CAPUT VIII.

De ordine eorum quae fluunt a primo secundum omnem gradum entium universorum.

His ita praelibatis, ordinem universi esse secundum omnes gradus existentium secundum quod fluunt a primo principio non est difficile videre. Nemo autem arbitretur, quod de ordine temporis aliquid. loqui intendamus (opinamur enim omnia simul esse facta), sed loquimur de ordine naturae quo inferius quidam casus est semper superioris, et inferius incipit ubi lumen aliquo modo occumbit superioris. Supponentes autem propositionem quam omnes ante nos Philosophi supposuerunt, scilicet quod ab uno simplici immediato non est nisi unum secundum naturae ordinem. Hanc enim propositionem nemo umquam negavit, nisi Avicebron in Fonte vitae, qui solus, quod solus dicit, quod ab uno primo simplici immediate duo sunt secundum naturae ordinem, eo quod in numeris binarius sequitur unitatem. Supponimus etiam quod intellectus universaliter agens non agit et constituit res nisi active intelligendo, et intelligentias emittendo : et dum hoc modo intelligit, seipso rem constituit, ad quam lumen sui intellectus terminatur. Dum ergo primus intellectus universaliter agens hoc modo intelligit se, lumen intelligentiae quod est ab ipso, prima forma est et prima substantia habens formam intelligentis in omnibus.

Praeterea in hoc quod ab alio est, triplicem habet comparationem, scilicet ad primum intellectum a quo est, et ad seipsum secundum id quod est, et ad hoc quod in potentia est secundum hoc quod ex nihilo est : antequam enim esset, in potentia erat : quia omne quod ab alio est, factum est, et in potentia erat antequam fieret. Intelligentia ergo prima non habet necesse esse nisi secundum quod se intelligit a primo intellectu esse. Secundum autem quod intelligit seipsam secundum id quod est, occumbit in ea lumen intellectus primi, quo intelligit se a primo intellectu esse : et sic necesse est quod inferior constituatur sub ipsa : et haec est secunda substantia quae vel anima dicitur, vel id. quod in caelis est loco animae. Secundum autem quod intelligit se ex nihilo esse et in potentia fuisse, necesse est quod incipiat gradus substantiae, quae in potentia est : et hoc est materia sub prima forma, quae est materia corporis caelestis, quae vocatur mobile primum. Materia enim illa potentia est divisibilis : et dum illustratur forma illa quae loco animae est, statim extenditur permotum qui quodammodo ubique est, et apprehendens lumen intelligentiae, figuram et motum accipit circuli sive corporis sphaerici. Intelligentia ergo quae inter factas substantias prima est, secundum quod intelligit se a primo intellectu esse, in lumine primi intellectus est et ipsum lumen, et sic intelligentia est. Secundum autem quod intelligit se secundum id quod est, lumen suum extendit ad aliud quoddam esse, et sic extenditur in animam vel. id quod loco animae est. Secundum autem quod intelligit se ex nihilo esse et in potentia esse, ad materiale descendit : et sic fit id quod primum mobile est sub forma corporeitatis.

Exemplom hujus est in arte. Si enim

comparetur ad lumen intellectus a quo est, et ipsa ars constituta est, sic proprie lumen intellectuale est. Si autem ars consideretur in seipsa secundum quod forma quaedam est, sic constitutiva est ejus quod imago ejus est. Si vero consideretur prout facta est et in potentia et non in actu, requirit id quod potentialiter formam suam suscipere potest : quia hoc modo formam suam constituere tantum potest per se existentem, sed constituit eam in eo quod fundat eam et terminat. Sic ergo habemus constitutionem primae intelligentiae quae vocatur prima intelligenda primi ordinis: habemus etiam constitutionem proximi motoris primi orbis, quem quidam vocant animam caeli primi: et secundum quod intelligit se in potentia habemus constitutionem primi orbis sive primi caeli. Cum autem lumen intellectus primi principii fluat in primam intelligentiam et exuberet, quia constat quod exuberatio luminis iterum refertur ad primum : et dum sic intelligit se, per eamdem rationem constituit intelligentiam secundi ordinis : hoc etiam intelligit se secundum id quod est, et sic constituit motorem proximum. Intelligit etiam se secundum quod in potentia, et sic constituit mobile secundum quod est secundum caelum. Intelligere enim se activo intellectu, est lumen intellectuale emittere ad rei constitutionem : et sic habetur intelligentia secunda, et secundus motor, et secundum mobile. Et dum illa intelligentia iterum intelligit se esse a primo intellectu, necesse est quod intelligat se in lumine exuberante : et hoc modo constituetur intelligentia tertii ordinis. Intelligit etiam se secundum id quod est, et sic constituitur motor tertii mobilis. Intelligit etiam se secundum quod in potentia est, et sic constituetur tertium mobile sive tertium caelum.

Et hoc modo non est difficile determinare intelligentias et motores et caelos usque ad caelum lunae, ita quod prima intelligentia et primus motor et primum caelum determinentur ad mobile primum quod est caelum primum, quod movetur supra circulos aequidistantes ad circulum qui vocatur aequinoctialis, qui vocantur poli mundi. Secundum autem mobile fit supra circulos signorum, quod movetur super polos orbis signorum. Tertium vero mobile fit sphaera stellarum fixarum. Quartum vero sphaera Saturni. Quintum sphaera Jovis. Sextum sphaera Martis. Septimum sphaera Solis. Octavum sphaera Veneris. Nonum sphaera Mercurii. Et decimum sphaera Lunae, ita quod semper inferior per exuberantiam determinatur superioris per triplicem intellectum quo intelligit se secundum quod a. superiori est et a primo, et quo intelligit se secundum id quod est, et quo intelligit se secundum quod in potentia est. Intelligentis enim se activo intellectu, semper constituere est alicujus quod est sub ipso, cujus intellectus per lumen suum constitutivus est.

Si autem in superioribus motus plures sunt quam illi quos diximus, tunc necesse est ordines plures esse intelligentiarum et motorum et mobilium. Dicunt enim Ptolemaeus et Rabbi Moyses, quod multi. et quasi innumerabiles sunt motus in superioribus qui usque hodie a consideratoribus astrorum non sunt deprehensi Talis ergo modus constitutionis est intelligentiarum motorum et orbium caelorum. Post intelligentiam autem orbis lunae et ipsum orbem lunae, qui (sicut dicit Aristoteles) in aliquo terrestris est, est intelligentia quae illustrat super sphaeram. activorum et passivorum, cujus lumen dilfundit in activis et passivis, quae super animas hominum illustrat, et cujus virtus concipitur in seminibus generatorum et corruptorum. Si vero lumen quod a principio primo est, non sit in ratione intellectus, sed in ratione constituentis tantum et forma : tunc patet quod primum inter substantias corpus sphaericum est, quod solum in se habet omnes situs differentias, et oppositiones, et distantias : habet enim sursum circumferentia, et ha-

het deorsum ad medium : alias autem dextri et sinistri distantias habet per mobilis elevationem, et depressionem. Et sic haec causa motus recti, est mobilis, quod recto motu movetur, vel simpliciter, vel in quodam. Simpliciter quidem, sicut in igne sursum, in terra deorsum. In quodam autem, sicut in aqua et aere. Aer enim in igne descendit, in terra et aqua ascendit. Aqua vero in terra ascendit, et in igne et aere descendit. Et haec in Caelo et Mundo determinata sunt .

Si vero mobile rectum per motum luminis caelestis ad aliud mobile rectum comparetur, per comparationem quidem ignis ad terram producetur id quod vocatur fumus secundum omnes differentias sui, qui si sit in forma imperfecta ignis, erit ventus secundum omnes differentias ventorum.

Si vero formam ignis accipiat, et non perfectam naturae subtilitatem et raritatem, erunt ignes in caelo micantes sicut stella cadens, cometae, lancea ., et dracones volantes. Secundum comparationem autem ignis ad aquam, erit exhalatio quae vocatur vapor secundum omnes sui differentias, pluviarum scilicet, roris, et nivium, et grandinum, et aliorum quae in libro Meteororum determinata sunt.

Si vero elementum in elementum agat sub forma caelestium corporum et virtute, hoc est, quod elementa in se agant et a se invicem patiuntur non secundum qualitates proprias, sed secundum quod qualitates suae sunt informatae virtutibus caelestium et luminibus et figuris, erunt motus commixtionum secundum omnes differentias, mineralium scilicet, vegetabilium, et sensibilium. Quanto enim producitur commixtio ad aequaliorem complexionem et aequalitati caeli magis convenientem, tanto ab intelligentiae lumine accipit formam nobiliorem : et quanto remanet citra hoc, formam accipit ignobi- liorem : eo quod necesse est in tali intellectus lumen magis occumbere, ita sci licet quod in omnibus his forma ad lumen intelligentiae referatur. Virtus autem ad generans proximum, quod est formativa ipsius habens virtutes caelestium immissas et commixtas in naturam et qualitates elementorum. Motus autem et operationes distinguuntur secundum virtutes eorum : et in tali commixtione necesse est quod elementum ad elementum moveatur, et elementum ab elemento comprehendatur et teneatur, sicut in naturalibus a nobis determinatum est : et dissolutio talium virtutum et comprehensio num causa est corruptionis. Hic ergo modus est quo Peripatetici omnia dicunt produci ex primo.

Avicebron autem in Fonte vitae, specialem sibi lingens philosophiam dicit, quod post unitatem primi principii quod omnia penetrare dicunt, binarius est, forma scilicet et materia : dicit enim quod prima forma intelligentia est, et prima materia ea quae fundat et sustentat formam quae dicitur intelligentia : et quod forma nec ictu oculi fuerit umquam sine materia, vel materia sine forma. Prima enim forma, ut dicit, et determinans materiae potentiam quae capax est omnium, est intelligentia. Secunda vero corporeitas, quae claudit materiae primae capacitatem : corporea enim materia non est capax omnium. Tertiam vero dicit contrarietatem, quae est materia et forma elementorum, quae minoris est comprehensionis quam materia corporea. Quartam vero dicit formam commixtionis. Et sic ex primo producit universa. Unde autem veniat intelligentia, vel corporeitas, vel contrarietas, vel commixtio, per causam rationabilem non determinat : eo quod sophismata sequitur, et topicas rationes quasdam adducit, sicut in ante habitis diximus.

Si quis autem nobis objiciat, quod se-

cundum istum fluxum rerum sequitur, quod non est unum ab uno tantum : quia intelligentia quae primum effectum a principio primo, non simpliciter unum est, sed tria quodammodo, ut diximus. Dicemus, quod intelligentia quidem est unum secundum substantiam et esse : sed ad hoc quod perfecta est, tria habet consequentia et concomitantia, scilicet intelligere se secundum quod a primo est, et intelligere se secundum id quod est, et intelligere se secundum quod in potentia est : et haec non variant substantiam, sed virtutes ejus, et concomitantur ipsam in quantum ipsa secundum est : propter quod haec tria inveniuntur in omni ea comparatione qua secundum comparatur. Ordines autem intelligentiarum quos nos determinavimus, quidam dicunt esse ordines Angelorum, et intelligentias vocant Angelos : et hoc quidem dicunt Isaac et Rabbi Moyses et caeteri Philosophi Judaeorum. Sed nos hoc verum esse non credimus. Ordines enim Angelorum distinguuntur secundum differentias illuminationum et theophaniarum, quae revelatione accipiuntur et fide creduntur, et ad perfectionem regni caelestis ordinantur in gratia et beatitudine: de quibus philosophia nihil potest per rationem philosophicam determinare.

DE CAUSIS ET PROCESSU UNIVERSITATIS