Lectio 1

Videns autem iesus turbas. Hic dominus suam doctrinam proponit: et dividitur in partes tres.

In prima ponitur doctrina christi; in secunda ponitur virtus doctrinae; in tertia finis ad quem perducit.

Secundum in cap. XIII; tertium in cap. XVII.

Prima dividitur in tres.

In secunda instruuntur ministri doctrinae; in tertia confunduntur adversarii.

Secunda in cap. X; tertia in capite XI.

Prima dividitur in duas.

In prima proponitur doctrina christi; in secunda confirmatur per miracula, in cap. VIII.

Prima in duas.

In prima praemittitur quasi quidam titulus ad doctrinam; in secunda explicatur ipsa doctrina, ibi beati pauperes spiritu.

Circa primum tria facit.

Primo describit locum, ubi doctrina fuit proposita; secundo auditores doctrinae; tertio ponit modum docendi.

Secundum ibi et cum sedisset; tertium ibi et aperiens os suum docebat eos.

Dicit ergo, ita dixi quod secuti sunt etc.. Videns autem iesus turbas. Ista littera duplicem intellectum habere potest.

Primo sic. Ascendit ad docendum turbas, scilicet non fugiens. Unde chrysostomus dicit, quod sicut artifex, quando videt praeparatam materiam, delectatur operari, ita sacerdos delectatur praedicare, quando populum videt congregatum; et ideo, ascendit; ps.

XXXIV, 18: confitebor tibi in ecclesia magna.

Vel aliter. Ascendit, fugiens scilicet turbas, ut securius discipulos doceret; Eccl. IX, V. 17: verba sapientium audiuntur in silentio.

Et notandum quod legitur quod christus habebat tria refugia: quandoque enim fugiebat ad montem, sicut dicitur hic; et Io. VIII, 1: iesus autem perrexit in montem oliveti. Aliquando ad navem; Lc. V, 1: cum turbae multae irruerent in eum...

Ascendens in unam navim, quae erat simonis...

Sedens docebat. Tertium in desertum; Mc. VI, 31: eamus seorsum in desertum.

Et satis convenienter; in tribus enim homo potest habere refugium ad deum: in protectione divinae altitudinis, quae per montem significatur; Ps. Cxxiv, 1: qui confidunt in domino sicut mons sion. In societate ecclesiastica, quae per navem designatur; Ps. Cxxi, V. 3: ierusalem quae aedificatur ut civitas, cuius participatio eius in idipsum. In solitudine religionis, quae per desertum accipitur, per contemptum temporalium; Osee II, 14: ducam eam in solitudinem, et loquar ad cor eius; Ps. LIV, 8: ecce elongavi fugiens, et mansi in solitudine.

Ascendit autem in montem propter quinque rationes. Prima ad ostensionem suae excellentiae: ipse enim est mons, de quo Ps. Lxvii, 16: mons dei, mons pinguis.

Secunda ad ostendendum quod doctor huius doctrinae debet ad eminentiam vitae conscendere; Is. XL, 9: super montem excelsum ascende tu qui evangelizas sion. Chrysostomus: nemo potest in valle consistere, et de caelo loqui etc.. Tertia ratio ad ostendendum altitudinem ecclesiae cui doctrina proponitur; Is. II, 2: erit mons domus domini in vertice montium, et elevabitur super colles. Quarto ad ostendendum perfectionem huius doctrinae, quia perfectissima; Ps. XXXV, 7: iustitia tua sicut montes dei.

Quinto ut congrueret ista veteri legislationi, quae data fuit in monte. Exod. XIX et XXIV.

Consequenter ponuntur auditores et cum sedisset, accesserunt ad eum discipuli eius. Duo possunt notari in sessione eius. Humiliatio; Ps. Cxxxviii, 2: tu cognovisti sessionem meam. Quando erat in altitudine divinae maiestatis, non poterat capi eius doctrina; sed tunc coeperunt homines capere, quando se humiliavit. Vel hoc pertinet ad dignitatem magisterii; infra XXIII, 2: super cathedram Moysi sederunt Scribae et Pharisaei.

Ad studium enim sapientiae requiritur quies. Accesserunt ad eum discipuli eius etc., non tantum corpore, sed animo; ps.

XXXIII, 6: accedite ad eum, et illuminamini; Deut. XXXIII, 3: qui appropinquant pedibus eius, accipient de doctrina illius.

Et nota quod quando dominus praedicavit turbis, stetit; Lc. VI, 17: descendens iesus de monte stetit in loco campestri; sed hic quando discipulis, sedit. Ex hoc inolevit consuetudo quod turbis praedicatur stando, religiosis sedendo.

Et aperiens os suum docebat eos.

Hic ponitur modus doctrinae.

In hoc quod dicit aperiens, significatur quod diu ante tacuerat. Et demonstrat quod magnum et longum erat facturus sermonem, sicut dicit Augustinus. Vel quod magna et profunda dicturus erat; sic enim consueverunt facere homines; iob III, 1: post hoc iob aperuit os suum, et maledixit diei suo.

Et dicit suum: prius enim aperuit ora prophetarum; Sap. X, 21: sapientia aperuit os mutorum, et linguas infantium fecit disertas: ipse enim est sapientia patris.

Sed hic est quaestio: hic enim sermo ponitur quantum ad multa etiam Lc. VI, 20 ss.. Sed videtur hic et ibi contrarietas, sicut patet in textu.

Et ponit Augustinus duas solutiones. Una est quod iste est alius sermo ab illo: ipse enim primo ascendit in montem, et fecit hunc sermonem discipulis, et postea descendens invenit turbam congregatam, cui eadem praedicavit, et multa recapitulavit: et de hoc dicitur Lc. VI, 20 ss.. Vel aliter dicendum, quod unus mons erat, et habebat planitiem in latere: illam planitiem elevabat monticulus alius. Unde dominus ascendit in montem, idest in planitiem illius montis. Et primo ascendit superius, et convocavit discipulos, et ibi elegit duodecim apostolos, sicut patet in Luca: et postea descendens invenit turbam congregatam, et venientibus discipulis sedit, et habuit sermonem istum ad turbas et discipulos.

Et hoc videtur verius: quia matthaeus dicit in fine sermonis, quod mirabantur turbae super doctrina eius.

Tamen quodcumque accipiatur, non est contrarietas.