Capitulum VI.

Secundae responsionis tertia particula sextumque capitulum, in quo ieiunii arctitudo ut consona perfectioni defenditur, et eius multiplex commendatio subinfertur.

1. Satis evidenter per praedeterminata patet, ut credimus, ieiunii arctitudinem, velut abstinentias culmen, evangelicae perfectionis structurae non modicum praestare munimen. Verum, quia contentionis amator adversus ipsius praerogativam novae disputationis certamen aggreditur, stnltitiae suae respondere compellimur, ut simplices a perfectione non revocet nec sibi sapiens esse videatur. Etenim cum is, contra quem scribit, nullam de ieiunio mentionem fecerit, sicut ipsemet recognoscit: quia tamen alius praedicans fuit de ieiunii perfectione locutus, nova eum disceptatione confutare conatur, quasi non ei sufficiat agere contra unum, quin potius Ismaelilico more manum erigit contra omnes, ut iusto Dei iudicio manus sit omnium contra eum . Et quidem, quod vir peritus, ut iste fatetur,docuerit, Christum ieiunando solis perfectis et comedendo solis imperfectis exemplum dedisse, nullatenus videtur esse credibile, cum omnibus constet, quod tam ieiunare quam comedere fieri potest non solum perfecte et imperfecte, verum etiam bene et male, sancte et impie, secundum rationem diversorum finium et circumstantiarum .

2. In hoc tamen differentia est inter ieiunia servare et ieiunia solvere, quod primum de se est difficile et arduum ac de se efficax ad repressionem carnalis libidinis et exercitationem spiritualis virtutis , et ideo de ratione sui generis bonum et ad perfectionem ordinatum. Secundum autem, scilicet ieiunia solvere, facile est et carni suave, et ad quod inclinatur mentalis infirmitas, et ideo imperfectum de se, quamvis et perfecte fieri possit ratione circumstantiae superadditae, utpote cum a viro perfecto fit ratione debilitatis propriae, vel condescensionis fraternae. Fatemur igitur una cum illo, contra quem scribit, quod loquendo de natura hujusmodi actuum perfectius est ieiunia servare quam solvere, et quod Christus omnis virtutis exemplar et pro tempore ieiunavit et pro tempore ieiunia solvit, ut in primo austeritatis vitae praeberet exemplum et in secundo humanae infirmitati praestaret solatium. Propter quod et primum fuit rigoris, secundum condescensionis,

utrumque tamen perfectum in Christo, quia ex perfectissima caritate processit. Nam condescensio, sicut ex praedeterminatis est evidens, nullam imperfectionem ponit in condescendente, sed in eis solum, quibus condescenditnr, vel in ipso genere actus.

3. Hoc si voluisset calumniator advertere, varios, in quos incidit, falsorum dogmatum declinasset errores. Nam super falsum primo se fundans, falsi criminis impositione catholici doctoris verba depravat, sed et verisimili quadam distinctione modorum ieiunandi erroris sui versutias occultat, tandem fraudulenta commendatione solutioni? ieiunii carnalis lasciviae venena propinat.

Aggrediens igitur eum, contra quem scribit, primum redarguit tanquam haereticum et praesumtuosum et verae perfectionis inimicum.

Summa autem persuasionis suae, qua velut haereticum eum confutare conatur, haec esse colligitur: quia, " si Christus aliqua fecit, quibus exemplum praebuit perfectis tantummodo: tunc sequitur, quod invidus fuerit, quia perfectionem imperfectis invidit ". Item, "si aliqua fecit, tantum imitanda imperfectis, cum illa non potuerint esse perfecta, aut Christus duas habet personas, quarum una fecit perfecta, alia imperfecta, secundum dogma Nestorii: aut, si Dei Patris perfecta sunt opera et Christi imperfecta, tunc erit persona Filii minor persona Patris, iuxta impietatem Arii sive Photini ".

4. Unius autem sophisticae ratiocinationis processus auctorem suum et ignorantem demonstrat et impium. Si enim scientiam haberet vel quantumcumque exi lem, manifeste perpenderet, quod sicut universitatis Creator diversis rerum generibus varias secundum magis et minus naturarum, virtutum et operationum nobilitates distribuit non solum absque malignitate invidiae, verum etiam cum multa manifestatione bonitatis suae: sic et humani generis Recreator non solum abscjue invidia, sed etiam ex multa caritatis benevolentia diversa largitur charismatum dona, diversa revelat mysteriorum arcana, diversa dat graduum et praelationum officia, diversa landem virtutum praebet exempla, ita quod uni dat imitari unum, alteri alterum, iuxta quod Apostolus loquens de conlinentiae gradibus ait : Unusquisque dotium proprium habet a Deo.

Insuper, cum dicitur, quod Christus aliqua proposuit imitanda perfectis, si sane saperet, non solum de illis intelligeret, qui iam perfecti sunt, sed de omnibus, qui cupiunt esse perfecti, sicut etiam Christus adolescenti, cui dixerat : Unum Ubi deest, subdit: Si vis esse perfectus, vade et vende omnia, quae habes etc. Nullis ergo semitam perfectionis praecludit, nullis invidet, nullos repellit, sed gradum statuit competentem his qui ad perfectionem satagunt provehi, non his qui volunt in imperfectione versari.

5. Quod autem ex diversitate operationum in Christo, vel minoritate respectu operum Patris infert, Christum vel duplicis esse personae, vel in ipsa personalitate divina esse minorem Patre, Nestorii simul et Arii erroneam sapit impietatem. Nunquam enim ex pluralitate operationum sequitur pluralitas personarum, nisi secundum Nestorium, sed pluralitas virtutum et naturarum. Nec ex minoritate operationis sequitur minoritas in personalitate divina, sed in natura assumta, nisi secundum Arium, qui ex hoc, quod Christus dicit se Patre minorem , quod fideles intelligunt secundum naturam humanam, infert inaequalitatem in personalitate et natura divina. Si igitur hanc rationem credit valere, dum errorem alteri conatur impingere, manifeste convincitur ut Nestorianus et Arianus errare.

6. Verum nec his contentus, servum Dei, contra quem scribit, tanquam praesumtuosum invadit et arguit, pro eo videlicet, quod contra prohibitionem Apostoli iudicat alienum servum in hoc, quod manducantes asserit imperfectos. Nam cum omnis, ut dicit, imperfectio sit reatus, sit etiam configurans mundo, sit et displicens Deo; si quis manducantes imperfectos dixerit, hoc ipso iudicat et condemnat eosdem tanquam reos in se ipsis, mundo conformes et displicentes Deo: " quod quidem asserere nil aliud est, ut dicit, quam insanire "; et haec est summa rationum suarum.

Sed huic ex adverso veraciter dicitur : O praesumtio nequissima, unde creata es operire aridam malitiam ! Praesumtuose enim atque maligne alienum iudicat servum qui dicenti verum impingit mendacium, sicut hic agit, cum id peritum hominem sensisse asserit, quod falsum esse vix quantumlibet imperitus ignorat. Quis enim tam stolidus, ut dicat, quod omnis manducans sit imperfectus, cum hoc necessarium et commune sit omni viatori, tam perfecto quam imperfecto, tam bono quam malo? Sed esto, quod quis dixerit, quod ieiunia solvere sit actus imperfectus, quantum est de proprio genere: non tamen ex hoc sequitur, quod omnis ieiunia solvens vel comedens sit imperfectus, pro eo quod, sicut saepe dictum est , circumstantia potest esse personae et actui annexa, quae ab omni imperfectione excuset.

Insuper, et alia est comparatio statuum , et alia personarum. Unde sicut non sequitur, si perfectior est virginitas quam coniugium, quod ideo virgo sit semper perfectior coniugata, quia potest esse, quod virgo sit impia, et coniugata sit sancta; sic et ad eam comparationem , qua ieiunium comestioni praefertur, non sequitur, quod ieiunans sit universaliter comedente perfectior ; ac per hoc multo minus inferri potest, quod comedens sit imperfectus. - Ex hoc autem quod dicit, imperfectionem esse reatum, rem mundo conformem et Deo displicentem, sequuntur absurditates innumerae. Nam cum virtus, caritas et iustitia aliquando sit imperfecta, erit ergo reatui obnoxia, conformis mundo et displicens Deo .

Amplius, cum ipsum coniugium de sua ratione sit imperfectum , necessario sequitur, quod sit culpabile et displicens Deo. Sed et pudicitia coniugalis, cum sit imperfecta respectu virginalis, erit Deo displicens, ac per hoc iuxta Manichaeum non erit matrimonium a Deo institutum .

Praeterea, " si omnis imperfectio in artificiato artifici displicet ", ut hic. temerarie asserit: cum omnia a Deo creata prius imperfecta fuerint quam perfecta , universa in suae productionis principio displicuerunt productori suo: sed nullus sapienter operans producit quod sibi displicet: sequitur ergo, quod prima rerum opera non sunt a Deo in sapientia facta. Et quia haec absurdissima sunt, illa, ex quibus sequuntur, repudianda sunt tanquam erronea et ex falso intellectu imperfectionis procedentia, sicut in precedentibus patenter ostendimus.

7. Sed nec ista contentioso disputatori sufficiunt. Nam adhuc prudentem virum tanquam perfectionis hostem insequitur. Arguit enim: " Si ieiunium solvere est imperfectum, senes, qui ieiunare non possunt, in imperfectionem labuntur. Similiter, et corpore imbecilles in virtute decrescunt, cum tamen dicat Apostolus , quod virtus in infirmitate perficitur. Insuper, et solventes ieiunium in diebus dominicis secundum mandatum canonum imperfecti erunt ".

Hae sunt itaque rationes ipsius, in quibus non tam eius cui adversatur, impugnat sententiam , quam ieiunii sanctitatem perfectam. Cum enim nullus peritus hoc dixerit, nullus etiam senserit, quod solutio ieiunii ex rationabili causa perfectioni repugnet: aut praefatae rationes omnino sunt frivolae, aut ex hoc imperitis videntur probabiles, quia nullum perfectionis opus est, quod intermitti potest salva perfectione: ac per hoc, quia ieiunium salva perfectione intermitti potest, concludi posse videtur, quod non sit de perfectionis integritate.

8. Et quoniam hac ratione ad impugnationem perfectionis in consequentibus frequenter se munit, ideo, ut hac una responsione sophisticato ipsius dissolvatur, ubique prudens lector advertet, quod actus ad perfectionem spectantes quidam sunt intrinseci et essentiales, tanquam secundum se perfecti et perfeclivi: quidam autem sunt exteriores et ad perfectionis complementum adminiculantes et exercitativi, et horum quidam possunt intermitti pro loco et tempore salva perfectione, quidam autem, nisi pro loco et tempore intermittantur, cum perfectione stare non possunt. Unde Beda super Lucam : " Quis nesciat viscera misericordiae, benignitatem, humilitatem, patientiam, castitatem et his similia sine ulla temporum intercapedine fidelibus esse servanda? At vero famem, sitim, vigilias, nuditatem, lectionem, orationem, laborem operandi et cetera hujusmodi, si quis semper exsequenda putaverit, horum se fructu privabit ". Haec Beda. Ad hoc ipsum facit quod dicit Augustinus de Bono coniugali : Habebat utique Timotheus virtutem continendi a vino, quam non ei abstulit Paulus monendo, ut vino modico uteretur propter stomachum et frequentes suas infirmitates: alioquin perniciose docebat, ut propter salutem corporis fieret in animo damnum virtutis: sed quia poterat ea virtute salva fieri quod monebat, ita relaxata est corpori utilitas bibendi, ut maneret in animo habitus continendi ". Haec Augustinus. Ex quibus patenter colligitur, quod opus virtutis intermitti potest virtute salva, ac per hoc etiam opus perfectionis, ipsa perfectione servata.

9. Ad palliandam quoque absurditatem sui dogmatis, quo ieiunium a perfectione sequestrare contendit, sex differentias ieiuniorum distinguendo subnectit. Dicit enim, " quod sex modis contingit ieiunare: primo, causa laudis humanae: secundo, causa avaritiae: tertio, causa concupiscentiae refrenandae: quarto, ex abundanti misericordia ad dandum exemplum: quinto, ad designandum mysterium: sexto, propter gerendum aliis morem et scandalum vitandum ".

Haec autem distinctio superficialiter considerata erroneam ipsius sententiam palliare videtur sed diligenti examinatione discussa,

propalare cognoscitur. Nam ex his sex modis duos secundum veritatem dicit competere hypocritis et avaris, tertium, scilicet causa concupiscentiae refrenandae, competere asserit perfectis et imperfectis, " quia, ut dicit, in quantovis sancto remanet aliquid de concupiscentiis evincendis "; et post subdit, quod " hoc ieiunium Christus non assumsit"; et tertio subiungit, quod " hoc ieiunium magis imperfecto quam perfecto monacho competit".

Sed hoc tertio loco dictum ei quod primo posuerat, aperte contradicit. Nam si in quantumcumque perfecto aliquid remanet de concupiscentiis evincendis; cum plene vincere ac domare concupiscentias magis competat perfecto quam imperfecto, magis ei competit modus hic ieiunandi, ubi corporalium virium imbecillitas non obsistit. Unde Hieronymus, Hilarionis, perfectissimi monachi, vitam describens : "A sexagesimo quarto anno, inquit, usque ad octogesimum pane abstinuit incredibili fervore mentis, sicque complens ordinem vitae, nunquam ante solis occasum solvit ieiunium ".

10. Porro in eo quod dicit, Christum non dedisse exemplum hoc modo ieiunandi, aperte contrarium est ei quod in praecedenti capitulo scripsit. Dixit enim ibi, quod " Christus exemplum abstinendi ad domandas concupiscentias praebuit ". Mirum certe, si homo fuit alicuius intelligentiae, aut saltem memoriae, qui haec scripsit, quomodo repente oblitus eorum quae dixerat, paucis interpositis, contrarium dogmatizat. Iusto tamen supernae dispositionis indicio has mentis tenebras incurrit, ut nec sibi ipsi consentiat qui a veritate discordat. Quamquam enim Christus concupiscentias nullas habuerit, suo tamen ieiunio exemplum nobis certandi per ieiunium contra concupiscentias dedit, sicut dicit Hieronymus ad Demetriadem : " Salvator generis humani, qui virtutis et conversationis suae nobis reliquit exemplum , post baptismum statim assumitur a Spiritu, ut pugnet contra diabolum, et tamen hostis antiquus post quadraginta dierum ieiunium per cibum molitur insidias Glossa etiam super illud Matthaei : Ductus est Iesus in desertum etc.: " Ieiunat, ut tentetur; tentatur, quia ieiunat et exemplum ieiunandi nobis dat ". Et alia Glossa ibidem: "Hic est ordo rectae conversationis, ut post acceptam Spiritus sancti gratiam contra diabolum arctius accingantur ".

11. Ex quibus colligitur, quod Christus simul exemplum ieiunandi et pugnandi dedit hominibus.

Sed hoc exemplum certum est nos sequi non posse per primum et secundum ieiunandi modum, in quibus deest iustitia, nec per quartum, quintum et sextum, quibus non ieiunatur, ut contra hostem pugnetur: restat igitur, quod exemplum dedit quantum ad tertium modum. Unde et Ambrosius in libro de Laude ieiunii : " Proeliatus est Christus, ut vinceret, non quod ipse egeret certamine, sed ut nobis formam bellandi praescriberet et postea daret gratiam triumphandi. Certamen nostrum ieiunium est. Denique ieiunavit Salvator, et sic ad eum tentator accessit et primum gulae direxit spiculum et cibum velut escam laquei praetendit. Dominus ieiunium praetulit, ut laqueos tentatoris sui vinculaque dissolveret. Illo laqueo Adam fuit strangulatus, hac absolutione diabolicae quaestionis omnis homo est liberatus ".

In his tam clare sacer Ambrosius, si quid forte obscurum est, explicat, ut nemo nisi mente obstinatus obsistat. Unde et ipse hostis ieiunii in quarto ieiunandi modo, qui videlicet est ex abundanti misericordia, asserit, Christum dedisse ieiunandi exemplum non solum perfectis, sed etiam imperfectis. In quo siquidem aut intendit dicere, quod exemplum ieiunandi dedit nobis, ut ieiunemus pro exhibenda aliis misericordia, sicut ieiunaverunt Moyses, Elias, Daniel et alii Prophetae: et tunc falsum dicit, quia abundans misericordia non competit imperfectis , sed perfectis; aut ut ieiunemus pro superanda pugna: et tunc quidem verum dicit, sed sibi ipsi aperte contradicit.

12. Quod etiam facit in sexto ieiunandi modo, ubi dicit, quod " perfecti, concupiscentias iam habentes edomitas et ideo ieiunio non astricti, ieiunabant secundum morem illorum, cum quibus vivebant ", ubi contradicit ei quod paulo ante praedixerat, quod "in quantovis perfecto remanet aliquid de concupiscentiis evincendis ", contradicit insuper veritati. Nam Paulus Apostolus , qui ad apicem summae perfectionis pervenerat, castigare se dicit corpus proprium et in servitutem redigere non tam pro gerendo aliis more quam pro superando hoste domestico, sicut expresse dicit Hieronymus ad Eustochium in auctoritate superius posita. Quis etiam, quantumcumque sanctus, nisi sit actu infirmus vel corpore debilis, ab his ieiuniis, ad quae se obligavit per Regulae votum, vel ab his quae universaliter servanda sancta mater Ecclesia statuit, ex sua quantalibet perfectione absolvitur ? Quis sanae mentis hoc senserit, quis docere praesumserit? Nullus certe, ut credimus, nisi qui sanctae matris Ecclesiae statuta contemnat .

13. Dehinc, ut suam finalem declaret intentionem, qua non ad ieiunium servandum, sed potius ad solvendum conatur inducere, sex modos assignat solutionis ieiunii, quorum primum dicit illicitum, secundum imperfectum, quatuor sequentes modos dicit esse perfectorum. In quibus plura interserit perversorum seminaria dogmatum, quae ad praesens indiscussa relinquimus, ne legentium animos prolixitate gravemus. Hoc tamen praetereundum non est, quod

cum supra sex modos ieiunandi distinxerit, in quibus quatuor posuit licitos, et illos indifferenter competere perfectis et imperfectis; deinde sex modos subnectit solvendi ieiunium, ex quibus unum imperfectis attribuit, quatuor vero reliquos modos perfectis maxime competere dicit - manifeste declarat, eius se esse sententiae, quod viris perfectis magis . competat ieiunia solvere quam servare. In quo et impietatem transcendit Ioviniani haeretici, qui sacrae ieiuniorum observantiae moderatam ciborum sumtionem ausus non fuit praeponere, sed aequare .

14. Legat igitur, si dignetur, veracium scripta doctorum, in quibus magnis nequaquam praeconiis solutio ieiuniorum extollitur, sed miris laudibus observantia commendatur. Hanc enim sacer Ambrosius in libro de Ieiunio non tam miseriae huius saeculi fore asserit quam innocentiae paradisi, cum ait: " Itaque ne terrenum quis aut novellum putet esse ieiunium, primus usus mundi a ieiunio coepit, quando lux clara resplenduit. Ubi cibus coepit, ibi finis factus est mundi. Ubi coepit sua incrementa nescire, ibi coeperunt divina circa eum opera feriari. Quo indicio declaratum est, quod per cibos mundus haberet imminui, per quos desiit et augeri. Et ut sciamus, novellum non esse ieiunium, primam in paradiso legem constituit de ieiunio: sciebat enim, quod per escam culpa haberet intrare ".

Idem etiam libro eodem ieiunium comparat vitae caelesti: " Merito, inquit, Eliam dignum caelo divina iudicavit sententia, ut cum ipso raperetur corpore, quoniam caelesti vita vivebat in corpore et supernae usum conversationis exhibebat in terris. Quid est enim ieiunium nisi substantia et imago caeiestis ? Ieiunium refectio animae et cibus mentis est. Ieiunium vita est Angelorum, ieiunium culpae mors, excidium delictorum, remedium salutis, radix gratiae, fundamentum est castitatis. Hoc ad Deum gradu citius pervenitur, hoc gradu Elias ascendit ante quam curru; in hac virtute et spiritu Eliae venit Ioannes, denique in deserto et ille vacuit ieiuniis, et ideo, quia vitae humanae possibilitatem continentia supergressus fuerat, non homo, sed Angelus aestimatus est ".

15. In his Ambrosius sacer Ieiunium comparat angelicae vitae, et quidem satis digne. Cum enim, sicut ait Dionysius , hierarchiae caelestis triplex sit actus, purgatio scilicet, illuminatio et perfectio, et ad haec tria per ieiunii observantiam perveniatur ; sancte ieiunantium vita magis caeiestis esse perhibetur quam terrena.

Per ieiunium enim obtinetur perfecta custodia sanctitatis: primo quantum ad declinationem carnalium viliorum, sicut ait Hieronymus ad Demetriadem : " Post cogitationum diligentissimam cautionem ieiuniorum tibi arma sumenda sunt et canendum cum David: Humiliavi in ieiunio animam meam ; et: Cinerem tanquam panem manducabam ". Et paulo post : " Ignita sunt diaboli iacula, quae simul vulnerant et inflammant, et a rege Babylonis tribus pueris praeparantur. Sed quomodo ibi quartus, speciem habens quasi filii Dei , immensos mitigavit ardores; sic et in animo virginali rore caelesti et ieiuniorum frigore puellaris calor exstinguitur, et in humano corpore Angelorum conversatio impetratur ".

Dehinc propter debellationem spiritualium hostium, iuxta illud Ambrosii, ubi supra : " Iudith, ieiunans omnibus diebus viduitatis suae, his armis munita processit et omnem Assyriorum circumvenit exercitum, sobrii vigore consilii abstulit Holofernis caput, servavit pudicitiam, victoriam reportavit. Esther quoque, pulcrior facta ieiunio, omne genus suum a persecutione liberavit, ita ut regem sibi faceret esse subiectum, non libidinis ardore inflammatum, sed caelesti miseratione conversum, ut poena in impium retorqueretur, et honor sacris redderetur altaribus. Est ergo ieiunium reconciliationis sacrificium, virtutis incrementum, quod fecit etiam feminas fortiores ".

16. Per ieiunium etiam impetratur perfecta intelligentia veritatis, primo quidem in operandis,

cuiusmodi est veritas divinae legis, sicut dicit Ambrosius, ubi supra : " Moyses, inquit, de ieiunio Legem dedit, ipsum quoque ieiunantem non voces magnae, non fulgura et nubes nimbosa et fumigans Sina perterruit. Neque enim introisset in nubem et vocem Dei loquentis de medio ignis sine periculo salutis audisset, nisi munitus armis ieiunii. Quadraginta enim diebus ieiunavit in monte, ut Legem acciperet a Domino Deo nostro. Et in superioribus quidem montis Lex dabatur Moysi ieiunanti, in inferioribus populo manducanti praevaricatio sacrilega accendebatur epulantium. Quo spectaculo motus fregit tabulas Moyses, indignum iudicans, ut ebrio populo Lex daretur ".

17. Impetratur etiam per ieiunium intelligentia veritatis in speculandis, iuxta quod dicit Hieronymus contra Iovinianum : " Daniel atque tres pueri revelationem somniorum ieiunio merentur paslique leguminibus, pulcriores et prudentiores inveniuntur ". Eodem quoque libro : " Elias, quadraginta dierum ieiunio praeparatus, Deum vidit in monte Horeb audivitque ab eo: Quid tu hic agis, Elia ? Multo familiarior ista vox quam illa in Genesi: Adam, ubi es ? Illa enim pastum terrebat et perditum, haec ieiunanti famulo blandiebatur ".

18. Denique per ieiunium acquiritur constantia perfectae virtutis, primum quidem ad faciendum ardua, iuxta quod Ambrosius, ubi supra : " Magna est virtus ieiunii. Denique tam speciosa militia est, ut ieiunare delectaret et Christum, tam valida, ut ad caelum homines elevaret. Et ut humanis magis quam divinis utar exemplis, Elias ieiuno ore caelum clausit, ieiunus filium viduae ab inferis suscitavit, ieiunus pluvias ore deposuit, ieiunus ignes deduxit de caelo, ieiunus curru est raptus ad caelum et quadraginta dierum ieiunio divinam acquisivit praesentiain. Tunc denique plus meruit, quando plus ieiunavit. Quis enim humana virtute igneos equos et currus potuisset ascendere, nisi qui naturam humanam corporis incorruptibilis ieiunii virtute mutasset "?

19. Dat etiam virtutem superandi adversa, sicut idem Ambrosius dicit ibidem : " Est quaedam creaturae natura, quam amiantum vocant, nullo facilis igne consumi, quae imposita focis ignescit, illico sublata de flamma, tanquam aquarum infusione munda resplendet. Talia erant Hebraeorum puerorum corpora, quae de ieiunio in amianti transformata naturam vapore ignis non ad dispendium sui, sed ad gratiam mutabantur. Daniel quoque trium hebdomadarum ieiunio leones docuit ieiunare, missus in lacum et in adamantinam soliditatem abstinentiae rigore membra duratus, non patuit vulneri. Sic eum constrinxerant ieiunia, ut in eius corpore ferarum morsibus locus esse non posset. Clausa tenebant leones ora, quae abstinentiae propbeticae sanctitas comprimebat, ut ea ferae aperire non possent, veluti quibusdam vinculis alligata ".

20. Ex his igitur et aliis praedictis colligitur, quod cum per ieinnium obtineatur perfectio sanctitatis, sapientiae et virtutis, per quae mens humana purgatur, illuminatur et perficitur instar hierarchiae caelestis, ab omnibus debet servari et appeti, sed maxime ab his qui cupiunt esse perfecti. Unde et haec tria breviter exprimit Gregoriana illa Praefatio , qua dicitur, quod " Deus corporali ieiunio vitia comprimit, mentem elevat, virtutem largitur et praemia ". Et Augustinus in quodam sermone : " Ieiunium, inquit, purgat mentem, sublevat sensum, carnem spiritui subiicit, cor facit contritum et humiliatum, quod Deus non spernit, concupiscentiae nebulas dispergit, libidinum ardores exstinguit, castitatis lumen accendit, verbositatem non amat, divitiarum superfluitates abdicat, superbiam calcat, humilitatem commendat ". Ambrosius etiam, ubi supra : "Ieiunium continentiae magisterium est, pudicitiae disciplina, humilitas mentis, castigatio carnis, forma sobrietatis, norma virtutis, purificatio animae, miserationis expensa, lenitatis institutio, castitatis origo, senilis gratia, custodia iuventutis ".

Haec de ieiunii laude diffusius diximus, ut carnaliter sapientis hominis et intellectus instruatur et inflammetur affectus, quatenus, suum recognoscens errorem, in ieiunio et fletu et planctu convertatur ad Dominum : super quo Patri misericordiarum sacrificium devotae precis offerimus, ut, sicut de ipsius subversione doluimus hactenus, ita de conversione in posterum gaudeamus.