CAPUT XII.

Qualiter anima nobilis causa motus efficitur ?

Omne autem movens per intentionem et appetitum, ad formam intentam movet, et hoc quod movet in formam intentam et appetitam, ex se secundum id quod est, non habet : oportet ergo quod accipiat, vel non movebit : accipere autem non poterit nisi altero duorum modorum, vel utroque simul, scilicet per influentiam, vel apprehensionem superioris, vel utroque simul per influentiam et apprehensionem : per influentiam, sicut prima causa et intelligentia influunt formam luminis sui intellectualis super sequentia : per apprehensionem, sicut motus processivus fit in animalibus per formam desiderabilis apprehensam, vel per sensus exteriores, vel interiores, qui sunt phantasia, et imaginatio, et hujusmodi, vel in hominibus intellectus quidem practicus, sive operativus, sicut in artificialibus forma artis per intellectum concepta movet, cujus proprium instrumentum et organum manus est, ut dicit Aristoteles . ''Omnis autem motor per apprehensionem movens, indigens est, et propter diversitatem apprehensionum non potest esse causa et principium motus simplicis et continui et regularis. Motor autem corporis nobilis causa est et principium simplicis continui et regularis motus. Relinquitur ergo, quod movet per influentiam formae, quae ab intelligentia fluit in ipsum. Et hoc est in quod omnes Peripatetici consenserunt, praeter Avicennam, qui tali animae dixit inesse apprehensionem particularis : eo quod sibi videbatur, quod aliter de hoc in id determinatum et singulare movere non posset. Sed contra hoc disputavit Averroes, ostendens quod corpus nobile de seipso receptibile est talis motus, et ideo sine medio et imagine ab anima nobili ab intelligentia motum percipiat. Anima ergo nobilis est intelligentiae participationem participans, et ad formam intelligentiae corpus mobile movens. Anima autem ignobilis secundum analogiam ignobilis est. Quae autem excedit, est anima quae principium et causa est motus processivi, non circularis, et per intellectum et per sensibilem apprehensionem, et per intelligentiam quidem practicum est principium motus recti. Rectum autem dicimus, qui directe contingit intentum et desideratum. Phantasia autem movens et recta est et non recta : ideo frequenter est erroris principium. Movet etiam aliquando per influentiam secundum quod formae caelestes fluunt in ipsum, vel sub lumine intelligentiae, vel sub virtutibus figurarum caelestium. Sed sub lumine intelligentiae recipiuntur ab anima quae est instrumentum intelligentiae. Sub virtutibus autem figuratum recipiuntur a spiritu qui est instrumentum animae moventis quo movet corpora et organa. Sicut Aristoteles

dicit fieri motus in dormientibus per visiones certas intellectuales, quas dicit non esse somnia, licet etiam per signa quae dicit esse somnia significativa verorum non tamen necessariorum. Mutantur enim aliquando, ut dicit : unde et vero consulta aliis consiliis supervenientibus aliquando mutantur. Hujus igitur motus causa et principium per intellectum et apprehensionem sensibilem et influentiam superioris inter inferiores animas nobilior est. Cadit autem ab illa anima quae motor est per apprehensiones sensibiles tantum : et si aliquid de influentia superiorum percipit, hoc non est nisi ad formam corporalem quae causatur figuris motuum caelestium, quae imprimuntur in spiritu quo talis motor movet orbem. Sicut videmus gallos cantantes et indicantes distinctiones horarum : quod fieri non potest nisi ex impressione figurarum caelestium. Propter quod haec anima pars animae dicitur, eo quod non habet in se perfectum motus principium in eo quod a seipso movetur, sed in parte tantum. Cadit autem ab hac iterum in majorem ignobilitatem : eo quod non est motus localis primi nisi per motum ad formam, qui est motus nutrimenti et augmenti : per hunc enim sursum movet et deorsum, et ante et retro, et dextrorsum et sinistrorsum : propter hoc quod alimentum ad omnem partem movetur ejus quod alitur vel nutritur : unde loci mutationem non habet nisi per accidens : propter quod non dicitur pars animae a Philosophis, sed pars partis animae vocatur. Anima enim per substantialem rationem est principium et causa vitae et motus in eo quod habet motum a seipso : et quanto perfectius et nobilius principium talis motus et vitae causa est, tanto nobilior est : et quanto imperfectius talis vitae et motus principium et causa est, tanto imperfectior et ignobilior est.

Ex dictis ergo manifestum est, quae est anima nobilis, et quae anima ignobilis.