CAPUT VI.

De diffinitione animae dicente propter quid.

Dicamus igitur principium accipientes hujus intentionis ad investigandam diffinitionem dicentem propter quid, ut determinemus et distinguamus animatum ab inanimato in vivendo : quia vivere est essentialis actus animae omnem ani- ruam consequens : vivere enim dicitur

multipliciter, eo quod multa sunt principia vivendi, quorum si unum solum insit, vivere dicimus. Dicitur enim vivere intellectus, et sensus, et motus, et status secundum locum, adhuc autem motus alimenti, et secundum augmentum, et decrementum. Quodcumque enim horum inesse dicatur, vitam inesse dicimus.

Propter quod et vegetabilia omnino vivere dicuntur, eo quod in seipsis Inibant talem potentiam habitualem et perfectam, quae principium est vitae secundum actum, per quod principium vitae augmentum et decrementum suscipiunt, non movente aliqua forma elementali. Illa enim esset aut corporis levis, aut corporis gravis : et si esset levis, tunc moveretur tantum sursum : si autem esset gravis, tunc moveretur tantum deorsum. Et hoc faceret sive esset corporis simplicis, sive compositi. Corpus enim simplex habet motum simplicem, et corpus compositum insequitur motum simplicis in ipso dominantis, sicut dictum est in Coelo et Mundo. Nunc autem alimentum et augmentum vel decrementum movetur secundum contrarios iocos, scilicet sursum, et deorsum, et ante, et retro, et dextrorsum, et sinistrorsum, quod haud posset esse, nisi movens esset forma quae est altior quam illa quae attingit naturam corporis : hoc autem est anima. Motus ergo illi sunt ab anima. Non enim sursum augentur tantum corpora, deorsum autem non, sed aequaliter in utroque loco, et universaliter vivere dicuntur quaecumque aluntur. Illa enim tamdiu vivunt, quamdiu possunt accipere alimentum. Hujus autem principium vitae vegetabilis est anima.

Et hoc quidem ab aliis possibile est separari loco et subjecto, sed alia principia vitae quae sunt secundum locum motivum, et sensitivum, et intellectivum, impossibile est separari ab isto in genere mortalium, in immortalibus enim sicut in corporibus caelestibus, secundum Peripateticorum opinionem, est vita intellectiva separata a sensu, et nutritiva, et vegetativa. Hoc autem manifestum est in his quae vegetantur, quae vegetabilia vocamus, sicut plantas : quia illis nec unam aliam animae potentiam videmus inesse, nisi tres quae sunt principia vegetabilis, quae sunt nutritiva, augmentativa, et generativa.

Igitur vivere in his quae vivunt solum inest, propter hoc principium quod vocamus animam vegetabilem. Animal autem habet vitam per primum sensum, qui animal facit animal. Primus autem sensus est, posito quo inesse quocumque alio, ipse inesse necessario ponitur. Hujus autem ratio est, quia etiam illa quae non moventur de loco ad locum, sed manent uni loco adhaerentia, si sensum habeant, dicimus ipsa esse animalia, et non solummodo viventia. Multa enim animalia sunt immobilia secundum locum, sicut spongia marina, et quaedam ostrea conchilia quae habent sensum, et tamen secundum locum non moventur.

Sensus autem primus propter quem animal est animal, est sensus tactus. Hoc enim posito, non necesse est aliquem aliorum inesse, sed aliis sensibus existentibus in aliquo, necesse est et hunc inesse, sicut se habet vegetativum ad sensitivum. Vegetativum enim dicimus esse hujusmodi principium vitae et animam qua vegetabilia participant. Sed animalia omnia ad minus habent sensum tactus : propter quod tactus non tantum est unus de numero quinque sensuum particularium, sed etiam differentia et forma constituens et faciens animal.

Propter quam autem causam utrumque istorum accidit, quod scilicet vcgafivum separatur a sensitivo, et tactus a reliquis sensibus, posterius in hoc eodem libro dicemus. Nunc autem hoc dixisse sufficiat, quod anima omnium modorum vitae sit principium, et divisa est et determinata his, scilicet vegetativo, sensitivo, et intellectivo, et motivo secundum. locum. Ista autem pro tanto videntur determinare animam : quia sunt principia vivendi, quae aliquando separata ab invicem in diversis inveniuntur. Quaedam enim sunt vegetativa tantum, et quaedam vegetativa et sensitiva, et quaedam cum his moventur secundum locum, et quaedam cum his habent intellectum.

Est autem hic sciendum, quod vivere est actus essentialis animae, qui supponitur ut fundamentum in omni opere suo : et hoc patet, quia omnis anima actum hunc effluit in corpus quod animat, et a principaliori membro corporis, hoc est, a corde vel ab eo quod est loco cordis, influit ipsum : et ideo viventibus est esse. Quia autem anima ut forma dat esse ei cujus est anima, non dat nisi per vitam : et hoc dupliciter potest considerari, scilicet prout est ab anima, et prout est in corpore. Et prout est ab anima, sic est essentialis actus ejusdem : prout autem est in corpore, sic est formaliter adhaerens corpori : ab eo dicitur caro viva et corpus vivum: sic de qualibet parte, quia omnis pars alimentum accipiens vivit: sed non omnis pars formaliter sentit, quia ossa non. sentiunt, et tamen vivunt. Anima autem etiam in se dicit vivere causaliter : quia est causa vitae, et viva in seipsa, sicut lux dicitur luminosa et causa luminis : et propter hoc etiam superiora dicuntur vivere nobiliori vita, quia nihil est in ea ex parte motoris vel mo-

bilis, quod sit vitae contrarium vel differenter participans vitam, sicut est in mortalibus, in quibus multa vitae sunt contraria differenter participantia vitam, sicut sunt ossa, nervi, caro, pili, quae vitam diversis actibus animae participant. Est enim actus animae vitae continuus, et esse dans corpori vivo : sicut enim esse generaliter est actus essentiae in eo quod vere et secundum actum est, ita vivere est actus animae in eo quod animatum est. Propter quod peccatum est in diffinitione vitae Dionysii Philosophi, qui vitam dixit esse motum generis nutribilis naturam assequens. Non enim generis nutribilis tantum est, sed omnis animae in coranimatum, et a principali membro quod est cor, vel id quod est loco cordis in omnibus vivis : et quia continuus fluxus est, propter hoc dixerunt quidam, quod est potius in fieri quam in esse quieto : quoniam sicut lumen quod est actus perspicui, continue influitur ei a sole quando est dies, ita dicunt quod continuus fluxus est vitae ab anima in vivum :

et figuratur ille continuus motus instru mento vitae secundum diastolem et systolem : et videmus mortificari membra ad quae non fluit spiritus vitae a corde. Haec igitur de vita quae est continuus actus animae in corpus, dicta sint.