Apostoli : Omnis creatura Dei bona: et iterum: Omnia munda mundis: cui etiam, interpositis quibusdam, subnectit evangelicum illud : Non quod intrat in os coinquinat hominem: quibus etiam interponit auctoritatem Augustini de Civitate Dei, qui dicit, quod " consuetudo victus non impedit religionem ". Ex quibus conatur astruere, quod abstinentia ciborum nihil facit ad perfectionem, nec ipsorum usus vel surntio ad imperfectionem. Unde et dicit: " Imperfectionem non facit Dei creatura , sed mens infirma et nesciens uti ea; ideo magis ei competit abstinentia quam perfectae menti ".

Hoc si verum est, et buiusmodi ratio aliquid roboris habet: cum bona temporalia sint creaturae Dei, et mulier formata a Deo, et coniugium, quod plus est, sit Domini Sacramentum , et libertas propriae voluntatis sit donum divinum: nihil horum ad imperfectionem facit, magisque competunt haec perfectis quam imperfectis, tanquam melius scientibus uti. Magis igitur secundum hanc indoctam doctrinam perfectis competit divitias possidere quam spernere, magis nubere quam continere, magis agi voluntate propria quam gubernari aliena.

13. Ex quibus etiam illud infertur, quod doctrina Christi fuerit perfectioni contraria. Ad quod quidem inconveniens auribus piis horrendum nequaquam devenisset, si earum quas allegat auctoritatum catholicum habuisset intellectum. Nam auctoritas Apostoli, quam proponit, haereticorum reprobat impietatem: evangelicum verbum Pharisaeorum superstitionem; sed et Augustinus in verbo proposito adversatur utrisque. Quod enim Christus Pharisaeos de superstitione notavit, et textus evangelicus aperte declarat, et Glossa exponit, quae super illud Matthaei: Non quod intrat in os coinquinat hominem, ait: " Uno sermone omnis superstitio observationum eliditur, dum in discernendis cibis religio putatur "; quod de ea discretione intelligendum est, quae secundum Pharisaeorum sententiam in cibis constituit immunditiae causam. Nam discernere inter cibaria delicata et aspera, pretiosa et vilia abstinentium more non repugnat, sed consonat religioni christianae.

Quod autem dicit Augustinus, quod " victus non impedit religionem", intelligendum est de religione christianae fidei, quae communis est perfectis et imperfectis: de qua Augustinus ibidem : " Ipsos quoque philosophos, qui Christiani fiunt, non habitum et consuetudinem victus, sed falsa dogmata mutare compellit ". Quod quidem intelligi non potest de Religione disciplinae regularis, in qua habitus novus assumitur, et mutatur consuetudo vivendi quantum etiam ad discretionem ciborum. Unde Hieronymus contra Iovinianum : " Audi, inquit, sues et apros et cervos et buiusmodi reliquas animantes esse creatas, ut athletae, milites et nautae metallorumque fossores et ceteri buiusmodi operibus mancipati cibos haberent, quibus fortitudinem corporum sibi necessariam sustentarent. Ceterum nostra religio non athletam erudit, non fossorem vel remigem, sed sapientiae sectatorem, qui se Dei cultui mancipavit ".

Denique verbum Apostoli, quod primo proponit, Manichaeorum impietatem impugnat, non abstinentiam perfectorum. Unde Hieronymus ad Salvinam : " Scimus ab Apostolo dictum: Omnis creatura Dei bona, et nihil reiiciendum, quod cum gratiarum actione percipitur: sed idem loquitur: Bonum est non manducare carnem et non bibere vinum. Comedant carnes quae carnibus serviunt, quarum fervor despumat in coitum, quae alligatae maritis generationi et liberis dant operam; quarum uteri portant fetus, earum intestina carnibus impleantur. Tu vero, quae in tumulo mariti sepelisti omnes pariter voluptates, nihil habes necesse aliud nisi perseverare in ieiunio ".

14. His aperte colligitur, quod omnis creatura bona et munda est, et quod sanctum est ab aliquibus abstinere, quia, etsi non sint immundae causaliter vel formaliter, tamen occasionaliter ex earum usu, ut frequenter, immunditia contrahitur, dum concupiscentia excitatur: sicut idem Hieronymus ad Eustochium ait: " Si quid in me potest esse consilii, si experto creditur: hoc primum moneo, hoc obtestor, ut virgo Christi vinum fugiat pro veneno. Quid oleum flammae adiicimus? Quid ardenti corpusculo fomenta ignium ministramus "? Haec Hieronymus.

15. Quod si forte quis dicat, hanc ruinam iuvenibus et imperfectis, non perfectis esse timendam: obviat idem Hieronymus in eadem epistola dicens: "Quamdiu hoc fragili corpore detinemur, quamdiu habemus thesaurum istum in vasis fictilibus, et concupiscit caro adversus spiritum, et spiritus adversus carnem, nulla est certa victoria "; et paulo post : " Si Apostolus, vas electionis et segregatus in Evangelium Christi, ob carnis aculeos et incentiva vitiorum reprimit corpus suum et servituti subiicit, ne aliis praedicans, ipse reprobus inveniatur: si post nuditatem, ieiunia, famem, flagella, supplicia in semetipsum reversus exclamat: Infelix ego homo! quis me liberabit de corpore mortis huius? tu te putas securam esse debere? Cave igitur, ne de te aliquando dicat Deus: Virgo Israel cecidit, et non est qui suscitet eam ". Haec Hieronymi verba si vera sunt, immo quia vera sunt: non parvi periculi res est abstinentiae perfectioni detrahere, ac per hoc animos perfectae virtuti studentium ab ea revocare.

16. Ut autem efficacius ad hoc possit inducere, Sanctorum consequenter se munit exemplis, Noe scilicet, Eliae et Ioannis Baptistae : " Quorum primus, ut dicit, omne genus carnis accepit in usum, secundus fuit carnium cibo refectus, tertius vero locustarum esu non fuit pollutus ". Ex quibus arguit, quod " cum omnis imperfectio sit pollutio animae, carnium esus nihil facit ad imperfectionem, quin potius ad perfectionem, cum dicat Apostolus : Scio abundare et penuriam pati; nec esset perfectior esuriens quam abundans, utrumque enim poterat virtute divina ".

Verum haec quae proposuit virorum perfectorum exempla, si ad hoc introducit, quod talibus vesci sit de se licitum: ex ratione procedit et Augustini sententiam sequitur, in libro Confessionum , ubi ex praedictis Sanctorum exemplis ostendit, quod non cibus, sed appetitus inordinatus introducit peccatum. Si autem per hoc conatur astruere, quod cibis hujusmodi uti pro loco et tempore non sit perfectioni contrarium, sed compossibile: verum adhuc dicit, sed frustra laborat, quia hoc nullus catholicus negat.

17. Si vero persuadere conatur, quod his vesci et ab his abstinere sit aeque perfectum, errat non modicum: primo quidem, quia hoc falsum est et absurdum, sicut praeallegata Sanctorum testimonia et exempla declarant.

Secundo, quia non vera,

sed sophistica ratione procedit, cum arguit, quodsi viri perfecti aliquid egerunt, quod hoc ipso illud sit de propria ratione perfectum: hoc enim plurimas habet instantias, sicut praeostensum fuit in praecedenti particula . Nam similiter argui posset de coniugio Noe et de proprietate possessionum et de plantatione vineae, ut taceamus de vini potatione.

Tertio vero, quia exemplis hujusmodi primo propositis falsam subnectit assumtionem, cum dicit, quod " imperfectio est animae quaedam pollutio "; hoc superius multipliciter improbatum est tanquam erroneum, et ad quod inconvenientia multa sequuntur. Tunc enim noviter baptizatus aut non esset imperfectus , aut peccati labe pollutus, quorum utrumque absurdum.

Insuper, si esset pollutio, aut mortalis esset, et tunc omnis imperfectus caritate careret: aut venialis, et tunc omnis venialiter peccans a perfectione decideret, nullusque in veniali existens ad perfectionem perveniret, idemque foret perfectum et impollutum, quod quidem vel est iustorum omnium in statu viae, vel omnino nullorum, nisi Deihominis et Virginis gloriosae.

Quarto autem, quia praefata exempla magis ad oppositum quam ad propositum valent, sicut a sacris doctoribus inducuntur. Unde Hieronymus ad Eustochium : " Noe vinum bibit et inebriatus est, et post ebrietatem nudatio femorum subsecuta est. Elias, cum Iezabel fugeret et sub quercu iaceret, adveniente ad se Angelo, suscitatur, et ecce, ad caput eius panis subcinericius et vas aquae. Re vera non poterat ei conditum merum mittere et electos cibos et carnes contusione mutatas? Eliseus filios Prophetarum invitat ad prandium et herbis agrestibus eos alens, consonum prandentium audit clamorem: Mors in olla. Vir Dei non est iratus cocis, lautioris enim mensae consuetudinem non habebat. Potuit et Danieli de regiis ferculis opulentior mensa transferri, sed Habacuc ei messorum prandium portat, arbitror, rusticanum, ideoque vir desideriorum appellatus est, quia panem desiderii non manducavit et vinum concupiscentiae non bibit".

18. Ecce, quot exempla Patrum veteris testamenti introducit ad abstinentiae laudem, quae is tanquam carnaliter sapiens trahere conatur ad carnem. Sentiens autem, ex his quae iam dixerat, acutis eiusdem Hieronymi iaculis ut Ioviniani discipulum se posse transfigi, quasi clypeum defensionis obiiciendo versute subiungit: "Nec me clames Iovinianum , quia non dico, ut ipse, quod non differat simpliciter abstinere, vel carnes et vinum gulose comedere: sed infirmis, qui nesciunt his recte uti, valde necessariam iudico abstinentiam, perfecti vero nullam contrahunt immunditiam ".

Haec verba ipsius, quibus, ut excuset errorem proprium, exaggerat alienum. Nunquam enim Iovinianus, quamquam sit omnino detestandus, in hanc quam hic fingit dementiam incidit, ut gulositatem aequaret abstinentiae, sicut nec luxuriam continentiae coaequavit, sed pudicitiam coniugalem et virginitatem, usum ciborum et abstinentiam aequalis apud Deum meriti censuit. Quod idem Hieronymus reprobat ut dogma profanum. Hic autem longe amplius desipit quam ille Iovinianus, tanquam proficiens in erroris doctrina discipulus. Nam sobrietatem in usu ciborum dicit competere perfectis, abstinentiam imperfectis, quia " perfecti nullam ex hoc immunditiam contrahunt, et imperfecti indigent illo remedio ad edomationem concupiscentiarum ". Constat autem, quod perfecti praeferuntur imperfectis, et quae illis et his competunt per se loquendo consimilem habent comparationem: igitur secundum ipsum praefertur horum ciborum usus moderatus et sobrius abstinentiae ab eisdem.

19. Quodsi causetur, falso sibi crimen imponi: dicat igitur ipse quod sentit. Aut enim praefert abstinentiam moderato modo vescendi, aut aequat, aut postponit. Si praefert, ut quid tot supervacua verba contra propriam sententiam protulit? Concesso enim, quod abstinere perfectius sit, iam nulla restat causa adversus aliquem disputandi. Si vero aequat, in errorem Ioviniani turpiter incidit. Si autem postponit, damnatae et reprobatae iam haeresi superaddit

Quod autem huius ultimae sententiae fuerit, ex consequentibus aperte clarescit. Quasi enim aliquis ei quod dixerat, abstinentiam imperfectis competere, ex adverso resisteret: ex alterius persona subiungit: " Sed dices: Quid igitur Dominus sacerdotibus veteris testamenti, cum ministrarent, prohibuit vinum ? Quid quod Nazaraeis inhibuit? Quid quod filii Rechab ex hoc laudantur? Et tandem Ioannes Baptista vinum et siceram non gustavit ". Et addit: " Qualiter igitur non erit perfectius a vino et a carnibus abstinere quam his uti "? Et ad haec tanquam ad probandum falsum inducta respondet dicens, quod

" sacerdotibus veteris legis inhibetur vinum velut adhuc nescientibus uti: et quod abstinentia Nazaraeorum figuralis, non moralis fuit: et quod filii Rechab magis de obedientia quam de abstinentia laudati sunt ; et quod Ioanni Baptistae abstinentia competebat, quia adolescens erat ", addens, " quia, sicut absque diminutione perfectionis carnes comedit , sic etiam, si voluisset, potuisset bibere vinum, cum ad eius oppositum nulla lege teneretur ".

20. Ex quibus aperte colligitur, quod ad Ioviniani superaddit errorem. Cum enim supra probaverit , quod perfectis competit vino et carnibus uti, exemplo Noe, Eliae et Ioannis Baptistae; et nunc pro inconvenienti habeat, quod perfectis viris abstinentia indicitur: manifeste convincitur eius esse sententiae, qua ciborum usus abstinentiae non postponitur, sed praefertur. Pro huius quoque erroris defensanda perfidia plurima dicit absurda.

Nam quod asserit, vinum interdici sacerdotibus tan quam nescientibus uti, aperte contrariatur veritati, cum super illud Levitici : Vinum et omne, quod inebriare potest etc., dicat Glossa: " Filiis Aaron tanquam sublimiora adeptis traditur hoc mandatum ". Insuper, contra viros sanctos blasphemare convincitur, quorum nonnulli sacerdotalis generis sanctitatis privilegio et prophetiae spiritu claruerunt. Mira certe, vel potius monstruosa doctrinas Cum enim supra praemiserit, quod viris perfectis competebat coniugium in veteri lege, et secundo addiderit, quod Aaron tanquam vir perfectus fugit ;qua fronte nunc subiungere potest, quod tanquam imperfectus abstinuit, quasi coniugii nexus vel fugae praesidium sacerdotibus perfectionis gloriam tribuat, et sanctitas abstinentiae tollat?

21. Magna etiam absurditate non caret, quod principalem causam abstinentiae Praecursoris aetatem asserit fuisse iuvenilem, scilicet propter adolescentiam castigandam, ac si abstinentia senibus et perfectis non competat. Quid igitur sancti senes et perfecti, Paulus eremita, Antonius, Hilarion et clarissimi illi coenobiorum Patres abstinuerunt usque ad decrepitam senectutem ? Quid illi nobiles coenobitae, de quibus dicit Hieronymus ad Eustochium : "De cibis vero et potu taceo, cum etiam languentes monachi aqua frigida utantur, et coctum aliquid accepisse luxuria sit"? Quid illa anus sacratissima Paula, de qua idem Hieronymus : Nulla iuvenum puellarum sano et vegeto corpore tantae se dederat abstinentiae, quantae ipsa fracto et senili debilitatoque corpusculo " ? Quid etiam venerabilis illa Tharsilla, de qua Gregorius, quarto Dialogorum : " Tharsilla, inquit, amita mea, inter duas alias sorores suas virtute continuae orationis, gravitate vitae, singularitate abstinentiae ad culmen perfectionis excreverat "? Quid tandem Apostolus, de quo Hieronymus contra Iovinianum : " Paulus Apostolus post famem et sitim et ceteros labores suos et pericula latronum et solitudinis crebra ieiunia enumerat et discipulo Timotheo dolenti stomachum et infirmitates plurimas sustinenti suadet vhu modicam potionem, quod non concederet, nisi crebrae infirmitates et dolor stomachi postulassent " ? 22. Innumera quoque ad hoc exempla suppetunt virorum illustrium, non solum in Christum credentium, verum etiam gentilium philosophorum, sicut ex variis historiis colligi potest, et praecipue de libro Hieronymi contra Iovinianum et ex eo quem conscripsit Ambrosius de Vita brachmanorum. Nec horum contemnenda exempla, cum Hieronymus ad Laetam dicat, " quod Iudaica superstitio ex parte facit in reiectione quorundam animalium atque escarum, quod Indorum brachmani et Aegyptiorum gymnosophistae in potenta et oriza et pomorum solo observant cibo, cur virgo Christi non facit in toto ? Si tanti vitrum, quare non et maioris pretii sit margaritum "?

23. Haec autem non idcirco diximus, ut abstinentiae laudemus excessum, vel ut nostri temporis homines de imperfectione notemus. Fieri etenim potest, ut pro debilitate corporum excusentur nonnulli, iuxta quod Distinctione trigesima quarta dicitur: " Defectus hominum nostri temporis, quibus non solum merita, sed etiam corpora ipsa defecerunt, non patitur, districtionis illius manere censuram " Fieri etiam potest, ut ad aliqua pietatis officia se ipsos exerceant, quae districtionem illam vel in toto, vel in parte recompensent. Hoc tamen praecipua cura servandum, ut, qui tantum vitae rigorem sequi non aient, vel forsitan nolunt, non praesumtuose viliendant, sed religiose venerentur, quatenus, si quid in eis pro carnis debilitate subtrahitur, ex mentis lumilitate suppleatur.

24. Hanc piam reverentiae formam, si is cui respondetur, observare voluisset, nequaquam humanae carnalitatis vitium per carnes, quas dicit a Praepurspre comestas, temeraria praesumtione foveret. Cui aperte contrariatur evangelicus textus et Augustinus contra Faustum, ubi sic ait: " Unde dictus est Ioannes non manducans neque bibens, nisi quia illo victu, quo Iudaei utebantur, ipse non utebatur " ? Constat autem, quod Iudaei carnibus vescebantur: nisi forte quis ita desipiat, ut dicat, Ioannem carnes manducasse in Lege prohibitas. Hieronymus etiam contra Iovinianum : " Praecursor Domini et praeco locustis alitur et silvestri melle, non carnibus ". Et Rabanus super illud Matthaei : Esca eius locustae etc.: " Habitatori solitudinis congruum erat, ut non delicias ciborum, sed necessitatem humanae carnis expeteret ". Unde refert Arciilfus Galliarum episcopus , " minimum genus locustarum fuisse in deserto ludaeae, quo pastus est Ioannes Baptista, et usque hodie ibi apparere, quae corpusculis in modum digiti manus exilibus in herbis facile capiuntur coctaeque oleo pauperem praebent victum ". His itaque diligenter perspectis, quis tam impudens erit, ut per vitam Ioannis austeram et pauperem, suam, vel alienam defensare audeat carnalitatem ?

25. Ceterum quia superfluum est in his immorari diutius, ad ea veniendum est, quae in quaestionis huius definitione subiungit. Dicit namque, quod " viri perfecti ad vinum et carnes se relaxaverunt propter carnis infirmitatem, propter servandam consuetudinem communis vitae et propter scandali vitationem ". Quae quamvis vera sint et a Sanctis accepta, multa tamen falsa, ut assolet, in eorum explicatione permiscet. - Dicit enim in explicatione primi membri, quod " imperfectio est damnum virtutis ", quod superius tanquam erroneum est multipliciter improbatum. Addit etiam, quod " Elias propter infirmitatem carnis carnibus pastus fuit, quam etiam infirmitatem Christus accepit ". Hoc si de speciali carnis infirmitate intelligatur, non sine temeritate multa asseritur, tum quia id Scriptura non docet, sed eius contrarium tum quia erroneum est asserere, quod Christus assumserit infirmitates, nisi illas quae communiter respiciunt statum humanae naturae. Quodsi de infirmitate, quae communis est omnibus, loquitur, secundum hoc exemplo Cbristi et Eliae quilibet perfectus carnes comedere debet.

26. Sane quod in explicatione secundi modi introducit auctoritate Augustini, de libro Quaestionum Evangelii , quod " non interest, quid alimentorum vel quantum quis accipiat, dummodo id agat pro congruentia hominum, cum quibus vivit "; si generaliter accipiatur, sicut hic ex perversitate intellectus insinuat , omnem abstineritiae rigorem enervat, secundum duplicem abstinentiae modum, a quali videlicet et a quanto.

Attendendum est igitur, quod verbum illud intelligi debet, quod non multum interest quantum ad rationem liciti vel illiciti, contra id quod asserit Manichaeus ; multum tamen interest quantum ad edomalione carnis, exercitationem virtutis et salis factionem pro culpis

commissis. Unde Gregorius in Registro : " Duobus modis viri sancti a licitis abstinere solent, aliquando, ut merita sibi apud omnipotentem Deum augeant, aliquando, ut anteactae vitae culpas detergant ".

27. Sed etiam pari non caret perversitate quod ibidem subiungit: " Si quis vero restrictius vult vivere quam hi, cum quibus communiter vivit: aut intemperans est, et ita imperfectus, aut superstitiosus, et ita impius ". Haec verba ipsius, quae imponit Augustino, de Doctrina christiana , simulque dicit, quod hoc, scilicet restrictius vivere, " non docuit Christus, sed potius inhibuit, nec aliquis Sanctorum hoc fecit".

His autem verbis omnibus pene sanctarum Religionum institutoribus et ecclesiarum rectoribus, qui strictius vixerunt quam eorum consocii, non solum notam imperfectionis, sed etiam maculam praevaricationis impingit. Propter quod et a blasphemia in Christi Sanctos immunis non est, nisi in quantum fortassis eum ignorantia excusat, quia quos imitari abhorruit, illorum vitas legere neglexit: sicut et mendositas codicis in ea quam allegat Augustini auctoritate ipsum fefellit. Nequaquam enim ibi scriptum habetur: "aut intemperans est ", sed: caut temperans est, ant superstitiosus "; ubi vult Augustinus ostendere, quod transcensus vitae communis aut venit ex sublimitate virtutis, sicut in viris magnae austeritatis, aut ex superstitione erroris, sicut in Manichaeis, vel ex praesumtuosa singularitate modi vivendi, sicut in quibusdam hypocritis et vanis hominibus, qui despiciunt statum vitae communis. Corrigat igitur sui mendositatem codicis, vel potius a malignitate resipiscat erroris.

28. In pertractatione quoque tertii modi falso redarguit Petrum Apostolum et impie blasphemat in Christum. Dicit enim, Petrum reprehensum a Paulo, quia abstinentia sua scandalizabat infirmos. Verum, sicut ex textu apparet Apostoli , non in hoc arguendus erat Petrus, quod abstinentium more a cibis delicatioribus carnem restringeret, sed quia, more Iudaeorum cibos discernens, gentiles faciebat exemplo suo iudaizare.

Quod vero subiungit, Christum comedisse agnum paschalem , quem comedere non tenebatur , nisi ne inde praeberet ludaeis scandali occasionem: manifestam blasphemiam continet. Nam Christus, cum esset Dominus Legis et omnium, etiam cum scandalo Iudaeorum, qui sub Lege erant, legales caeremonias praeterire poterat, nec ex tentione aliqua, sed ex condescensione Legis figuralia observabat.

29. Tandem quia veritas semper vincit et invalescit , cuius lumen etiam inter densas errorum tenebras radiat, eius quasi virtute compulsus abstinentiae hostis ad eam quam impugnaverat laudandam convertitur, cum subiungat, quod " tribus ex causis viri sancti abstinuerunt: primo, propter macerationem carnis ad edomandum concupiscentias ; secundo, propter cautelam scandali infirmorum: tertio, propter evitationem idolothytorum ".

Haec siquidem vera sunt et ab Augustino sumta, in libro de Moribus Manichaeorum : sed hunc triplicem veritatis radium triplicis erroris caligine obnubilare conatur,

30. Nam primo dicit, quod " sancti Patres non tenebantur abstinere a cibis Lege prohibitis nisi propter vitandum scandalum, quia pertinebant ad novum testamentum "; et hoc est falsum. Unde Augustinus contra Faustum libro decimo nono : " Machabaeos, inquit, cum ingenti admiratione praeferimus, quod escas, quibus nunc licite Christiani utuntur, attingere noluerunt, quia tunc pro tempore prohibito non licebat ". - Secundo addit, quod " Christus his tribus modis abstinuit "; in quo non solum oberrat, sed solito more blasphemat. Cum enim primus modus sit, ut dicit, propter refrenandas concupiscentias carnis , hoc Christo attribuere non est aliud quam blasphemare, nisi forte per hoc excusare se velit, quod ante praedixit, Christum non propter concupiscentias proprias abstinuisse, quia nullas habuit, sed ut abstinendo exemplum daret aliis suas concupiscentias refrenandi.

Verum, si hanc intelligentiam habet, sensum rectitudinis teneat, sed verbum erroris immutet . Quaerimus tamen ab eo, quibus exemplum hoc praebuit Christus, utrum perfectis, de quibus idem dicit, quod iam concupiscentias domuerunt, an imperfectis, qui adhuc concupiscentiis agitantur ? Constat, quod imperfectis. Si igitur Christus tanquam medicus infirmis condescendendo exemplum praebuit et quasi de hujusmodi medicinali potione gustavit absque detrimento perfectionis suae, ut quid tot in vanum verba protulit et conscripsit adversus hanc veritatem, quam de ipsius impugnantis ore eiusdem invincibilis veritatis virtus extorsit?

31. Tertio subdit, quod " his tribus modis abstinere perfectis Christus praecepit nec contrarium praecepit imperfectis, sed quibus placuit misericorditer indulsit ". Haec verba ipsius: in quibus et veritali contradicit et sibi ipsi: veritati quidem, quia maxime astringuntur imperfecti ad idolothyta vitanda: nec eis indulgetur, quod alios scandalizent, aut suas concupiscentias non refrenent. Sibi ipsi etiam contradicit, quia, cum supra docuerit, abstinentiam imperfectis magis competere quam perfectis

propter quod dixit, abstinentiam vini iniunctam sacerdotibus veteris testamenti, non novi

nunc se ipsum redarguens dicit, quod " abstinentia viris perfectis praecipitur et imperfectis indulgetur ". In quo, dum uno destruit brevi sermone quidquid supra construxerat, manifeste declarat, quod qui studio contentionis deservit , dum arcu tenso doloso per sagittam sermonis emissam alterum vulnerare satagit, iusto Dei iudicio semetipsum prius ipse configit.