(CAPITULUM VI.)

Quod nihil appbopbient sibi Fbatees, et de eleemosyna

PETEUDA ET DE PRATRIBUS INFIRMIS.

Fratres nihil sibi approprient, nec domum nec locum nec aliquam rem; et tanquam peregrini et advenae in hoc sacculo in paupertate et humilitate Domino famulantes, vadant pro eleemosyna confidenter; nec oportet, eos verecundari, quia Dominus pro nobis se fecit pauperem in hoc mundo. Haec est illa celsitudo altissimas paupertatis, quae vos, carissimos fratres meos, heredes et reges regni caelorum instituit, pauperes rebus fecit, virtutibus subornavit. Haec sit portio vestra, quae perducit in terram viventium, cui, dilectissimi fratres, totaliter inhaerentes, nihil aliud pro nomine Domini nostri Iesu Christi in perpetuum sub caelo habere velitis. Et ubicumque sunt et se invenerint Fratres, ostendant se domesticos invicem inter se. Et secure manifestet unus alteri necessitatem suam, quia, si mater nutrit et diligit filium suum carnalem, quanto diligentius debet quis diligere et nutrire fratrem suum spiritualem ? Et si quis eorum in infirmitatem ceciderit, alii Fratres debent ei servire, sicut vellent sibi serviri.

EXPOSITIO.

1. Fratres nihil sibi appropriant. Hic tertio excludit tertium periculum, quod scilicet de appropriatis communibus noscitur processisse . Et haec pars habet quatnor. Primo inhibet appropriationem. Secundo imponit mendicationem, ibi: Vadant pro eleemosyna. Tertio excitat ad paupertatis inviolabilem amorem , ibi: Haec est illa celsitudo. Quarto informat Fratres ad mutuam consolationem, ibi: Et ubicumque sunt.

Dicit ergo pro primo: Fratres nihil sibi appropriant. Quia supra inhibuit receptionem pecuniae; ne credatur, quod alia liceat admittere, utpote immobilia, generali sermone excludit omnia, dicens: Nihil sibi appropriant, supple: nec proprietate personali nec generali ipsius communitatis, sicut dicit Papa Regulam declarando. Unde addit: Nec domum nec locum nec aliquam rem. Hoc quidem recte, quia, cum dicat Seneca : " Tutissime viveretur, si haec duo verba tollerentur meum et tuum "; planum est, his temporibus summum facere in Ecclesia tumultum nostrum et vestrum.

Et tanquam peregrini et advenae in hoc saeculo, in paupertate et humilitate Domino famulantes. Intentio plane est sancti Francisci, ut Fratres sicut servi utantur rebus in aliena positis potestate.

2. Sed quidam adversarii veritatis aliquando contra hoc obiecerunt, quia Causa duodecima, quaestione prima dicit canon : " Expedit, facultates Ecclesiae possideri et proprias perfectionis amore contemni ". Et consequenter eodem capitulo, ponens exemplum de sancto Paulino, qui, omnibus suis propriis distractis, factus est postea Ecclesiae episcopus, cuius facultates fidelissime dispensavit, subdit: " Quo facto satis ostenditur, et propria debere propter perfectionem contemni , et tamen sine impedimento perfectionis posse Ecclesiae facultates, quae sunt profecto communes, possideri ". Haec Prosper. Ergo carere bonis communibus appropriatis nihil addit perfectioni.

3. Item, videtur ista forma vivendi falsum imponere Ecclesiae Dei. Clerici et Religiosi, qui habent bona ecclesiarum, non sunt domini eorum, sed usum tantum habent, quia dicit lex ff. de Rerum divisione , quod " quae divini sunt iuris in nullius bonis sunt ": ergo clerici non habent dominium, sed usum tantum.

4. Item, res, quibus utuntur Fratres, aut sunt alicuius domini, aut non. Si nullius, conceduntur occupanti ; si sunt in bonis alicuius, utpote Curiae Romanae, videtur ergo, quod Fratres, qui contemnunt propter servandam suam perfectionem, attribuendo illa Ecclesiae, imponunt ei imperfectionem ; quod nefas est dicere, cum ipsa Ecclesia toti orbi sit posita in speculum et exemplum, ut patet decima nona distinctione, canone Enimvero.

5. Item, res, quibus utuntur Fratres, aut sunt propriae, aut communes. Si propriae, damnabiliter habentur: si sunt communes, ergo ipsi sunt de numero illorum, de quibus dicitur Actuum quarto : Erant illis omnia communia.

6. Item, Fratres utuntur rebus, quae consumuntur ipso usu: in talibus autem ab usu non differt dominium: dominium autem est appropriatio in summo : ergo talia sibi appropriant, ut cibos et vestes et hujusmodi.

7. Ad primum dicendum, quod sicut communitas rerum prius instituta est in caritatis incentivum, sic carentia omnis iuris proprii vel communis Apostolis imposita istis novissimis temporibus renovata est ad avaritiam exstirpandam, quae perniciosius hodie serpit in bonis Ecclesiae, quorum abusus est sacrilegium, quam in aliis quibuscumque. Cum ergo dicit, quia expedit, facultates Ecclesiae possideri: fateor, inquam, expedit, quia dicitur Ecclesiastici trigesimo septimo : Non omnia omnibus expediunt, et non omni animae omne genus placet. Unde et Apostolus talia sibi minime expedire dicit primae ad Corinthios sexto: Omnia mihi licent, sed non omnia expediunt. Cuius causam addit dicens: Sed ego sub nullius redigar potestate, iudicis scilicet, repetendo aliquid tanquam meum. Expedit ergo absque dubio habere communia pro sustentatione ministrorum et etiam genorum. Expedit etiam modus alias his qui nouat possessionum implicatione sub terrena redigi potestate, nil habere in proprio vel communi. Unde Hieronyraus ad Demetriadem : " Apostolici est festigii perfectaeque virtutis omnia vendere et pauperibus distribuere, et sic levem et expeditum cum Christo ad caelestia subvolare ". - Et quod additur bidem , quod "sine impedimento perfectionis possunt communia dispensari "; fateor verum esse, quia, ut supra tactum est, non repugnat perfectioni quantumcumque pauperis ecclesiastica bona, imperante Ecclesia, suscipere dispensanda, si, quantum m se est, dispensator semper eis carere optet, ad se, ut patitur fragilitas, districtionem minime relaxando. Sic enim dispensans loculos habet non pro se, sed pro aliis, et in habendo et in habendi modo conformis est Salvatori, ut supra patuit.

8. Ad secundum dicendum, quod licet illa quibus utitur Ecclesia, "in nullius sint bonis " proprietarie quoad personam, sunt tamen propria communitatibus ecclesiarum. Unde dicitur Actuum quarto : Nec quisquam eorum ex his quae possidebat, aliquid suum esse dicebat: ergo possidebant in communi , sed non proprietarie, et pro tanto dicuntur talia in nullius bonis esse, iuxta quod dicit lex ff. de Rerum divisione , quod " res publicae in nullius sunt bonis; ipsius enim universitatis esse creduntur ". Non est tamen usquequaque simile de proprietatibus civitatum et ecclesiarum.

9. Ad tertium iam patet. Omnia enim mobilia, quibus Ordo utitur, sunt mere et immediate ipsius Ecclesiae Romanae . Sic autem habere pro aliorum necessitate in eo qui ingreditur per ostium apostolico more, in nullo perfectioni repugnat, ut superius est ostensum.

10. Ad quartum dicendum, quod res, quibus Fratres utuntur, sunt eis communes quantum ad usum, sed non tamen quantum ad dominium. De illis autem sanetis in Ierusalem constitutis dictum est, quod erant omnia communia quantum ad possessionem. Alii vero plurimi communem usum illarum rerum sine dominio habuerunt, sicut Apostoli, quando erant praesentes illi multitudini, ut patet Causa duodecima, quaestione prima, canone Dilectissimi .

11. Ad quintum concludendo dico, quod duplex est usus rerum. Quidam enim utuntur rebus auctoritate propria, ut domini; quidam aliena, ut servi, quia, ut dicit lex ff. de Peculio , " vestis, qua utitur servus, est de peculio domini ". Et alibi dicit lex, quod " res, quae servo acquiritur, domino acquiritur ". In usu ergo illorum qui sua auctoritate utuntur rebus, hujusmodi non differt usus a dominio, in usn autem aliorum differt. Quia ergo Fratres Minores pro Christo serviles effecti sunt, utuntur rebus, quas usu consumunt, nec tamen eis dominantur ; et in hoc ipsum Dominum imitantur, "qui cibo vescebatur alieno ", in alienis domibus continue hospitando.

12. Sed quaeritur, ex quo Fratres habent tantum usum rerum, possuntne habere usum quarumcumque et quantarumcumque rerum ?

Et videtur, quod sic, quia, teste Gregorio , " census non est in culpa, sed affectus ": ergo sufficit habere affectionem liberam, nec est vis de rebus, sive sint magnae sive parvae.

13. Item, vidit Deus cuncta, quae fecerat, et erant valde bona . Bonum autem adveniens bono auget ipsum: ergo carentia divitiarum nihil facit ad perfectionem.

14. Item, nonne multi Sancti leguntur in utroque testamento divitiis abundasse ?

15. Respondeo ad quaestionem, quod cum Fratres sint professores altissimae paupertatis, oportet, ut omnia, quae in eorum usum veniunt, habeant, ut est possibile, parvitatem, vilitatem et asperitatem, quae tria paupertatem altissimam naturaliter consequuntur. Econtra enim divites habent affluentiam , gloriam et apparentiam et consolationem, quae possunt divitiis comparari. Quia ergo paupertas, in quantum est contraria divitiis, caret his tribus, sicut caret divitiis: necesse est, ut paupertas altissima, ut est possibile, careat his tribus in summo. Non ergo competit veris pauperibus habere magnas areas vel sumtuosa aediflcia, aut quaecumque alia similia, non vasa ornata, non cellaria, non vinaria, non promptuaria instaurata: sed ut omnia, quantum patitur fragilitas, ad paupertatis strictissimam regulam reducantur. Ideo addit: Sed tanquam peregrini et advenae in hoc saeculo .

16. Et ad dictum Gregorii dicendum: Fateor quidem, quod census non est in culpa essentialiter, vel causaliter, sed occasionaliter, quia affluentia habita illicit animum possidentis. Unde Bernardus : " Haec est ratio non habendarum divitiarum praecipua, quia sine amore aut vix, aut nunquam haberi possunt ".

17. Et per hoc patet responsio ad secundum, quia omnia sunt bona essentialiter, sed occasionaliter mala sunt ex humana infirmitate. Unde Sapientiae decimo quarto : Creaturae Dei in odium factae sunt et in tentationem animabus hominum et in muscipulam pedibus insipientium: et poeta dicit :

Crescit amor nummi, quantum ipsa pecunia crescit.

18. Ad tertium dicendum, quod aliqui Sancti . fuerunt divites, sed paucissimi. Unde divites in singulari et cum conditione commendantur Ecclesiastici trigesimo primo , ubi dicitur: Beatus dives, qui inventus est sine macula: sed pluraliter damnantur Lucae sexto, ubi dicitur: Vae vobis divitibus, qui habetis hic consolationem vestram ! Illis tamen omnibus Christus infinite praeponitur, qui se exhibuit doctorem paupertatis verbo pariter et exemplo. Quod autem melior elegit magis est eligendum .

19. Sequitur secunda pars rnbricae: Vadant pro eleemosyna confidenter etc.

Sed contra hoc videtur, quod de sanctis pauperibus in Ierusalem congregatis dicitur Actuum quarto : Nec quisquam egens erat inter illos.

Sed ad hoc patet responsio ex praedictis in secunda rubrica , quia illi pauperes non omnino districtionem apostolicae paupertatis profitebantur, ut visum est; inter quos erant neophyti viri et mulieres, quibus subita egestas perniciosa forsitan exstitisset. Econtra Paulus dicit pro se et sibi conformibus primae ad Corinthios quarto : Usque in hanc horam esurimus et sitimus etc.: et secundae ad Corinthios undecimo: Et cum essem apud vos et egerem, nulli onerosus fui.

20. Item, obiicitur, quod licet Dominus pauper fuit, non tamen dicitur a quibusdam fuisse mendicus, ut videtur.

Item, Fratres mendicando videntur gravare alios pauperes mendicos, penitus humano auxilio destitutos.

Item, Actuum vigesimo : Beatius est magis dare quam accipere.

21. Respondeo: Cum summe honorificum sit dare, summa privatio honoris est constituere se in dandi impossibilitate et necessitate etiam mendicandi, quia dicit Seneca : " Nil carius emitur, quam quod precibus constat ". Inter omnia autem petitionum genera verecundissima est mendicitas. " Est enim mendicare ad misericordiam hominum vivere ", ut dicit Augustinus super illud Psalmi . Nutantes transferantur filii eius et mendicent. Quid autem potest tam verecundum esse, quam in omnium Christianorum misericordia se ponere? Hoc sciens sanctus Franciscus, subdit: Nec oportet, eos verecundari, quia Dominus etc.

22. Ipse enim Dominus mendicus fuit: unde Augustinus super illud Psalmi : Persecutus est hominem inopem et mendicum, id est Christum Iudas , inquit; et addit: " Mendicum autem illum quomodo intelligere possumus, nisi forte, quia dixit mulieri Samaritanae: Da mihi bibere, et in cruce fit: Sitio ". - Amplius, quamvis eius omnia essent et ei ab omnibus deberentur, ipse tamen non est usus sua potestate talia exigendo. Nec enim exegit per imperium auctoritatis, sed per modum pauperis mendici, sicut dixit Zachaeo Lucae decimo nono : Festinans descende, quia hodie etc: ibi Glossa: " Non invitatus se invitat ". - In tali etiam forma Apostoli processerunt, quibus licet omnia deberentur, tamen ut pauperes receperunt ex misericordia sibi datum ad necessitatem. - Item, Bernardus tractans illud verbum: Cum factus esset Iesus annorum duodecim, dicit: " Ut te, inquit, Domine, per omnia nostrae paupertati conformares et omnes vitae humanae calamitates susciperes, quasi unus in turba pauperum stipem per ostia mendicabas ".

Huic concordat quod sanctus Augustinus, super Psalmum centesimum quadragesimum sextum , super illud: Qui producit in montibus foenum, dicit in originali: " Loculi erant commissi Iudae proditori, et illi qui conferebant, in loculos Domini conferebant, nisi forte putatis, quod Dominus ibat et petebat, aut indigebat, cui Angeli serviebant. Quare egere voluit, nisi ut daret exemplum montibus, ut parerent foenum "? Haec Augustinus.

23. Ad tertium dicendum, sicut dicit Apostolus ad Romanos decimo quinto : Probaverunt Macedonia et Achaia collationem aliquam facere in pauperes sanctorum, qui sunt in Ierusalem. Placuit enim eis, et debitores sunt eorum. Nam si spiritualium eorum participes facti sunt gentiles, debent et in carnalibus ministrare eis. Ibi dicit Glossa, quod " erant debitores, quia illi pauperes miserant eis praedicatores ". Cum igitur isti pauperes Fratres toti mundo mittunt praedicatores, a toto mundo possunt accipere necessaria vitae suae. Nulli ergo iniuriantur in hoc, quia legis testimonio docetur, quod nulli facit iniuriam qui utitur iure suo "; nisi forte ideo faciunt iniuriam, quia quod possent accipere cum honore, accipiunt cum extrema confusione.

Item, omnia bona Ecclesiae Christi et omnes superfluitates divitum sunt una res publica pauperum. In participatione autem huius rei publicas tanto unusquisque minus alios laedit, quanto paucioribus est contentus. Hoc faciunt Fratres isti, qui, cum possent vivere ut alii clerici in statibus honoris et affluentiae, vivunt in statu ignominiae et aerumnae, mendicantes pro se ipsis, sicut Paulus pro aliis mendicavit, ut patet in Epistolis suis , in collectis pro pauperibus faciendis.

24. Ad ultimum dicendum, quod si beatius est magis dare quam accipere, beatissimi sunt qui omnia dederunt. Unde Hieronymus '' : " Nemo perfectius erogat, quam qui sibi nihil reservat ".

Item, si recipere diminuit de beatitudine, ergo qui magis recipiunt magis deficiunt, et qui minus recipiunt minus deficiunt. In hae parte tales sunt isti pauperes in toto clero ex sua professione.

Item, licet dare simpliciter sit beatius quam recipere, tamen cum circumstantia tantae humilitatis recipere est beatius quam dare. Unde ad receptionem discipulos suos Dominus informavit, quos nudos per saecula destinavit .

Vadant ergo Fratres pro eleemosyna confidenter: nec oportet, eos verecundari, quia Dominus pro nobis se fecit pauperem in hoc mundo: sed glorientur, quia datum est eis pro nomine Iesu contumeliam pati '' , nihil habentibus in hoc mundo.

23. Sed pro tertio addit: Haec est illa celsitudo altissimae paupertatis. Quare altissimae, nisi quia a mundo remotissimae et per consequens caelorum regno snmme vicinae, illi etiam vitae aeternae,ut est possibile, simillimae, ubi nihil terrenum est proprium, vel commune? Unde subdit: Quae vos, carissimos fratres meos, heredes et reges regni caelorum instituit: ideo heredes, quia omnia dimittentibus pro regno caelorum promittitur gloriae margarita : ideo reges, quia solutione facta plenarie pro re, ius emptori acquisitum est in re empta. Idcirco dicitur Matthaei quinto : Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum caelorum. Sunt ergo domini caelorum qui cuncta dederunt propter Deum, quamvis nondum sint in eius possessione. Hunc autem modum regni acquirendi addit, dicens: Pauperes rebus fecit, virtutibus sublimavit. Ad hoc enim ordinatur paupertas ista, ut, resoluto per eam prohibente , virtutis sanctitas augeatur. Studeant ergo isti pauperes, sicut sunt ceteris arctiores paupertate, sic sint prae ceteris in virtutibus omnibus celsiores.

Haec sit portio vestra, quae perducit in terram viventium , eo ipso, quo in terra morientium nihil quaerunt. Cui, dilectissimi fratres, totaliter inhaerentes, ut omnia, quae in usu Fratrum sunt, hanc praedicent paupertatem: nihil aliud pro nomine Domini nostri Iesu Christi in perpetuum sub caelo habere velitis. Ipse enim ita pauper exstitit, quod nihil habuit, quo posset eum diabolus spoliare, ut supra patet.

26. Sed quia sic Fratribus depauperatis necessaria est fraterna consolatio , addit: Et ubicumque sunt et se invenerint Fratres, ostendant etc.: ostendens, qualiter se debent habere Fratres ad alios sanos , et consequenter ad aegros.

Circa primum informat eos ad veram et non fictam caritatem, et hoc in duobus: primo quoad familiarem et affabilem sodalitatem ; secundo, quoad necessitatum omnium relevationem.

Dicit ergo: Et ubicumque sunt, in domo sive extra domum, et se invenerint Fratres, ostendant se domesticos invicem, non solum publice, sed familiariter et secrete: ideo addit: inter se.

Pro secundo addit: Et secure manifestet unus alteri necessitatem suam. Secure, inquit, sicut filius matri suae ; unde addit: Quia, si mater nutrit et diligit filium suum carnalem, quanto diligentius debet quis diligere, affectu, et nutrire, effectu, fratrem suum spiritualem? Consequentia patet, quia amor gratuitus, scilicet caritatis, fortior est amore carnali, tum quia caritas superat mortis innatum horrorem , tum quia caritas fundamentum habet sui bonum infinitum, propter quod nihil finitum praevalet contra eam.

Haec autem exhortatio ex illa regula trahitur evangelica, Ioannis decimo tertio : In hoc cognoscent omnes, quia mei estis discipuli, si dilectionem habueritis ad inuicem: item, Lucae vigesimo secundo: Et tu aliquando conversus, confirma fratres tuos.

Sed pro aegrotis subdit: Et si quis eorum in infirmitatem ceciderit, alii Fratres debent ei servire, sicut vellent sibi serviri. Et hoc etiam ad eandem caritatem pertinet: unde Ecclesiastici septimo : Non te pigeat visitare infirmos: ex his enim in dilectione firmaberis: Matthaei septimo: Omnia, quaecumque vultis, ut faciant vobis homines, et vos facite illis.