DUBIA .

HIC quinque quaeruntur. Primo de veritate eorum quae in littera dicuntur. Secundo, utrum radius de quo loquitur, propria unitate deseratur. Tertio, utrum in recipientibus multiplicari possit. Quarto, qualiter radius iste percipiatur a rebus. Quinto,de contemperantia quam radius facere dicitur in Littera.

Circa primum sic proceditur. Videtur enim,

1. Quod in Littera falsum dicat : quod enim numquam et nusquam deseritur propria unitate, nullo modo multiplicatur : sed ipse dicit eumdem radium mul- tiplicari, et tamen non deseri propria unitate : ergo dicit duo contraria et incompossibilia.

2. Praeterea, Aut hoc intelligit de radio creato, aut increato. Non increato : quia ille nullo modo multiplicatur, nec in se, nec in aliis, Nec iterum de creato : nullum enim creatum in se manens unum, in omnibus aut pluribus esse potest. Ergo nullo modo est verum quod dicit.

3. Si dicatur, quod radius divinus licet sit unus, tamen multiplicatur prout in diversa procedit, sicut radius solis multiplicatur in diversis recipientibus, quod est exemplum Avicennae. Contra : Quidquid manat ab essentia divina aliquando ens de essentia ejus, semper est de essentia ejus, secundum quod manat ab ipsa, sicut radius a sole, cum radius in puncto quo attingit solem, sit unum cum sole, sequitur quod essentia solis est de essentia divinae naturae. Si igitur radius emanans a primo quo unumquodque in sua virtute perficitur formaliter, ita quod sit ejusdem formae, manat ab ipso ut lumen a sole, tunc omnia formaliter sunt essentia divina : quod est error absurdus.

4. Praeterea, Quaecumque uni et eidem sunt eadem, ipsa inter se sunt eadem : ergo si eidem formaliter sunt eadem, ipsa inter se formaliter sunt eadem. Si ergo omnia primo formaliter essent, eadem omnia sibi essent: et ita sequeretur, quod homo esset asinus secundum formam, et e converso.

Solutio. Dicimus quod unitas istius radii est unitas analogiae. Quae autem sic unum sunt, perfecta ratio invenitur in uno, in aliis autem invenitur aliquid rationis ad illud tertium secundum comparationem ad aliquem actum vel finem, sicut in medico est perfecta ratio medicinae, in instrumentis autem et vetula est aliquid rationis, secundum quod ordinantur ad actum medici. Similiter dicimus, quod radius iste est idea divina repraesentans se in ideatis. Unde ideata simpliciter quidem plura sunt re, sed

uniuntur in quadam ratione analogiae ad ideam quae simpliciter una est subjecto et re, licet sit ibi aliqua pluralitas rationis respectu diversorum ideatorum, quorum quodlibet habet rationem illi propriam, quae tamen non simpliciter pluralitas est in idea prima.

Ad primum ergo dicendum, quod aliquod unum multiplicari simpliciter secundum rem, et permanere in unitate rationis analogiae non sunt contraria : essent tamen contraria si utrumque realiter acciperetur.

Ad secundum, quod radius ille est increata idea exerens se in ideata, habens quidem simpliciter multitudinem in ideatis, sed secundum quid unitatem, manente simplici unitate in idea.

Ad tertium dicendum, quod non dicitur aliquid manare a Deo formaliter ut ens de essentia ejus, sed tantum exemplariter. Unde exemplum de lumine solis non est simile quoad hoc : eo quod lux diffusa formaliter exit ab ipso sole : quod non est hic. Quantum autem ad hoc est simile, quod sicut ibi fit multiplicatio, et hic. Alii tamen dicunt, quod lux manat de essentia solis, incipiens distare ab essentia secundum quod exit ab ipso.

Ad quartum dicendum, quod ea quae sunt a Deo, non sunt unum cum ipso secundum formam dantem esse, sed sunt unum sicut exemplar cum exemplato : exemplar autem, licet sit unum in substantia, est tamen plurium exemplar secundum rationes plures.

Circa secundum sic proceditur. Videtur enim,

1. Quod radius iste non sit unus : unum enim dicitur tripliciter, genere, specie, numero : sed ea quae sunt iu modo, quorum esse'isto radio constituitur, nullo istorum modorum sunt unum : ergo nec radius est unus.

2. Praeterea, Philosophus reducens causata in sua principia, non reducit in unum aliquid, sed in quatuor causas :

ergo videtur, quod nec etiam respectu principii unius quod sit causa, radius uniatur.

3. Praeterea, Non potest dici, quod uniatur in primo efficiente: quae enim non exeunt ab efficiente secundum formam propriam, non uniuntur in ipso, sicut aedificium et sanitas non uniuntur in musico, a quo non exeunt secundum formam musicae, sed reducuntur in diversa principia efficientia : a primo efficiente non exeunt creaturae secundum formam propriam, quae est deitas: ergo, etc.

4. Praeterea, Non potest dici, quod uniuntur in idea : quia secundum Augustinum in lib. LXXXIII Quaestionum, singula creata sunt in propriis rationibus, et non una omnia : ergo radius nullo modo est unus.

Solutio. Per ea quae dicta sunt, patet quomodo radius sit unus. Unde

Ad primum dicendum, quod ea quae sunt in mundo, nullo illorum trium modorum sunt unum, sed sunt unum proportione ad unum principium quod diversimode ab eis participatur.

Ad secundum dicendum, quod Philosophus non intendit resolvere in principia essendi proportionata rebus : reducuntur tamen omnia in unum principium non proportionatum, scilicet primum principium.

Ad tertium dicendum, quod licet creaturae non procedant a primo secundum formam quae est quo est res id quod est, sicut ignis ab igne, et sicut est processio Filii et Spiritus sancti naturaliter procedentium a Patre, exeunt tamen ab ipso secundum unam formam idealem.

Ad quartum dicendum, quod licet in primo sint propriae rationes rerum distinctae secundum rationem, hoc tamen non facit multitudinem simpliciter, sed quamdam pluralitatem rationis ex respectu ad diversa ideata : substantialiter autem idea manet simpliciter una.

Circa tertium sic proceditur. Videtur enim

1. Quod radius nullo modo possit multiplicari in diversas res : sicut enim vult Philosophus, ab uno in quantum hujusmodi non est nisi unum : sed primum a quo est exitus radii, est unum simpliciter : ergo radius nullomodo potest multiplicari, nec potest esse aliqua multitudo in creaturis.

2. Praeterea, Ante creaturam non sunt nisi duo : alterum ratione tantum, scilicet non esse : alterum re et ratione, scilicet Deus : sed ex non esse cum. nihil sit nisi ratione, non potest provenire realis pluralitas, quia non. ens nullius est causa : nec iterum a Deo, quia simpliciter unum est : nec ex comparatione unius ad alterum, quia alterum in re nihil est : ergo nullo modo erit multiplex radius, nec pluralitas erit aliquo modo in rebus.

3. Ad idem, Forma non multiplicatur nisi numero per materiam, et specie per differentiam : sed in Deo non est materia., nec iterum differentiae oppositae per quas diversificentur formae : ergo in eo non est diversitas formatum : et ita nec radius ab ipso procedens multiplicari potest.

Solutio. De hac multiplicatione male sentiebat Aristoteles et sequaces ejus : dixit enim, quod a primo propter simplicem sui unitatem non procedit nisi unum, quod est intelligentia prima : et in illa incidit compositio aliqua per recessum a primo uno : et ex illa et primo causantur duo, unum formaliter, scilicet intelligentia inferior, et alterum secundum id quod. habet de potentia, scilicet caelum quod movetur ab ipsa, et sic donec deveniatur ad ultimam intelligentiam et ultimum orbem : et sic causant varietatem generabilium et corruptibilium ex diverso situ orbium. Sed hoc infidele est. Unde et Rabi Moyses hanc viam reprobat, eo quod non est necessarium unum ab uno esse, nisi exeat per necessitatem naturae ab ipso. Res autem exeunt a primo non per necessitatem naturae, sed libertate voluntatis. Unde sicut artifex producit diversa in forma propter diversas rationes figurarum quas habet apud se : ita etiam cum apud Deum sint diversae, species rerum, producuntur ab ipso ex ordine sapientiae diversa in forma : et non solum producit formam sicut artifex, sed totam rem. Unde ipsum immediate est agens multitudinem in materia et forma ex ordine suae sapientiae.

Ad primum ergo est dicendum, quod ab uno non est nisi unum, secundum necessitatem naturae.

Ad secundum dicendum, quod non ens non est causa pluralitatis, sed Deus per ordinem suae sapientiae.

Ad tertium dicendum, quod formae multiplicantur materia et differentiis existentes multa in actu : sed in Deo non est multitudo formarum in proprio actu existentium, sic enim esset multitudo essentialis in Deo : sed sunt in ipso in potentia non materiali, sed efficientis.

Circa quartum sic proceditur. Videtur enim

1. Quod radius divinus percipitur nullo alio agente, scilicet natura vel proposito : facere enim per seipsum perfectionis est: cum igitur omnis perfectio in Deo sit, non producet res aliquo alio medio agente, sed per seipsum.

2. Ad idem, Agere per alterum indigentiae est, quae in Deum cadere non potest.

3. Praeterea, Illud alterum agens, aut agit causando, aut disponendo. Non causando : quia sic duae causae essent ejusdem in eodem genere causalitatis, quod est contra Philosophum et rationem. Nec disponendo agere potest: nihil enim disponit, ad infinite distans : et ita non potest disponere ad. participationem divinae bonitatis, quae infinite distat a rebus. Agit ergo nullo alio agente emittendo radium naturalium vel gratuitorum donorum.

-Ad oppositum. Per emissionem istius radii acquiruntur perfectiones naturales et superadditae rebus. Si igitur participaretur a Deo nullo alio agente, cessaret omnis actio naturae et propositi : quod est falsum, cum videamus unamquamque rem propriam perfectionem determinata actione et virtute propriae naturae acquirere.

Solutio. Dicimus, quod sicut habetur ex prima propositione libri de Causis, causae primae operantur cum secundis. Sic itaque eorum est operatio una: alioquin non terminarentur ad effectum unum, ita tamen quod causa prima dat esse et operari, et principalius operatur in causatum quam causa secunda. Sic ergo concedimus, quod praedictus radius participatur agentibus causis secundis, scilicet natura et proposito, in quibus Deus agit eamdem actionem quam agunt natura et propositum.

Ad primum ergo dicendum, quod licet de perfectione Dei sit posse agere non agente alio, tamen de perfectione causati est ut propria virtute et actione non destituatur : ipse autem nulli negat perfectionem cujus est capax.

Ad secundum dicendum, quod agere per alium, ita quod ejus vicem exerceat ipso non operante, indigentiae est : sed operari in alio operante immediatius et sufficientius dando illi esse et operari, perfectionis est.

Ad tertium dicendum, quod quaedam agunt causando, et quaedam disponendo, et hoc est secundum diversitatem formae qua producuntur : forma enim quae ordinatur ad actum naturae, potest produci virtute naturae causantis, sicut sunt formae naturales. Et eadem ratio est de formis artificialibus. Sed forma quae ordinatur ad aliquid infinitum, sicut gratia gratum faciens quae promeretur ipsum Deum, non potest causari aliqua virtute creata, sed per seipsum Deus eam infundit, altero non causante disponente : in talibus enim sola praeparatio in nobis est.

Et quod objicitur, quod duae causae non sunt ejusdem, verum est in eodem ordine, scilicet quarum utraque essentialis in una ratione causalitatis : nihil tamen prohibet saepe esse plures, ut dictum est.

Et quod iterum objicit, quod nihil disponit ad infinitum, verum est ut adaequetur ei: disponere tamen potest ut appropinquet secundum quod potest.

Quinto quaerirur, utrum omnia con-

temperantiam habeant ad invicem, sicut dicit in Littera ? Et videtur, quod non.

1. Quaecumque enim sunt diversi ordinis, non contemperantur : sed res sunt diversi ordinis : quaedam enim loco, quaedam tempore, quaedam aliis modis ordinantur : ergo omnia contemperantur ad invicem.

2. Praeterea, Contraria ad invicem non contemperantur : cum igitur in causatis multae sint contrarietates, videtur idem quod prius.

3. Ad idem, Temperantia in rebus transsumitur a temperantia in sonis : non autem omnes soni contemperantur : ergo nec inter omnia causata est contemperantia.

Solutio. Dicimus, quod ista contemperantia est in ordinatione universi, quam comparat Philosophus in XI primae philosophiae ordini exercitus : sicut enim totus exercitus ordinatur ad bonum ducis, quod est victoria, existente quodam ordine in partibus exercitus, quo quidem subserviendo aliis, consequuntur communem finem proportionaliter sibi : ita etiam in universo omnia communiter sunt ordinata ad communicandam divinam bonitatam, proportionaliter tamen : quaedam enim immediate consequuntur divinum esse, scilicet perpetuitatem sine motu, ut Angeli : quaedam vero cum motu ut corpora superiora : quia totum quod debetur de esse, actu simul habere non possunt : unde adipiscuntur quamdam perpetuitatem ex conditione suae naturae, renovando se in diversis situa-

tionibus per motum, quas simul habere non possunt: quaedam vero una, et quaedam pluribus operationibus vel motibus, secundum quod sunt remota vel propinqua fini : quaedam vero, ut generabilia et corruptibilia, quia non possunt manere perpetuo eadem numero, nituntur per nationem vel generationem, saltem in specie perpetuum esse participare, licet in potestate Dei sit imponere fInem quando vult. Talis igitur ordinatio earum ad unum finem et ad invicem, secundum quod juvant se in consequendo finem, dicitur hic contemperantia.

Ad primum ergo dicendum, quod licet sint res in diversis ordinibus specialibus, proportionaliter tamen sibi conveniunt in ordine ad unum finem.

Ad secundum dicendum, quod licet contraria non contemperentur sibi speciali contemperantia, juvant tamen se in adipiscendo communem finem, cum contrarium non possit speciem conservare, nisi agendo in alterum contrarium : et ita contemp erantur.

Ad tertium dicendum, quod quilibet sonus contemperatur alicui de universitate sonorum, licet alicui sonorum non contemperetur : et ita in universi partibus est, adeo etiam quod nec malum incontemperatum omnino remanet.