CAPUT XVIII.

Quod esse simplicius et universalius est omnibus aliis entibus.

Ex praeinductis accipitur, quod esse unicius et simplicius est, et per consequens universalius et latius omnibus entibus se sequentibus. Quamvis enim esse creatum sit simplex conceptus mentis, et in quantum creatum est, secundum sit a primo, essentialiter distans ab illo : tamen, ut dictum est, concretum est habitudinibus et ad nihil ex quo est, et ad potentiam primi in qua fuit antequam esset : sed istae habitudines non faciunt in ipso compositionem essentialem : non enim sunt diversae essentiae componentes, sed unius et ejusdem habitudinis ad diversa, quae magis sunt in ratione quam in natura. Primum enim principium inter omnia multiplicius est in habitudinibus resolutionum quae proveniunt ex multorum comparatione ad ipsum : sed tamen quia istae habitudines non fundantur in ipso, sed in aliis, nullam suae simplicitatis faciunt diminutionem : sed hoc verum est, quod habitudines esse creati in ipso esse creato fundantur : et ideo licet essentialem non inducant compositionem, tamen faciunt simplicitatis aliquam diminutionem. Esse ergo simplex est, non in fine simplicitatis : et ideo vehementius unum est omnibus causatis aliis. In aliis enim quae omnia composita sunt, numerus est naturarum vel essentiarum componentium, prioris scilicet et posterioris : esse autem non est compositum, licet sit habitudinibus concretum : unicius ergo est omnibus aliis et simplicius. Primum autem principium est et pure unum, in quo, ut dicit Boetius, nullus est numerus: nec enim ex essentiis est compositum, nec habitudinibus concretum quae fundantur in ipso : et ideo vere est unum et non unicum : esse autem creatum primum ex accessu ad id per unitatis imitationem, unicius est omnibus sequentibus : sed non est vere unum purum. Sequentia autem unitatem non habent nisi compositionis potentiae et actus, quae unitas non esset, sed congregatio, si idem et unum non esset in potentia et actu. Idem enim et unum est, cujus esse secundum inchoationem est in potentia, et secundum perfectionem est in actu . ''Quaecunque autem ex substantia et accidente composita sunt, unum sunt subjecto et congregatione, et non simpliciter unum. Sic ergo est quadruplex unum, unum scilicet verum et purum, in quo nullus est numerus : unum esse universale, in quo est numerus habitudinum et non essentiarum : unum ex potentia et actu compositum, in quo est numerus naturarum, quarum una continetur in altera : unum subjecto, in quo est numerus essentiarum, quarum una non est causa alterius nisi per accidens, secundum quod subjectum causa dicitur esse accidentis, licet non sit aliud de natura et essentia ipsius. Unum autem compositum ex potentia et actu, virtutem suae unitatis trahit ab eo, quod est simpliciter unum, hoc est, esse : hoc

enim potestate continet omnia, et ab eo habet genus continentiam specierum, quae unum sunt, quia sunt in uno et reducta ad unum. Unum vero simplex secundum essentiam, virtutem suae unitatis habet ab uno vero puro : quod quia unum est, et ab uno non potest esse nisi unum immediata processione, ideo processus ejus unus est. Unum autem subjecto, virtutem suae unitatis habet ab uno quod potentia et actu unum est. Tale enim unum compositum in subjecto diversas causat dispositiones et proprietates : propter hoc quod actus potentiam diversimode terminat, aliquando perfecte, aliquando imperfecte. Ex quo diversae dispositiones emanant et occasionantur, quae sunt accidentia in uno subjecto fundata.

Ex hoc autem quod esse omnium est vehementius unum, habet quod latioris est universitatis omnium aliorum. Omne enim compositum per formam componentem sive differentiam contrahentem segregatur et restringitur a quibusdam : una enim et eadem differentia, ut dicit Porphyrius, et est constitutiva et divisiva, licet genus generalissimum extra se et ante se non habeat differentiam constituentem, tamen intra se habet id quod loco differentiae est, sicut patet cum dicitur : " substantia est ens ." Nullum autem commune praedicatur de his a quibus separatur per differentiam constituentem, sicut homo non praedicatur de asino vel lapide. Ens ergo differentia constitutiva determinatum, latissimam praedicationem habere non potest : latissima enim praedicatio est in omnibus. Esse autem principium creatum nulla differentia determinatum est. Ambitus ergo suae praedicationis a nullo restrictus est. Sequitur ergo quod latissimae universalitatis est, licet universalitas sua non sit generis, vel speciei, vel differentiae, vel proprii, vel accidentis, sed principii primi ingredientis in esse rerum omnium, quod per analogiam refertur ad entia. Est ergo esse creatum primum linum simpliciter universale latissimae universalitatis.