CAPUT XIV.

Unde habeat anima quod anima est?

Ex praedictis relinquitur investigandum unde habet anima quod anima est. In superioribus enim probatum est, quod nihil esse suum ab eo est : quia secundum id quod est, in potentia est, et ex nihilo est, secundum quod in potentia esse dicimus omne quod non est necesse esse : hoc autem est, quod possibile est esse quocumque modo possibilitatis secundum omnem causam : anima ergo esse suum secundum quod anima est, non habet ab eo quod ipsa est secundum seipsam. Videtur etiam ab intelligentia non habere : lumen enim intelligentiae de se non est proportionatum mobili, sed est ubique et semper, non habens inclinationem vel proportionem ad hoc vel illud : lumen vero primae causae adhuc illo simplicius est : et ideo de ratione sui lumen suum non est contrahens ad. hoc vel illud : animae autem differentia constitutiva contrahens est et determinans esse animae ad principium et causam esse vitae et motus in corpore animato, sicut per antecedentia probatum est. Cum ergo talem formam sive constitutivam diffe- rentiam, nec a prima causa, nec ab intelligentia habere possit, nec habet a seipsa secundum id quod est, mirabile videtur unde habeat anima quod anima est sive esse animae quo anima est : non enim aliquid est ante eam nisi causa prima, et intelligentia, a quarum neutra esse animae habere potest. A corpore etiam cui ipsa est principium motus, habere non potest. Corpus enim post eam est : et intellectus non capit, quod id quod ante est, esse suum quo essentialiter est, habet a posteriori se secundum ordinem naturae : sed potius e converso posterius esse accipit a priori,

Si vero aliquis dicat quod habet a defectu, quia deficit a lumine intelligentiae, et a lumine primae causae, valde irrationabile videtur et impossibile : defectus enim privatio est : privatio autem non potest esse causa alicujus : defectus ergo a lumine primae causae non potest esse causa esse animae. Idem sequitur contra eos qui dicunt distantiam a primo et ab intelligentia esse formam animae, sive constitutivam differentiam : distantia enim non est nisi per similis privationem : similitudo autem non est causa distantiae, sed conjunctionis : privatio ergo causa erit distantiae et non similitudo. Et si distantia causa erit esse anima), sequitur necessario quod privatio sit causa alicujus, quod penitus absurdum est.

Adhuc fuerunt quidam Philosophi respondentes, quod potentia permixta cum differentia constituente est causa esse animae, dicentes quod magis est potentia quod est in potentia ad duo, quam id quod est in potentia ad unum : prima autem causa nullo modo in potentia est : nihil enim habet potentiae admixtum : intelligentia in potentia est ad unum, scilicet ad causam primam : anima autem in potentia est ad duo, ad causam primam scilicet et ad intelligentiam : propter quod esse suum magis permixtum est potentiae quam esse intelligentiae : et propter hoc dicebant quod constituit tertium. Sed hoc mirabile val- de videtur : nam potentia in nullo est causa actus : potentia enim talis est potentia ad fieri et non ad facere : quae potentia quamvis non sit materialis, tamen secundum aliquid materiali similis est : et in nulla re talis est potentia secundum esse rei, sed potentia secundum id quod est quod differt ab esse, secundum quod. saepius probatum est : id autem quod dat esse animae, non est aliquid eorum quae sunt ejus quod est secundum id quod est : sed aliud est ipsius esse, quia aliter esse non constitueretur ab ipso. Mirabile ergo videtur dictum istorum. Si vero aliquis dicere velit, quod proportio ad corpus materiale motu vitae et motu locali facit esse animae secundum quod anima est, videtur falsum esse : proportio enim forma habitudinis est : per formam vero habitudinis nihil constituitur in esse absoluto : anima autem nobilis absolute substantia est intellectualis et motiva.

Adhuc autem Avicenna videtur solvere in libro quem Sufficientiam nominavit, quod animae et naturae ratio ad aliud est, et esse eorum est esse ad aliud : propter quod natura diffinitur, quod natura est principium motus et status ejus in quo est per se et non secundum accidens, et anima principium et causa motus vitae. Unde elicit, quod qui diffinit naturam ut absolutum aliquod, peccat, sicut qui diffinit virtutem ut quiddam absolutum : talis enim diffinitio non daretur secundum nomen. Nomen enim dicit id quod secundum esse suum ad alterum est, non secundum quod relativa quae hoc ipsum quod sunt, ad aliud sunt, sed in quantum ea quae habent habitudinem, ad aliud habent et ad alia esse dicuntur. Sed haec solutio non videtur esse sufficiens. Quamvis enim natura secundum hoc nomen ad. aliud sit, tamen natura est forma absoluta: nisi enim forma esset, natura non esset : quia rationem naturae non haberet. Similiter est de anima. A simili ergo nisi anima forma sit in genere formae constituta, comparationem ad aliquid habere non posset, ut anima, vel natura sit. Et tunc

iterum redit quaestio, quid conferat ei esse talis formae.

Ad quod dicendum esse videtur, quod effluxus sive processus primae causae forma est, quae in ipso processu a causa prima secunda efficitur, et in diversitate essentiae a prima causa ponitur : quia nihil distans a prima causa est ejusdem essentiae cum ipsa. Sic enim distans minoris efficitur potentiae ad agendum, et majoris potentiae ad figuram sive ad patiendum, secundum quod communiter omnem receptibilitatem passivam potentiam esse dicimus. Nihilominus quidquid habet esse et virtutis, a causa prima habet : et tale esse formae sic distantis, causa est esse animae. Nec esset principium motus localis si de se esset ubique et semper : quinimo quia deficit ab illo, efficitur motus illius principium, qui quantum potest, consequitur id quod ubique et semper est : et propter hoc quod processus sit distans, est differentia constitutiva animae.

Propter hoc antiqui Philosophi dixerunt, quod distantia est causa constitutiva animae. Et quidam alii dixerunt dissimilitudinem esse causam : propter quod dissimilis distans causa est. Processum autem et influxum idem dicimus. Quia id quod Arabes influentiam dicunt, Graeci Philosophi processionem vocant. In hoc enim virtus causae primariae procedit in effectum. Processus ergo talis non in quantum distans causat esse animae, sed in quantum virtus primae causae in tali processu procedit in effectum, et efficitur operans in ipso. Idem voluerunt dicere qui potentialitatem causam esse dixerunt, non quod potentialitas causa sit, sed. quod causa sit processus sive forma procedens per distantiam subjecta potentialitati. Sic ergo dicendum est de constitutione esse animae, sicut etiam in libro superiori dictum est de constitutione esse intelligentiae secundum esse substantiae ipsius.