CAPUT VII.

De consideratione ad antecedens vel consequens cum digressione ad modum soph isticum .

Amplius autem digredi liceat dialectico ad modum sophisticum in cautelis : tunc sophisticus modus est ducere respondentem ad tale antecedens vel consequens, ad quod magis idonei sumus argumentari. Hoc autem erit tribus modis, sive uno, vel pluribus trium modorum. Est autem id ad quod ducitur respondens, quandoque quidem necessarium sive utile ad propositum : quandoque autem apparens necessarium sive utile ad propositum, quamvis secundum rem non sit necessarium : et hoc est quando est utile ad praeternecessarias propositiones, et non ad ipsam conclusionem propositam. Quandoque autem tertio modo neque necessarium, neque necessarium apparens, sed digressio fit ad ipsum propter pravitatem respondentis ut in aliquo. Fit autem propter respondentem, aut propter propositum. Propter respondentem in tertio modo. Propter propositum autem: aut in conclusione principali, et sic est modus primus : aut in praeternecessaria pro-

positione, et sic est modus secundus. Secundum autem primum modum digressio fit : et quando negat ille qui respondet aliquid utilium proposito, tunc videt opponens illud tamen esse propositum confirmans. Sed cavendum est opponenti, quod id ad quod digreditur, sit de numero talium ad quod facile sit abundare argumentis : tunc respondens videns illud confirmari pluribus, de facili acquiescit proposito. Similiter autem transgrediendum est a proposito, et quando respondens est faciens inductionem instantiae propter quod propositum falsificatur, negatur tunc non simpliciter, sed cum instantia quam contra propositum fert : et sic per instantiam interimere conatur propositum : et tunc oportet digredi ut ostendatur non esse instantia quam inducit: quia aliter interimeretur propositum. Hoc autem cujus fert instantiam interempto, et propositum interimitur : ideo opponentemnecesse occurrere instantiae quam affert respondens. Hic ergo est primus modus.

Secundus aufem modus est apparens necessarium sive utile proposito ad quod digreditur ; quando autem illud ad quod digreditur, videtur utile proposito, vel positioni ad probandum propositum, et non est utile principaliter intento ad quod sumitur : contra quod fiunt apparentes disputationes, sic negante id respondente qui conclusionem sive disputationem sustinet, negante simpliciter sine instantia, sive etiam negante respondente id quod videtur utile ab inductione probabili : et per instantiam quam probabiliter inducit iterum respondens, per positionem apparentis ad id quod propositum est factam, et per instantiam illius interimere conatur id quod propositum est : et ideo ad id debet opponens digredi.

Reliquum vero (quod est tertium) est digredi ad id quod nec necessarium sive utile ad propositum, nec apparens utile ad illud, sed digreditur ad illud ad quod sint faciles multae rationes, quae sunt ad redarguere in aliquo protervum respon- dentem, ut conclusus in aliquo confundatur, et sic faciem non habeat amplius proterviendi. Et quia postremus dictorum modorum ad hominem, non ad orationem est,oportet caveri a dialectico,nisi omnino aliter compesci non possit protervitas respondentis : omnino enim semotus et extraneus videtur esse a dialectico cupiente terminari problema secundum rem et ex proprietatibus rei. Propter quod etiam in dialectico negotio oportet etiam respondentem non discolum esse discolia protervitatis, sed ponere sive concedere non solum non utilia secundum veritatem et apparenter probabilia, sed etiam extranea a proposito etiam non utilia ad propositum sive adpositionem : protestando tamen et designando, quoniam ea quae ponit et concedit, non videntur utilia proposito : ponit tamen ea ut in omnibus opponentem adjuvare videatur: tunc enim ipsis interrogantibus sive opponentibus magis accidit dubitare quid ad propositum sumatur, omnibus talibus concessis eis a respondente, quando omnibus talibus concessis adhuc non concludunt propositum : et sic opponentes magis displicebunt et magis dubitantes erunt in seipsis, nescientes quod accipiant ad propositum concludendum.

Hic autem modus, ut dictum est, sophisticus est : sed est sophisticum unum quidem a principio loci sophistici et fallibilis locus sophisticus. Aliud autem sophisticum dicitur a modo qui est in cautelis : et hoc secundo modo sophistico saepe utitur dialecticus : quia disputat a consensu respondentis, ad quem inclinandum ad assensum uti oportet cautelis : cum ex virtute propositionis dialecticae quae falsa et vera osse potest, ad consensum cogi non possit.