CAPUT VIII.

De considerationibus eligendi relati ad finem.

In considerationibus et regulis eligendi boni, quae trabuntur ex ipso relato ad finem, considerandum : quia si unum quidem sit bonum propter se, quia sibi per se est finis in bono : alterum autem boni rationem habet, eo quod ad gloriam, sicut in corporalibus bonis sanitas est magis eligenda decore qui propter gloriam desideratur, cum sanitas desideretur propter seipsam. Diffinitio autem faciens cognoscere id quod est propter gloriam, et non gloriae diffinitio est, quod nullo consciente non festinat inesse : gloria enim, ut dicit sapiens, est clara cum laude notitia, ut est dictum Augustini. Tullius autem dicit, quod est late patens praeconium, vel ore multorum celebrata laudatio. Et ideo patet quod id quod fit propter gloriam, quaerit innotescere praeco- niis hominum in laude : et ideo nullo consciente illud cum faciente, non festinaret inesse : quia non cognosceretur, et non laudaretur. Dico autem festinare id quod propter gloriam fit quia gloriatio calcaribus festinat et incitatur ad festinandum. Unde Ovidius,

Excitat auditor studium, laudataque crescit Virtus, et immensum gloria calcar haet.

Juxta hoc autem alia accipitur maxima, quod si duorum relatorum ad finem, hoc fit propter se et propter gloriam civilem (quae non est vana nec mala), illud autem reliquum bonum fit propter alterum : illorum tamen melius est quod est per se eligendum : quodcumque enim est magis propter se honorandum, hoc quidem est melius et magis eligendum. Honorabilius autem erit, quod per se est bonum, ita quod nihil aliud esse debeat per ipsum acquisitum : cum enim dicitur aliud esse bonum propter aliud, per hoc ipsum quod est propter aliud, diminuit rationem boni.

Amplius in considerationibus boni per se et propter alterum, dividendum est per distinctionem quoties (hoc est, quot modis) quod eligendum est, dicitur, et quot modis dicitur eligendum aliorum finium gratia ad quos refertur : et verbi gratia, videtur eligendum gratia aut expedientis sive delectabilis, vel boni (hoc est, honestD quod est secundum se bonum, vel delectabile quod est ex convenientia conjunctionis cum eligente bonum : nam quod ad omnia haec vel ad plura est utile sicut causa boni, magis eligendum, sicut dicit Tullius de amicitia super virtutem fundata, quae per se bona est et multam habet delectationem et utilitatem adjunctam : et hoc magis eligendum quam quod non est sic utile ad omnia vel ad plura.

Si autem aliquod bonum est, quod eadem causa utrisque bonorum comparato rum insint: tunc considerandum est utro vel uter magis haec insunt inter duo vel plura comparata, et utrum sit delecta- bilius vel melius, hoc est, honestius vel expedientius sive utilius : quia hoc erit magis eligendum.

Rursum juxta hoc accipitur consideratio, quod id duorum bonorum vel plurium quod propter melius est et quod concluditur ad ipsum, magis est eligendum. Si autem non includeret illud melius propter quod inest, non teneret consideratio, sicut melius est quod est propter virtutem, quam id quod est propter delectationem corporalem. Similiter autem per contrarium est in fugiendis : nam magis fugiendum est quod impedit virtutes, ut aegritudo quae impedit actum virtutum exteriorem : quia magis fugienda est quam fOEditas quae est in ablatione decorum corporalium : nam voluptatis quae est ex corpore vel ex virtutum actibus exterioribus, prohibentior est aegritudo quam fOEditas.

Amplius hoc modo contingit ex similitudine monstrare eligendum magis vel minus eligendum et fugiendum quod positum est : minus enim eligendum est quod aliquis sapiens et eligit ali quando et fugit aliquando, quam quod eligen-

dum est tantum et non fugiendum : quia hoc similius est bono et eligibili, et substantialiorem habet rationem eligendi.

Epilogatur ergo dicendo comparationes boni contracti et comparati quae sunt eligendorum adinvicem comparatorum, et qualiter faciendae sunt comparationes eligendorum, et secundum quas maximas, jam satis dictum est. In his autem nullum dubium est : quia omnes intelliguntur non simpliciter, sed quoad hoc quod considerandum, unum est melius alio : et est superfluum disputare de talibus, et disputationes sunt ad nihil utiles. Penes autem quid accipiantur, facile elicitur, et si tituli capitulorum ad invicem comparantur, et videatur secundum quid diversum singulae considerationes sub uno communi titulo convenientes accipiantur : quia ex hoc procedit considerationum multiplicatio. Et sunt adhuc multo plura, quae in talibus considerari possunt: sed haec satis ex his quae dicta sunt, possunt intelligi et de facili considerari, etc.