CAPUT I.

De determinatione particularis.

Hucusque a principio secundi hujus scientiae libri dictum est, qualiter destruitur et construitur problema de inesse et accidente, sive simpliciter insit, et non contractum et comparatum accipiatur, sive accipiatur ut contractum et comparatum. Deinceps autem determinandum est de problemate particulari. Et cum duplex sit problema particulares et particulare secundum rem et particulare secundum modum, et particulare secundum rem et non secundum modum, prius determinandum de eo quod est particulare secundum rem et modum, quod quidem in re particulariter et non universaliter inest, et signum habet particulare per quod particulariter inesse designatur, ut quidam homo currit: et deinde dicendum erit de particulari secundum rem et non secundum modum particularis determinatum, quod est infimum. Adhuc autem particulare secundum rem et modum potest terminari absque hypothesi construendo, sive sit affirmativum sive negativum : potest etiam terminari cum hypothesi destruendo. Primo modo dicamus qualiter particulariter et universaliter positum problema de accidente construatur absque hypothesi.

Dicimus igitur, quod si particulariter et non universaliter problema de accidente ponatur, primum notandum, quod com- munes loci praeinducti ad problema de accidente universaliter posito, sive sint destructivi, sive constructivi, omnes sunt utiles ad terminandum problema particulare : constructivi enim construunt affirmativum, et destructivi construunt negativum. Nam nos universaliter interimentes problema de accidente et universaliter construentes, ut particulare positum idem de accidente problema perimatur. Si enim sit probatum quod omni inest, monstratum est quod et alicui inest: et si monstratum est quod nulli inest, et quod alicui non inest monstratum est. Maximae autem et sic communes loci ad construendum universale et particulare problema de accidente, competentes ad constructionem tam affirmativi quam negativi, sunt loci ex oppositis .et casibus et conjugatis. Nam si oppositum de opposito, quia propositum de proposito : aequaliter enim ista et opinabilia et probabilia sunt et in universali et particulari. Si enim omnis voluptas bonum, aeque opinabile est omnem tristitiam malam esse: et si aliqua voluptas est bona, aeque opinabile est aliquam tristitiam malam esse. Et in oppositis privative similiter est sicut in contrariis. Si enim aliquis sensus non est potestas naturalis secundum sensum illum agendi, aeque probabile illi erit, quod aliqua insensibilitas non est in ipso naturalis : et si quoddam opinatum in relative oppositis non est disciplinatum scibile, sequitur aeque probabiliter, quod quaedam opinio non est disciplina : et hoc est per locum a relative

oppositis. Rursum per locum a contrariis virtute oppositorum ut privatio et habitus sequitur si quid justum est bonum, etiam aeque probabiliter sequitur si est injustum malum, et quod injuste est, male est: et si quid delectabile fugiendum, delectatio fugienda per locum a conjugatis sequitur. Secundum hoc autem quod ejusdem loci a conjugatis sunt, et sequitur aeque probabiliter, quod si aliquid delectabile in quantum delectabile est proficiens et bonum, erit quaedam delectatio proficiens et bonum quoddam.

Quamvis locus a conjugatis videatur habere instantiam : quia non sequitur, album est clarum, ergo albedo est claritas : album est disgregativum visus, ergo albedo est visus disgregativum. Sed intelligendum quod in conjugatis principale et sumptum debent esse secundum formam ejusdem essentiae, sicut albedo color, album et coloratum : et nunquam habet instantiam.

Adhuc in corruptionibus quidem et generationibus sunt loci ad hoc competentes : sequitur enim aeque probabiliter, quod si aliquid sit corruptivum delectationis alicujus, vel corruptivum disciplinae est alicujus, sequitur aeque probabiliter quod quaedam delectatio et quaedam disciplina est malum sive de numero malorum. Similiter autem aeque probabiliter si corruptio quaedam cujusdam disciplinae est de numero bonorum, et aliqua generatio alicujus disciplinae est de numero malorum. Cujus exemplum est, quod oblivisci scientiae qua quis fceda agit, ut furari, vel perdere, de genere bonorum est: quia talia scire malum est. Dico autem de scientia practica, non speculativa. Similiter autem e converso reminisci scientiae qua quidem mala agit, de numero malorum est, sequitur aeque probabiliter, quod scire scientiam practicam qua quis fOEda agit, de numero malorum. Similiter autem et in aliis similibus et in omnibus talibus simpliciter sive aeque opinabile in universali et in particulari unum sicut aliud.

Amplius etiam ex locis ad universale affirmativum et negativum construendum, adductus est locus sumptus ex magis et minus tractus. Si enim aliqua duo non ex eodem genere comparentur, non secundum magis et minus accidens quod est bonum inesse, et unum eorum sit magis tale vel videatur esse, aliud autem sit ita quod nihil sui generis sit tale, ut magis quaedam disciplina videatur esse bonorum quaedam quam corporalis voluptas, ut si magis videatur quaedam disciplina bonum quam voluptas videatur bonum, sic et nulla disciplina bonum sit vel de numero bonorum, sequitur quod nec voluptas quaedam est bona vel de numero bonorum. Et secundum quod dicit Aristoteles intelligitur de disciplinapractica malorum quae dunatica vocatur, et de voluptate tormentali quae non est naturalis ex genere, nec etiam ex specie, sed vocatur in x Ethicorum aegritudinalis : de his enim intellecta consideratio est generalis. Ex similiter autem et ex minus videtur inesse eodem modo, et erit construere problema particulare tam affirmativum quam negativum. Ex similiter quidem acceptis considerationibus erit utrumque facere et interimere et construere : ex minus ''autem sive a minori vel construere tantum, et non destruere : quia a minori valet argumentum affirmative tantum et non negative : si enim sic se habet potestas ad bonum, et disciplina quaedam potestas est: est autem quaedam potestas bonum in politica, sequitur quod erit etiam quaedam disciplina bonum : et hoc est construere a simili. Si autem nulla potestas bonum, hoc est, minus videatur potestas quaedam bonum quam disciplina videatur esse bonum, si nulla potestas sit bonum cum videatur minus, non erit necesse propter hoc quod nulla disciplina sit bonum : quia a minori non valet negando. Manifestum ergo quoniam

per locum a minori non erit nisi construere tantum : non tantum autem ex alio et alio genere sumptis et ad idem accidens comparatum aliquibus, et es, destruere per locum a minori problema particulare : sed etiam ex eodem genere sumptis aliquibus comparatis ad idem accidens ab eo qui sumit: quod maxime videtur esse tale in illo accidente, et non inest ei accidens : tunc enim sequitur quod nec inest ei cui minus videtur inesse. Ut si positum sit ab aliquo respondente, quod quaedam disciplina est bonum : tunc accipitur disciplina quaedam quae maxime videtur esse bonum, ut prudentia quae maxime videtur bonum, ut ostendatur quod prudentia quae maxime bonum non est bonum, sequitur quod nec aliqua alia quae minus bonum esse videtur, erit bonum : guia si alicui magis videbatur inesse, et non inet, sequitur quod nec cui minus videbatur inesse, inerit: sunt autem disciplina et prudentia ejusdem quod est virtus intellectualis.

Id autem quod est dictum, quod locus a simili sit constructivus et destructivus, videtur habere calumniam, quia videtur quod non universaliter convenit destrui vel construi per locum a simili: non enim universaliter sequitur, si a et b similiter se habent ad c, si a est genus c, quod b similiter sit genus c, quia non contingit plura esse genera ejusdem. Similiter non sequitur, si a et b ordinantur ad c, si a est diffinitio ejus quod est c, quod b sit diffinitio ejusdem: quia non contingit plures esse diffinitiones ejusdem. Sed ad haec respondetur, quod revera locus a simili in praedicatis essentialibus non est constructivus, sicut objectum est, sed in accidentalibus. Objiciunt tameru quidam dicentes, quod si a et B similiter ordinentur ad c, si a non est diffinitio, nec b erit diffinitio : ergo a consequentia a contrario si b est diffinitio, et a est diffinitio, non valet: quia consequentia e contrario non tenet in contrariis, nisi in praedicatis essentialibus et essentialiter ordinatis, ut si albedo color, illud quod non color, nec albedo. Si autem quaeratur qualiter problema particulare terminetur in hoc tertio cum particulare sit in universali, et ex ipso terminetur, ut praedictum est : vel a signo particulari quod non opponitur universali, et particulare secundum rem, et hoc opponitur universali et inhaerenti et fundatur in natura accidentis contracti, de tali particulari hic loquimur: et ideo cum accidente contracto in eodem libro determinatur.

Amplius quod ex hypothesi probare contingit : et si alicui inest accidens, quod sequitur per hypothesim et omni inesse : et si cui non inest, sequitur nulli inesse : ut hominis alicujus anima videtur esse immortalis, sequitur per hypothesim et alias aliorum animas hominum esse immortales. Si autem detur quod hujus hominis anima non sit immortalis, sequitur ex hypothesi, quod nec aliae hominum animae sunt immortales. Si ergo aliquod accidens positum est inesse alicui, ostendendum est ab opponente quando alicui non inesse, et hoc ab opponente per hypothesim sequitur nulli inesse. Si autem a respondente positum est alicui non inesse, et hoc ab opponente per hypothesim destrui debeat: tunc ostendendum est ab opponente, quoniam inest alicui : nam si per hypothesim consequitur tamen inesse, et per hoc destruitur particulare negativum alicui non inesse.

Palam ergo ex dictis est, quoniam qui in terminatione problematis particularis hypothesi utitur, facit de particulari problema universale : quia confitetur sicut est in uno, ita esse in omnibus aliis : vel sicut non est in uno, ita nec esse in aliquo aliorum: et sic qui particulariter concedit aliquid inesse vel non inesse, probabit universaliter oportere confiteri, eo quod uni et omni similiter probat: dicit enim, quod sicut est in uno, ita est in omnibus aliis.