CAPUT IX.

Qualiter esse quoddam est supra aeternitatem, et quoddam cum aeternitate, et quoddam sub ipsa ?

Ex his quae determinata sunt, facile est accipere, quod aeternitas secundum suum nomen est res facta, et est mensura necessarii : est enim protensio intellectus ad esse necessarii : et hoc modo dicta aeternitate nihil inconveniens est aliquid ponere ante aeternitatem per causam, sicut est esse causae primae : et aliquid ponere cum aeternitate, sicut est stans immobilitatem participans ab esse primo : et aliquid ponere post aeternitatem, sicut id quod per substantiam suam motus primus est : secundum enim quod motus est actus moventis, hic ad motum dispo- nitur, et sic est post aeternitatem, quae est esse immobilis omnino, quod nec movetur in se, nec mobili proportionatur, nec motui, nec ad motum inclinatur : post aeternitatem ergo est deficiens ab ipso. Tamen quia motor motu mobilis non movetur nec motu aliquo quo esse suum distrahatur, non potest subjacere tempori secundum suum esse, licet subjaceat secundum suum actum, qui motus est : et quando subjacet secundum suum actum, non subjacet secundum quod motus est actus moventis, sed secundum quod motus est ab ipso in mobili, et est actus mobilis : tale ergo esse est in contactu aeternitatis et temporis : horizon enim est superficies secans et dividens ea quae sunt mundi inferiorum, ab his quae sunt mundi superiorum. Secantur autem quae sunt superiorum esse ab his quae sunt inferiorum, ab esse animae nobilis, sicut patet per praedicta. Omne ergo esse superius aut est supra aeternitatem, sicut causa supra causatum, et ante ipsam : aut est cum aeternitate habens protensionem intellectus cum ipsa : aut est post aeternitatem, et tamen est supra tempus. Supra aeternitatem enim est esse quod secundum se stans est indeficiens, ante omne aevum, et in omni aevo, et post omne aevum secundum intellectus protensionem. Cum aeternitate vero est, quod cum aevo incipit, non per mutationem, et est stans immobile per omne aevum. Sub aeternitate vero est a tali causatum per substantiam sui et quidditatem secundum vires et mobiles virtutes mobili proportionatum, extractione sui in mobili, motum influens ei quod movetur, sed secundum esse suum motui non subjectum. Et hoc dicit Rabbi Moyses, quod nec est virtus corporalis, nec virtus in corpore, sed secundum seipsam immobilis, motum autem primo mobili influens : virtus enim corporalis est, quae major

est in majori corpore, et minor in minori, sicut est gravitas, levitas, calidum, et frigidum : et nulla talium virtutum in corpore finito existentium potest movere motu infinito, ut probat Aristoteles in octavo Physicorum .''

Si autem poneretur esse in corpore esse infinito, cum ex incremento subjecti sequeretur quod etiam virtus movens esset infinita, necessario sequeretur quod moveret in nunc quod est tempus indivisibile, quod est impossibile : quia motus in nunc esse non potest, cum omnis motus habeat ante et post, et ideo sit in tempore quod habet prius et posterius. Virtus autem corporis est quae quamvis non sit corporalis, tamen harmoniae corporis est proportionata : et ideo non movet nisi corporis harmoniam, ut visus in oculo, et in tibia virtus gressiva, et alia virtus in corpore bene complexionato et contemperato melius movet, et in corpore minus complexionato et contemperato movet pejus : propter quod principium est motus inaequalis : corporalis enim virtus crescit et diminuitur ad corporis quantitatem : virtus autem corporis crescit et diminuitur ad corporis dispositionem nobiliorem, vel minus nobilem. Neutra autem movere potest per tempus infinitum. Motor etiam primi mobilis non potest esse motus : iretur enim in infinitum : oportet igitur quod talis motor qui vocatur anima nobilis, nec mobilis sit, nec partibilis, ita quod non dividitur virtutis corporalis divisione nec divisione virtutis corporis : est igitur substantia immobilis et impartibilis, nullam penitus habens magnitudinem per se, vel per accidens : per se quidem non habet, quia quantitas non est : per accidens etiam non, quia nec est virtus corporis, nec virtus corporalis. Movet ergo corpus finitum per tempus infinitum : et sic post aeternitatem est secundum esse substantiae, et ante tempus, contingens tamen tempus per motum qui est ab ipso.