Capitulum VIII.

Tertiae responsionis secunda particula octavumque capitulum, in quo possessionum leviticarum

et ecclesiasticarum affluentia monstratur perfectioni paupertatis non esse contraria, sed et commendatio divitiarum ostenditur non esse secura.

1. Paupertatis siquidem " odibile bonum " retroactis temporibus in tanto fuit horrore sensualitati mortalium, ut ante Christi adveniam vix quantumcumque perfectus pretiositatem ipsius agnosceret: post vero in tanta fuit admiratione spiritualium atque sapientium, ut vix quantumcumque perversus haereticus ipsius dignitati derogaret, excepto dumtaxat Vigilantio quodam , qui cum ad increpationem sacri doctoris Hieronymi dormilassot iam dudum, nunc per novum quendam paupertatis hostem , illo non minus improbum evigilasse videtur. Ille nimirum contra paupertatis professionem et sustentationem pauperum Sanctorum sui pectoris virus evomuit: hic autem bonorum temporalium affluentiam in culmine perfectionis evangelicae collocans ipsorumque voluntariam carentiam ut imperfectam et superstitiosam calumnians, illius fatetur se fuisse discipulum, qui contra evangelizantium et mendicantium pauperum ordines libellum composuit, quem Sedes apostolica condemnavit: quem etiam non parva temeritate velut innocentem excusat ipsiusque doctrinam commendat et approbat, non sine iniuria multa Sedis iam dictae, cum nil aliud sit auctorem damnati libelli innocentem asserere quam damnantis iudicium reprobare.

2. Insurgens igitur temerarius in secundi sui libri exordio adversus pastorem Ecclesiae, ut pauperum ipsius gregem invadat atrocius, primum se armat possessionibus levitarum. Nam in hoc persuasionis suae summa consistit, quod cum forma perfectionis evangelicae in levitis praecesserit, quibus a Domino collatae fuerunt decimae, primitiae et oblationes ad vivendum, civitates ad habitandum et suburbana ad alenda pecora: si novum testamentum veteri non repugnat, quin potius consonat, quia rota erat in medio rotae , nullo modo secundum hoc novae legis perfectio consistit in carentia hujusmodi possessionum, sed potius in habendo eas ut Domino dedicatus.

In hae autem persuasione, quam per multas verborum venatur ambages, non solum veritati, sed et tibi ipsi contradicit aperte. In praecedenti siquidem libro , cum abstinentiae perfectionem impugnaret, asseruit, vinum fuisse prohibitum sacerdotibus filiis Aaron tanquam imperfectis: nunc autem illos eosdem in affluentia possessionum perfectos asserit, quasi verbi prioris oblitus, vel si forte memoriam habuit, in tantam devenit erroris caliginem , ut putaret, quod abstinere a deliciis sit imperfectum , et possidere divitias sit perfectum.

Insuper et, cum paulo ante docuerit, quod in contemptu omnis proprietatis evangelicae perfectionis consistit inceptio: et sacerdotes levitici generis habuerunt uxores et Alios, ad quos bona sua tanquam vere propria hereditaria successione transmittebant: necessario sequitur, quod perfectio evangelica in levitis non fuit, vel quod abdicatio proprietatis non est initium perfectionis hujusmodi: ac per hoc manifeste convincitur sibi ipsi esse contrarius.

3. Contrariatur etiam ipsi veritati. Si enim forma vitao leviticae perfectionem legis evangelicae veraciter continet, cum perfectio modi vivendi tam in veteri testamento quam in novo supremum teneat locum: et perfectio Legis perfectioni Evangelii aequatur: necesse est, summum Legis et summum Evangelii tam in merito quam in praemio inter se aequari,

ac per hoc testamentum testamento, promissio promissioni, sacerdotium sacerdotio coaequatur. Si igitur Lex neminem ad perfectum duxit , nec Evangelium: si non per Legem iustitia, nec per Evangelium: si etiam qui sub Lege erant sub maledicto fuerunt, et qui sub Evangelio. Frustra igitur est Filius Dei incarnatus et passus, frustra translatum est sacerdotium, frustra Legis observantia pro maiori parte abolita, et evangelica veritas introducta: quae omnia cum sint falsa et impia et prorsus abiicienda tanquam haeretica, necessario concluditur, et illud esse erroneum, ex quo haec sequuntur, videlicet, quod in forma vitae sacerdotum legalium evangelicae perfectionis altitudo consistat Unde Apostolus ad Hebraeos : Si consummatio, inquit, id est perfectio, secundum Glossam, per sacerdotium leviticum erat, quid adhuc necessarium fuit, secundum ordinem Melchisedech alium surgere sacerdotem, et non secundum ordinem Aaron dici? Translato enim sacerdotio, necesse est, ut et Legis translatio fiat: ubi Glossa : " Hic incipit novi et veteris testamenti differentias dare, quia illud imperfectum, noe antem perfectam ". Cui etiam consonat illud quod subsequenter adiungit idem Apostolus : Umbram, inquit, habens Lex futurorum bonorum, non ipsam imaginem rerum, nunquam potest accedentes perfectos facere: abi Glossa: " Lex umbram habens nunquam potest facere perfectos virtutibus et bonos pontif ces ". Non est igitur perfectio virtutum et consiliorum Evangelii in litterali observantia mandatorum legalium et in modo vivendi illorum pontificum requirenda nisi sicut in figura et umbra, quia hoc modo dicitur rota esse in medio rotas , non per litteralis observantiae aequitatem in testamento utroque, sed per spiritualis inlelligentiae aenigmaticam praefiguralionem.

4. Quodsi quis obiiciat, sicut et hic cui respondemus, allegat, quod forma praefata indicia sit sacerdotibus per Ezechielem , qui non umbralicum, sed sanctum et verum Ecclesiae templum describit: attendat quod ibidem praemittitur, quod sacerdos virginem ducat uxorem et in sacrificio agnos et vitulos offerat. Eadem igitur ratione, qua perfectio evangelica in levitarum possessionibus praecessisse decernitur et in eorum uxoribus et sacrificiis atque observantiis ceteris fuisse monstratur. Quod si verum est, ad perfectionem evangelicam spectat, quod sacerdotes novae legis uxores ducant, hircos et vitulos offerant et primi cum tubis ad bella procedant . Quae cum absurda sint, non est requirenda verae perfectionis descriptio in templo illo secundum litteram, sed secundum allegoriam. Unde Hieronymus ad Nepotianum : " Neque vero mihi aliquis opponat dives in ludaea templum, mensas, lucernas, thuribula , patellas, scyphos, mortariola et cetera ex auro fabrefacta: tunc haec probabantur a Domino, quando sacerdotes hostias immolabant, et sanguis pecudum erat redemptio peccatorum, quamquam haec omnia in figura praecesserint. Nunc vero, cum paupertatem domus suae pauper Dominus dedicarent, cogitemus crucem eius, et divitias lutum putabimus. Quid miramur quod Christus vocat iniquum mammona ? Quid suspicimus et amamus quod Petrus se non habere testatur? Alioquin si lanium litteram sequimur, et in auro atque divitiis simplex dos delectat historia: cum auro observemus et cetera. Ducant pontifices uxores virgines, lepra corporis animae vitiis praeferalur, crescamus, multiplicemur et repleamus terram, figamus septimo mense tabernacula et solemnia ieiunia buccinis concrepemus. Quodsi haer omnia, spiritualibus spiritualia comparantes , sic intelligimus, ut Dominus noster intellexit et interpretatus est: Sabbatum aut aurum repudiemus cum ceteris superstitionibus Iudaeorum, aut, si aurum placet, placeant et ludaei, quos cum auro aut probare nobis necesse est, aut damnare ". Hucusque Hieronymus, a quo loce clarius ratio praemissa dissolvitur, et evangelicae paupertatis perfectio novae legi proprie convenire docetur.

5. Nequaquam igitur intelligendum est, bona levitarum Domino dedicata fuisse, tanquam in 88 sint aliquid sanctitatis habentia, et non possint esse occasio culpae, sed quia deputantur sustentationi illorum qui Domino famulantur: quorum etiam et Dominus possessio dicitur , quia, sicut alii vivebant de fructibus terrarum suarum, sic et bi de proventibus divinorum ministeriorum, ita tamen, quod ea quae inde percipiebant, proprietatis iure ad suos, ut dictum est , transmittebant heredes, quia, sicut illis indicta non erat castitatis integritas, sic nec consulta paupertas. Unde Hieronymus ad Eustochium : " Alia fuit in veteri lege felicitas, in qua beatus dicitur qui habet semen in Sion, et repromissio fit divitiarum. Statim autem, ut Filius Dei ingressus est super terram, novam sibi legem instituit, ut qui ab Angelis adorabatur in caelis haberet Angelos et in terris. Tunc Holofernis caput Iudith continens amputavit , tunc Iacobus et Ioannes, relicto patre, reti et navicula, secuti sunt Salvatorem, affectum sanguinis et vincula saeculi et curam domus pariter relinquentes. Tunc primum auditum est: Qui vult venire post me abneget semetipsum et tollat crucem suam et sequatur me. Nemo enim miles cum uxore pergit ad proelium. Discipulo ad sepulturam patris ire cupienti non permittitur. Vulpes foveas habent et volucres caeli nidos, Filius autem hominis non habet, ubi caput suum reclinet, ne forte contristeris, si anguste permanseris ".

6. In his Hieronymus patenter affirmat, quod sicut statui testamenti veteris divitiae competebant et nuptiae ; ita perfectioni novae legis paupertas et castitas. Sicut igitur virginitas per Christum introducta Legem non solvit, sed implet ; sic nec paupertatis consilium Legem destruit, sed consummat, quia nec in eadem evangelica lege consilia praeceptis contrariantur, sed potius addunt ad perfectionem iustitiae. Concluditur itaque per hoc, quod sicut a ratione dissonum est, formam perfectae castitatis constituere in uxoribus sacerdotum legalium; sic sanae doctrinae adversatur, perfectionem paupertatis collocare in possessionibus levitarum.

His consonat et Bernardus de Colloquio Simonis et Iesu : " Longe, inquit, aliud est in luto aquarum multarum divisi fundo maris iter carpere, terrena licite possidendo, aliud ipsam novis gressibus undam calcare, omnia relinquendo. Sed tempori gratiae praerogativa haec debebatur, Petro novum iter et novi typus itineris servabatur . Antiquorum sane Patrum diebus, donec in terris videretur et conversaretur inter homines Dominus maiestatis , non erat evangelicae forma perfectionis, sed spiritum Domini solo interim spiritu sequebantur. At ubi Verbum caro factum est et habitavit in nobis , iam in eo tradita est imago vitae et conversationis exemplar, quod oporteat etiam corporaliter imitari, ut utroque sequentes vestigio, non ulterius cum patriarcha Iacob altero femore claudicemus. Neque id dicimus, tanquam salvari quis vel hoc tempore nequeat, si secus egerit, sed ut gradum agnoscat proprium et locum perfectionis, aut discipulatus officium non usurpet ". Haec Bernardus. Per quae cupidorum atque carnalium error perversus eliditur, a quibus sub pietatis specie per antiquorum Patrum divitias paupertas impugnatur. Ex quibus et illud consequitur, quod is cui respondemus, non tanquam paupertatis amicus, sed adversarius pauperum , super hujusmodi possessiones se fundans, perfectionis fundamenta non statuit, sed subvertit.

7. Perfectionem itaque paupertatis extremae legalis observantia non oppugnat, sed nec forma vivendi Apostolorum nec loculi Christi nec promissio centupli, sicut ex ante dictis est patens, insuper nec affluentia facultatum Ecclesiae, qua velut arinatnra consequenter se munit pauperum hostis, non tam ad defensandum statum ecclesiasticae celsitudinis quam ad deficiendum culmen evangelicae paupertatis. Si enim possessiones Ecclesiae commendaret ut licitas, ut expedientes, ut perfectioni compassibiles in his qui communiter possident, et in eis qui sancte dispensant ; viam sequeretur sacrorum doctorum et Canonum confutantium perversos haereticos, qui Ecclesiam Dei propter possessiones acceptas a statu iustitiae et perfectionis asserunt esse collapsam ; nec sanctae paupertati praeiudicaret in aliquo doctrina hujusmodi, pro eo quod varii sunt in ea modi perfectionis, sicut circa responsionis huius principium fuit ostensum . Nunc autem, quia suadere conatur, possessiones ecclesiasticas ad perfectionis facere cumulum , tanquam perfectius sit eis in Christo affluere quam pro Christo carere ; non solum gloriam paupertatis evacuat, verum etiam fundamenta ipsius Ecclesiae subruit, dum Christum et Apostolos temporalia possedisse ad dandum perfectionis exemplum, monstrare contendit.

8. Etenim, cum Christus de se diceret , quod non haberet, ubi reclinaret caput, hic e contrario dogmatizat, quod " domum habuit, quia dixisse legitur: Domus mea domus orationis vocabitur "; et post subdit, quod " Christus iure proprietario, ubi caput reclinaret inter homines, factus homo, non habuit, qui tanquam verus Deus omnium levitarum bona possedit ".

In quibus miro modo se ostendit omni veritatis intelligentia nudum, quasi nescientem distinguere inter ea quae Christi Divinitatem et ipsius humanitatem respiciunt. Quod enim dicimus, Christum fuisse pauperem, ad eius refertur humanitatem assumtam, in qua perfecte vivendi nobis monstravit exempla, non autem ad Divinitatis ipsius potentiam, secundum quam non solum templum et bona levitica eius dominio subiacent, verum etiam caelum et terra et omnia, quae caeli ambitu continentur, dicente Propheta : Domini est terra et plenitudo eius.

Ei vero, quod dicit, quod Christo tanquam vero sacerdoti Pater in manus omnia dedit , et quod sacerdotii iure levitarum bona possedit ", ipsemet paulo post aperte contradicit, dum subdit, quod, " nondum translato sacerdotio, nec decimarum nec possessionum debuit translatio fieri ". Si enim sacerdotium leviticum ante Christi passionem et resurrectionem translatum non fuit , manifeste colligitur, quod Christus iure sacerdotii eorum quae ad levitas spectabant, nil omnino possedit.

9. Igitur tam veritati quam sibi ipsi contradicens, quia instar principis mundi huius in pauperrimo capite Christo nil temporalium possessionum invenire potuit , ad corpus ipsius, videlicet sanctam matrem Ecclesiam, sermonem convertit. De qua frivolis quibusdam praemissis, auctoritate Canonis astruit, quod " ratione maioris utilitatis agros et praedia, quae vendere consueverat, possidere coepit ". Ex quibus consequenter sic arguit : " Cum idem sit utile et honestum, ut dicit Ambrosius ; et quod est imperfectionis in quantum hujusmodi declinat ab honestate, et quod est honestatis est perfectionis : praedia Ecclesiae viris perfectis sunt in perfectionis cumulum, non in eius detrimentum ".

Haee ratio ipsius, haec verba; cuius rationis conclusio partim est vera, partim erronea. Verum est quidem, quod ecclesiastica praedia sine detrimento perfectionis haberi possunt; quod autem sint ad perfectionis cumulum, sentire vel dicere adeo absurdum est, ut ex hoc status modusque vivendi praesentium temporum vitae Christi praeferatur et Apostolorum ; quod est apertissime falsum. Unde Hieronymus , Malchi monachi vitam describens, ait: " Scribere disposui ab adventu Salvatoris usque ad nostram aetatem, id est ab Apostolis usque ad huius temporis faecem, quomodo et per quos Christi Ecclesia nata sit et adulta persecutionibus creverit, martyriis coronata sit, et postquam ad christianos principes venerit, potentia et divitiis maior, sed virtutibus sit minor effecta ". Hucusque Hieronymus.

10. Insuper, si praedia faciunt ad perfectionis cumulum, tunc, quanto ecclesiae plura praedia possident, tanto qui in eis degunt perfectiores existunt ; ac per hoc nullus ab Ecclesia habente copiam praediorum absque detrimento perfectionis ad Religiones pauperum transferre se potest: quin potius e converso paupertatis aerumnas abiicere et ad facultates ecclesiasticas aspirare sanctum erit atque perfectum. Cuius sententiae falsitatem Hieronymus ad Nepotianum eliminans, ironice ait: " Sint ditiores monachi, quam ante fuerant saeculares: possideant opes sub Christo paupere, quas sub locuplete diabolo non habuerunt, et suspiret eos Ecclesia divites, quos tenuit mundus ante mendicos ".

Amplius, si ecclesiastica praedia faciunt ad perfectionis cumulum, nihil est secundum Christi consilium vendendum dandumque pauperibus , sed totum Ecclesiae agris seu opibus aggregandum, cum secundum hoc dogma profanum cumulalio possessionum in Ecclesia Christi ad cumulum faciat perfectae sanctitatis. Contra quod Hieronymus ad Demetriadem : " Alii aedificent ecclesias, vestiant parietes marmorum crustis, columnarum moles advehant earumque deaurent capita , gemmis aurata distinguant altaria ; non reprehendo, non abnuo. Sed tibi aliud propositam est, Christum vestire in pauperibus, visitare in languentibus, pascere in esurientibus, suscipere in his qui tecto indigent, et maxime in domesticis fidei ". Ex his colligi potest, quod praefata conclusio multiformem continet absurditatem.

11. Sed et ratio ipsa non valet. Nam, sicut possessiones sunt utiles, sic et alia multa, utpote uxores , servi, arma et temporalis potentia, ex quorum retentione non sequitur, quod cumulus perfectionis accrescat.

Nec ei suffragatur Ambrosii verbum , quo definit, idem esse utile quod honestum: loquitur enim de utilitate bonorum spiritualium, non terrenorum. Nam eodem libro : " Nihil utile, nisi quod ad vitae illius aeternae prosit gratiam, definimus, non quod ad delectationem praesentis. Neque aliqua commoda in facultatibus et opum copiis constituimus, sed incommoda haec putamus, si non reiiciantur, eaque oneri magis, cum adsunt, aestimamus quam dispendio, cum erogantur ". Idem quoque libri parte alia sic ait: " Nullum adminiculum praestant divitiae ad vitam beatam. Quod evidenter demonstravit Dominus in Evangelio dicens: Beati pauperes, quoniam vestrum est regnum Dei. Beati, qui nunc esuritis etc. Itaque paupertatem, famem, dolorem, quae putantur mala, non solum impedimento non esse ad beatam vitam, sed etiam adiumento esse, evidentissime pronuntiatum est. Sed et illa quae videntur bona, divitias, satietatem, laetitiam expertem doloris, detrimentum esse ad fructum beatitudinis, dominico declaratum iudicio liquet . Sic ergo non solum adminiculo non sunt ad vitam beatam corporis externa bona, sed etiam dispendio sunt ". Hucusque Ambrosius, qui et in praedictis intelligendus est loqui de utilitate intrinseca et spirituali, quae idem est quod honestas, non autem de extrinseca, de qua Canon habet intelligi, secundum quem etiam pronuntiat Sapiens, utiliorem esse sapientiam cum divitiis.

12. Sunt enim possessiones terrenas utiles ad sustentamenta naturae, ad opera humanae industriae, nonnullis etiam ad exercitia virtutis perfectae; sed hoc non inest eis ex se ipsis, sed ex parte utentis. Unde Augustinus in fine libri Unde malum : " Qui, inquit, bene uti vult temporalibus bonis non eis amore agglutinetur et velut membra animi sui faciat, quod fit amando, ne, cum resecari coeperint, eum cruciatu ac tabe foedent: sed eis totus superferatur et habere illa atque regere paratus sit, amittere vero ac non habere, paratior ". Haec Augustinus. Quae nunquam diceret, si temporalia bona essent utilia, secundum quod idem utile et honestum, quia nullus recte sapiens paratior esse debet honestatem amittere quam servare. Multum igitur a vera sapientia discors fuit qui in temporalibus Ecclesiae bonis honestum ab utili non discrevit.

13. In sui quoque firmamentum erroris perfectionis virtutum et possessionis opum septiformem assignat germanitatem, dicens, quod " Dominus voluit , ministros Ecclesiae ipsum perfecte sequi volentes habere bona communia mobilia et immobilia, primo propter cautelam futurorum, quod est prudentias ; secundo, propter sustentationem ministrantium, quod est iustitiae ; tertio, in sustentamentum egentium, quod est misericordiae: quarto, in mutuae caritatis nutrimentum ; quinto, propter quietem ministrantium: sexto, in aliorum exemplum et largitionem eleemosynarum ; septimo, propter conformitatem ad caelestem curiam, cuius est participatio in id ipsum ". Ex quibus omnibus arguit, quod habere possessiones ecclesiasticas perfectionem non minuit, sed consummat.

14. Quamquam autem predictarum rationum aggregatio, superficietenus considerata, efficax videatur et pia; si tamen discutiatur interius, inefficax invenitur et impia. Pro eo videlicet est impia, quia, si mobilium et immobilium communis possessio perfectionem non diminuit, sed potius complet: qui non valent nec volunt haec possidere communia, perfecti esse non possunt. Insuper, cum Christus et Apostoli huiusmodi possessiones immobiles non habuerint, sequitur, quod consummatae perfectionis exemplum non effulsit in eis. Inefficax vero, quia eisdem rationibus potest etiam aliquis laicus uxoratus bona sua retinere, videlicet, ut prudenter, iuste, misericorditer et caritative ministrantibus Christo subveniat, ad illorum quietem et aliorum exemplum, secundum conformitatem ad civitatem supernam, in qua est communicatio larga bonorum. Aut igitur talis erit perfectus, aut praefata ratio nullius efficaciae esse convincitur.

Amplius, sicut ecclesiastica bona bene utentibus sunt materia exercendarum virtutum, sic etiam abutentibus sunt fomentum multiformium perversitalum, utpote iniustitiarum et impietatum, carnalitatem, contentionum, simoniarum, ambitionum et schismatum ; nec tamen inferri potest propter huiusmodi abusum, quod bona hujusmodi habere sit impium: pari ratione inferri non poterit, quod propter bonam dispensationem utentium ea habere sit perfectum in se et absolute, vel perfectius quam carere.

15. Unde et illa conclusio, quam post explicationem rationum predictarum, in quibus absurditates multas interserit, tanquam finaliter intentam snbinngit, nullius est probabilitatis, sed magnae perfidiae. Ait enim, ut verbis eius utamur: " His causis praedictis, forte et aliis, quae a sapientibus possunt inveniri, cum apice perfectionis

quod enim citra est imperfectum est

bona temporalia Ecclesiae a perfectis viris praecepit Deus et voluit possideri ".

In quibus verbis manifeste aperit, quod paupertatis evangeli cae perfectionem totis viribus eliminare contendit. Si enim temporalia bona Ecclesiae possidere sic est perfectum, ut dicit, ut omne, quod est citra illud, sit imperfectum: pauperes igitur Christi, qui nihil omnino possidere volunt, sed totum dant cum vidua illa paupercula , aut citra hunc perfectionis apicem consistunt, et tunc sunt imperfecti; aut ultra procedunt, et tunc sunt superstitiosi et impii. Si igitur talis fuit Christus, sicut narrat evangelicae veritatis historia, et per Sanctorum testimonia monstratum est supra , tales etiam fuerunt Apostoli ; necessario sequitur secundum hanc antichristianam doctrinam, quod Christus et eius discipuli vel superstitiosi fuerint, vel imperfecti. Insuper , si haec temporalia bona Christus praecepit possideri a viris perfectis, ut asserit: quicumque igitur huius perfectionis statum profitentur et haec bona non possident, transgressores divini praecepti esse convincuntur. Quod si verum est, utique dici non potest : Beati pauperes, quoniam vestrum est regnum Dei, nec: Vae vobis divitibus ! sed potius: vae vobis pauperibus tanquam miseris, imperfectis, iniustis et impiis ! et: Beati divites; beatus etiam populus, cui haec sunt , sine quibus nec perfectionis apex nec virtus iustitiae possidetur. Quodsi perfectio inter dona Dei locum praecipuum tenet, caveat sibi qui eiusmodi sententiae est, ne super eum maledictio principis Apostolorum iuste descendat, dicaturque sibi : Pecunia tua tecum sit in perditionem, eo quod existimasti, donum Dei pecunia possideri.

16. Mirum certe, quomodo quis potuit ad tantam impietatem proficere, ad tantam venire insaniam, in tantam prorumpere fatuitatem, ut, cum Christus viris perfectis consulat omnia vendere et dare pauperibus, praecipiatque Apostolis, ut nec peram nec pecuniam tollant in via nec aurum nec argentum possideant : e contrario audeat dicere, praeceptum esse a Deo viris perfectis temporalia possidere.

Quam vero absurdum dogma conclusio praefata contineat, ex ipsius verbis elicitur, quibus affirmat, omne, quod infra perfectionis apicem est, esse imperfectum. Si apex dicit summitatem rei alicuius extremam et excelsam, et perfectio apicem habet; aliquid est perfectionis citra apicem eius : duo ergo contraria simul dicit, cum asserit, et perfectionem habere apicem, et nihil citra perfectionis apicem esse perfectum. Est etiam haec universalis negativa pene in toto falsa, cum non solum perfectio viae, sed etiam perfectio patriae gradus habeat: et sicut perfectio castitatis et obedientiae potest esse maior et minor, sic et paupertatis, quemadmodum ex primae responsionis tertia parte patescit.

17. Denique, quam periculosum sit possessionum affluentiam magnis laudatam praeconiis desiderabilem reddere: ex hoc patenter advertilur, quod omnium fere mortalium appetitus et sensus proni sunt ad concupiscentiam oculorum et admirationem divitiarum, et sicut dicit Apostolus ad Timotheum : Qui volunt divites fieri incidunt in tentationem et laqueum diaboli.

Quodsi dixerit, non se laudare possessiones quascumque, sed tantum communes et ecclesiasticas et Domino dedicatae: attendat, quod non parum latet in ipsarum accumulatione periculum. Unde Bernardus de Colloquio Simonis et Iesu : " Dotatae et ditatos videmus ecclesiae a potentibus et divitibus huius saeculi, qui in operibus bonis divites, iuxta Domini admonitionem, amicos sibi faeere studuerunt de mammona iniquitatis, a quibus in aeterna tabernacula reciperentur. Quidni sperarent, ab his se recipi, qui claves videntur habere? Sed heu, data est ipsa providentia eorum in occasionem carnis, et qui sibi atque aliis in caelo tabernacula parare debuerant, in terra coniungunt domum ad domum et copulant agrum agro . Quis rapuit ab ore Apostolorum hujusmodi temporis verbum gratiae, verbum fiduciae: Ecce, nos reliquimus omnia et secuti sumus te? Ecce enim, ut populus, sic sacerdotes divites fieri volunt: similiter hic suam, et abundantius suam recipiunt consolationem: similiter amicis egent et ipsi, ut in aliena tabernacula recipiantur, utpote propria non habentes. Beati enim pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coetorum ". Haec Bernardus.- Idem quoque, quibusdam interpositis, subdit : " Utinam in duodecim unus hodie Petrus, unus, qui reliquerit omnia, unus, qui loculis careat, inveniatur. Utinam saperes, miser, et intelligeres, cum thesauro pecuniae et thesaurum irae pariter cumulari: utinam novissima provideres, animadverteres, facile per foramen acus transituros non divitiarum cumulos , sed delictorum. Nihil enim intulimus in hunc mundum, haud dubium, quia nec auferre poterimus quidquam ". Hucusque Bernardus. - Cui et Gregorius Nazianzenus concordat in quodam sermone contra persecutores Ecclesiae loquens: " Sed facultatibus, inquit, defraudabunt. Quibus ? Meis ? Sed facilius mihi alas abscindent, quas non habeo. Si autem ecclesiasticis, hoc utique est, pro quo omnis pugna et omne certamen est. An ignoramus, quod per pecuniae cupiditatem et loculorum fraudem ad proditionem proficitur Christi "? Haec Nazianzenus. - Ad hoc etiam facit quod dicit Ambrosius in libro de Officiis : " Qui Apostolos sine auro misit ecclesias sine auro congregavit " ; et iterum : " Qui plurimum auri possidet non abundat, quia nihil est, quidquid in saeculo est: et qui exiguum habet non minuit, quia nihil est, quod amittit: res sine dispendio est, quae tota dispendium est ".

18. Ex his clare patet, sanctorum Doctorum curam fuisse praecipuam non ad quarumcumque possessionum amorem allicere, sed potius exemplo Christi et Apostolorum ad earum contemptum provocare.

Nec tamen ex his intelligat aliquis, quod ecclesiastica bona per modum dilapidationis sint habenda contemptui, quoniam hoc sacri Canones inhibent,

sed quod a personis non alligatis curae pastorali ratione maioris securitatis sive perfectionis valeant pro Christi amore dimitti, et ut hi quibus dispensatio ipsorum committitur, eis quae dispensant, nullatenus alligentur affectu. Hic autem, ut affluentiam opum reddat amabilem, tanquam rem sanctitatis eximiae in rationali Ecclesiae collocat, ex quo iudicium cum veritate resplendere solebat, cum tamen haec sua doctrina omni careat ratione iudicii et rectitudine veritatis.

Fingit etiam superhumerale quoddam, quod huic irrationabili suae phantasiae coaptat, adducens in medium duodecim viros sanctos atque probatos, qui de statu paupertatis ad dispensandas divitias assumti fuerunt, beatum scilicet Clementem, Silvestrum, Gregorium, Cyprianum, Hilarium, Basilium, Chrysostomum, Martinum, Nicolaum, Paulinum, Augustinum et Anselmum, quorum exempla coaptans suo errori, in sequentibus subdit: "Isti sunt duodecim filiorum Israel nomina, isti sunt vittae hyacinthinae et catenulae aureae ". Post quae addit: " Ista est doctrina dominica, statuto Apostolorum Ierosolymis solidata , a sanctis doctoribus exposita, a perfectis Christi imitatoribus observata, non ut nihil in communi, aut proprio haberetur, sed ut, spreta proprietate, bonorum Ecclesiae communitas servaretur. Si aliter docueris, cave, ne fias, secundum Apostolum, anathema, quod a viro absit catholico, qui puniri recusat cum apostata Iuliano ". Haec verba ipsius; in quibus et ignorantem se esse demonstrat et impium.

19. Nisi enim impius esset, nunquam de professoribus paupertatis, in qua nihil habetur in proprio, vel communi, sensisset tam impie, ut eos tanquam haereticos iudicasset anathema esse a Christo . Qua quidem blasphemia non solum hos Christi pauperes, sed et Romanam Ecclesiam impetit, quae hunc vivendi modum approbavit . Insuper, et beatos viros catalogo Sanctorum ascriptos, et quod maius est, ipsos Apostolos, qui, ut ex superioribus claret , in extrema paupertate vixerunt, quibus etiam, tanquam duodecim filiis Israel, in superhumerali summi pontificis Christi conscriptis et per propria nomina designatis summa paupertas indicitur. Sic enim scribitur in Matthaeo : Duodecim nomina Apostolorum sunt haec: Primus Simon, qui dicitur Petrus, et dehinc ceteris nominatis subiungit: Hos duodecim misit Iesus, praecipiens eis: Nolite possidere aurum neque argentum neque pecuniam in zonis vestris etc. In quibus superhumerale vitae apostolicae cum rationali perfectionis et paupertatis altissimae per caritatem regni caelestis tanquam vitta hyacinthina indissolubili iunctura constringit, cum interponit: Gratis accepistis, gratis date.

20. Hoc autem superhumerali et rationali verus pontifex Christos adornatus fuit, dum sanctae paupertatis perfectionem et verbo docuit et exemplo monstravit, et tunc potissimum, quando, ut verus pontifex per sanguinem proprium ingressurus in Sancta , pauper et nudus in cruce pependit. Hoc ornamento nobili et spirituali, quo a corporalibus crucifixoribus Christus spoliari non potuit, hic velut atrocissimus praedo eum nudare contendit et aliud quoddam confingere nititur, non vitta hyacinthina et catenulis aureis, sed terrenarum possessionum affluentiis tanquam iunctura lutea et viscosa constrictum , quasi Christus cum Apostolis terrena possederit, ipsaque communis possessio altius provehat magisque ad caelestia elevet quam altissima et extrema paupertas. Quod nemo dubitat falsum, nisi qui modos prorsus ignorat mentalis elevationis in Deum. Unde Hieronymus ad Lucinium : " Ioseph cum tunica Aegyptiam effugere non potuit Adolescens, qui opertus sindone sequebatur Iesum, quia tentus fuerat a ministris, terrenum abiiciens operimentum, nudus evasit. Elias igneo curru raptus in caelum melotam reliquit in terris. Eliseus boves et iuga prioris operis vertit in vota. Loquitur sapientissimus vir : Qui tangit picem inquinabitur ab ea. Quamdiu versamur in sacculi rebus, et anima nostra possessionum et redituum procuratione devincta est ; de Deo libere cogitare non possumus ". - Cui et Glossa consonat super illud Canticorum : Spoliavi me tunica mea etc.: " Recepta sollicitudine temporalium subsidiorum, quantumlibet eximius doctor difficile vitat peccatum ".

21. Haec autem non idcirco dicimus, quod dispensatio facultatum Eeclesiae a viris sanctis administrari non possit absque detrimento perfectionis, sed ut discernamus pretiosum a vili , quia perfectionem eis non contulit temporalium bonorum administratio, sed contemptus: non temporalis affluentia, sed spiritus paupertatis, quo inter rerum affluentium copias sic vivebant sicut egentes, multos autem locupletantes, tanquam nihil habentes et omnia possidentes: quemadmodum nobilis ille praelatus, de quo ait Hieronymus, scribens ad Rusticum : " Sanctus Exsuperius, Tolosae episcopus, viduae SarSptanae imitator, esuriens pascit alios, et ore pallente ieiuniis, fame torquetur aliena omnemque substantiam Christi visceribus erogavit. Nihil eo ditius, qui corpus Christi canistro vimineo, sanguinem portat in vitro, qui avaritiam proiecit de templo, qui cathedras vendentium columbas mensasque subvertit, mammonae et nummulariorum aera dispersit, ut domus Dei vocaretur domus orationis et non spelunca latronum . Hujusmodi tu sectare vestigia et ceterorum, qui virtutum illius similes sunt, quos sacerdotium et humiliores facit et pauperiores. Aut si perfecta desideras, exi cum Abraham de patria et de cognatione tua: si habes substantiam, vende et da pauperibus ; si non habes, grandi onere liberatus es. Nudum Christum nudus sequere. Durum, grande, difficile, sed magna sunt praemia ".

22. In his sacer Hieronymus distinguit pretiosum a vili simulque ostendit, quod aliud competit perfectioni praelati, qui est persona communis, aliud perfectioni personae privatae. Et ideo, quamquam ratione praelationis quivis Religiosus a statu paupertatis ad dispensationem temporalium possit assumi: impium tamen est hoc ad consequentiam trahere . Sicut enim praelatis ratione curae pastoralis competit extrinsecis interdum implicari negotiis,

salva perfectione, nec tamen inferri potest, quod in persona privata aeque perfectum sit, per extrinsecas occupationes erga plurima turbari cum Martha, velut per intimas, fervidas et iucundas sursumactiones secus pedes Domini quiescere cum Maria ; sic et in proposito intelligendum est. Licet igitur summi sacerdotes sive pontifices, quia curam habent non solum quantum ad perfectos et validos, verum etiam infirmos et imperfectos, quos pascere debent exemplo et verbo et pro loco et tempore corporali subsidio, salva perfectione possessiones susceperint ad sustentationem pauperum et Ecclesiae ministrorum ; non tamen ex hoc quibuslibet privatis personis in quolibet Ecclesiae statu ascribi potest nec debet, quod in tanto sint perfectionis culmine cum amplitudine possessionis, sicut cum altitudine paupertatis. 23. In hoc autem, quod laudatores paupertatis extremae imitatores existimat Iuliani apostatae, non solum nequitia plenum, sed etiam veritatis notitia vacuum se esse demonstrat ; dum professoribus veritatis malitiose crimen impingit erroris, et ipsam perfidiam Iuliani apostatae tanquam ignorans a laude paupertatis insinuat traxisse originem, cum tamen . ipse Iulianus non in hoc erraverit, quod assereret,

omnia temporalia relinquenda fore secundum dictamen divini consilii

ad quod nemo astringitur, nisi velit

sed potius ad suae avaritiae rapacitatem colorandam et conculcandam Ecclesiam hoc dicebat esse de necessitate divini mandati, allegans illud Christi verbum, quod in Luca scribitur: Niti quit renuntiaverit omnibus, quae possidet, non potest meus esse discipulus. Ex quo ipse universaliter calumniabatur Ecclesiam, quasi nulla esset differentia inter renuntiare omnibus et relinquere omnia. Verum, sicut Glossa dicit ibidem , " hoc distat inter renuntiare omnibus et relinquere omnia, quia renuntiare convenit omnibus, qui ita licite utuntur mundanis, quae possident, ut tamen mente tendant ad superna ; relinquere vero est solummodo perfectorum, qui omnia temporalia postponunt et solis aeternis inhiant ". Haec Glossa. Ex qua manifeste colligitur, quod quisquis hoc sentit, quod perfectorum sit omnia relinquere et solis aeternis inhiare, doctrinam sequitur Iesu Christi, non perfidiam Iuliani. Nam quamvis dicat, omnia pro perfectionis amore debere relinqui, non tamen astruit, debere bona Ecclesiae diripi , quia licitum est dimittere propria, sed illicitum rapere aliena.