QUAESTIO II.

Cur Fratres in praedicatione alicuius vilia corripiant.

Cum ergo non sitis iudices clericorum vel laicorum, nec ad vos spectet eos redarguere vel corrigere, sed ad suos tantum rectores: quid usurpatis vobis iuris, etiam si causae praedictae non essent, ut alicuius vitia publice reprehendatis, sicut saepe tangitis in praedicatione vitia quorumlibet laicorum, clericorum et Religiosorum, cum praedicator non debeat arguendo descendere ad species peccatorum , sed in genere solum ostendere vitia et virtutes et nullum notabiliter confundere coram populo, peccata sua publice obiurgando aliis in scandalum ?

Respondeo. Intelligentibus constat, quod multum differunt actio iudicis et doctoris. Judex enim, ad quem spectat correctio delinquentium subditorum, debet investigare, excessus delinquentium audire, testes recipere, peccantem citare, crimina contra ipsum proposita ei obiicere, negantem convincere, convictam vel confessum punire, contumacem amplius, ut magis terreatur, arctare et cogere ad satisfactionem etiam invitum. Cum ergo formam istam omnino non teneamus in praedicando, non usurpamus nobis iudicis officium iudicantis super aliquem, sed imitamur tantum formam doctoris. Doctor enim seu praedicalor, qui diversi generis auditores debet instruere, ut virtutes magis reddat commendabiles necessarias ad salutem, vitia his opposita quam sint nociva et detestabilia, ostendit. Et quibusdam generibus hominum quaedam vitia sunt magis usitata, ut mercatoribus fraus et mendacia, militibus rapina et incendia, et ita de aliis; necesse est, quod propter generalem instructionem quodlibet genus hominum specialiter arguat et moneat sibi specialius insidiantia vitia cavere, sicut medicus aegros diversis infirmitatibus laborantes docet a sibi magis noxiis cibis et aliis abstinere. Nihil enim prodesset infirmis, si diceret: cavete ab omnibus cibis nocivis generaliter, nisi specificaret in qualibet passione, quid illi specialius noxiam esset aut proficuum sanitati.

Quod antem dicitur, quod praedicator debeat in genere omnes arguere peccantes et non descendere ad species: hoc est intelligendum de notabili specificatione personarum, non vitiorum vel statuum vel officiorum, quae non possunt proprie describi sine expressione officii vel status illorum qui in hoc specialiter offendere consueverunt. Potest enim sic congrue generaliter dici: vos artifices peccatis frequenter in hoc, et vos milites in hoc, et vos Religiosi in isto, vos clerici in illo, et sic de aliis, si sunt ibi plures de quolibet genere illorum, ad quos loquitur, sive nullus, ut quisque sibi conscius talis peccati compungatur et in se confundatur, et nullus specialiter notabilis de hoc reddatur, quem facti evidentia alias non facit notabilem, vel qui se ipsum non prodit esse reum, sibi ascribendo specialiter cum murmure quod generaliter dictum constat iuxta illud poetae :

Conscius ipse, sui de se putat omnia dici.

Correctioni enim et aedificationi tantum debet intendere doctor fidens, non confusioni vel infamationi alicuius praesentis vel absentis. Ubicumque ergo praesumitur, quod aliquis specialiter de peccato prius incognito aliis ex praedicatione reddatur notabilis, unde potest oriri gravamen vel scandalum: melius est tacere et alia aedificatoria magis loqui. Qui vero facere consuevit contrarium, aut contentiosum, aut invidum, aut imprudentem se demonstrat, aut vanae gloriae cupidum, qui, cum non aliunde esset acceptus apud hominem, ex aliorum infamia gloriam sibi quaerit. Quem confundendo exasperas, hunc tardius aedificas et rancoris aculeo vulneras.