Capitulum IX.

Tertiae responsionis tertia particula nonumque capitulum, in quo abrenuntiationis ratio falsa eliditur, et penuriosae paupertatis duodenario, praerogativa monstratur.

1. Mos perversarum mentium esse dignoscitur, si qua sententiae suae contraria propter ipsorum certitudinem inficiari non possunt, fraudulenta calliditate pervertere et ad sensum trahere repugnantem, iuxta illud Bernardi ad fratres de Monte Dei : Si in lectione Deum quaerit qui legit, omnia cooperantur ei in hoc ipsum ; si autem in aliud declinat sensus legentis, omnia trahit post se ipsum, nihilque tam sanctum, tam pium in Scripturis invenit, quod seu per vanam gloriam, seu per distortum sensum, seu per pravum intellectum non applicet suae vel malitiae vel vanitati ". Quod manifeste in adversario pauperum nunc cernimus esse completum. Cum enim certum sit, paupertatem, quae consistit in abdicatione rerum temporalium propter Deum, esse laudabilem, magistrumque perfectionis Christum in paupertate vixisse usque ad mortem ; hic in comparatione possessionum et opulentiarum sic pervertendo attenuat, ut nil sanctae paupertati de perfectionis sublimitate relinquat.

2. Investigans enim primo causam abdicationis temporalium, hanc dicit esse ipsorum appropriationem seu proprietatem, quae, " quoniam ex radice descendit avaritiae, ut verbis eius utamur, non stat cum perfecta caritate, quae non quaerit quae sua sunt ". Et ideo dicit, consultant esse abdicationem proprietatis ad excludendam cupiditatem ; " qua exstirpata, his qui eiusmodi sunt, recte committitur dispensatio bonorum temporalium tanquam scientibus uti et non quaerentibus quae sua sunt, sed quae Iesu Christi ", quod et per Abrabae, Iacob, losepb, David, Daniel, Patrum scilicet veteris testamenti, exempla confirmat.

In his autem verbis et exemplis superficialiter consideratis nihil apparet erroneum ; si tamen diligenter discutiantur, magnum invenitur in eis latere venenum.

3. Si enim proprietas sola causa est abdicationis temporalium, ut exstirpetur cupiditas, et perficiatur caritas ad bona hujusmodi temporalia dispensanda: tunc igitur paupertas non est nisi sicut via ad abundantiam et dispositio quaedam praeambula ; ac per hoc nulla perfectio consistit in ea. Imperfecta igitur fuit Christi vita, et falsa doctrina, qua dixit : Si vis perfectus esse, vade, vende quae habes et da pauperibus.

Amplius, si unum aliquod collegium, non dicam unius regni, sed totius mundi bona in communi possideat: altissimum illud de paupertate consilium integerrime servat, immo, quod est absurdius, multo perfectiori modo quam bi qui in extrema rerum penuria, in fame videlicet et siti, frigore et nuditate Domino serviunt, cuiusmodi fuerunt Apostoli et bi qui eorum exempla sequuntur. Quod cum evidenter sit falsum, restat, quod haec non sit causa praecisa et principalis abdicandi divitias, quia propriae, sed quia iUecebrosae, ut ostensum est supra .

Verum est quidem, quod propriae divitiae magis solent esse illecebrosae quam communes, et ideo magis est de essentia perfectionis contemptus ipsarum, non quia appropriatio sit culpa, vel semper habeat culpam annexam, sed quia ut frequentius solet esse occasio culpae . Unde et ipsemet in consequentibus exemplis sibi ipsi contradicit, cum asserit, illos sanctos Patres non solum sine culpa, sed etiam cum perfectione bona haec temporalia possedisse. Ipsi etiam levitae, qui uxores habebant et filios, constat, quod aliqua propria possidebant, quos tamen superius de perfectione laudavit. Ipse etiam populus Israeliticus, terram Patribus repromissam adeptus, absque peccato distinctas et proprias portiones accepit Insuper, nunc revelalae gratiae tempore, secundum scita legum et canonum, iuste et sancte aditur et possidetur hereditas, non solum in particularibus patrimoniis, sed in principatibus et regnis, sicut ipse inferius fatetur de Constantino et Raymundo et similibus . Non ergo proprietas est ratio abdicationis, sicut falso insinuat, quasi semper sibi sit annexum peccatum. Sane quod dicit Clemens , quod " per iniquitatem alius dicit, hoc esse suum, alius illud non est generaliter intelligendum, sed ut in pluribus: vel intelligendum est, quod hujusmodi appropriatio descendit ex iniquitate primorum parentum, quia, nisi illi peccassent, hujusmodi appropriatio non fuisset . Non tamen ex hoc sequitur, quod omnis appropriatio sit cum peccato, quia ex praevaricatione primorum parentum non solum peccata descendunt, sed et poenae peccatorum.

4. Licet autem divitiae tam communes quam propriae haberi et possideri valeant absque peccato, tamen eas relinquere perfectionis est, quia, sicut imperfectio de se non dicit culpam, ut ex supra dictis apparet, sic et perfectio non tantum dicit iustitiae rectitudinem, verum etiam expeditionem: quam quidem expeditionem divitiae, quia illecebrosae et periculosae, praepediunt. Unde Gregorius quarto Moralium : " Rarum valde est, ut qui possident aurum ad requiem tendant, cura per semetipsam Verius dicat: Quam difficile, qui pecunias habent intrabunt in regnum caelorum ". Idem etiam in quarto Dialogorum : " Cura rei familiaris vix sine culpa agitur, etiam ab his qui qualiter culpas declinare debeant, sciunt ".

Et Rabanus super Matthaeum : " Difficile, hoc est maximi laboris, est, pecunias habentes vel in pecuniis confidentes, exutis philargyriae retinaculis, aulam regni caelestis intrare ". Propter quod securum est divitias fugere, et eas prorsus abdicare perfectum. Unde Hieronymus ad Demetriadem : " Apostolici fastigii est perfectaeque virtutis vendere omnia et pauperibus distribuere, et sic levem et expeditum cum Christo ad caelestia subvolare ".

3. Porro, exempla, quae subiungit de Patribus, inconvenientia sunt ad propositum: primum quidem, quia non se expropriaverunt, ut hic falso confingit, dicens, quod " Dominus sanctum Abraham, propria hereditate reiecta, nudum de terra sua exire praecepit ". Nam et textus Geneseos aperte contradicit, ubi dicitur: Egressus est Abraham, sicut praeceperat ei Dominus, tulitque Sarai, uxorem suam, et Lot, filium fratris sui, universamque substantiam, quam possederant, et ingressi sunt, ut irent in terram Chanaan. Quod autem Iacob, loseph et David aliquando in paupertate fuerunt, hoc magis fuit urgentis necessitatis quam voluntariae expropriationis. Quod vero Daniel omnia sua vendiderit,

quia de Scriptoris auctoritatem non habet, si sapientia Danielis fuisset imbutus, nequaquam adduxisset in medium, quia prudentius silentio tegitur quod Scripturarum testimoniis non probatur .

6. Secunda ratio est, quare dictorum Patrum exempla non congruunt, quia cum perfectione virtutis aliquos habuerunt actus extrinsecos secundum exigentiam temporis, qui trahi non possunt in exemplum perfectionis, sicut in Patriarchis pluralitas uxorum, in David strenuitas ad bellandum et in Elia occisio prophetarum Baal , et si cum istis perfectionem servaverunt, magis admirabiles quam imitabiles viris perfectis proponuntur. Unde Angustinus de Moribus Ecclesiae : " Amisit Iob omnes divitias et factus est repente pauperrimus, sed inconcussum tenuit animum, quo animo si esse possent nostri temporis homines, non magnopere in novo testamento ab istorum possessione prohiberemur, ut perfecti esse possemus ". Haec Augustinus. Cui consonat Gregorius primo Moralium : " Necdum virtus praecepti emicuerat, quae omnia relinqui praeciperet, sed tamen beatus Iob eandem praeceptionis vim in corde servabat, quia nimirum substantiam suam iam mente reliquerat, quam sine dilectione possidebat ". Ex quibus evidenter apparet, quod Iob, terrena possidendo, perfectus fuit solo contemptu mentis, quia nondum emicuerat consilium paupertatis: ac per hoc, sicut coniugium Abrahae, cui non praefertur caelibatns Ioannis , non est trahendum tempore gratiae in exemplum perfectionis, sic nec Patrum sanctorum possessio temporalis.

7. Tertia quoque ratio ad hoc ipsum est, quia 3. multa Patribus in figura contingebant et umbra, quae tempore revelatae veritatis perfectioni non consonant; et ideo illa nunc in exemplum trahere non modicam generat absurditatem. Unde Bernardus de Colloquio Simonis et Iesu : " Excusant se aliqui fortasse dicentes: Abraham, Isaac et Iacob ceterique Sancti nunquid non terrenas divitias habuisse leguntur? Sufficit nobis esse, sicut illi fuerunt ; neque enim sumus nos patribus meliores . Si culpabilis esset possessio divitiarum, nunquam illi in divitiis tantam a Domino gratiam obtinerent. Quid respondebimus novis imitatoribus Sanctorum veterum ? Imponant certe vitulos super altare Domini, mactent arietes, hircos immolent, quia et hoc Abraham fecit .

Sed haec, inquiunt, statum ultra non habent ; ubi revelata est veritas, transiere. Quid si ipsas quoque Sanctorum divitias temporales umbram fuisse dixerimus futurorum ? In figura siquidem eis omnia legimus contigisse. Denique, quidni terrenas palam divitias possiderent sancti et perfecti viri, cum sola terrena palam promitterentur a Domino ? Ubi sane caelestis promissio sonuit, necesse est, spiritualia spiritualibus comparari et mutari sacrificium , spe mutata ".

8. Non sunt igitur hujusmodi exempla nec etiam i

praelatorum, quae consequenter annectit, cum de paupertatis perfectione agitur, adducenda in medium, ne sub specie sanctitatis pontificalis officii, quod opulentia comitatur et honor, parvipendatur paupertas, vilificetur humilitas, excitetur cupiditas et ambitio foveatur, ad quae omnia is cui respondemus pauperum hostis omni qua potest virtute conatur. Nam verum iuslitiae Solem , qui per paupertatis et humilitatis exempla in universum orbem radios suae lucis emisit, phantasticae cuiusdam nebulosi latis obiectu obscurare contendit. Quaerit enim: " Ut quid Christus pauper esse voluit? Ut quid rex fieri recusavit "? Et respondet, ut verbis eius utamur: "Ideo pauper esse debuit, ut eum statum teneret, qui ab omnibus imitari valeret. Neque enim omnes divites fieri possunt, sed si voluerint, omnes pauperes fient ". Post quae subiungit: " Quod autem, ne rex fieret, fugit, mundanas dignitates fugere docuit. Alius est enim honor regis, alius praelati sive sacerdotis ".

9. Haec sunt verba ipsius, in quibus tam viliter et indocte sentit et loquitur de nobili et alta materia, ut nos etiam pudeat ipsius replicare ineptias.

Quis enim in sacris litteris eruditus vel modicum, quis quantulamcumque ad Christum reverentiam habens altissimi Dei benignissimam condescensionem usque ad extremae paupertatis inopiam sic parvipendere audeat, ut putet, hoc eum egisse absque ratione et causa permaxima ? Quam tamen is paupertatis hostis adeo frivolam arbitratur, ut non vereatur dicere, ideo Christum pauperem factum, quia non omnes possunt divites fieri. Si igitur omnes possent adipisci divitias, sicut et paupertatem assumere: aeque bene vel magis secundum hanc profanam doctrinam Christus debuisset temporalibus bonis dives esse quam pauper. Quod si verum est, paupertas in nullo praefertur divitiis, nec magis meritorium est pro Christo pauperem fieri quam possidere divitias. Quapropter, sicut Christus dixit adolescenti diviti : Vade et vende, ita secundum hoc antichristianum dogma dici potest et pauperi: Si vis perfectus esse, vade et posside.

Insuper, cum dicit, quod omnes possunt pauperes esse, aut intelligit de paupertate, quae habet aliquid in communi, cuiusmodi est in collegiatis ecclesiis ; et tunc est falsum, quia non omnes, etiam si velint, admittuntur ad collegia talia: aut intelligit de paupertate, in qua nihil habetur: et tunc etiam falsum est, quia non omnes, salvis statibus, quos in Ecclesia universali Deus esse decrevit, hanc possunt paupertatem eligere, sicut patet in regibus et principibus, militibus et popularibus ceterisque habentibus uxores et filios.

10. Et quoniam qui a recta veritatis via discedit per devia vagatur errorum, hinc provenit, quod de Christi fuga in consequentibus loquens, in multa incidit falsa. Nam dicens, quod " Christus docuit, fugiendos esse honores, non ecclesiasticos, sed mundanos , quia acceptavit honorem in Ierusalem sibi exhibitum ut prophetae, qui prius fugerat honorem sibi oblatum ut regi ", expresse contradicit evangelico textui. Nam in Ioanne dicitur : Benedictus, qui venit in nomine Domini, rex Israel: et in Marco, quod turbae clamabant dicentes: Benedictum, quod venit regnum Patris nostri David. Super quo Beda : " Non reprimit voces eorum qui regnum patriarchae David in eo restaurandum et priscae benedictionis dona recuperanda concinunt. Ut quid igitur quod prius fugiendo declinavit modo libens amplectitur? nisi ut aperte doceret, quod non temporalis et terreni, sed aeterni in caelis rex esset imperii. ad quod profecto regnum per contemptum mortis et gloriam resurrectionis perveniret ". Ex his claram est, quod Christo exhibitus fuit honor regalis, non prophetalis seu sacerdotalis, ut dicit: quem tamen acceptavit propter mysterium nostrae salutis et propter exemplum humilitatis, ut etiam ab his oblati honoris non recusaret obsequium, a quibus se paulo post crucifigendum esse sciebat. Tunc siquidem inter laudantium et applaudentium voces, humilitatis et pietatis non immemor, super aselli tergum sedere non erubuit , sed etiam copiosos lacrymarum imbres effudit. Per hunc etiam modum, quando discipulorum pedes humiliter abluit, se magistrum et dominum esse et dici debere monstravit, ut per declarationem regiae celsitudinis discipulos induceret ad imitationem ostensae humilitatis .

11. Mira igitur perversitas est, ea quae Scriptura introducit in exemplum abiectionis, ad fomentum ambitionis intorquere, quasi non sit humilitatis virtus honores ecclesiasticos fugere, nec superbiae vitium ad illos aspirare. Cuius contrarium dicit Gregorius in Registro : " Ego, inquit, viam capitis mei sequens, summopere decreveram esse opprobrium hominum et abiectio plebis ". In quo manifeste ostendit, quod in fuga ecclesiastici honoris est imitatio Christi. Idem quoque in Pastorali : " Nolite plures magistri fieri. Hinc ipse Dei et hominum Mediator regnum percipere vitavit in terris, qui supernorum spirituum scientiam sensumque transcendens, ante saecula regnat in caelis . Qui enim idcirco in carne venerat, ut non solum nos per passionem redimeret, verum etiam per suam conversationem doceret, exemplum se sequentibus praebens, rex fieri noluit, ad crucis vero patibulum sponte pervenit, oblatam gloriam culminis fugit, paenam probrosae mortis expetiit, Ut membra eius discerent favores fugere, terrores minime timere, pro veritate adversa diligere, prospera formidando declinare ". Hucusque Gregorius.

Si igitur Christus in fugiendo regnum se sequentibus exemplum dedit fugiendi gloriam, favorem et prosperitatem: et haec non tantum repelluntur in dignitatibus mundanis, sed etiam ecclesiasticis: constat, quod humilitatis est haec refugere ad perfectam humilitatis Christi imitationem, quantum fieri potest, salvo zelo salutis animarum obedientia respectu superiorum, cum ipse Chritus discipulis contendentibus, quis eorum videretur esse maior, in Matthaeo respondeat: Quicumque humiliaverit ne sicut parvulus iste, hic maior est in regno caelorum.

12. Quodsi forte quis dicat, sicut et iste in consequentibus conatur astruere, hoc ad humiliationem spiritualem et interiorem, non ad corporalem et exteriorem debere referri: non modicum desipit, cum universorum Magister et Dominus non solum spiritualis , sed et corporalis humiliationis exempla praebuerit, quando discipulorum pedes lavit et tersit , ubi et dixit: Exemplum dedi vobis, ut, quemadmodum ego feci vobis, ita et vos faciatis. De quo Augustinus homilia quinquagesima quinta : " Passurus Christus exitia, praemisit obsequia non solum eis, pro quibus erat subiturus mortem, sed etiam illi qui eum fuerat traditurus ad mortem. Tanta quippe est humanae humilitatis utilitas, ut eam suo commendaret exemplo etiam divina sublimitas, quia homo superbus in aeternum periret, nisi eum Deus humilis inveniret . Perierat autem, superbiam deceptoris secutus, ut humilitatem Redemptoris sequatur inventus ". " Discamus , fratres, humilitatem ab Excelso, faciamus invicem humiles quod humiliter fecit Excelsus. Magna est haec commendatio humilitatis. Faciunt hoc sibi invicem fratres etiam opere ipso visibili, cum se invicem hospitio recipiunt. Unde et Apostolus, cum bene meritam viduam commendaret: Si hospitio, inquit, recepit, si sanctorum pedes lavit. Et apud sanctos ubicumque haec consuetudo non est, quod manu non faciunt corde faciunt ; multo autem est melius et sine controversia, ut etiam manibus fiat, ne dedignetur quod fecit Christus facere Christianus. Cum enim ad pedes fratris inclinatur corpus, etiam corde ipso vel excitatur, vel, si iam inerat, confirmatur ipsius humilitatis affectus ". His Augustini verbis ostenditur , quod humiliatio exterius facta in corpore plurimum confert ad perfectionem verae humilitatis in corde.

13. Per hunc etiam modum exterior rerum penuria, quamquam de se videatur inutilis, paupertati tamen spiritus iuncta, non solum ipsius auget meritum, sed et valet ad plurima: propter quod recte designatur per evangelicam illam margaritam,

quae tantae pretiositatis est, ut pro illa emenda distrahenda sint omnia .

Valet enim inter alia specialiter ad quatuor, videlicet ad exterminium iniquitatis, ad exercitium perfectae virtutis, ad possessionem internae iucunditatis et ad publicationem evangelicae praedicationis.

14. Valet primo ad exterminium iniquitatis, primum quidem propter expiationem perpetratarum culparum. Est enim caminus quidam purgans et eliminans sordes vitiorum, iuxta illud Isaiae : Elegi te in camino paupertatis. Quod maxime de illa paupertate habet intelligi, quae non tantum voluntatem interius per rerum contemptum afficit, verum etiam corpus per penuriam exterius affligit. De qua Gregorius in homilia de Lazaro et divite : " Mala, inquit, Lazari purgavit ignis inopiae, et bona divitis remuneravit felicitas transeuntis vitae. Illum paupertas afflixit et tersit, istum abundantia remuneravit et repulit. Quicumque ergo in hoc saeculo bene habetis, cum vos bona egisse recolitis, valde de eis pertimescite, ne concessa vobis prosperitas eorundem remuneratio sit bonorum. Et cum quoslibet pauperes nonnulla reprehensibilia perpetrare conspicitis, nolite despicere, nolite desperare, quia fortassis quod superfluitas tenuissimae pravitatis inquinat caminus paupertatis purgat. De vobis omnino pertimescite, quia nonnulla etiam male acta prospera vita secuta est; de illis vero sollicite pensate, quia eorum vitam magistra paupertas cruciat, quousque ad rectitudinem perducat ".

15. Secundo, propter subtractionem occasionum peccandi, quae, sicut divitiarum affluentia crescunt, sic voluntaria paupertate minuuntur. Unde Chrysostomus super Epistolam ad Hebraeos, sermone secundo : " Christianus in pauperie constitutus quam cum divitiis magis irradiat. Quomodo hoc ? Quia excludit a se superbiae typhum. Non erit arrogans, sed patiens, obtemperans, pudicus, mitis et sapiens. Qui vero in divitiis constitutus est, multa illum ad haec bona praepcdiunt. Inspiciamus ergo, quae sunt quae dives operatur. Rapit aliena, aestuat cupiditate, nefandos non desinit perpetrare concubitus, maleficia cuncta committit. Nonne universa haec ex divitiis conspicis generari ? Intueris, quomodo in pauperie magis quam in divitiis virtutes facilius possidemus?

Nec mihi dicas, quia in hac vita divites nullam vindictam suscipiunt. Nam cum omnibus malis suis etiam hoc malum habent divitiae, quia malignitate peccantes ab ultionibus tuentur, et qui divitias possidet semper peccans nulla poena revocatur, sed sine ullis remediis vulnera suscipit peccatorum, et frenum illi nullus imponit ". Hucusque Chrysostomus.

Quodsi forte quis dicat, quod de pauperie occasionaliter multa oriuntur mala: respondet inferius decimo octavo sermone : " Nemo causetur, inquit, de paupertate, tanquam causa sit multorum malorum, neque obloquatur de Christo, qui perfectionem illam dixit: Si vis perfectus esse etc. Hoc enim ipse et verbis dixit et operibus ostendit et per discipulos suos docuit. Sectemur ergo paupertatem, maximum quippe bonum est . Nihil enim opulentius eo qui paupertatem sponte diligit et cum alacritate suscipit ".

16. Valet etiam tertio propter abscissionem vitiosarum radicum. Unde et Chrysostomus sermone eodem : " Abiiciamus quaecumque corpus florere faciunt, vitiant autem animam, ut puta sunt divitiae, deliciae, gloria: cuncta haec carnis sunt et amor corporum. Itaque non amemus ampliora, sed paupertatem semper consectemur: ista enim magnum bonum est. Sed sapientia, inquit, pauperis pro nihilo habetur : et iterum: Divilias et paupertatem ne dederis mihi: et: Ex camino paupertatis libera me. Quare ergo haec dicta sunt? Haec in veteri testamento dicebantur, ubi multa ratio divitiarum habebatur, ubi paupertatis plurimus erat contemptus, ubi haec quidem maledictio erat, illud benedictio: sed nunc nequaquam ita est. Sed vis audire paupertatis praedicamenta ? Ipsam professus est Christus et dixit : Filius hominis non habet, ubi caput suum reclinet: et iterum discipulis dicebat: Nolite possidere aurum neque argentum: et Petrus dicebat ei qui ex nativitate sua claudus erat: Argentum et aurum non est mihi. Et in ipso quidem veteri testamento nonne Elias praeter melo tam nihil habebat ? Nonne Eliseus, nonne Ioannes " ? Hucusque Chrysostomus: paupertatis tolerantiam laudat, quia per eam corporalium rerum amor abscinditur, qui est prima radix vitiorum laudat etiam, quia per ipsam abscinditur radix secunda, quae est timor male humilians. Unde et consequenter adiungit : " Vides, quia, quod maxime facit fiduciam, hoc est paupertas ? Dives servus est, obnoxius existens damnis et tribuens omni volenti eum nocere: ille autem nihil habens proscriptionem non timet neque condemnationem. Nequaquam ergo paupertas facit sine fiducia esse: Christus cum paupertate mittebat Apostolos in causam opus habentem fiducia multa. Valde enim fortis est pauper et non habet unde iniuriam patiatur ". Haec verba Chrysostomi intelligi non possunt nisi de paupere, qui nihil penitus habet.

Ex his itaque patet, quod voluntaria paupertas non modicum valet ad exterminium omnis culpae .

17. Valet etiam ad exercitium virtutis perfectae,

. .

primum quidem, quia per eam virtus acquisita probatur. Unde Ambrosius primo libro de Officiis : " Non potest quis proemium accipere, nisi legitime certaverit: neque est gloriosa victoria, ubi non fuerint laboriosa certamina. Ideoque Dominus in Evangelio: Beati, pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum caelorum. Non dicit beati, divites, sed pauperes. Inde enim incipit beatitudo divino iudicio, ubi aerumna aestimatur humana ". Haec Ambrosius. Constat autem, quod aerumna non est in paupertate ratione contemptus rerum in mente, sed ratione penuriae temporalis, quam sustinemus in corpore.

Secundo etiam valet, quia per eam virtus probala custoditur. Unde Hieronymus ad Paulinum : (Crates, ille Thebanus homo, quondam ditissimus, cum ad philosophandum Athenas pergeret, magnum auri pondus abiecit nec putavit, se virtutes posse simul et divitias possidere. Denique, et tu, audita sententia Salvatoris: Si vis perfectus esse, vade et vende omnia, quae habes, et da pauperibus et veni, sequere me, verba vertis in opera et nudam crucem nudus sequens, expeditior et levior ascendis scalam Iacob purisque manibus et candido pectore pauperem te spiritu et operibus gloriaris ".

Valet et tertio, quia per eam virtus custodita expeditius in finem perducitur, iuxta quod dicit Chrysostomus super Epistolam, ad Hebraeos sermone secundo : " Non habentes divitias, non propterea doleamus, sed gratias magis universorum Deo et Domino referamus, quia nos parvo labore eandem mercedem poterimus quam divites promereri, et si voluerimus, etiam ampliorem. Nam ex parvis magna lucramur ". - Huic et Gregorius consonans in homilia : " Regnum, inquit, caelorum tantum valet, quantum habes "; et iterum: " Ante Dei oculos nunquam est vacua manus a munere, cum arca cordis repleta fuerit bona voluntate ". Quapropter, cum " voluntas, ubi deest possibilitas, pro facto reputetur ", et facilius sit sanctis pauperibus velle, quam divitibus bonis velle et facere; multum igitur facit paupertatis inopia ad virtutis expeditionem.

Si, ergo voluntaria temporalium rerum penuria virtus probatur, conservatur et expeditur: manifeste convincitur, qupdieminentia paupertatis plurimum confert ad exercitium perfectae virtutis.

18. Consequenter etiam valet ad fruitionem iucunditatis internae, primo ratione extrinsecae securitatis. Unde Chrysostomus homilia ultima super Matthaeum : " Divitem necesse est multis indigere et turpiter servire, formidare, et suspicari et timere eorum qui suspicantur oculos et calumniatorum ora et avarorum concupiscentias. Sed non paupertas est aliquid tale, sed contrarium universum ; regio est furibus non subiecta, sed munita, portus tranquillus, palaestra et gymnasium philosophiae ". Gonstat autem, quod paupertas furibus non subiacens ea potissimum est, in qua nihil, habetur: de qua et subdit ibidem : " Audite, quicumque pauperes estis, magis autem, et, quicumque ditari concupiscitis. Non. pauperem, esse malum est, sed non.velle pauperem esse: et neque malum.existima paupertatem, et non erit tibi malum, et si philosopharis, decem millium erit bonorum fons et origo ". - Nec tantum securitatem dat penuriosa paupertas in,hoc sacculo, verum etiam in futuro iudicio. Unde Bernardus super Psalmum : Qui habitat: " Felix paupertas voluntarie relinquentium omnia et sequentium te, Domine Iesu. Felix plane, quae tam securos, immo et tam gloriosos faciat in illo singulari fragore elementorum, in illo tremendo examine meritorum, in illo tanto discrimine iudiciorum ".

19. Secundo valet ratione exspectatae mercedis. Unde super illud Iob : Deridetur: iusti simplicitas, lampas contempta apud cogitationes divitum, parata ad tempus statutum , dicit Gregorius: " Statutum quippe contemptas lampadis tempus est extremi iudicii praedestinatus dies. Tunc reproborum oculis patescet, quod caelesti potestate subnixi sunt qui terrena omnia reliquerunt. Quisquis enim, divini amoris stimulo excitatus, hic possessa reliquerit, illic procul dubio culmen, iudiciarias potestatis obtinebit, ut simul, tunc iudex cum iudice veniat qui nunc consideratione iudicii sese spontanea paupertate castigat ". Liquet autem, quod paupertas, pro qua quis deridetur et contemnitur, ea potissimum est, quae annexam habet exteriorum penuriam et vilificationem, Unde Bernardus sermone centesimo quinquagesimo primo : " Duo habet paupertas sequentium Dominum: afflictionem scilicet et vilitatem, de quibus Propheta: Vide, inquit, Immililatem meam et laborem meum:. et propterea in terra.sua. duplicia possidebunt, ut pro pudore sit honor iudiciariae potestatis, pro la--bove refrigerium placidissimae sessionis. Haec enim, est, quae castigat, purgat et probat, humiliat et exaltat"

Hanc igitur, rationem mercedis concomitatur laclitia mentis: unde super illud Psalmi. : Ego sumi pauper et dolens.: salus tua, Deus, suscepit me:. Glossa: " Laudabo in me et in membris meis nomen Dei. cum cantico, id est cum delectatione, quia. si omnia desunt, Deus tamen mecum est ". Sed constat, quod nullus est illo pauperior, cui omnia desunt. Nec tamen illi deest mentalis iucunditas: propter quod subditur, : Videant: pauperes et laetentur: quaerite Deum, et vivet anima vestra.

20. Tertio quoque ad hoc ipsum valet ratione superinfusae consolationis. Unde Chrysostomus homilia quarta super Matthaeum : " Descendamus, inquit:, ad paupertatis caminum, videamus, qui ambulant in eo et elatorum colla conculcant, videamus miraculum et paradoxum hominem in camino psallentem, hominem in igne gratias agentem, paupertati ultimae alligatum et multam ferentem Deo laudationem. Etenim pueris illis tribus similes sunt, qui paupertatem cum gratiarum actione ferunt; nam et igne terribilius paupertas incendere consuevit, sed pueros illos nequaquam incendit. Ita et nunc, si in paupertate gratias egeris, vincula dissolvuntur, et flamma exstinguitur.,.et si non exstincta fuerit, quod multo mirabilius est., pro flamma rus orietur. Quod et in philosophantibus est videre, quoniam in paupertate divitibus copiosius disponuntur et in medio camino rore puro potiuntur Etenim maximus est. ros non detineri concupiscentia divitiarum. Et illi: tunc, contemnentes regem, facti sunt rege clariores: et tu utique, si despexeris mundana negotia, omni, mundo eris honorabilior, secundum Sanctos illos, quibus dignus non erat mundus . Ut igitur dignus caelis efficiaris, deride praesenlia; ila enim hic eris clarior et futuris potioris bonis ". Hucusque Chrysostomus, evidenter ostendens, quod voluntaria rerum penuria est quam maxime utilis: ad perfruitionem internae iucunditatis.

91. Valet et quarto ad publicationem evangelicae praedicationis, primum, quia facit cam magis credibilem. Unde Chrysostomus homilia decima quinta super Matthaeum : " Talis est. luminis, virtus, utnon solum. luceat, sed et illuc ducat illos qui sequuntur. Cum enim viderint omnia praesentia nos. contemnentes et: ad:futura praeparatos, ante omnem sermonem operibus nostris credent. Quis enim ita est amens, ut, videns eum qui heri et ante lasciviebat et ditabatur, omnia exulum et ad famem et inopiam et duram vitam et pericula et sanguinem et occisionem et omnia, quae videntur periculosa, praeparatum, non manifestam accipiat hinc futurorum demonstrationem ? Si autem praesenlibus nos im,plicuerimus et immiscuerimus, qualiter poterunt credere, quod ad possessionem aliam festinemus "? Hucusque Chrysostomus In his clare demonstrat, quod voluntariae paupertatis exemplum in praedicante magis credibilem facit evangelicam praedicationem.

Secundo etiam.valet, quia magis reddit efficacem, iuxta quod Damascenus libro quarto dicit: " Evangelium cognitionis Ded praedicatum est, non bellis et armatis exercitibus adversarios devincens, sed pauci, nudi, pauperes, illitterati, persecuti, verberati, mortificati, crucifixum.in carne et mortuum praedicantes, sapientibus et potentibus praevaluerunt ". Haec Damascenus.

Horum imitatores illi, fuerunt, de quibus in ecclesiastica historia libro tertio dicit Eusebius: " Quidam, ardentiore divinae sapientiae cupiditate succensi, animas suas verbo Dei consecrabant, explentes perfectionis salutare praeceptum , ut facultates suas primo pauperibus dividentes, expediti ad praedicandum Evangelium fierent ".

Tertio, quia efficit: eam magis acceptabilem. Unde super illud Matlhaei : Dignus est operarius cibo suo, dicit Chrysostomus homilia trigesima secanda : " Manifestum, quoniam a discipulis eos cibari oportebat, ut neque ipsi magna sapiant adversus eos qui docebantur, omnia praebentes et nihil accipientes ab ipsis, nec illi rursus abscindantur tanquam despecti ab ipsis ".

22. Cum igitur voluntaria rerum penuria Evangelii praedicationem magis reddat credibilem, efficacem et acceptabilem, ac per hoc auditores inducat ad fidem, erigat ad spem, alliciat ad caritatem: manifestum est, quod maxime valet ad evangelicae veritatis publicationem. Cuius etiam evidens indicium est, quod per Apostolos pauperes rebus et spiritu, quamquam numero paucos, diffusa est evangelica veritas in orbem universum, ut de ipsis vere dictum sit: : In omnem terram exivit sonus eorum. Unde et Chrysostomus super Matthaeum homilia quadragesima sexta : " Si autem homines duodecim orbem terrarum converterunt, excogita, quanta est nostra malitia, cum tanti existentes eos qui reguntur, non possumus corrigere, quos decem millibus mundis oportebat sufficere et esse fermentum.

Sed signa, ais,.habebant : Sed non signa eos mirabiles fecerunt. Multi enim et daemones projicientes, quia iniquitatem operati sunt, non sunt facti mirabiles, sed puniti. Sed quid, inquis, est, quod eos ostendit magnos? Pecuniarum contemptos, gloriae despectus, ab omnibus vitae huius negotiis ereptio, quia, si haec non habuissent, etsi decem millia mortuos suscitasset, non solum nulli profecissent, sed et seductores aestimati essent ". Hucusque Chrysostomus,

qui et in his patenter ostendit, quod nihil tantum valuit ad dilatandum Christi Evangelium quam perfectus contemptus rerum mundanarum.

23. Cum igitur voluntaria et penuriosa paupertas, sicut ex praedictis elucet, valores incomparabiles quatuor habeat triplicatos: recte designatur non solum per unam evangelicam margaritam, verum etiam per duodecim illas praefulgidas, in portis novae Ierusalem descendentis de caelo pro magno sui valore miraque pulcritudine positas, quibus et nomina duodecim pauperum spiritu, Apostolorum scilicet, in fundamentis collocata respondent, seu per duodecim pretiosos lapides in typico rationali, quadruplici ordinatione distinctos, quo summus Pontifex noster adornatus apparuit, quando, ut nos reconciliaret Patri, nudus in cruce pependit. Cui etiam rationali et superhumerale, exemplum scilicet duodecim Apostolorum tanquam vitta hyacinthina caritatis affectu copulatur. Est enim hniusmodi paupertatis pretiositas non tantum multiplex, sed et magna et incomparabilis omni pretiosi tati terrenae, ut ait Chrysostomus super Matthaeum homilia quadragesima sexta : Quid autem, si quis tibi proponeret facere foenum aurum et posse omnes pecunias ut foenum contemnere ? Non utique hoc susciperes magis et valde decenter ? Etenim homines hoc utique maxime attraxisset. Si enim viderent, foenum aurum effici, concupiscerent et ipsi hanc virtutem, ut Simon, et augeretur utique eis pecuniarum cupido. Si autem viderent omnes ut foenum aurum despicientes, olim utique ab hac aegritudine eruti essent ".

24. Idem quoque homilia ultima : " Si quis tibi principatum et civiles potestates et divitias et lasciviam proponeret, deinde paupertatem ponens, electionem daret accipere quodcumque velles ; hanc confestim raperes, si tamen cognosceres eius pulcritudinem. Mihi enim paupertas puellae cuidam pulcrae et speciosae similis esse videtur. Cum hac Elias educatus, raptus est beata illa rapina , cum hac Eliseus claruit, cum hac Ioannes, cum hac Apostoli omnes. Sed et ipsam puellae huius pulcritudinem intueamur. Etenim oculus eius est purus et praeclarus, nihil habens turbulentum, sed mansuetus, tranquillus, delectabilis, ad omnes respiciens, mitis, humilis, nullum odio habens, nullum avertens : os illi et lingua sana est, continua gratiarum actione plena et benedictione et mitibus verbis et amicabilibus. Si autem vis et proportionem membrorum eius videre, longa est et multum excelsior quam superabundantia. Si autem fugiunt eam multi, ne mireris, etenim et alias virtutes fugiunt insipientes.

Sed contumeliis afficitur, ais, pauper a divitibus? Rursus mihi inopiae laudem dicis, quoniam beatus est qui convitium patitur. Sed hoc ferre admonet inopia. - Sed esurit pauper, ais? Et Paulus esuriebat et in fame erat .

Sed non habet requiem ? Neque Filius hominis habebat, ubi caput reclinaret ". In his expresse declarat Os aureum, quod voluntaria rerum inopia non solum est magnae pretiositatis, sed etiam mirae pulcritudinis.

2b. Est etiam, et quod plus est, magnae opulentiae et honoris, sicut idem vir sanctus ait super Matthaeum homilia quadragesima septima : " Anima inopis, inopis quidem voluntarii, fulget velut aurum, splendet ut margarita fulgens, florescit autem ut rosa. Non enim est illic tinea, non est illic fur, non sollicitudo vitae huius negotiorum, sed sicut Angelus ita conversatur. Vis animae hniusmodi pulcritudinem videre, vis inopiae divitias addiscere? Non subiacet daemonibus, non assistit regi, sed assistit Deo; non militat cum hominibus, sed militat cum Angelis: non habet arcas duas vel tres vel viginti, sed talem abundantiam, ut hunc mundum universum nihil esse aestimet: non habet thesaurum, sed caelum ; non indiget servis, magis autem habet servos passiones et cogitationes, quae regum dominantur ; regnum autem et aurum et omnia talia quemadmodum puerorum ludibria deridet et sicut rotas et pilam haec omnia aestimat esse contemptibilia. Habet enim mundum , quem neque videre qui in his ludunt possunt. Quid igitur paupere hoc melius est unquam? Pavimentum denique habet caelum; si autem pavimentum tale est, excogita tectum.

Sed non habet equos et currus. Quid autem ei his opus est, qui supra nubes vehi debet et esse cum Christo " ? Hucusque Ioannes Os aureum ignitis, fulgidis, ponderosis et pretiosis eloquiis voluntariae paupertatis, quae penuriam rerum habet annexam, admirabilem celsitudinem, pulcritudinem pretiositatemque commendat.

26. Quia tamen haec non revelantur mundi sapientibus, iuxta illud Domini in Matthaeo : Abscondisti haec a sapientibus et prudentibus et revelasti ea parvulis: non proponuntur carnalibus, sed spiritualibus, iuxta illud: Nolite dare sanctum canibus neque mittatis margaritas ante porcos ; non innotescunt amatoribus divitiarum, sed paupertatem amantibus et expertis, qui iam vicerunt mundum, iuxta illud Apocalypsis: Vincenti dabo manna absconditum et dabo ei calculum candidum et in calculo nomen meum scriptum, quod nemo scit, nisi qui accipit. Ideo paupertas hujusmodi per thesaurum absconditum in agro designatur, quem qui invenit homo abscondit et prae gaudio illius vadit et vendit universa, quae habet, et emit agrum illum .

Si quis igitur sanctae paupertatis vult nosse valorem, aut ipse in se experiri studeat, aut expertorum sententiae acquiescat, iuxta quod Bernardus in epistola, quam scribit ad Thomam , qui amore scientiae retardabat propositum veniendi ad Religionem , ait: " Quam salubrius disceres Christum Iesum et hunc crucifixum: quam utique scientiam haud facile, nisi qui mundo crucifixus fuerit, apprehendit. Falleris, fili, falleris, si te putas invenire apud mundi magistros, quam soli Christi discipuli, id est mundi contemptores, Dei munere assequuntur. Nec enim hanc lectio docet, sed unctio, non eruditio, sed exercitatio in mandatis Domini ".

27. His Bernardi sacris eloquiis Chrysostomus consonat homilia trigesima octava super Matthaeum, sic dicens: " Verumtamen, quaecumque dixero, nihil repraesentabit tale sermo, quale rerum experientia: ideo vellem, quendam illorum, qui in illum iam devenerunt philosophiae verticem, nobis adesse, et tunc manifeste videres huius rei delectationem, et qualiter nulli eorum qui diligunt paupertatem, acceptarent ditari decem millibus praebendis , tanquam qui non lamentatur in sollicitudinibus, sed rident et saltant et his, qui diadema sibi circumponunt, magis in paupertate decorantur ". Si igitur haec rerum experientia docet, et qui divitias, deficias et honores saeculi complectuntur nec experti sunt nec experiri volunt: necesse habent qui eiusmodi sunt super hac materia indicere sibi silentium, ne tanquam caeci de coloribus syllogizare videantur.

Talium etenim temeritatem Hieronymus, ad Demetriadem scribens, redarguit: Quidam, inquit, cum loqui nesciant, tacere non possunt docentque Scripturas , quas non intelligunt; et cum aliis persuaserint, eruditorum sibi assumunt supercilium, prius imperitorum magistri quam doctorum discipuli. Bonum est enim obedire maioribus et parere perfectis et post regulas Scripturarum vitae suae tramitem ab aliis discere nec praeceptore uti pessimo, praesumtione sua ".

Hoc praeceptore pessimo si is cui respondemus, usus non esset, nequaquam in sugillationem paupertatis commendationem temporalium possessionum improba temeritate dogmatizare praesumsisset. Quamquam enim interdum ex rerum inopia proveniant mala et ex affluentia bona: nunquam tamen mala ex paupertate dilecta proveniunt, sed odita, nec bona ex amatis divitiis, sed contemptis, Salomone testante : Qui amat divitias fructum non capiet ex eis.

28. Constat autem, quod sicut laus alicuius rei excitat ad illius amorem, sic et vituperium ad contemptum. Cum igitur contemnere divitias et amare pauperiem sit exstirpatio vitiorum et insertio virtutum, et e contrario contemnere paupertatem et amare divitias sit eradicatio virtutum et insertio vitiorum: manifesta ratione colligitur, quod, quemadmodum commendatio paupertatis et spiritualium pauperum et vilificatio divitiarum et divitum doctrinae competit Christi, sic et huius contrarium asserere ad dogma profanum pertinet antichristi. Unde Hieronymus de vita Paulae : " Non laudis est possidere divitias, sed eas pro Christo contemnere, non tumere ad honores, sed eos parvipendere. Propter quod et Paula fugiendo gloriam gloriam merebatur, quae virtutes quasi umbra sequitur et appetitores sui deserens, appetit contemptores . Saeculi homines suspiciunt eos qui his privilegiis pollent: nos laudamus eos qui pro Salvatore ista despexerint, et mirum in modum quos habentes parvipendimus, si habere noluerint, praedicamus ". Hucusque Hieronymus.

29. Quodsi forte hostis pauperum dicat, non se laudare honores et divitias saeculi, sed ecclesiasticos tantum: requiremus ab eo, an credat, in horum appetitu esse periculum, an indifferentiam quandam, an meritum f Si appetere ecclesiasticas divitias et honores periculum credit, et tamen, dum laudat, appetibiles efficit, aut auditores suos decipit, aut insanit. Si vero haec appetere indifferens aestimat nec ista laudando persuadere conatur, quod aliquis appetat: in vanum loquitur et frustra laborat. Si autem desiderare opes et honores Ecclesiae meritorium credit et sanctum, cum nullum vitium sit abominabilius cnpiditate et ambitione personarum ecclesiasticarum,cum per haec duo emi vel Tendi soleat Spiritus sanctus, ut de domo Dei fiat spelunca latronum : non minus Impugnat fundamentum christianae religionis quam evangelicae paupertatis. -

In hoc igitur finis sit buius tertiae responsionis, quamquam non sit eius cui respondemus, partialis intercisio libri. Quia enim ex nunc ad ordinem spiritualem impugnandum se praeparat novamque aggreditur pugnam, novae responsionis cum adiutorio Christi assumemus armaturam.