CAPUT VI.

De ordine causarum ejusdem generis, per quem est fluxus de primo usque ad ultimum.

Cum autem primum non possit esse materia vel forma, non oportet quod in ordine materiae primae usque ad ultimum fluxus iste requiratur : similiter nec in ordine formae primae usque ad ultimam : secundum enim non ordinatur ad primum, nisi in eodem genere esse : oportet ergo quod requiratur in ordine causarum efficientium vel finalium : et secundum ante habita non requiretur in genere causae efficientis aequivocae omnino, quia tunc non esset unum in forma quod fluit per ipsa et per ipsum. Et cum primum iterum non sit in eodem genere cum aliquo secundorum, patet iterum quod non erit inter ea quae omnino univoca sunt. Erit ergo inter ea quae per analogiam dicuntur, in quibus secundum quasi instrumentale est ad primum. Et forma qua fluit primum, magis ac magis coarctatur et determinatur secundum quod fluit in secundo vel in tertio, et sic deinceps, sicut in exemplo diximus de arte quae a mente artificis fluit in spiritum, de spiritu in organa membrorum, de organis in instrumenta, et de instrumentis in materiam : in omnibus enim his idem est quod fluit, licet secundum aliud esse sit in primo, et secundum aliud in secundo, et sic deinceps. Et secundum hunc modum dici oportet, quod bonitas fluens a primo lumine ad totius materiae illustrationem, a primo fluit in intelligentiam primi ordinis, et ad hac in eam quae est secundi, et sic deinceps, et ab intelligentia qualibet in proprium orbem, et ab ultimo orbe in sphaeram activorum et passivorum, et ab hac in centrum cujuslibet entis, in quo sicut virtus formativa materiam format ad speciem : hic enim est ordo quem omnes posuerunt Peripatetici.

Tripliciter tamen in communi determinatur. Aristoteles enim determinat eum per ea quae sunt semper, et per ea quae frequenter, et per ea quae raro sunt. Semper enim sunt quae necessitati subjacent, et ab ordine fluendi nullo modo cadere possunt, sicut intelligentia et anima caelestis, si caelum habeat animam, et totus ordo motuum in omnibus sphaeris caelorum. Si vero caelum non habeat animam , erit in ordine motuum caelestium et in ordine intelligentiarum, in quibus nihil fit contingenter, sed omnia fiunt sub necessitatis ordine, propter eam propinquitatem quae est ad. primum quod est necesse esse. In his autem quae habent substantiam corporalem motam, et materiam alterabilem, et quae sunt propinqua necessitati ordinis, fiunt frequenter. In ultimis vero quae multis subjacent variationibus, cadunt ab his, et fiunt raro. Omnia causata inter se gradus habent. In his enim quae sunt, quaedam propinquiora sunt primo, quod simpliciter necesse est esse : quaedam propinquiora

ultimo, quod est frequenter esse : quaedam medio modo se habent. Similiter in his quae sunt frequenter, quaedam propinquiora sunt ei quod est semper esse, quaedam vero ei quod est raro esse, quaedam sunt quae habent se medio modo. Eodem modo se habet in his quae, raro sunt : quae enim plus se habent ex ipsis, appropinquantia ad id quod est frequenter esse magis nata sunt contingere : et quae plus elongantur, minus contingunt, donec tandem stat in ultimo, quod sic est immobile quod in se transfusam bonitatem ulterius non transfundit. In omnibus his (ut dicit Aristoteles) non desideratur nisi primum secundum rationem bonitatis, vel luminis quod est ex seipso. Et secundum hunc ordinem, ea quae sunt in primo ordine, simplicioribus et uniformioribus motibus consequuntur bonitatem primi.

Quae autem in secundo ordine sunt, pluribus in genere motibus necesse est consequi, motu scilicet locali, et alterationis, et etiam generationis secundum quod elementum generatur ex elemento circulariter, ut determinat Aristoteles in secundo de Generatione et Corruptione .

Ea autem quae in tertio ordine sunt, multiformioribus valde necesse est uti motibus ad bonitatis illius consecutionem. Et in hoc patet, quod in omnibus et ab omnibus desideratum est primum, et quod omnia moventur ad ipsum et propter ipsum, et quod propter id agit quidquid agit. Propter quod optime dictum est, quod bonum est quod omnia appetunt.

Haec tria Hermes Trismegistus in libro de Natura deorum aliis vocat nominibus: dicit enim sic : " Haec tria, AdminBookmark , ne- cessitas, ordo, maxime Dei motu sunt effecta, quae mundum gubernant sua le-

ge et ratione. Ab his ergo omne velle et nolle divinitus ostensum est totum : nec ira etenim commoventur, nec flectuntur gratia, sed serviunt necessitati rationis aeternae : quae aeternitas inadvorsibilis et immobilis, et insolubilis est. Prima ergo AdminBookmark est, quae jacto velut semine futurorum omnibus suscipit prolem. Sequitur necessitas, qua ad effectum coguntur omnia. Tertius ordo textum servans earum rerum, quas AdminBookmark necessitas- que disponit. " Haec sunt verba Trismegisti.

Et adhuc addit, quod secunda sunt in triplici ordine : et ante hoc tamen divinitas, disciplina, et ratio, quae nihil aliud est nisi aeterna disciplina, et firma ratione emissio luminum a prima intellectuali substantia universaliter agente. AdminBookmark autem quod Latine sonat implexio causarum, fluxum sonat per omnem ordinem causarum, quo modo diximus : quia implexione ea quae sunt semper, conjunguntur ad primum : et ea quae sunt frequenter, nectuntur eis quae sunt semper : et ea quae raro, connexa sunt eis quae frequenter. Necessitatem autem vocat tractum inferioris a superiori, qui tractus est ejus quod movetur a movente, sive ejus quod imprimitur ab imprimente. Nec est talis necessitas quae omnino inevitabilis sit, sed est necessitas obligationis qua mobile sequitur movens quantum potest, licet aliquando propter materiae inaequalitatem non totum possit consequi. Ordinem vero vocat ordinatam talis implexionis et talis tractus exsecutionem : hoc enim per modum texturae fit : et ideo textus vocatur. Et quod in AdminBookmark est

per modum seminis, in necessitate est per modum germinis, et in ordine per modum fructus. Propter quod dicit Apuleius, quod antiqui poetae significabant hoc per tres Parcas vitae, scilicet Clofho, Lachesim, et Atropon : Clotho dicentes esse, quae stupam tenet sive lumen ad totius vitae contexionem, praeteritum, praesens, et futurum : et hoc est per modum AdminBookmark

quae seminarium est totius textus vitae, et esse rerum universarum. Lachesim autem attribuunt necessitati, quae lumen trahit in lumen, ut ordinate vitae et esse contexio fiat. Atropon autem attribuunt ordini, quae complet cursum vitae et esse finit et amputat, ne ulterius procedatur quam lege divina dispositum est. Et propter hoc dicit, quod tribus modis dispositum fuit lumen, sed intra tempora periodi esse singulorum, praeteritum scilicet, et praesens, et futurum. Praeteritum enim est jam quasi revolutum in fuso. Praesens autem est, quod jam digitis explicatur. Futurum autem, quod ad hoc colo adhaeret explicandum. Haec enim dicit Apuleius in fine libri philosophiae Platonis, et per omnia concordant cum his quae dicit Trismegistus. Dicta vero Trismegisti non est difficile reducere ad dicta Aristotelis.

Alii autem subtilius causarum ordinem intuentes in decem ista dividunt : primo ponentes causam primam universaliter agentem. Secundo vero intelligentiam : quia dicunt quod causae primae lumen intellectuale est, quod intellectualiter suscipi non potest nisi ab intelligentia si immediate suscipi debeat. Si enim intellectuale corporaliter suscipiatur, non erit immediata susceptio. Tertio vero ordine ponunt animam quam caelorum animam esse dicunt : eo quod susceptio luminis intellectualis primo casu cadit ad intellectum imaginativum. : imaginativum, autem dico intellectum operativum, qui per imaginationem figurarum ad corporis speciem inclinatur. Quarto vero ordine adjungunt caelum, quod formam acceptam ab anima corporaliter explicat per motum localem uniformem et regularem, qui primus est motuum. Quinto loco ponunt mobile motu recto, qui est motus mixtionis : et id. quod in caelo est simpliciter, mixte recipit. In mixto enim leve descendere ad grave , et grave ascendere ad leve, et utrumque in specie manere, licet alteretur in qualitate, utrumque ab altero. Sic enim elementa sunt in mixto, sicut in naturalibus probatum est in primo de Generatione et Corruptione , quae natura est formativa generatorum. Septimo loco ponunt propositum, quod per voluntatem causa est voluntariorum. Per imitationem ad. naturam ponunt artem qua cuncta vigore dicunt : et hanc dicunt octavum tenere locum, secundum quam etiam apes subtilissima quaedam perficiunt opera : quod in omnibus animalibus apparet, plus in nobilibus, et minus in ignobilibus. Hoc autem principium quidam vocant animalem animam. Nono gradu adjungunt fortunam, quae nihil aliud est quam naturalis potentia vel impotentia, pertinens ad omnia illa quae sicut in semine sunt in AdminBookmark secundum vitae et esse periodum, AdminBookmark vero est idem quod quidam Latinorum fatum dicunt : et differt a fortuna, quia fatum est tota causarum implexio, et semen quod est, in ipso est : fortuna vero ex omnibus his adhaeret generato, et infit sive imprimit in ipso. Decimo loco ponunt ordinem casus, qui sic se habet ad naturam et naturae periodum, sicut et fortuna ad propositum.

Haec ergo sunt quae Antiqui de ordine causarum determinaverunt : si enim aliqua alia dixerunt, facile reducuntur ad ista. Sunt autem in eis dubitationes multae, et maxime de hoc quod caeli animas habere dicuntur. Et ideo antequam determinemus universi esse fluxum a primo, de hoc oportet inducere disputationem.