Capitulum XII.

Quartae responsionis tertia particula duodecimumque capitulum, in quo evangelizantium pauperum fructificatio multiformis ostenditur, eorumque status a multiplicibus cavillationum versutiis defensatur.

1. Multiformis calliditatis nequitia serpens antiquus , sanctae matris Ecclesiae partui semper insidias parans, vetustam Pharaonis impietatem novissimis his diebus renovare conatur, dum per hominem quendam, Aegyptiacae fraudis malignitate repletum, adversus ecclesiasticam prolem suggerere satagit, quidquid masculini sexus natum fuerit in flumen proiici, quidquid feminei, reservari. Quid enim est aliud rationes ad virilem sanctae paupertatis spiritum inducentes calumniando refellere quam effeminatorum cordium phantasias, quibus emollientium divitiarum affluentia commendatur, approbando roborare? Ad quae duo calumniator hic pauperum in hae extrema operis sui parfe omnes sui vires conflat ingenii, quosdam cavillationum nodos iam pro maxima parte in praecedentibus dissolutos frequentius replicans ad oppressionem pauperum Christi, quatenus, spiritu paupertatis exstincto, spirituales Israelitae multiplicari non possint: frustra tamen, quia divina opitulante clementia, ut veritas a figura non discrepet, quanto magis oppressi fuerint, tanto magis excrescent .

2. Et ne quis haec velat nostram adinventionem parvipendat, audiat Bernardum in sermone vigesimo quarto sic dicentem: Si quid ad salutem pertinens, si quid religionis oritur, quicumque resistit, quicumque repugnat, plane cum Aegyptiis parvulos Israelitici generis necare conatur, immo cum Herode nascentem persequitur Salvatorem ". Nequaquam igitur casu, sed providentia Dei gestum esse credendum est, quod instar Ioseph descendentis in Aegyptum ad custodiendas et distribuendas alimonias corporum, quem ut vere filium accrescentem crescere fecit Deus in terra paupertatis suae , status evangelizantium pauperum mitteretur in mundum ad conservanda et dispensanda documenta Scripturarum tanquam alimenta spirituum, qui etiam et sacerdotum Christi curam gregis habentium cooperatores existerent in: his quae spectant ad salutem animarum.

3. Est antem sacerdotalis officii opus praecipnom reductio plebium subiectarum in Deum per septiformem influxum hierarchicum , videlicet per eruditionem credibilium, per instaurationem virtutum, per exhibitionem exemplorum, intervenlionem precum, curationem plagarum hostilium, praenuntiationem insidiarum et repulsationem hostilitatum. Et hoc quidem septiforme opus sacerdotale Scriptura sacra declarat sub septiformi metaphora scilicet architecti, agricolae, pastoris, fideiusswis, medici, speculatoris et ducis.

Describit igitur primo sub metaphora architecti pontificale officium propter eruditionem credibilium, secundum illud ad Corinthios : Ut sapiens architectus fundamentum posui. Quod enim sunt lapides in aedificio sunt articuli fidei in animo, in quo habitat Christus tanquam in templo suo, secundum illud Apostoli ad Ephesios : Superaedificati super fundamentum Apostolorum et Prophetarum, ipso summo angulari lapide Christo Iesu, in quo omnis aedificatio constructa crescit in templum sanctum in Domino; et paulo post: Christum habitare per fidem in cordibus vestris. Ac per hoc, sicut se habet aedificator ad aedificium sic et sacerdos ad populum in fidei veritate fundandum et promovendum.

Secundo, sub metaphora agricolae propter instaurationem virtutum, quas irrigare debet per documenta Scripturarum, secundum illud Apostoli ad Corinthios : Ego plantavi, Apollo rigavit. Si enim ecclesiasticus populus hortus est et paradisus plantatus et virens multiformitate virtutum, recte informator plebium in doctrina morum dicitur agricullor designatus per hominem primum, quem posuit Deus in paradiso, ut operaretur et custodiret illum.

4. Tertio, sub metaphora pastoris propter exhibitionem exemplorum, secundum illud Domini in Ioanne : Qui intrat per ostium pastor est ovium, et eum proprias oves emiserit, ante eas vadit: quod quidem facit, cum eas per sanctitatis exemplum praecedit. Ideo Petrus, cui Dominus dixerat : Pasce

oves meae, hortatur seniores sive presbyteros, ut pascant populos sibi commissos tanquam facti forma gregis ex animo. Haec autem est forma secundum documenta Sanctorum , ut quantum pastor est praeeellens respectu gregis, tantum vita sacerdotalis sit sanctior et sublimior vita plebis.

Quarto, sub metaphora fideiussoris propter intervenlionem precum ad Deum, secundum illud Apostoli ad Hebraeos : Omnis namque pontifex ex hominibus assumtus, pro hominibus constituitur in his quae sunt ad Deum, ut offerat dona et sacrificia pro peccatis. Agit igitur pontifex causas hominum apud Deam: agere etiam debet causam Dei apud hominem suae curae commissum, secundum illud tertio Regum : Custodi virum istum: qui si lapsus fuerit, erit anima tua pro anima illius. Propter quod Sapiens in Proverbiis: Fili, si spoponderis pro amico tuo, defixisti apud extraneum animam tuam.

5. Quinto, sub metaphora medici propter curationem plagarum hostilium, secundum illud quod insinuat Lucas in parabola illius qui incidit in latrones, quod Samaritanus alligavit vulnera eius, infundens oleum et vinum, designans per Samaritanum ipsum medicum Christum et eos qui tenent locum eius in expurgatione vitiorum. Propter quod et Iacobus dicit: Infirmatur quis in vobis, inducat presbyteros Ecclesiae, et orent super eum, ungentes eum oleo, et oratio fidei salvabit infirmum, et si in peccatis sit, dimittentur ei.

Sexto, sub metaphora speculatoris propter praenunliationem imminentium periculorum, secundum illud Ezechielis : Fili hominis, speculatorem dedi te domui Israel: de quo et consequenter adiungit: Quodsi gladium supervenientem, hoc est imminentia discrimina tentationum, suae curae commissis annuntiare neglexerit, sanguis animarum illarum de suis manibus requiretur,.

Septimo, sub metaphora ducis ferentis vexillum ad repulsionem hostilitatum instar illius nobilis Machabaei , qui induit se loricam sicut gigas et

succinxit se arma bellica et protegebat castra gladio suo. Praeest enim Ecclesiae, quae est terribilis sicut castrorum acies ordinata , et deputatur ad Salomonis lectulum custodiendum, quem sexaginta fortes ambiunt ex fortissimis Israel, omnes tenentes gladios et ad bella doctissimi.

Est itaque opus sacerdotalis officii septiforme, sicut dictum est.

6. Si igitur propter multitudinem errantium a fide christianus populus iam factus est similis aedificio ruinoso, quis providus architectus coaedificantes et consustentantes repellet, nisi adeo sibi sapiens videatur, quod solus sibi sufficiat, vel adeo stultus sit, quod velit, ut sub manu sua domus ecclesiastica ruat ?

Item, si propter defectum sapientiae et virtutum in plebeiis hominibus comparatur ipsa plebs horto inculto et spinoso et arido, quis diligens et laboriosus agricola collaborantes servos repellet, maxime qui laborant in opere et doctrina, nisi in tantum desipiat, ut velit, quod super humum suam et spinae et vepres ascendant ?

Praeterea, si propter deviationem a semitis divinarum legum multitudo populi christiani similis est gregi errabundo et perdito et in medio luporum constituto, quis clemens pastor fugabit a se haram ovium reductores ad viam, et non potius gaudebit cum Angelis exemplo boni pastoris, qui dicit : Congratulamini mihi, quia inveni ovem, quae perierat?

Amplius, si propter multitudinem reatuum plebis transgredientis mandata Dei populus christianus similis est viris alieno aere oppressis , quis fideiussor sensatus abhorrebit huius oneris alleviationem per multiplicationem intercessorum ad Deum partim impetrantium remissionem, partim inducentium et adiuvantium ad solutionem spiritualium debitorum?

Insuper, si propter varietatem perversi latum in populo tanta est tabes, tanta pestilentia spiritualis, ut quasi omne caput languidum et omne cor moerens , ita quod a planta pedis usque ad verticem vix est in eo sanitas, quis fidelis medicus, non dico peritos homines in arte spiritualis medicinae, sed vel canes ulcera lingentes audebit effugare, nisi vulneratorum atque languentium vitam velit exstinguere ? - Adhuc, si propter multiformitatem tentationum undique circumstant insidiae crudelium hostium, et quasi super capita civium gladii iam vibrantur ; quis providus speculator in profundae et horridae noctis teterrimos tenebris habere secum vigiles recusabit, qui castra custodiant? - Postremo, si propter scandalorum frequentias, adinventiones scelerum et inimicorum tyrannides innumerabilis multitudinis strages quasi continue fit in castris fidelium, et draco cum bestia multiformium capitum ecclesiasticam aciem nititur oppugnare, ut truculenter discerpat, occidat et devoret ; quis prudens dux exercitus Domini recusabit commilitones secum dimicantes habere, qui ultro se discrimini offerant et murum pro domo Israel se ipsos opponant?

7. Porro, quia affectus pontificis sive sacerdotis ad plebem debet esse consimilis affectui patris ad filium, matris ad prolem, nutricis ad infantem, sicut Apostolus manifeste declarat, qui fideles per ipsum conversos modo se dicit in Christo genuisse, modo ut filios parturire, modo sicut parvulos in Christo lactare: quemadmodum filium pauperculum sustentari, invalidam prolem foveri et gementem lacte potari nequaquam est patri vel matri vel nutrici molestum, sed desiderabile, carum et placitum: sic etiam omnibus sacerdotibus sanctis et piis magnum debet esse solatium, quoties salus procuratur plebium subiectarum. Propter quod Dominus in Matthaeo Apostolos alloquens et successores eorum: Messis, ait, quidem multa, operarii autem pauci: rogate ergo Dominum messis, ut mittat operarios in messem suam, insinuans, quod bonorum pontificum non tam est patienter ferre quam desideranter appetere cooperatores evangelistas ad multitudines divinarum messium colligendas.

8. Quod attendens Christi Vicarius Petiique successor , utpote sancti Spiritus illustratione praeventus, statum hunc evangelizantium pauperum, qui saluti animarum intenderent, tanquam caelitus sibi missum cum hilaritate suscepit, pietate confovit, auctoritate roboravit et potestate defendit et ut Patriarcha Iacob tanquam filios accrescentis Ioseph multipliciter benedixit, pie in hoc providens saluti animarum et in nullo praeiudicans auctoritati pontificum , tanquam ornans, non deordinans ecclesiasticam hierarchiam. Tanta enim erat in adventu hujusmodi pauperum praedicantium raritas, ut illud evangelicum videretur impleri: Messis quidem multa, operarii autem pauci. Quod pertractans Gregorius ait: " Ecce, mundus sacerdotibus plenus est, et tamen in messe Dei rarus invenitur operarius. Nam, etsi sunt qui bona audiant, desunt qui dicant, quia officium quidem sacerdotale suscepimus, sed opus officii non implemus ".

9. Quantum vero praedicationis opus sit Ecclesiae necessarium, in se pium et Deo acceptum, manifeste ostendit Chrysostomus super Matthaeum homilia vigesima septima , illud tractans verbum dominicum, quod discipulo dixit patrem sepelire volenti: Dimitte mortuos sepelire mortuos suos, tu autem vade et annuntia regnum Dei. Ait enim: " Nunquid non erat ingratitudinis naturae non adire, cum sepeliretur pater? Prohibuit ergo eum, monstrans, quod nihil caelestibus negotiis magis necessarium esse oporteret et neque parum tardare, etsi valde inevitabilia et incitantia fuerint quae retrahunt ". Cum igitur sepelire patrem sit magnae pietatis opus; et secundum sapientiae divinae dictamen maiori bono minus praeferri non debet: relinquitur, quod maioris pietatis est praedicare verbum salutis quam facere opus quantumcumque misericordiae corporalis ; digne quidem , pro eo quod spiritualiter per ipsum cibatur et potatur, vestitur et hospitio colligitur, ab infirmitate relevatur et a vinculis et morte redimitur spiritus ad imaginem Dei factus. Et ideo, cum gravis sit sceleris prohibere quemquam ab operibus pietatis et misericordiae corporalis, longe maioris impietatis erit atque perfidiae divini verbi ministris idoneis impedimenta praebere. Pensatis igitur multiformi utilitate atque necessitate salutis animarum, numerositate indigentium plebium et raritate sufficientium ministrorum , nulli debet videri iniuriosum neque superfluum, si caelesti hierarchiae complacuit, aliquos ad hoc opus, etsi non necessitate constrictos, sed caritate inductos, eligere, quos et subcaelestis hierarchia voluit et debuit approbare .

10. Quodsi cui forte videtur ordini dispositionis hierarchicae nequaquam esse conveniens, monasticam vitam professos ad opus praedicationis assumi, pro eo quod Dionysius dicit, monachos in ecclesiastica hierarchia non habere statum perficientium, sed perficiendorum: et Hieronymus asserit, quod " monachus non docentis, sed lugentis habet officium "; et Canones sacri decernunt, quod monachi, iuxta sui nominis interpretationem solitariae vitae deputati, intendere debent saluti propriae, non alienae: intelligat, hujusmodi dicta Patrum et Canonum de ordine monastico pro eo tempore fuisse pronuntiata, quo erant inter eos personae laicales et imperitae, non sacerdotales et litteratae. Nam sicut idem vir hierarchicus docet, quod " monachorum est purgari, illuminari et perfici "; sic etiam illud non reticet, quod " purgare, illuminare et perficere ad ordinem spectet sacerdotalem ".

Insuper, et professio hujusmodi pauperum non parum distat a professione monachorum: et quod maius est, hujusmodi hierarchica opera non peragunt auctoritate sua, sed Ordinariorum et potissime summi Pontificis, cuius dispositionis auctoritas iura omnia positiva transcendit .

11. Nec ad hoc feruntur secundum propriae voluntatis arbitrium, sed iuxta mandatum superiorum, a quibus instituuntur, regulantur, castigantur et transmittuntur ut veri filii obedientiae, non ut gyrovagi vel sarabaitae non secundum numerum vagum et infinitum, sed secundum certum et determinatum; atque utinam plures essent idonei, qui possent assumi non in uno angulo terrae, sed potius in universalis Ecclesiae latitudine ! Nimirum hoc desiderare deberet coetos pontificum ac cuilibet illos prohibere volenti id respondere, quod dixit Moyses ad Iosue : Quid, inquit, aemularis pro me? Quis det, ut omnis populus prophetet, et det eis Deus spiritum suum? Quamdiu ergo huiusmodi pauperes leges divinas custodiunt et evangelica consilia servant, quae promiserunt, et saluti animarum intendunt et sanctae matri Ecclesiae humiliter subsunt ; si quis eos repudiandus censeat velut pseudopraedicatores et seductores et gyrovagos et penetrantes domos : subiacere debet iustae damnationis iudicio tanquam ecclesiasticae auctoritatis contemptor, fraternae gratiae invidus et veritatis evangelicae impugnator.

12. Ceterum, ut via praecludatur erroribus, respondendum est cavillationibus quibusdam magis apparentibus, quibus calumniator hic pauperum vitam ipsorum in hac extrema sui operis parte depravare molitur, videlicet propter defectum laboris manuum, abdicationem bonorum communium et mendicationem eleemosynarum.

Nam ex eo quod Apostolus ad Thessalonicenses quibusdam praecipit, ut cum silentio panem suum manibus operando manducanti et hujusmodi pauperes manualiter non laborant: ideo ipsos nititur redarguere et de otiositate vitae et de mandati apostolici transgressione.

Ad quod nos e contrario respondemus, quod, sicut patet ex textu , non praecipit Apostolus laborem manualem omnibus generaliter

quia tunc omnes, qui non vacant hujusmodi laboritiis, essent in statu damnationis, inter quos et ipse calumniator se ipsum involvit

sed quibusdam dumtaxat otiose, curiose et inquiete viventibus opus manuum imperat, ne blanditiis adulationum et turpi quaestu victum sibi conquirant, cum dispendio salutis propriae et impedimento salutis alienae.

18. Verum, quia hujusmodi pauperes, qui suis et proximorum animabus salvandis intendunt secundum septiformem operationem hierarchicam in antedictis expressam, id perficere nequeunt sine adminiculo Scripturarum: ad quarum praeclaram intelligentiam pervenire non possunt nisi per studium sapientiale, quod consistit in legendo, meditando, orando, contemplando, audiendo, conferendo, praedicando: ideo recte competit eis hujusmodi studii spiritualis operatio septiformis. Et quia difficultas huius studii totum hominem requirit, iuxta quod designatum est in Exodo , ubi praecepit Dominus, quod vectes, quibus ferenda esset arca, semper essent in circulis

quod exponens Gregorius ait : " Qui ad officium praedicationis excubant a lectionis studio nunquam recedant: ignominiosum est enim, si tunc quis quaerat discere, cum debet quaestiones enodare "

ideo, qui huic studio septiformi sollicite intendunt, quia magis est sublime in se, difficile menti, expediens Ecclesiae et necessarium plebi, etiam si non laborent operibus manuum, digni tamen sunt, ut ab Ecclesia sustententur, secundum illud Deuteronomii : Non ligabis os bovis ferentis in area fruges tuas: Glossa: " Victum non subtrahes praedicatori , ut vacet orationi et praedicationi " ; et alia Glossa ibidem: " Occupati in doctrina non possunt sibi providere necessaria ".

Ex quibus lucide constat, quod studium sapientiae cum vigilantia praedicationis manualem laborem plene recompensat.

14. Huic et sacer Ambrosius consonat super illud Lucae : Maria optimam partem elegit, dicens: " Nec arguas eos otiosos et iudices, quos videas studere sapientiae: hanc enim sibi cohabitantem Salomon pacificus adscivit ". Denique Apostoli non putaverunt aequum relinquere verbum Dei et ministrare mensis.

Huic etiam concordat Hieronymus in Prologo super Iob: " Si autem fiscellam iunco texerem aut palmarum folia complicarem, ut in sudore vultus mei comederem panem et ventris opus sollicita mente tractarem: nullus morderet, nemo reprehenderet: nunc autem, quia iuxta sententiam Salvatoris operari volo cibum, qui non perit, falsarius vocor ". - Ad idem quoque facit quod super illud Psalmi : Defecerunt oculi mei, dicit Augustinus: " Non est otiosus qui tantum verbo Dei studet, nec pluris est qui extra operatur, quam qui studium cognoscendae veritatis exercet. Ipsa etiam sapientia maximum opus est, et antefertur Maria, quae audiebat, Marthae, quae ministrabat ". Haec Augustinus.

Cui etiam concordat Anselmus , in libro de Similitudinibus ita dicens: " Tres sunt hominum ordines: orantes, agricultores et defensores, quos ad diversa officia Deus in hoc mundo disposuit: monachos, ut pro aliis orent et lacte predicationis enutriant ; agricultores, ut de suo labore ipsi et alii vivant: milites, ut utrosque defendant ". Si igitur nobilius est opus monachorum quam agricultorum seu militum ; et illi officiis suis intendentes stipendia sua iuste merentur: multo magis et hi qui orando Deo assistunt et ad proximos praedicando condescendunt.

15. Nec his obstat Augustinus, de Opere monachorum, cum ibi loquatur contra quosdam haereticos principaliter, qui vocabantur Euchitae , asserentes , " monachis non licere sustentandae vitae causa aliquid operari ", male intelligentes Evangelium Christi, quos sacer Doctor per Apostoli documenta convincit. Simul etiam arguit monachos illos qui, cum pro maiori parte essent laici nec praedicationi nec saluti animarum intenderent, non tamen volebant corporaliter operari, et quamquam fuissent in saeculo laboriosi et pauperes, iam professi monasticam vitam, ab aliis sumtus accipere non solum licitum sibi, sed etiam debitum esse censebant. Contra quos Augustinus : Isti, inquit, fratres temere sibi arrogant, quantum aestimo, ut huiusmodi habeant potestatem. Si evangelistae sunt, fateor habent: si ministri altaris, si dispensatores Sacramentorum, si saltem aliquid habebant in saeculo, quo facile sine artificio sustentarent hanc vitam, quod indigentibus dispertiti sunt: credenda est eorum infirmitas et ferenda ". Haec Augustinus.

16. Ex quibus colligitur, quod quatuor generibus hominum digne et iuste competit ab aliis pasci, quamquam propriis manibus possint laborare, scilicet qui alios pascunt vel verbo et doctrina, vel altaris viatico, vel divinorum dispensatione Sacramentorum, vel suarum distributione facultatum. Secundum hoc igitur illi quibus aliqua praedictarum conditionum competit, digni sunt, ut de Evangelio vivant ; illi vero, quibus plures, digniores existunt: quibus autem omnes, utpote qui praedicant, celebrant, confessiones audiunt et temporalium affluentiam contempserunt, maxime digni esse probantur.

Quibus vero omnes desunt et validi sunt et pauperes, ne otiosi et infructuosi sint sibi et onerosi Ecclesiae, iuxta sententiam Augustini laborare tenentur, nisi per hoc excusentur, quod eis qui praefatas conditiones habent, deserviunt et assistunt et ideo cum eis sustentari merentur, iuxta quod mysterialiter designatur in Iob , ubi dicitur, quod boves arabant, et asinae pascebantur iuxta eos: illaque astruitur lege sancitum, qua strenuus pugnator ille, David videlicet, iuste decrevit, quod aequa portio esset descendentium ad proelium et remanentium ad sarcinas.

Porro, si aliqui, quantumlibet idiotae ac simplices, tantae sunt devotionis in prece, tantae districtionis in vita, tantae aedificationis in populo, quod aeque fructificant solo exemplo quantum alii exemplo et verbo, excusant eos merita vitae, etiam si desint verba doctrinae.

17. Haec autem diximus, non quia otiosos aut otium approbemus, cum potius castigandos huiusmodi et ad opera compellendos censeamus; sed quia propter difficultatem studii spiritualis, quod requirit hominem totum, et propter debilitatem corporum et inexperientiam artium mechanicarum rarus invenitur aut nullus, qui more Apostoli Pauli manuali labori et sapientiae studio septiformi efficaciter possit intendere. Et ideo compellere homines huic studio aptos ad opera manualia non est aliud quam a sapientia revocare et filiis Israel instar Philisthiim divinorum eloquiorum arma praeripere , vel more Pharaonis operibus duris luti et lateris iugoque servitutis importabilis violenter oppressos ab ingressu Religionis retrahere et ad egressum incitare, quemadmodum insinuatur in Exodo per hoc quod Pharao dixit: Quare, Moyses et Aaron, sollicilatis populum ab operibus suis? Ite ad onera vestra: ubi Glossa sacri Ambrosii: " Hodie, si Moyses et Aaron, id est propheticus et sacerdotalis sermo, animam sollicitet ad servitium Dei, exire de saeculo, renuntiare omnibus, attendere legi et verbo Dei: continuo audies unanimes etiam amicos Pharaonis dicentes: Videte , quomodo seducuntur homines, qualiter pervertuntur adolescentes, ne laborent, ne militent, ne agant aliquid, quod eis prosit, relictis rebus necessariis, ineptias sectantur et otium, laborare nolunt et otii occasiones requirunt ". Haec Glossa, qua hostis pauperum dolus patenter detegitur, quod non sicut Christi discipulus ad exercitia virtutum conatur erigere, sed tanquam amicus Pharaonis spirituales Israel filios impugnare.

18. Alio quoque modo calumniator hic pauperum statum ipsorum depravare contendit, pro eo quod nihil sibi retinent in proprio vel communi, quia " non videntur virtutis tenere medium, sed vitiositatis extremum, cum dicat Ambrosius , quod non sunt effundendae opes, sed dispensandae ".

Verum consimili ratione posset et sancta virginitas ostendi non laude, sed vituperio digna, quasi extremum, non medium teneat, dum ab omni concubitu, sive illicito sive concesso, se tam mente quam carne . sequestrat.

Quapropter diligens considerator advertat , quod sicut aliud est medium pudicitiae coniugalis, aliud sanctimoniae virginalis, sic et aliud largitatis politicae, aliud paupertatis evangelicae. 19. Largitas namque politica , quia circa negolia mundana versatur, possessionum terrenarum nequaquam suadet abrenuntiationem a Christo consultam , sed potius bonorum iuste possessorum dilectionem moderatam et dispensationem largam et piam. Propter dilectionis moderantiam dicit Salomon in Proverbiis in persona viri politici: Duo rogavi te, ne deneges mihi, mendicitatem et divitias ne dederis mihi, sed tantum victui meo tribue necessaria, volens in hoc ostendere, quod virtus politica tenet medium et fugit extrema.

Propter dispensationis pietatem dicit in Ecclesiaste pro persona rectoris Ecclesiae: Utilior est sapientia cum divitiis et magis prodest videntibus solem. Quod ideo dictum est, quia pastor sapiens etiam absque divitiis utiliter pascit, dum gregem aedificat exemplo et verbo: sed cum pia dispensatione divitiarum pascit utilius, dum verbo, exemplo et temporali subsidio gregi providet sibi commisso. Et hoc est quod canon dicit: " Expedit, facultates Ecclesiae possideri ". Propterea Ecclesiastes praefato verbo paulo ante praemittit: Ne dicas: Quid, putas, causae est, quod priora tempora fuerunt meliora, quam nunc sunt? Stulta est enim huiuscemodi interrogatio. In quo arguit stultitiam haereticorum approbantium Ecclesiae statum, antequam a principibus dotaretur, et reprobantium, postquam dotata est. Quibus respondet , quod utilior est sapientia cum divitiis, hoc est rei publicae sanctae matris Ecclesiae magis expediens , propter varias conditiones, necessitates, infirmitates et commoditates multiformium Christi fidelium congregatorum intra ecclesiasticam unitatem, instar diversitatis animalium intra arcam Noe, quibus ipse praelatus, sollicitam curam exhibens, de pastu necessario providere debet pro loco et tempore, iuxta dictamen largitatis politicae modum servando in dispensatione. Propter quod et in Agathensi concilio prohibentur huiusmodi, ne res Ecclesiae sibi creditas alienare praesumant, ibique conceditur dispensationis medium, sed interdicitur dilapidationis extremum.

20. Evangelica vero paupertas, pro eo quod ad aeterna spiritum sublevat, tanquam ea quae in caelis totaliter thesaurizat , perfecte ipsam profitenti suadet omnibus temporalibus debere nudari quoad affectum atque dominium, et areta sustentatione necessitatis esse contentum quantum ad usum. Et hic est ipsius modus sive medietas, quod sic relinquat dominium, quod non reiiciat usum ; sic recipiat usum, quod non reservet dominium: sic arctitudinem usus servet, quod sustentationem naturae necessariam non devitet: sic necessitati subveniat, quod . ab arctitudine non recedat . - Igitur propter universalem abdicationem possessionis et depositionem affectus terreni in persona huiusmodi pauperis dicit sponsa in Canticis : Exspoliavi me tunica mea, quomodo induar illa? Lavi pedes meos, quomodo inquinabo illos? Ubi Glossa: " Recepta sollicitudine temporalium subsidiorum, quantumlibet eximius doctor difficile vitat peccatum ". Et de abdicatione huiusmodi Hieronymus ad Lucidum : " Se ipsum Deo offerre Christianorum et Apostolorum est, qui duo cum vidua paupertatis suae in gazophylacium aera mittentes, totum censum, quem habuerant, Domino tradiderunt et merentur audire: Sedebitis super sedes duodecim, iudicantes duodecim tribus Israel ".

Propter arctitudinem vero sustentationis quantum ad usum in persona huiusmodi pauperum dicit Apostolus ad Timotheum : Habentes alimenta et quibus tegamur, his contenti simus. Habentes, dicit, non quantum ad proprietatem dominii, sed quantum ad facultatem utendi, per quem modum habere dicimur omne, quo utimur, etsi non sit nobis proprium, sed gratis aliunde collatum. Hunc paupertatis modum tanquam medium virtuosum mediator Dei et hominum Deique virtus et sapientia, Christus Jesus in se ipso monstravit, " qui, sicut dicit Hieronymus ad Nepotianum, alieno cibo vescebatur ". Hunc et Paulus Apostolus et imitator ipsius praecipuus secutus est, in cuius Laudibus dicit Chrysostomus, quod "nihil habebat nisi corpus ". Sed etiam in hoc exemplum se aliis praebuit, cum ait: Imitatores mei estote, sicut et ego Christi.

Igitur hunc vivendi modum tanquam a medio virtutis recedentem arguere nihil aliud est quam Magistrum veritatis atque virtutis de excessu vitioso culpare.

21. Propter quod diligenter oportet advertere, quod sicut alio et alio modo tenetur medium a virtute politica et purgatoria et animi iam purgati sic etiam difformiter medium tenent civiliter largus ex rectitudine virtutis, et christiformiter egenus in beatitudine paupertatis. Et hoc est quod in auctoritate praemissa Ambrosius, Doctor sacer insinuat, quam calumniator consueto more truncatam allegat. " Ceterum, inquit, non vult Dominos, simul effundi opes, sed dispensari "; in quo explicat medium largitatis politicae. Sed ne quis ex hoc crederet, quod modum paupertatis evangelicae non approbaret, immediate subiungit: " Nisi forte ut Eliseus boves suos occidit et pavit pauperes ex eo quod habuit, ut nulla cura teneretur domestica, sed relictis omnibus, in disciplinam se propheticam daret ". Haec Ambrosius addidit, ut evangelicam paupertatem sublimiter extolleret: quae iste dolose subticuit, quatenus eandem profitentes subdole impugnaret.

22. Nequaquam igitur huiusmodi pauperes rationabiliter possunt argui, quod " discrimini se committant ", ac per hoc, quod " homicidae sint sui, vel tentatores Dei ". Si enim sufficientiam victus quantum ad usum opportunum respuerent, utique se ipsos necarent. Nunc autem sic recusant possessionis dominium , quod sustentationis necessariae non abiiciunt usum: sic se divinae committunt providentiae, ut viam non spernant provisionis humanae, qua sustentari valeant vel de his quae gratis offeruntur, vel de his quae mendicatur humiliter, vel de his quae per laboritium conquiruntur. His enim modis vixerunt hactenus huiusmodi pauperes in magna multitudine sexaginta annis et amplius , per operis exhibitionem adeo in eis divino impleto promisso, quod nullus eorum, cuius ad nos fama pervenerit, ob defectum vestitus vel victus periculum mortis incurrit.

Abscedat igitur diffidentia omnis a praedicatoribus veritatis perfectisque Christi discipulis, cum eis repromittatur a Domino sufficientia victus, dicaturque eis : Nolite solliciti esse animae vestrae, quid. manducetis: praecipiatur etiam eis, ne quid tollant in via nisi virgam tantum, ut habetur in Marco. Super quem locum dicit Beda : " Tanta debet esse praedicatori fiducia in Deo, ut praesentis vitae sumtus, quamvis non provideat, tamen sibi hos non deesse certissime sciat: ne, dum mens eius occupatur ad temporalia, minus aliis provideat aeterna ". Hoc verbum totius confldentiae tam expressum calumniator pervertere nititur, ut sic illud exponat: " quamvis non provideat, id est, tempus providendi non habeat ", quasi non debeat de sufficientia victus confidentiam habere, nisi quando non potest aliud agere; ad quod non tantum praedicator veritatis, immo quantumcumque imperfectus Christianus astringitur.

23. Propter quod, ut omnis calumniandi occasio tollatur e medio, intelligendum est, quod duplex est diffidentia: quaedam proveniens ex perversitate, quaedam ex pusillanimitate. Ex perversitate venit, quando habet infidelitatem, vel desperationem annexam , utpote cum quis de Deo diffidit, vel quia non credit, Deum curare humana tanquam infidelis: vel quia existimat, se derelictum a Deo propter peccata sua, tanquam desperatus . Et talis diffidentia et sollicitudo procedens ex ipsa omnibus prohibetur, et confidentia illi opposita cunctis praecipitur.

Diffidentia autem ex pusillanimitate veniens est, quae habet annexam remissionem amoris divini et intensionem timoris humani: et haec stare potest cum caritate imperfecta, non cum perfecta, et ideo haec pusillanimitatis diffidentia et sollicitudo ex ipsa proveniens evangelicis et perfectis viris inhibetur, et confidentia eidem opposita a perfectionis Magistro iniungitur, quatenus praedicatores veritatis algorem pusillanimitatis sollicitantis pro cibo refugiant et ardorem caritatis confidentis de Deo cum promptitudine ad perferendum paupertatis incommoda constanter assumant.

24. Ad hanc quidem confidentiam in libro de Eleemosyna Augustinus invitat: " Metuis, inquit, ne patrimonium tuum forte deficiat, si ex eo operari largiter coeperis ? Quando enim factum est, ut iusto possent deesse subsidia ? cum scriptum sit : Non occidet Deus fame animam iusti. Elias in solitudine corvis ministrantibus pascitur, et Danieli in lacu ad leonum praedam iussu regis incluso prandium divinitus apportatur, et timemus, ne operanti et Deum promerenti desit alimentum ? cum ipse in Evangelio ad exprobrationem eorum quorum mens dubia est et fides parva, contestetur et dicat: Aspicite volatilia caeli, quoniam non seminant neque metunt nec colligunt in horrea, et Pater vester caelestis pascit illa. Volucres Deus pascit, et quibus nullus divinae rei sensus est, eis nec cibus nec potus deest; tu Christiano, tu Dei servo, tu operibus bonis dedito, tu Domino suo caro aliquid existimas defuturum ? An putas, quia qui Christum pascit a Christo ipse non pascitur? Aut eis terrena deerunt, quibus divina et caelestia tribuuntur? Unde haec incredula cogitatio, unde impia et sacrilega ista meditatio "? Haec Augustinus . Ad quorum confirmationem exemplum viduae Sareptanae, quae pavit Eliam, consequenter adiungit . Quibus etiam consonat illius pauperculae viduae liberalis oblatio, quae, quoniam quidquid habuit misit, divino promeruit ore laudari .

28. Tertium quoque calumniandi modum non minus malignum aliquo praedictorum calumniator hic: pauperum assumere nititur ex mendicatione eleemosynarum, allegans primo contra eam, quod " non, sicut opus virtutis, annexum habet spirituale solatium, sed potius poenalem cruciatum, ratione cuius Propheta eam imprecatur filiis impiorum, cum in Psalmo dicit : Nutantes transferantur filii eius et mendicent: et sacri canones mendicantem clericum asserunt infelicem ".

26. Ad cuius cavillationis et consimilium repellendam calumniam intelligendum est, quod quintuplex est mendicitatis differentia, origine, modo et efficacia ad se invicem disparata .

Prima est, quam parit calamitas, et haec est in personis miserabilibus et egenis, annexum habens poenalem cruciatum, cum merito, si sit cum patientia, qualis fuit mendicitas Lazari ulcerosi et pauperis, iacentis ante ianuam divitis epulonis ;vel cum peccato, si sit cum impatientia. Et hanc imprecatur Propheta, et abhorrebat sapiens vir in persona loquens hominis infirmi et timentis per egestatem involuntariam ad impatientiam compelli. Unde postquam praemisit : Mendicitatem ne dederis mihi; subiungit: Ne compulsus egestate furer et periurem nomen Dei mei. Et haec est proprie dicta mendicitas, iuxta quod dicit Isidorus decimo Etymologiarum libro : " Mendicus dictus est, quasi minus habens unde degat, vel quasi manu dicens necessitatem suam ".

Secunda est, quam parit cupiditas, et haec est in pauperibus simulatis, habens annexum cruciatum culpabilem, quo torquentur omnes avari et cupidi, non tam fame corporalis inediae quam spiritualis nequitiae per insatiabilem avaritiae voracitatem, iuxta illud Iob : Attenuetur fame robur eius, et inedia invadat costas illius. Et hanc dissuadet Apostolus ad Thessalonicenses : Nullius aliquid desideretis; Glossa : " Necdum rogetis vel tollatis ", in quo desiderium prohibet cupiditatis rei alienae et petitionem ex ipsa venientem, iuxta illud ad Ephesios : Qui furabatur iam non furetur, magis autem laboret manibus suis operando etc.

Tertia est, quam parit pigritia , et haec est in

. pauperibus mendicantibus validis et otiosis, habens annexum cum cruciatu solatium, vitiosum tamen atque phantasticum. Studiosum enim refugientes laborem et otiosam appetentes vacationem, fructuosam quietem perdunt et perniciosam fatigationem incurrunt, secundum illud Sapientis : Desideria occidunt pigrum: noluerunt enim quidquam manus eius operari; et iterum: Propter frigus piger arare noluit, mendicabit ergo aestate, et non dabitur ei. Et haec mendicitas non solum lege divina, sed etiam lege civili prohibetur. Et ut ab hac Apostolus revocet, laborem manualem iniungit ad Thessalonicenses , cum ait: Audivimus, inter vos quosdam ambulare inquiete, nihil operantes, sed curiose

agentes: his autem, qui eiusmodi sunt, denuntiamus, ut cum silentio operantes panem suum manducent. Cuius mandati Glossa rationem reddit, dicens: " Qui ad alienam mensam frequenter accedit, otio deditus, necesse est aduletur pascenti se ".

27. Quarta est, quam parit industria, et haec est in pauperibus studiosis circa disciplinam scholasticam occupatis, habens annexum cum cruciatu penuriae solatium veritatis in mente , quae adeo mentes generosas oblectat, ut multi dies aerumnis et laboribus pleni iucundi videantur et pauci prae magnitudine dilectionis, maluntque eam cum rubore mendicando addiscere quam delicate vivendo ignorare ; quod in pluribus vidimus, qui, cum mendicando didicerint, postea magnum locum in Ecclesia Dei tenuerunt. Et de talibus Augustinus de Opere monachorum dicit, quod eis " bona opera fidelium subsidio supplendorum necessariorum deesse non debent, cum ad erudiendum animum ita vacant, ut corporalia hujusmodi opera ab ipsis geri non possint ".

Quinta est, quam parit iustitia, et haec est in pauperibus voluntariis, inuminibus ab amore temporalis lucri et torpore temporalis quietis, habens annexum cum cruciatu solatium virtuosum et verum, pro eo quod sic mendicantes solius moventur amore paupertatis extremae, quam ideo amplectuntur, ut liberius sapientiae vacent et efficacius ad culmen virtutis attingant, quatenus in camino paupertatis electi ipsius penuria purgentur a crimine, ipsius erubescentia humilientur in corde, ipsius parsimonia castificantur in carne, ipsius devota gratitudine concilientur ad proximum, ipsius condescensiva benignitate configurentur ad Christum, ipsius sublimi celsitudine sursum agantur in Deum.

28. Quod autem paupertas penuriosa et voluntaria huiusmodi efficacias habeat, supra declaratum est per Sanctorum auctoritates de laude paupertatis tertiae responsionis particula postrema quamquam nullus sane intelligens dubitare queat, quin penuria purget, erubescentia humiliet, parsimonia castificet, gratitudo accipientis beneficium benefactori conciliet, condescensu) benignitatis configuret ad Christum, qui,

cum dives esset, amore nostrae salutis effici voluit egenus et pauper , celsitudo paupertatis, qua quis omnia calcat et se ipsum cum omnibus, sursum agat in Deum, non solum propter spiritus libertatem, verum etiam propter experientiam incommodorum, quae pauperes comitantur, cum dicat Gregorius , quod " mala, quae nos hic premunt, ad Deum ire compellunt ". Licet autem avaris sit molesta penuria et superbis erubescentia et lascivis frugalitas et indevotis actio gratiarum et infidelibus conformitas ad Christum et desperatis elevatio mentis in Deum; vere tamen pauperibus solatium est penuriam pati , humilibus despici, continentibus castificari, caritativis conciliari beneficio, credentibus configurari Christo, sperantibus sequestrari a mundo et iungi Deo aeterno. 29. Ad quorum omnium confirmationem hoc sufficit, quod dicit Gregorius primo Dialogorum : " Sicut superbi honoribus, sic plerumque humiles sua despectione gratulantur, cumque se in alienis oculis vilescere sentiunt, idcirco gaudent, quia hoc iudicium confirmari intelligunt, quod de se et ipsi habuerunt ". Quoniam igitur huic mendicitatis modo in pauperibus veris et humilibus annexum est cum extrinseco cruciatu intrinsecum gaudium, ideo secundum Chrysostomum recte designatur per illum caminum, in quem pueri descendentes, ne statuam auream adorarent, caelitus irrorari meruerunt. Hujusmodi spirituale solatium, quod viri carnales ignorant, cuiusque laudatores Pharisaeorum more avari derident, mulier eximiae virtutis, Paula scilicet, experiri cupiebat, iuxta quod sacer Hieronymus in ipsius Laudibus , ob hoc eiusdem desiderium admirabile praedicans ipsamque collaudans, dicit, quod hoc habebat voti, ut mendicans pro Christo moreretur et unum nummum filiae non relinqueret et in funere suo aliena sindone involveretur ".

Nequaquam igitur, ut calumniator astruere nititur, ea sola mendicitas approbabilis est, quae ex mera necessitate vel calamitate procedit, pro eo quod multo laudabilior est paupertas voluntaria quam coacta: nisi quis ita desipiat, ut in operibus supererogationis necessitatis coactionem praeferat promptitudini voluntatis: quod ita absurdum est, quemadmodum si passionibus Martyrum praeponat quis suspendia latronum , dum Martyres voluntarie, latrones involuntarie patiuntur. Porro, si quis astruere velit, mendicitatem non esse de genere honestorum et laudabilium, quoniam ad ipsam ex inopia rerum et exigentia naturae compellimur: consimili ratione nec martyrium Sanctorum fuit perfectum nec laudabile, quoniam ad illud perferendum compellebantur per violentiam improbam malignitatis alienae, cum etiam magis teneat rationem voluntarii paupertatis penuria quam poenalitas passionis, pro eo quod illa voluntarie assumitur et voluntarie perfertur, haec autem aliunde violenter infligitur, quamquam voluntarie perferatur.

30. Est et alia cavillatio, qua nobilis et Christo Domino accepta mendicitas calumniose arguitur, quasi annexam habeat non evangelicam beatitudinem, sed mentalem imperfectionem, pro eo quod in Actibus Apostolorum scribitur: Beatius est magis dare quam accipere. Ex quo sequi videtur, quod beatiores et perfectiores essent hujusmodi pauperes, si essent in statu eleemosynas dantium, quam sint in statu accipientium, beatiores utique, si essent in statu illorum qui eleemosynas liberaliter offerunt, quam qui petunt, cum dicat Hieronymus ad Nepotianum : " Nunquam petentes, raro accipiamus rogati ". Et Augustinus super Psalmum centesimum tertium : " In loculis habendis et in exigenda quodam modo annona, Christus non petendo, sed praebendo indigentiam suscepit ". Ex quibus videtur posse inferri, quod status clericorum praebendas habentium Christo sit similior et perfectior statu mendicantium pauperum.

31. Verum, si hujusmodi ratiocinationis fundamentum vigilantius discussum fuerit, magis potest ex hoc oppositum quam propositum inferri. Si enim beatius est magis dare quam accipere, ille minime beatus est, qui bona plura accipit et pauca largitur. Cum igitur omnia ecclesiastica bona, sicut dicit Prosper , sint " vota fidelium, pretia peccatorum et patrimonia pauperum ", sequitur, quod quicumque reditus ecclesiasticos habet, cum longe plus accipiat,

quam aliis largiatur, magis erit pingui acceptione miser quam exili donatione beatus. Et e contrario verus pauper, qui propter Christum omnia deserit et dispergit, non solum quae habuit, sed etiam quae concupiscere potuit, et paucis ac modicis est ad sustentationem naturae contentus, erit secundum hanc rationem acceptione parcissima minime miser et donatione largiflua maxime beatus. Cui etiam consonare videtur evangelicus textus, qui secundum Chrysostomum habet in Graeco: Beati mendici, quoniam ipsorum est regnum caelorum, ubi Latinus habet: Beati pauperes spiritu.

Quibus etiam concordat sacer Ambrosius in libro de Officiis , dicens: " Pauper, etsi non habet unde reddat pecuniam, reddit gratiam. In quo certum est, quod plus reddat, quam acceperit. Pecunia enim nummo solvitur, gratia vero nunquam exinanitur: reddendo vacuatur pecunia, gratia autem et habendo solvitur et solvendo retinetur ". Haec Ambrosius.

32. Ex quibus est evidens, quod praedicta veritatis auctoritas contra evangelicos pauperes intorqueri non potest. Unde et Glossa Bedae ibidem : " Non illis qui, relictis omnibus, secuti sunt Dominum, divites eleemosynarios praeponit, sed illos maxime glorificat, qui cunctis, quae possideat, renuntiantes, laborant nihilominus operando manibus, ut habeant, unde tribuant necessitatem patienti ".

His Cassianus consonat de Institutis Monachorum : " Haec est, inquit, impatientis beatior largitas quam accipientis pecunia, quae non de reconditis avaritiae thesauris impenditur, sed quae de fructibus operis proprii et pio sudore profertur ".

Ex quibus habetur, quod si quis cum paupertate et exercitio studii spiritualis, labori manuum intendens, se ipsum et alios pascit, imitator effectus Apostoli Pauli , opus agit maioris supererogationis, quam qui ab aliis subsidia requirit et accipit. Et ideo perfectionis omnis amator Franciscus ad laborem manualem sectatores suos et filios moderate ac prudenter inducit, dum ad hoc idoneos informat et excitat, quod." sic laborent, quod refugiant otium et spiritum non exstinguant ". Ad quod, quamquam sit perfectum et sanctum , universali praecepto astringere noluit, pro eo quod hanc celsitudinem supererogantis perfectionis infirmitas corporum cum tarditate ingeniorum in hominibus nostri temporis non admittit . Esto igitur, quod hoc modo beatius sit dare quam accipere, secundum imitationem Apostoli, non tamen propter hoc potest inferri, quod accipientes sint imperfecti, quia nec Apostoli a perfectione exciderunt in hoc, quod sustentabantur ab aliis, nec Christus imperfectionis magister fuit, qui perfectionis evangelicae doctores ab aliis sustentari ordinavit et hoc in se ipso per exemplum ostendit . Unde Augustinus super illud Psalmi: Qui producit in montibus foenum: " Quare voluit egere Dominus, nisi ut daret montibus exemplum, ut parerent foenum, ne contra pluviam sterilitatem redderent "? Haec Augustinus, per pluviam dans intelligi doctrinam, qua mentes erudiuntur, et per foenum temporalia, quibus corpora sustentantur.

33. Sane, ut omnis calumniandi materia cesset, intelligendum est, quod quamquam accipere comparatum ad dare de genere operis minus sit beatum atque perfectum: potest tamen ex superadiecta circumstantia esse beatius atque perfectius, videlicet cum quis accipit extremae paupertatis amore secundum sex conditiones superius expressas, in quibus simul iunctis integra consistit ipsius perfectio, non solum in abdicatione proprietatum, verum etiam in acceptione necessariorum, cum videlicet quis mendicat et accipit, ut acceptione penuriosa purgetur, verecunda humilietur, attenuata restringatur et caslificetur , grata concilietur ad proximum, condescensiva configuretur ad Christum, fiduciali et alta sursum agatur in Deum; quod quidem excellentius est quam praebere alimenta pauperibus. Unde Hieronymus ad Iulianum :" Exstruis monasteria, multus a te sanctorum numerus sustentatur ; sed melius faceres, si et ipse sanctus inter sanctos viveres ". Et Bernardus in quadam epistola : " Volo, te amicum esse pauperum, magis autem imitatorem. Ille gradus est proficientium, hic perfectorum ". Secundum haec igitur perfectius est cum Christo egere et eleemosynas cum accipiente accipere, quam sit amicum esse pauperum et ipsos pauperes sustentare.

34. Quod ergo dicit Hieronymus ad Nepotianum , quod " nunquam petentes debemus accipere ", intelligendum est, quod loquitur Nepotiano clerico pro his clericis, qui sufficientem habebant victum de bonis Ecclesiae, qui etiam nondum conscenderant ad celsitudinem paupertatis extremae. Et his, cum habeant unde vivant, nec velint egere, turpe est accipere, turpius petere. Et quia huiusmodi personis nisi studii causa turpe est mendicare, ideo statutum fuit in Carthaginensi concilio , quod " clericus pauper victum et vestitum artificiolo quareret ". Et quia difficile erat eos ad huiusmodi labores compellere: ideo statutum est, sicut patet de Consecratione, distinctione prima , quod nulla ecclesia dedicetur, nisi prius dotata fuerit, ob hoc videlicet, ut clerici in ea ministrantes habeant unde sustentari possint. Simul etiam et per nova iura introductum est, ut clerici sine titulis non debeant ordinarii quodsi ordinati fuerint, ab ordinatoribus sustententur. Quae quidem iura certum est nullatenus illos astringere, qui pro Christi nomine vivere devoverunt in extrema paupertate, concurrentibus in hoc ipsum auctoritate summi Pontificis et attestatione evangelicae veritatis .

35. Qualiter autem verbum Augustini , quod dixit, Christum non petendo, sed praebendo indigentiam suscepisse, intelligi debeat; ipsemet aperit, cum subsequenter adiungit exempla de Christo et Zachaeo, Elia et vidua, dicens: " Cura quisque sanctum suscipit, non suscepto, sed susceptori praestatur ", quasi dicat, quod Dominus in exigenda annona non quaerebat proprium commodum, sed meritum alienum, non requirebat datum, sed fructum , quo flebat, ut Christum suscipienti plus praestaretur ex merito, quam suscepto conferretur ex dono. Quod non solum habet veritatem in ipso capite, verum etiam pro membris ipsius, pauperibus scilicet, pro quibus benefactoribus eorum in Matthaeo mercedem repromittit, cum dicit: Quamdiu fecistis uni ex

his fratribus meis minimis, mihi fecistis: et iterum: Quicumque potum dederit uni ex minimis istis, calicem aquae frigidae tantum, in nomine discipuli: amen dico vobis: Non perdet mercedem suam: ibi Glossa : " Minimi sunt qui nihil penitus habent in hoc mundo et iudices erunt cum Christo ". Valde igitur sunt pauperes, qui nihil omnino habent in mundo et aquae frigidae calice indigent: sed nihilominus valde sunt divites, in quorum susceptione Christus se suscipi asserit, quibus etiam iudiciariam potestatem se communicaturum esse praedixit .

36. Denique pessima cavillationum omnium ea esse dignoscitur, qua oppressor hic pauperum eos esse viros sanguinum criminatur, pro eo videlicet, quod " eleemosynas accipiunt, quibus sustentari deberent invalidi pauperes, qui operari non possunt: et ideo quodam modo homicidium perpetrant, dum eos eleemosynis ex pietate sibi debitis impie defraudant, cum Ecclesiasticus dicat: Panis egentium vita pauperis est, qui defraudat illum homo sanguinis est. Insuper et Christi Ecclesiam, ut dicit, onerant et multis periculis se exponunt, quae ex inopia procedunt, cum idem Ecclesiasticus dicat: Propter inopiam multi deliquerunt. Ex quibus et illud habet sequi, quod paupertatem huiusmodi profiteri sit impium, cum non habeat annexum meritum , sed peccatum ".

Et hoc est quod finaliter calumniator egentium persuadere molitur, scilicet quod status huiusmodi pauperum tanquam perversus ab universali Ecclesia reprobetur, ut vere videatur illud Psalmi in eo esse completum: Persecutus est hominem inopem et mendicum et compunctum corde mortificare.

37. Dicamus igitur pro causa pauperum defensanda, quod huiusmodi evangelici viri, qui propriis facultatibus renuntiaverunt et saluti animarum intendunt, non sunt viri sanguinum, sed viri misericordiae, quorum iustitiae oblivionem non acceperunt , quoniam ex abundante misericordia temporalia bona largiti sunt ad sustentanda corpora pauperum, et spiritualia bona continue largiuntur ad sustentationem animarum: et ideo digni sunt, ut ab Ecclesia sustententur, quia non gravant, sed alleviant multo . amplius, quam illi qui ecclesiasticorum redituum ubertate pinguescunt, quos cum et plurimi eorum habere potuissent, multo magis pro Christo illis carere voluerunt. Hi ergo cum eleemosynas petunt et accipiunt, nullum pauperem defraudant, quin potius causas pauperum agunt, dum suis sacris exemplis et monitis impios homines ad opera pietatis inducunt nulli prorsus iniuriantur, quia hoc petunt et accipiunt, quod eis debetur.

38. Sustentatio enim corporalis debetur ipsis lege misericordiae tanquam pauperibus, et eo magis, quod pauperes voluntarii sunt Christoque devoti. Unde Hieronymus contra Vigilantium Non negamus, cunctis pauperibus, si tanta sit largitas, stipes esse porrigendas. Apostolus docet, faciendam quidem eleemosynam ad omnes, maxime autem ad domesticos fidei, de quibus Salvator in Evangelio loquebatur: Facite vobis amicos de iniquo mammona, qui vos recipiant in aeterna tabernacula. Nunquid isti pauperes, inter quorum pannos et illuviem corporis flagrans libido dominatur, possunt habere aeterna tabernacula, qui nec praesentia possident nec futura? Non enim simpliciter pauperes, sed pauperes spiritu appellantur, de quibus scriptum est: Beatus, qui intelligit super egenum et pauperem. In vulgi pauperibus nequaquam intelligentia, sed eleemosyna opus est, in sanctis vero pauperibus beatitudo est intelligentiae, ut ei tribuas, qui erubescit accipere, et cum acceperit, dolet, metens carnalia et seminans spiritualia ". Hucusque Hieronymus.

39. Debetur etiam eis lege iustitiae tanquam praedicaloribus veritatis: quam quidem iustitiam exigere possunt, non iure fori sicut praelati, in quibus acceptio stipendiorum non est mendicitas, sed potestas : sed iure poli eam exigere possunt et debent per modum humilitatis, scilicet pro Christi amore gratis petendo, ut alii mereantur dando, et ipsi humilientur accipiendo: et sic sustententur, ut evangelizet, non evangelizent, ut comedant. Unde Bernardus ad Fratres de Monte Dei : " Cum dives esset, pauper pro nobis factus est: et qui voluntariae paupertatis dedit praeceptum, ipse eiusdem in semetipso formam dignatus est demonstrare. Ut enim sciant evangelici pauperes, quid eis faciendum sit; ipse etiam a fidelibus pasci voluit, nonnunquam et ab infidelibus, sed ut fideles faceret, vitae necessaria accipere non recusavit ". Constans est autem, quod non loquitur hic de praelatis, sed de pauperibus Religiosis, quos exemplo Christi dicit de eleemosynis debere sustentari, non quidem potestative requisitis, sed pie et humiliter postulatis.

40. Huiusmodi autem pauperes sustentare pro Christo non minoris est meriti quam aedificare basilicas, ut dicit Hieronymus ad Demetriadem : " Alii aedificent ecclesias, vestiant parietes marmorum crustis: non reprehendo, non abnuo. Unusquisque in sua sensu abundet, meliusque est hoc facere quam repositis opibus incubare. Sed tibi aliud propositum est: Christum vestire in pauperibus, visitare in languentibus, pascere in esurientibus, suscipere in his qui tecto indigent , et maxime in domesticis fidei, virginum alere monasteria, servorum Dei et pauperum spiritu habere curam, qui diebus ac noctibus serviunt Domino tuo; qui in terra positi, imitantur Angelornm conversationem et nihil loquuntur, nisi quod ad laudes Dei pertinet, habentesque victum et vestitum, his gaudent divitiis ; qui plus habere nolunt, si tamen servant propositum; alioquin, si amplius desiderant, his quae necessaria sunt, probantur indigni ".

Ex his Hieronymi verbis colligitur, quod sustentare huiusmodi evangelicos pauperes opus est pietatis permaximae, ac per hoc ipsos persequendo calumniari scelus est non parvae perfidiae. Non enim inopia voluntaria, ut hic dicit, est causa malorum et multiplicium criminum, sed, ut dicit Chrysostomus et supra habitum est, " infinitorum causa bonorum ". Sicut enim radix omnium malorum est cupiditas, quae est amor divitiarum: sic paupertas cunctorum est origo bonorum spiritualium, quae est contemptus affluentiae et amor penuriarum. Non ergo multi deliquerunt propter inopiam , quam dilexerunt, sed propter inopiam,

quam oderunt, vel certe, sicut Glossa dicit, verbum illud intelligitur non de inopia bonorum temporalium, sed spiritualium charismatum atque virtutum.

41. Haec idcirco diximus, non quia commendemus effrenatam mendicantium multitudinem, aut omnem mendicandi modum ut perfectum approbare velimus: sed eum dumtaxat, qui annexum habet studium sapientiae septiforme , vel laborem manualem cum professione et observantia evangelicae paupertatis et exercitatione perfectae virtutis. Quem quidem modum cum tota Christi vita et doctrina evangelica comprobet, si quis ipsius contrarium evangelizaverit, iuxta verbum Apostoli , anathema sit. Desinat igitur persecutor hic pauperum a malignis calumniis et verbis maledicis, nec Balaam transcendendo malitiam, illis maledicat, quibus Dominus benedixit, ne, benedictionem perdens caelitus repromissam, maledictionem promereatur aeternam. Quodsi cessare noluerit, verus pauper clamare non cesset : Adiuva me, Domine Deus: Deus, salvum me fac propter misericordiam tuam; et dehinc media prosequens, in fine concludat: Confitebor Domino nimis in ore meo et in medio multorum laudabo eum: quia astitit a dextris pauperis, ut salvam faceret a persequentibus animam meam. Amen.

Explicit Apologia pauperum.