Capitulum X.

Haec illam etc. In precedentibus monuit specialiter rectores ad acquirendum sapientiam, et hoc per rationes sumtas ex periculo officii eorum quos monet, scilicet capitulo sexto: secundo, per rationes sumtas ab eius exemplo, qui monet, septimo, octavo, nono capitulo. Hic tertio hortatur eos ad hoc idem per rationes sumtas a multis effectibus et beneficiis sapientiae, ad quam monet. Est autem sapientia benefica et sapientes, scilicet amicos suos, promovendo et insipientes adversarios sapientium puniendo. Ideo primo agit de beneficiis pertinentibus ad amicorum Dei promotionem, scilicet in capitulo isto: secundo, de pertinentibus principaliter ad adversariorum punitionem, scilicet capitulo undecimo et deinceps.

Tertio hortatur ad sapientiam acquirendam per rationes sumtas ab eius effectibus, et primo a beneficiis pertinentibus ad amicorum Dei promotionem. In prima primo determinat beneficia collata singularibus personis: secundo, beneficia exhibita uni populo: Haec populum iustum.

Primo, de beneficiis collatis sex singularibus personis.

In prima ostendit beneficia sapientiae in sex singularibus personis Patriarcharum antiquorum: primo, in persona Adae, cum dicit: Haec illum, qui primus etc.: secundo, in persona Noe, ibi: Ab hac ut recessit: tertio, in persona Abrahae: Haec et in consensu superbiae : quarto, in persona Lot: Haec iustum a pereuntibus: quinto, in persona Iacob: Haec autem profugum etc.: sexto, in persona loseph: Haec venditum iustum.

In prima Adae ostendit beneficium primo gratiae, secundo naturae: Et eduxit etc.

(Vers.1.). Haec illum. Bene dixi , quod per sapientiam sanati sunt omnes, quod patet per exempla. Haec enim, scilicet sapientia, illum, scilicet Adam, qui primus, omnium hominum, formatus est a Deo, scilicet immediate ; Iob decimo : " Manus tuae fecerunt me " etc. Pater orbis terrarum, id est totius generis humani futurus: Malachiae secundo : " Nunquid non unus est pater omnium nostrum "? Cum solus esset creatus, scilicet ante formationem mulieris: Genesis secundo: " Non est bonum, hominem esse solum ". Notandum, quod formatus dicitur ex parte corporis: unde Genesis secundo : " Formavit igitur Deus hominem de limo terrae " ; et creatus, ex parte animae: Genesis primo: " Creavit Deus hominem ad imaginem et similitudinem suam " etc. Cum solus, inquam, creatus esset, custodivit, scilicet a peccato in terrestri paradiso in statu innocentiae. " Posuit enim eum in paradiso, ut operaretur et custodiret illum ", Genesis secundo.

(Vers. 2.). Et eduxit illum, scilicet iam facta muliere, effectum transgressorem, Genesis tertio , a delicto suo, scilicet per immissionem paenitentiae et remissionem culpae. Et notandum, quod hic habetur expressius de poenitentia Adae quam alibi. Et

eduxit illum de limo terrae , scilicet ex parte corporis: Ecclesiastici decimo septimo: " Deus de terra creavit hominem ". Et dedit illi virtutem, id est potestatem, continendi omnia, regendo omnia et dominando omnibus, et hoc ex parte animae, scilicet per rationem, secundam illud Genesis primo: " Dominamini piscibus maris " etc. : item in Psalmo : " Omnia subiecisti sub pedibus eius ".

Ab hac etc. Hic ostendit beneficium sapientiae specialiter factum ipsi Noe et iis qui cum eo fuerunt in arca, quando liberavit ipsum a diluvio et malos perdidit. Et primo tangit primam causam perditionis malorum: secundo, primam causam liberationis bonorum, ibi: Propter quod etc.

(Vers. 3.). Dicit ergo: Ab hac, scilicet sapien-

. tia, ut recessit: Proverbiorum primo : " Sapientiam atque doctrinam stulti despiciunt": per hoc enim, quod receditur a sapientia, receditur a Deo: supra primo: " Perversae cogitationes separant a Deo ": iniustus, scilicet Cain, qui scilicet iniustus dicitur antonomastice, quia caput fuit et exemplar iniustorum: in tra sua, qua scilicet iratus est contra fratrem suum Abel: Genesis quarto : " Quare iratus es" etc. Per iram homicidii, id est, quae ira fuit homicidium spirituale,secundum illud primae Ioannis tertio: "Qui odit fratrem suum homicida est", vel transitive, ut sit sensus: Per iram homicidii, id est, quae fuit causa homicidii corporalis: unde Genesis quarto : " Consurrexit Cain contra Abel fratrem suum et interfecit eum ". Fraternitas deperiit, id est societas fraternitatis, Abel corporaliter mortuo et Cain spiritualiter.

(Vers. 4.). Propter quod etc, scilicet peccatum:

. illud enim peccatum fuit prima causa corruptionis posteritatis Cain, a qua derivata est corruptio usque in magnam partem posteritatis Seth: et impletum est illud Genesis sexto, ubi dicitur: " Omnis caro corruperat viam suam ". Cum aqua deleret terram, delendo scilicet hominem terrenum de superficie terrae: Genesis sexto : " Delebo hominem, quem creavi, a facie terrae". Perierunt enim omnes, qui scripti erant in terra, scilicet mali, de quibus Ieremiae decimo septimo: " Recedentes a te in terra scribentur "; de tendo etiam omnem carnem in terra viventium se cundum illud Genesis septimo: " Consumta est omni caro, quae movebatur in terra ". Sanavit iterum m, pientia, scilicet mundum, sicut scilicet prius sanave rat Adam: sanavit, inquam, mundum, scilicet ipsum malis hominibus purgando: per contemptibile lignum "id est per arcam " contemptibilem in materia et con temptaui ab illis qui eam frustra aedificari credebant Iustum, " scilicet Noe ", de quo Genesis sexto: "Noe vir iustus " etc: gubernans, scilicet inter aquarum inundationes ipsum a submersione liberando: secun dae Petri secundo : " Octavum Noe iustitiae prae conem custodivit, mundo diluvium inducens". Lignum autem illud significabat crucem, quia contemptibilis est infidelibus, licet fidelibus sit venerabilis unde primae ad Corinthios primo: " Verbum enim crucis pereuntibus stultitia est" etc.: item ibidem " Praedicamus Christum crucifixum, ludaeis quidem scandalum " etc.

Haec et in consensu etc. Hic tangit beneficium sapientiae collatum in persona Abrahae, primo quoad se: secundo, in sua posteritate: Et in filiis etc.

(Vers. 8.). Dicit ergo: Haec, scilicet sapientia, et, etiam, cum se nationes, id est illius temporis homines in vitio nativitatis perdurantes , extulissent, id est, extra mensuram suam elatione cordis et conatu operis tulissent, contra quod dicitur in Psalmo: " Domine, non est exaltatum cor meum " etc. In consensu superbiae , id est ex superbia veniente, quo scilicet consensu, vel qua superbia, voluerunt turrim aedificare pertingentem usque ad caelum et nomen suum celebrare: quorum utrumque superbia fuit, Genesis undecimo. Cum se, inquam, nationes extulissent etc.; scivit, scilicet sapientia, approbando et eligendo et a malis separando: secundae ad Timotheum secundo : " Novit Dominus qui sunt eius" econtra malis dicitur Matthaei septimo: " Nunquam novi vos": iustum, scilicet Abraham, qui dicitur iustus antonomastice. Et conservavit sine querela Deo, "in medio pravae et perversae nationis ", quod fuit difficile: Lucae primo: " Erant ambo sine querela \". Et in filiis, id est posteris, misericordiam fortem custodivit , scilicet eos ex misericordia sua multiplicando et fortiter ab adversariis defendendo et tandem eis terram promissionis conferendo, sicut promiserat Genesis decimo tertio et decima quinto et decimo septimo.

Haec iustum a pereuntibus etc. Hic ostendit beneficium sapientiae collatum in persona Lot de subversione Sodomae liberati, et primo tangit Lot liberationem: secundo, aliorum punitionem: Descendente etc: tertio, punitionis aequitatem: Sapientiam enim.

(Vers. 6.). Haec, scilicet sapientia, iustum, " scilicet Lot", ut dicit Glossa ; item secandae Petri secundo dicitur de ipso: " Aspecta et audita instas erat": a pereuntibus impiis, scilicet de consortio impiorum pereuntium, id est Sodomitarum: liberavit fugientem, et a consortio culpae, secandum illud ibidem: " Iustum Lot, oppressum a nefandorum iniuria ac luxuriosa conversatione, eripuit": et a consortio poenae: de utraque liberatione habetur Genesis decimo nono . Descendente igne, de caelo, non de terra, immisso; ibidem: " Pluit Dominas super Sodomam et Gomorrham sulphur et ignem " etc.; in Pentapolim: Glossa: "Id est in regionem scilicet quinque civitatum ", scilicet Sodomam, Gomorrham, Segor, Seboim et Adamam.

(Vers. 7.). Quibus, scilicet pereuntibus, in testimonium nequitiae, ardentis scilicet et foetentis luxuriae, fumigabunda, id est de se fumum emittens: unde in Psalmo : " Ascendit fumus in ira eius": constat deserta terra, scilicet a plantis et arboribus: Iob vigesimo octavo: " Terra, de qua oriebatur panis in loco suo, igni combusta est": item in Psalmo: "Terram fructiferam in salsuginem a malitia inhabitantium in ea". Et in certo, scilicet determinato, tempore fructus habentes arbores, inutiles, ut dicitur, quia referuntur poma ibi nasci exterius speciosa , intus cinerea et favillosa: Glossa : " Ostendant, quod sine fructu paenitentiae damnatae animae in inferno ardebunt in aeternum ". Et figmentum, id est statua, salis, ad condiendum omnes audientes et videntes sale sapientiae contra putredinem carnalis concupiscentiae vel insipientiae: figmentum, dico, stans memoria, id est recordatio: Lucae decimo septimo : Memores estote uxoris Lot"; memoria,

inquam, incredibilis animae, id est incredulitatis uxoris Lot, quae retrospexit, nolens credere Angelo prohibenti, ut patet Genesis decimo nono.

Notandum autem, quod terra deserta testificatur eorum ad bona opera inutilitatem: fumus, eorum a carnali concupiscentia excaecationem: fructus inutiles, eorum malam conversationem: statua salis, eorum per carnalem concupiscentiam defluxum et corruptivam putredinem.

(Vers. 8.). Sapientiam enim etc., quasi dicat: et merito sic puniti sunt: sapientiam enim praetereuntes, id est abiicientes Sodomitae, et ideo infelices: unde supra tertio : " Sapientiam et disciplinam qui abiicit infelix est ": ideo etiam perierant, secandam illud Barach tertio: " Quia non habuerunt sapientiam, perierunt propter suam insipientiam ": nec tantum perierunt, quia sapientiam praeterierunt, sed et suae insipientiae memoriam reliquerunt. Et hoc est quod subdit: Non tantum etc. Sapientiam, inquam , praetereuntes, non tantum in hoc lapsi sunt, ut ignorarent, ignorantia scilicet, de qua primae ad Corinthios decimo quarto : " Si quis ignorat, ignorabitur ": bona, scilicet pertinentia ad vitam et salutem propriam. Sed et insipientiae suae, quia " comparati sunt iumentis insipientibus et similes facti sunt illis ": reliquerunt hominibus memoriam, quoad malam famam, ita videlicet, ut in his quae peccaverunt, id est, ut in iis peccatis, quae fecerunt, nec latere potuissent, quia noluerunt latere, sed publice peccaverunt: Isaiae tertio : (Peccatum suum quasi Sodoma praedicaverant nec absconderunt. Et ideo Dominus peccata eorum toti mundo voluit publicari per publicum supplicium.

Latet peccatum peccandi calliditate: secundi Regum duodecimo : " Tu fecisti abscondite, ego vero faciam verbum istud in conspectu omnis Israel ". Sanctitatis simulatione: Matthaei vigesimo tertio: " Similes estis sepulcris dealbatis " etc. Dignitatis vel praelationis auctoritate, secundum illud Gregorii : " Nullus in Ecclesia amplius nocet, quam qui perverse agens, nomen vel ordinem sanctitatis habet: hunc quippe redarguere nemo praesumit, et in exemplum culpa vehementer extenditur, quando pro reverentia ordinis peccator honoratur ".

(Vers. 9.). Sapientia autem, quasi dicat: sicut illi iniusti puniti sunt propter contemptum sapientiae: autem, pro sed: e contrario sapientia hos qui se, scilicet sapientiam, observant, id est, diligenter corde, ore et opere servant: a doloribus liberavit, scilicet paenarum aeternarum, de quibus lsaiae quinquagesimo : " In doloribus dormietis ": item in Psalmo: " Circumdederunt me dolores mortis ".

Haec autem profugum etc. Hic tangit multiplex beneficium sapientiae factum in persona Iacob, quorum primum fuit eius promotio in bono: secundum, conservatio eius a malo: In fraude circumvenientium eum: tertium, adiutorium in triumpho: Et certamen.

(Vers. 10.). Haec, scilicet sapientia, profugum irae fratris, scilicet fugientem et declinantem ab ira fratris sive a fratre suo irato: Genesis vigesimo septimo : " Ecce, Esau frater tuus minatur, ut occidat te. Nunc ergo, fili mi, audi vocem meam, et consurgens fuge ad Laban, fratrem meum ". Iustum, scilicet Iacob, secundum illud Genesis trigesimo: " Respondebit mihi cras iustitia mea ": deduxit per vias rectas: Glossa :"Per Mesopotamiam": Deuteronomii trigesimo secundo: " Dominus solus dux eius fuit ". Rectas, dicit, quia " recta est semita iusti ", ut habetur Isaiae vigesimo sexto. Et ostendit illi, scilicet in via per imaginariam visionem, regnum Dei, quia "vidit scalam pertingentem usque ad caelum ", Genesis vigesimo octavo . Diabolus vero ostendit regnum mundi: unde Matthaei quarto: " Ostendit illi omnia regna mundi ". Et dedit illi scientiam sanctorum, id est intelligentiam sacrarum rerum, quia (intelligentia opus est in visione", ut habetur Danielis decimo : rerum, inquam, sacrarum, quas viderat, dedit illi intelligentiam, id est, ut intelligeret, quid significaret scala, quam viderat, et ascensus et descensus Angelorum. Scala namque est obedientia, per quam ascendunt Angeli ad Deo assistendum et descendunt ad nobis ministrandum: Danielis septimo: " Millia millium ministrabant ei, et decies millies centena millia assistebant ei". Honestauit illum: Glossa : "Id est, ditavit", secundum illud Ecclesiastici undecimo : " Facile est in oculis Domini subito honestare pauperem ": et loquitur secundum humanam consuetudinem, quae divites solet reputare honestas personas. Jn laboribus, id est propter labores suos, non per iniustitiam et rapinam, sicut multi se ditant. Sed tales divitiae non honestant nec beatificant, sed proprii labores sive divitiae acquisitae ex iustis laboribus: in Psalmo : "Labores manuum tuarum quia manducabis, beatus es " etc. Et complevit id est, ad optatum finem perduxit, scilicet ipsum reducendo ad patrem suum in terra Chanaan: labores illius: Glossa : " Quos in pascendis ovibus sustinuit ", de quibus Genesis trigesimo primo: "Die noctuque aestu urebar et gelus.

Haec profugum etc. Ab hoc loco usque ibi: In fraude circumvenientium, tangitur multiplex beneficium, quod Dominus facit Sanctis suis, quorum primum est iustificatio in principio suae conversionis: ad Romanos octavo : " Quos vocavit, illos et iustificavit": et hoc tangitur, cum dicit: Iustum. Secundum est deductio in profectu conversationis: Deduxit etc.: in Psalmo: " Spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam ". Tertium est ostensio regni in gratia vel in secreto contemplationis: Ostendit: Exodi trigesimo tertio: " Ostendam tibi omne bonum ". Quartum, instructio in agnitione divinae voluntatis: Et dedit illi scientiam sanctorum: Baruch quarto : " Beati sumus, Israel: quia quae Deo placent nobis manifesta sunt ". Quintum est honestatio, id est di tatio in abundantia meriti et virtutis: Honestavit etc.: Iob quinto: " Ingredieris in abundantia sepulcrum, sicut infertur acervus tritici in tempore suos. Sextum, completio in praemio: Et complevit etc.; supra quarto : " Consummatus in brevi, explevit tempora multa: placita enim erat Deo anima illius": item supra tertio: "Bonorum laborum gloriosus est fructus ".

(Vers. 11.). In fraude circumvenientium eum, id est circumvenire ipsum volentium "Laban et liliorum eius ", ut dicit Glossa : illi affuit, scilicet custodiendo eum, ne deciperetur vel damnificaretur: Genesis trigesimo primo : " Pater vester circumvenit me et mutavit mercedem meam decem vicibus". Et honestum fecit illum Dominus, id est divitem: Genesis trigesimo primo: "Tulit Iacob omnia, quae fuerunt patris nostri, et de illius facultatibus ditatus, factus est inclytus ".

(Vers. 12.). Custodivit illum ab inimicis, scilicet a Laban et eius filiis ipsum persequentibus et spoliare ipsum volentibus: Genesis trigesimo primo : " Nisi Deus patris mei affuisset mihi, forsitan ne vacuum reliquisses ". Et a seductoribus tutavit illum, scilicet ab Esau et suis, qui forte intendebant eum capere, quando veniebant in occursum eius. Sed Dominus immutavit cor Esau per oblationem munerum, quae praemisit ei Iacob, ut patet Genesis trieesimo secundo . Et certamen forte dedit illi, Glossa exponit hoc de certamine contra Laban et filios eius, Genesis trigesimo primo, vel contra Esau: vel verius potest intelligi de certamine, quo luctatus est cum Angelo, Genesis trigesimo secundo: cum Angelo, inquam, fortiori se. Nam si Angelus, malus ita fortis est, quod " non est potestas super terram, quae ei comparetur ", ut habetur Iob quadragesimo primo : quanto magis Angelus bonus? Ut vinceret, scilicet ipsum certamen: Osee duodecimo: "In fortitudine sua directus est cum Angelo et invaluit " etc. Ut vinceret, inquam, et sciret, scilicet victoriam obtinendo, per sapientiam scilicet: quoniam potentior omnium est sapientia, quia potens est liberare a quocumque homine malo: unde Genesis trigesimo secundo : "Si contra Deum fortis fuisti, quanto magis contra homines praevalebis "?

Haec venditum iustum. Hic ostendit beneficium sapientiae factum in persona Ioseph, et primo in eius liberatione: secundo, in liberati sublimatione: Donec afferret.

(Vers. 13.). Haec, sapientia scilicet, iustum, "id est Ioseph "; pro iustitia enim fratrum suorum crimina accusabat apud patrem suum: Genesis trigesimo septimo : " Accusavit fratres suos apud patrem crimine pessimo "; venditum, " scilicet a fratribus suis ", qui " eum vendiderunt transeuntibus Ismaelitis ", ibidem: non dereliquit, scilicet ab ipso recedendo: in Psalmo: " Non derelinquet Dominus Sanctos suos in aeternum ". Sed a peccatoribus liberavit eum, ab uxore Putipharis et servis eius, " cum accusaretur de adulterio ", Genesis trigesimo nono. Descenditque cum illo in foveam: Glossa : " Carceris ": traditus enim fuit in carcere, in quo " vincti regis custodiebantur ", ubi cum illo sapientia descendit, quod patuit, quia " gratiam principis carceris ei dedit", Genesis trigesimo nono.

(Vers. 14.). Et in vinculis, carceris, non dereliquit illum, quia per somniorum sapientem interpretationem a vinculis liberavit eum, Genesis quadragesimo primo . Donec afferret illi sceptrum regni, id est principatum totius Aegypti post Pharaonem: unde ibidem: " Tu eris super domum meam " etc.: et potentiam, scilicet iudicandi vel vindicandi se,

si voluisset, adversus eos qui eum deprimebant: id est contra fratres suos, qui eum depresserant, quibus terrorem magnum incussit, ut patet Genesis quadragesimo secundo . Et mendaces ostendit qui maculaverunt illum, scilicet macula infamiae, uxorem scilicet Putipharis et servos eius: Iob decimo tertio: " Prius ostendens vos fabricatores mendacii et cultores perversorum dogmatum " Nam per eius divinam exaltationem ostensum fuit et creditum, totum esse mendacium, ipsa etiam muliere postea forte hoc recognoscente. De hae macula infamiae Ecclesiastici quadragesimo septimo : " Posuisti maculam in gloria tua ". Et dedit illi claritatem aeternam, scilicet perpetuae famae, secundum illud Psalmi: " In memoria aeterna erit iustus ": vel aeternae gloriae, quando scilicet Christus cum ceteris Patribus de inferno in gloriam induxit. " Ascendens in altum captivam duxisti captivitatem ".

Notandum, quod in praedictis sex personis tanguntur sex modi, quibus sapientia liberat Sanctos, secundum illud Iob quinto : " In sex tribulationibus liberabit te, et in septima non tanget te malum ". Liberat enim a tentatione hostis, ut Adam: a tentatione corruptionis fomitis, ut Noe, ceteris pereuntibus propter corruptionem carnis: item, a tentatione superbiae et elationis interioris, ut Abraham a gigantum superbia imitanda vel superbiae imitatione: item, a tentatione exteriore, scilicet pravi exempli et corruptae conversationis, ut Lot: item, a tentatione humanae fraudis et circumventionis, ut Iacob: item, a tentatione mundanae adversitatis, ut Iosepb.

Item notandum, quod tres sunt hostes nostri, scilicet diabolus, caro et mundus, significati per tres hostes Salomonis, de quibus tertii Regum undecimo . Tentatio vero daemonis duplex est, scilicet exterior et visibilis, interior et invisibilis. Liberatio a prima significatur in liberatione Adae: a secunda, in liberatione Abrahae.

Carnis vero tentatio duplex, scilicet secundum naturam et contra naturam. Liberatio a prima significata fuit in liberatione Noe: a secunda, in liberatione Lot.

Mundi vero tentatio duplex, scilicet per fraudulentiam et violentiam. Liberatio a prima significata est in liberatione Iacob: a secunda, in liberatione Ioseph.

De beneficiis collatis lini populo agitur tripliciter.

Haec populum iustum. Postquam ostendit beneficia sapientiae collata singularibus personis, hic ostendit beneficium factum uni populo: et primo tangitur beneficium generale, secundo speciale: Intravit etc., tertio gratiarum actio pro utrisque: Ideo iusti etc.

(Vers. 18.). Haec, scilicet sapientia, populum iustum, " scilicet populum Israeliticum ", per fidem iustificatum, secundum illud ad Romanos quinto: "Iustificati ex fide": vel: iustum, per operationem boni ; et semen sine querela, scilicet per declinationem mali: semen, " scilicet Patriarcharum ", ut dicit Glossa: item Tobiae, secundo: " Filii Sanctorum sumus ": liberavit etc. Huius liberationis praemisit duplicem causam, scilicet populi bonitatem, cum dicit: Populum iustum: secundo, Patrum sanctitatem, cum dicit: Et semen sine querela liberavit a nationibus, " id est ab Aegyptiis ", in vitio nativitatis suae permanentibus. Quae illum opprimebant , id est, vexabant, "scilicet in luto et latere " et paleis , ut patet Exodi primo. Et nota, quod per hanc oppressionem vel vexationem potest intelligi vexatio diaboli, qua vexat servos suos in operibus luli luxuriae et lateris avaritiae et palearum superbiae: Exodi tertio : " Videns vidi afflictionem populi mei " etc.

Intravit etc. Hic tangit specialia beneficia, primo facta in Aegypto: secundo, post exitum de Aegypto: Et reddidit: tertio, in ipso exitu: Et transtulit etc.

(Vers. 16.). Intravit, id est ipsa sapientia, in animam servi Dei: Glossa : " Id est Moysi ", supra septimo: "Per nationes in animas sanctas se transfert": item Exodi quarto: " Ego ero in ore tuo et docebo te, quid loquaris ". Et stetit, scilicet constanter: unde Exodi nono: (Stetit Moyses coram Pharaone ": stetit, inquam, contra reges horrendos:

Glossa : " Pharaonem et alios principes": in por-tenlis, id est in maioribus miraculis, et signis minoribus, " quae fecit in Aegypto "; unde Exodi septimo : " Multiplicabo signa et ostenta mea in terra Aegypti "; Ecclesiastici quadragesimo quinto: "Magnificavit eum in conspectu regum ": supra octavo -" Timebunt me reges horrendi ".

(Vers. 17.). Et reddidit iustis: Glossa : "Populi Israeli titi ": mercedem laborum suorum: Glossa: (Terram promissionis ", quam eis prius promiserat: Genesis duodecimo: " Semini tuo dabo terram hanc" Et deduxit illos, scilicet ad terram praedictam in via mirabili: Glossa: " Per desertum ": in Psalmo: "In terra deserta et invia et inaquosa ". Haec antem via fuit mirabilis, quia nullo modo pervia tanto exercitui sine multis miraculis. Unde sequitur: Et fuit illis in velamento diei, id est aestus diurni, scilicet " per columnam nubis ": et in luce stellarum per noctem, id est loco lucis stellarum, et hoc " per columnam ignis ", ut dicit Glossa : Exodi decimo tertio: "Nunquam defuit columna nubis per diem neque columna ignis per noctem "; item Isaiae quarto: " Creabit Dominus super omnem locum montis Sion etc, nubem per diem " etc.

(Vers. 18.). Et transtulit illos etc., scilicet in exitu de Aegypto, per mare rubrum: Exodi decimo quarto : " Divisa est aqua, et ingressi sunt filii Israel per medium sicci maris ". Dicitur autem mare rubrum a colore, quem trahit ex terra rubra adiacente. Et transvexit illos per aquam nimiam, scilicet ipsius maris, cuius aquae erant eis pro muro a dexteris et a sinistris, ibidem. Et nota, quod dicit per mare rubrum quoad qualitatem, per aquam nimiam quoad quantitatem.

(Vers. 19.). Inimicos autem illorum, scilicet Aegyptios, demersit in mare: Exodi decimo quinto : "Currus Pharaonis et exercitum eius proiecit in mare ": item: " Submersi sunt quasi plumbum"etc. Et ab altitudine, id est profunditate, inferorum,

(id est ineffabilium afflictionum ", ut dicit Glossa : eduxit illos, scilicet filios Israel, in hoc scilicet, quod inimicos eorum, qui eos volebant illuc mittendo occidere, illuc transmisit vel proiecit: Ecclesiastici ultimo: " De altitudine ventris inferi et a lingua coinquinata et a verbo mendacii". Ideo iusti, scilicet quia cum illis erat sapientia: iusti, scilicet filii Israel, tulerunt spolia impiorum: Glossa : " Vasa aurea et argentea Aegyptiorum ", ut patet Exodi duodecimo: Proverbiorum decimo tertio: " Custoditur iustosub-I stantia peccatoris ". Nota, quod non dicit abstulerunt, quia de mandato superioris, scilicet Dei, haec fecerunt: et ideo furtum vel rapinam non commiserunt, saltem illi qui non cupiditate, sed intentione obediendi Deo haec fecerunt .

(Vers. 20.). Et decantaverunt, id est devote cantaverunt, scilicet post transitum maris rubri: Domine, nomen sanctum tuum: Exodi decimo quinto : " Cantemus Domino etc, Dominus quasi vir pugnator, omnipotens nomen eius ": sic autem decantaverunt pro sua liberatione. Et victricem manum tuam, id est potentiam, laudaverunt pariter, id est simul, scilicet pro suorum adversariorum deiectione: unde ibidem: (Dextera tua, Domine, magnificata est in fortitudine ".

(Vers. 21.). Quoniam sapientia etc., quasi dicat: et merito decantaverunt et laudaverunt etc.: quoniam sapientia, eos scilicet liberans, aperuit, scilicet in laudem nominis divini, os mutorum, prius prae timore obmutescentem ; Exodi decimo quarto : " Viderunt filii Israel Aegyplios post se et timuerunt valde ". Et linguas infantium, id est fari nequeuntium, fecit disertas, id est eloquentes, forte ad litteram, linguas puerorum Hebraeorum, secundum illud Psalmi octavo: " Ex ore infantium et lactentium " etc. Vel: infantium, id est imperitorum, loqui nescientium ad modum infantium, secundum illud Ieremiae primo : (Nescio loqui, quia puer ego sum "; Lucae vigesimo primo: " Ego dabo vobis os et sapientiam " etc.; Exodi quarto: " Quis fecit os hominis "? Glossa: " Sine sapientia Dei humana mens nec cogitare aliquid nec digne proferre potest. Ab ipso ergo et sapientia et eloquentia petenda est ".