Lectio 2

Supra dominus docuit doctrinam evangelicam conservandam puram a fermento Iudaeorum, hic autem docet eminentiam doctrinae. Et primo quantum ad fidem utriusque naturae, scilicet deitatis et humanitatis; secundo quantum ad fidem passionis, ibi exinde coepit iesus ostendere discipulis suis etc.; tertio quantum ad fidem iudiciariae potestatis, ibi filius enim hominis venturus est in gloria patris sui.

Circa primum primo exquiritur opinio turbarum de christo; secundo fides discipulorum, ibi vos autem quem me esse dicitis? circa primum primo ponitur locus; secundo interrogatio christi, ibi quem dicunt homines esse filium hominis? tertio responsio Petri, ibi at illi dixerunt etc..

Dicit ergo venit iesus in partes caesareae; et non solum hoc, sed addidit Philippi, quia duae caesareae fuerunt, scilicet caesarea traconis, ubi missus est Petrus ad Cornelium; alia haec quae dicitur aliter Paneas.

Prima ab Herode constituta est in honorem caesaris augusti, istam construxit Philippus in honorem tiberii.

Sed quare fecit hic istam quaestionem dominus? dicendum, quod haec civitas in finibus Iudaeorum erat sita; ideo antequam de fide petere vellet, a Iudaeis eos extraxit. Similiter habetur quod dominus educens Iudaeos de Aegypto, non eduxit eos per sata Philisthinorum, ut habetur Ex. XIII, 17.

Consequenter ponitur interrogatio et interrogabat discipulos suos etc.. Sapiens quando interrogat, docet, ut dicit Hieronymus.

Unde in multis instruimur, ut simus solliciti quid de nobis dicatur: ut si malum, quod corrigamus; si bonum, ut conservemus et multiplicemus. Unde curam habe de bono nomine; hoc enim magis permanebit tibi, quam mille thesauri pretiosi et magni, Eccli. XLI, 15. Unde christus interrogavit quid de ipso diceretur. Item qui divinitatem cognoscunt, dicuntur dii, Ps. Lxxxi, 6: ego dixi, dii estis, hi vero qui humanitatem, dicuntur homines; unde dicitur quem dicunt homines esse filium hominis? sed, ut dicit Hilarius, christus solum homo videbatur: ideo voluit quod cognoscerent quod esset aliud quam simplex homo. Unde ipse ex hoc dat intelligere, aliud esse in eo. Item ostenditur humilitas christi, quia se hominis filium confitetur, secundum illud supra XI, V. 29: discite a me, quia mitis sum et humilis corde.

Consequenter ponitur opinio turbarum at illi dixerunt: alii ioannem baptistam etc.. Diversi de christo senserunt diversa.

Pharisaei blasphemabant christum, sed turbae prophetam dicebant; unde Lc. VII, 16: propheta magnus surrexit in nobis etc.. Dicebant eum ioannem ratione auctoritatis, quia ioannes poenitentiam praedicabat; supra cap. III, 2: agite poenitentiam, appropinquavit regnum caelorum. Ideo credebant ipsum esse ioannem, quia similiter christus incipiebat agite poenitentiam, appropinquavit regnum caelorum, ut supra IV, 17.

Item habebant in reverentia eliam prophetam; Mal. Ult., 5: ecce ego mittam eliam prophetam, antequam veniat dies domini magnus et horribilis. Unde credebant esse eliam propter potestatem sermonis et virtutem praedicationis; Eccli. XLVIII, 1: et surrexit elias propheta quasi ignis, quia verbum ipsius quasi facula ardebat. Et de christo dicitur supra VII, 29, quod erat docens tamquam potestatem habens.

Item propter eminentiam vitae credebant eum esse ieremiam, de quo dominus ait: antequam te formarem in utero, novi te, et antequam exires de ventre, sanctificavi te, Ier. I, 5. Et ibid. XL habetur, quia honoratus erat gentibus. Sic in reverentia ab extraneis christus habebatur; a Iudaeis vero blasphemabatur: ideo ieremiae comparabant eum.

Sed quomodo eliam dicebant? quia habetur IV regum II, 11 quod raptus est, et quod adhuc viveret, et erat promissus Iudaeis ad salutem, ut habetur Mal. Ult., 5.

Quia quidam posuerunt transcorporationem: et ideo secundum hanc opinionem posset esse, quod anima eliae intrasset aliud corpus.

Dicit eis iesus: vos autem quem me esse dicitis? hic exquiritur fides discipulorum. Et primo ponitur interrogatio; secundo responsio; tertio approbatio.

Secunda ibi respondens Petrus; tertia ibi respondens autem iesus etc..

Dicit eis iesus: vos autem quem me esse dicitis? quasi dicat: ita dicunt turbae; sed quia magis est vobis commissum, ideo magis a vobis exigitur. Vidistis miracula, ideo magis debetis opinari.

Sed quare petiit? nonne sciebat? immo sciebat, sed volebat quod mererentur ex confessione; Rom. X, 10: corde creditur ad iustitiam, ore autem confessio fit ad salutem.

Unde magis sunt meritoria, quanto magis sequestrata, et quasi turbis infima scientibus, maiora non respondeant, ideo etc..

Respondens autem Petrus dixit: tu es christus filius dei vivi. Ipse respondet pro se, et pro aliis; sed ipse frequentius respondet, et in hoc perfecta fides tangitur, quia tangitur fides humanitatis. Tu es christus, idest unctus. Et constat quod unctus est oleo spiritus sancti. Unctio non convenit ei secundum divinitatem, quia ab ipsa procedit, sed secundum humanitatem. Hoc ergo dicit, ut humanitatem christi aliter aestiment quam turbae.

Quaeritur autem quare prophetam eum dicebant.

Ungebatur propheta, ut habetur de eliseo. Ungebantur reges, ut habetur de Saule; item sacerdotes, ut habetur in levitico.

Et omnia haec in nomine christi importantur: quia et rex dicitur, ut Ierem. XXIII, 5: regnabit rex, et sapiens erit. Item sacerdos; Ps. Cix, 4: tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem melchisedech. Item propheta: prophetam suscitabit deus de gente tua, et de fratribus tuis etc., Deut. XVIII, 15.

Item non solum confessus est humanitatem, sed testudine penetrata, usque ad divinitatem transcendit dicens tu es filius dei. Alii enim dicebant eum blasphemum; unde Io. X, 33: non de bono opere lapidamus te, sed de blasphemia, quia homo cum sis, facis teipsum deum. Sed iste filium dei recognoscit.

Et dicit vivi, ad excludendum errorem gentilium, qui quosdam homines mortuos dicebant deos, ut iovem etc., ut habetur sap.

Cap. XIII, 2 ss.. Item quidam elementa et cetera mortua, ut terram, ignem etc., ut habetur Sap. XIII; sed iste filium dei vivi dicit.

Sed sciendum, quod cum dicitur deus vivus, et homo vivus, de homine dicitur per participationem vitae; sed de deo dicitur, quia fons vitae; Ps. XXXV, 10: apud te est fons vitae. Et in Io. XIV, 6: ego sum via, veritas et vita.

Respondens iesus etc.. Hic primo approbat confessionem eius; secundo mandat tacendam, ibi tunc praecepit discipulis suis ut nemini dicerent, quod ipse esset iesus christus.

Circa primum primo approbat istam confessionem per commendationem confitentis; secundo per remunerationem, ibi et ego dico tibi quia tu es Petrus etc..

Unde dicit respondit iesus: beatus es, simon bariona. Bar idem est quod filius; ionas idem quod columba: suo nomine.

Unde bariona, idest filius columbae.

Et videtur respondere responsio christi confessioni Petri. Quia confessus erat eum filium dei, iesus autem dicit eum filium columbae, scilicet spiritus sancti, quia haec confessio non potuit fieri nisi a spiritu sancto.

Sed creditur quod primo dicebatur bar-iona, idest ioannis filius, sed per corruptionem Scripturae ita dictum est.

Sed quid est? numquid alii non confessi sunt filium dei? immo legitur de Nathanaele Io. I, 49. Item illi qui in navi, supra IX. Quare ergo hic beatificatur Petrus, et non alii? quia alii filium adoptivum confessi sunt, hic autem filium naturalem; ideo hic prae ceteris beatificatur, quia primus confessus est divinitatem.

Origenes dicit: videtur quod ante non confessus fuerit. Sed quomodo misit eos praedicare? respondet quod a principio non praedicabant ipsum esse christum, sed poenitentiam praedicabant. Item potest esse quod praedicabant christum; sed hic primo ipsum esse filium dei. Ergo hic specialiter remunerat.

Beatus es, simon etc., quia beatitudo est in cognitione; Io. XVII, 3: haec est vita aeterna ut cognoscant te solum verum deum.

Sed duplex est cognitio: una quae est per naturalem rationem, alia quae supra rationem.

Prima non facit beatitudinem, quia dubia est: unde non satiat intellectum; sed beatitudo debet satisfacere appetitui naturali, et hoc habebitur in patria; Is. Lxiv, 4: oculus non vidit, nec auris audivit quae praeparavit dominus diligentibus se. Ergo in hac vita, quanto aliquis magis potest percipere de hac cognitione, magis est beatus; Prov. III, V. 13: beatus qui invenit sapientiam. Unde dicit beatus es, quia incipis esse beatus.

Quia caro et sanguis non revelavit tibi. Hoc potest exponi ita quod caro et sanguis sumantur pro amicis carnalibus; ad Gal. I, 16: continuo non acquievi carni et sanguini. Unde caro et sanguis non revelavit tibi, idest non habuisti ex traditione Iudaeorum, sed ex revelatione dei. Item in christo erat caro, et sanguis, et divinitas; ideo quia Petrus non respexit ad carnem et sanguinem, ei dicitur beatus es, quia non iudicas secundum quod caro et sanguis revelat, sed secundum quod pater meus. Vel non habes ex naturali industria, sed ex patre meo.

Nemo enim cognovit filium nisi pater, lc.

Cap. X, 22. Illius enim est manifestare, cuius est cognoscere. Unde nemo novit nisi cui pater voluerit revelare; Dan. II, 28: est deus in caelo revelans mysteria.

Et ego dico tibi, quia tu es Petrus etc.. Hic dat confessionis remunerationem.

Confessus erat humanitatem et divinitatem, ideo dat dominus remunerationem.

Primo dat nomen; secundo potestatem.

Circa primum primo dat nomen; secundo nominis rationem, ibi et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam.

Et ad hoc venit in hunc mundum ut ecclesiam fundaret. Is. XXVIII, 16: ecce ego ponam in fundamento sion lapidem probatum angularem pretiosum, in fundamento fundatum. Iste signatum est per lapidem quem supposuit Iacob capiti, et unxit, ut habetur Gen. XXVIII, 18. Iste lapis est christus, et ab ista unctione omnes dicti sunt christiani; unde non solum dicimur christiani a christo, sed a petra. Ideo specialiter imponit nomen: tu es Petrus, a petra quae est christus.

Licet secundum Augustinum videatur quod modo non fuerit impositum, sed a principio; Io. I, 42: tu vocaberis cephas.

Vel potest dici quod tunc fuit promissum, hic datum.

In huius signum rei, super hanc petram aedificabo ecclesiam meam. Proprietas petrae est, quod ponatur in fundamento; item, ut det firmitatem. Supra VII, 24: similis est homini qui aedificat domum suam super petram.

Unde potest exponi de christo: et super hanc petram, idest christum, ut sit fundamentum, et ut fundata firmamentum recipiat.

Augustinus in libro retract. Dicit, quod multipliciter exposuit, et reliquit audientibus ut acciperent quam vellent. Vel ut demonstret ly hanc petram christum; I ad Cor. X, 4: petra autem erat christus. Et alibi, I ad Cor. III, V. 11: fundamentum aliud nemo potest ponere nisi id quod positum est, quod est christus iesus.

Alia expositio: super hanc petram, idest super te petram, quia a me petra trahes tu quod sis petra. Et sicut ego sum petra, ita super te petram aedificabo etc..

Sed quid est? est ne christus et Petrus fundamentum? dicendum quod christus secundum se, sed Petrus inquantum habet confessionem christi, inquantum vicarius eius. Ad Ephes. II, 20: superaedificati super fundamentum apostolorum et prophetarum ipso summo angulari lapide christo iesu etc.. Apoc. XXI, 4: fundamenta civitatis duodecim, et in ipsis duodecim nomina apostolorum et agni. Ideo christus secundum se est fundamentum, sed apostoli non secundum se, sed per concessionem christi, et auctoritatem datam a christo; ps.

Cap. Lxxxvi, 1: fundamenta eius in montibus sanctis. Sed specialiter Petri domus, quae est fundata super petram, non diruetur, ut supra VII, 25. Sic ista impugnari potest, expugnari non potest.

Et portae inferi non praevalebunt adversus eam. Ier. I, 19: bellabunt adversum te, et non praevalebunt.

Et qui sunt portae inferi? haeretici: quia sicut per portam intratur in domum, sic per istos intratur in infernum. Item tyranni, Daemones, peccata. Et quamvis aliae ecclesiae vituperari possint per haereticos, ecclesia tamen Romana non fuit ab haereticis depravata quia supra petram erat fundata. Unde in constantinopoli fuerunt haeretici, et labor apostolorum amissus erat; sola Petri ecclesia inviolata permansit. Unde Lc. XXII, 32: ego rogavi pro te, Petre, ut non deficiat fides tua. Et hoc non solum refertur ad ecclesiam Petri, sed ad fidem Petri, et ad totam Occidentalem ecclesiam. Unde credo quod Occidentales maiorem reverentiam debent Petro, quam aliis apostolis.

Et tibi dabo claves regni caelorum.

Hic ponitur secundum donum quod Petro dedit christus secundum humanitatem.

Fundavit enim ecclesiam in terris, et Petrum vicarium suum instituit, ut introduceret in caelum; ad Hebr. X, 19: habentes fiduciam in introitu sanctorum in sanguine christi.

Unde christus vicarium suum Petrum instituit, ut introduceret in caelum, unde illud ministerium dedit, unde claves dedit. Clavis enim introducit: unde Petrus habet ministerium introducendi.

Et duo facit.

Primo claves committit; secundo usum docet et quodcumque ligaveris super terram, erit ligatum et in caelis etc..

Sed videamus quae sunt claves.

Domus quando est serata impedit introitum; clavis vero removet impedimentum. Regnum caelorum habebat impedimentum, sed non ex parte sua; Apoc. IV, 1: vidi, et ecce Ostium apertum; sed impedimentum erat ex parte nostra, scilicet peccatum, quia nihil coinquinatum intrabit in illam. Ista impedimenta removit christus per suam passionem, quia lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo, Apoc. I, 5. Et hanc communicavit ut per ministerium peccata tollerentur, quod expletur per virtutem sanguinis christi: unde sacramenta virtutem habent a virtute passionis christi. Unde dabo tibi ministerium etc.. Is.

Cap. XXII, 22: dabo super te claves David.

Sed dicit tibi dabo; nondum enim erant fabricatae; res autem non potest dari antequam sit. Fabricandae autem hae erant in passione; unde in passione fuit eorum efficacia.

Unde hic promisit, sed post passionem dedit, cum dixit: pasce oves meas.

Sed quare dicit claves? quia absolvere est removere obstaculum. Duo enim sunt, quia duo requiruntur, potestas et scientia.

Sed quid est? numquid non aliqui sacerdotes sunt, qui non habent scientiam? intelligatis quod habent scientiam, quia nullus clavem scientiae habet nisi sacerdos. Non dicitur hic scientia habitus intellectus etc., sed dicitur auctoritas discernendi. Unde est aliquis iudex, qui non habet scientiam primo modo, et tamen habet scientiam secundo modo, quia habet auctoritatem; aliquis autem habet scientiam primo modo, et non secundo modo, quia non habet auctoritatem.

Unde scientia hic dicitur auctoritas discernendi, et sacerdos quilibet hanc habet ut discernat in absolvendo.

Consequenter ponit usum clavium quodcumque ligaveris super terram, erit ligatum et in caelis. Sed videtur quod inconvenienter ponatur, quia usus clavis non est ligare, sed aperire.

Dico quod clavium conveniens iste usus est. Ipsum enim caelum apertum est; apoc.

Cap. IV, 1: vidi Ostium apertum. Unde non est necessarium ut aperiatur; sed ligatus qui debet introire, oportet quod solvatur.

Sed hic vitandi sunt aliqui errores.

Primus tangitur in Glossa, quia quidam usurpaverunt quod possent omnes, quos vellent, absolvere, et introducere in regnum caelorum.

Sed hoc non potest stare, quia solius dei est immutare voluntates.

Alius error est, quod sacerdos non ligat, sed ostendit esse absolutum. Sed istud derogat virtuti sacramenti, eo quod sacramenta novae legis efficiunt quod figurant; sacramenta vero veteris legis non. Unde si nihil efficeret, non esset sacramentum novae legis.

Tertio aliqui dicunt quod in peccato sunt tria: culpa, et reatus, et poena. A duobus absolvitur homo per se per contritionem; sed quando homo ab his absolutus est, remanet obligatus ad poenam temporalem, quam per se tollere et evitare homo non sufficit; ideo dantur claves, quae minuunt aliquid de ista poena, et ligant quantum ad poenam aliquam.

Tamen videtur mihi, quod hoc non sit bene dictum, quia sacramentum novae legis dat gratiam, sed gratia non ordinatur contra poenam, sed contra culpam. Unde dico quod sic est in sacramento isto confessionis, sicut in sacramento baptismi, quod habet virtutem spiritualem instrumentalem, secundum quam mundat a culpa. Unde Augustinus: quae est virtus aquae, ut carnem abluat, et culpam tollat? sic dico quod in sacerdote est quaedam vis spiritualis instrumentalis, a qua dicitur minister, et sic ministerialiter operatur remissionem, sicut aqua baptismi.

Sed hic facit difficultatem, quia modo solum pueri veniunt ad baptismum: et si accedat adultus, aut venit fictus, aut non: fictus venit, quando sine innovatione mentis, et tunc non remittitur culpa; non fictus venit, quando cum proposito confessionis, unde requiritur gratia, sive propositum conversionis, et istud est ex gratia. Gratia autem tollit culpam. Unde in sacramento baptismi veniens adultus, si praeparat se, recipit remissionem culpae. Sic in sacramento poenitentiae, ad quod soli adulti accedunt, non est contritus, nisi habeat in proposito se subiicere discretioni et iudicio sacerdotis. Si non est contritus, non consequitur effectum, sicut nec in baptismo. Sed potest accidere, quod aliquis accedit non totaliter contritus, qui virtute gratiae collatae in sacramento perfecto efficitur contritus; ideo intelligendum est: quodcumque solveris, idest si ministerium absolutionis adhibes. Et dicit quodcumque, quia non solam culpam, sed poenam. Solutum erit in caelis, idest habebitur tamquam absolutum in caelis, sicut est de baptismo: unde debet dicere sacerdos, ego te absolvo, sicut ego te baptizo.

Sed potest quis quaerere qualiter ligat.

Sciendum quod sacerdos minister est dei, et actio ministri dependet ab actu domini: unde eo modo quo dominus ligat et solvit, sic sacerdos ministerialiter. Solvit deus infundendo gratiam, ligat non infundendo: sic sacerdos solvit sacramento, ministrando sacramentum, ligat vero non adhibendo.

Aliter dicitur, quod per caelos praesens ecclesia designatur; unde quodcumque ligaveris, excommunicatione, vel solveris, erit solutum vel ligatum, quoad administrationem sacramentorum ecclesiae. Unde volunt, quod ista administratio, haec ligatio et absolutio sit super terram, ita quod non se extendat ad mortuos.

Sed hoc reprobatur, quia non solum se extendit ad vivos, sed etiam ad mortuos: unde si ad utrumque referatur, sensus est: quodcumque ligaveris super terram, tunc dico existens super terram, erit ligatum et in caelis.

Sed est alia quaestio, quia alibi habetur, Io. XX, 23: quorum remiseritis peccata, remittentur eis; hic vero solum hoc dicit Petro.

Dicendum quod immediate dedit Petro; alii vero a Petro recipiunt; ideo ne credantur ista solum dici Petro, dicit: quorum remiseritis etc.. Et hac ratione Papa, qui est loco sancti Petri, habet plenariam potestatem, alii vero ab ipso.