(CAPITULUM IX)

Se pRaedicatoRibus.

Fratres non praedicent in episcopatu alicujus episcopi, cum ab eo illis fuerit contradictum: et nullus Fratrum populo penitus audeat praedicare, nisi a Ministro generali huius fraternitatis fuerit examinatus et approbatus, et ab eo officium sibi praedicationis concessum. Moneo quoque et exhortor eosdem Fratres, ut in praedicatione, quam faciunt, sint examinata et casta eorum eloquia, ad utilitatem et aedificationem populi, annuntiando eis vitia et virtutes, poenam et gloriam cum brevitate sermonis, quia verbum abbreviatum fecit Dominus super terram.

EXPOSITIO.

1. Fratres non praedicent in episcopatu alicuius episcopi. Haec est tertia pars, in qua agitur de praedicatione Fratrum, pertinente ad leviathan exstirpandum, ut stet mensa in latere aquilonis, ut dicitur Exodi vigesimo sexto . Et haec pars habet duas, quia primo agit de pertinentibus ad praedicantium auctoritatem: secundo, de pertinentibus ad praedicationis utilitatem et maturitatem, ibi: Moneo quoque et exhortor.

2. Fratres autem praedicaturi duplici egent auctoritate, scilicet praelatorum saecularium, quibus sunt greges commissi, et praelatorum Ordinis, per quos habet de personis idoneis provideri.

Pro primo Sidit sic: Fratres non praedicent in episcopatu alicuius episcopi, cum ab eo illis fuerit contradictum. H oc ideo dicitur, quia Fratribus iste gradus licentiae sufficere debet, quia praesumitur, eum consentire, si non contradicat. Unde Gregorius vigesimo secundo Moralium : " Pia pastorum mens, quia non propriam gloriam, sed auctoris sui quaerit, ab omnibus vult iuvari. Fidelis namque praedicator optat, si fieri valeat, ut veritatem, quam solus loqui non sufficit, ora cunctorum sonent ". Haec Gregorius. Unde in Lucae nono : Praeceptor, vidimus quendam in nomine tuo eiicientem daemonia et prohibuimus eum, quia non sequitur te nobiscum. Et ait ad illum Iesus: Nolite prohibere: qui enim non est adversum vos pro vobis est. Simile legitur Numerorum undecimo . Ne igitur impedimentum esse possit verbi Dei exspectatio licentiae expressae, ut ostendatur, praesumtam licentiam sufficere his dumtaxat, quorum praedicatio est per Sedem apostolicam approbata: loquitur negative, in principio dicens: Fratres non praedicent in episcopatu alicuius.

3. Sed ponamus, quod, episcopo acceptante et approbante praedicationem Fratrum, aliquis inferior praelatus repellat in parochia sua; nunquid contra voluntatem eius debent ibidem praedicare?

Videtur, quod non, quia omnis auctoritas concessa a quocumque iudice intelligitur concedi sine praeiudicio ; sed praedicare in alienis parochiis, invito curam habente, est in prauiudicium proprii pastoris: ergo nullum Fratribus suffragatur privilegium ad praedicandum plebi, contradicente proprio pastore.

item, saltem nullus audire debet confessionem alicuius parochiani alterius, quia per hoc impeditur,

ne possit agnoscere vultum pecorum suorum, contra illud Proverbiorum vigesimo septimo : Diligenter agnosce vultum pecoris tui.

4. Respondeo. Cura pastoralis non est dominium, sed dispensatio et officium ecclesiasticae potestatis. Unde hierarchia, secundum Dionysium , est potestas ordinata ad disponendum sacrae omnia potestati subiecta. In potestatibus autem ordinatis quidquid potest inferior, potest etiam superior, et non e converso. Unde et ipse hierarcha habet totam potestatem in se adunatam, quae est in hierarchia per varios gradus distributa: unde " nominans hierarcham nominat omnem hierarchicam potestatem ", ut docet Dionysius capitulo primo Ecclesiasticae Hierarchiae . Licet igitur hierarcha aliis tradat sibi subditis potestatem, manet tamen apud eum ordinaria potestas ad agenda omnia, quaecumque per sibi subditos fieri possunt ad salutem fidelium procurandam. Et quia quidquid potest ex ordinaria potestate seu auctoritate potest alteri committere, et quod potest per se potest per alium ; potest in adiutorium sibi subditarum potestatum mittere opitulationes, quotiescumque sibi videtur expedire: alioquin nimis periclitaretur status Ecclesiae, si Papa vel inferior hierarcha, videns, sibi subditorum curae non sufficere, nec se ipsum posse omnibus adesse, non posset viros idoneos mittere vice sua. Unde si sacerdos curam habens nolit admittere Fratrem missum canonice, peccat mortaliter: ad Romanos decimo tertio : Qui potestati resistit Dei ordinationi resistit.

Si igitur resistat sacerdos, nitatur Frater eum humilitate allicere: quod si non possit, nisi scandalum immineat, debet Frater praedicationis officium exercere. Quodsi omnino se sacerdos irrationabiliter opponat, vehemens est praesumtio contra ipsum: cedendum est ad tempus malitiae, ne scandalum suscitetur , et denuntiandum est hierarchae periculum animarum.

8. Cum ergo dicit, quod est in praeiudicium sacerdotis: dicendum, quod dod, quia " nulli facit iniuriam qui utitur iure suo ". Non ergo ininriatur ei episcopus mittendo opitulationem, cum hoc facere possit de iure, ut supra visum est. Nec iniuriatur opitulans illi quem iuvat in sarcina supportanda: pro tanto enim minuitur sacerdoti curam habenti pondus in districto iudicio Dei, quantum ab alio supportatur.

6. Et quod dico de praedicatione, intelligo etiam de confessionibus audiendis. Possunt enim Fratres apostolica ordinatione in privilegiis Ordinis expressa audire cuiuscumque sacerdotis parochianos, ipso inconsulto , vel etiam contradicente, si auctoritatem habeant ab episcopo audiendi. Et quia curia Romana hoc determinat, haereticum est aliud pertinaciter affirmare: sicut patet vigesima secunda distinctione, canone Omnes 4 Patet etiam, Papam posse talia in Ecclesia ordinare, quia certum est, quod distinctio curarum et collatio iurisdictionum ab auctoritate processit Ecclesiae Romanae. Ergo quandocumque videtur ei ad salutem fidelium aliud expedire, potest aliud ordinare, dicente Augustino ad Macedonium , quod " hoc solum recte agitur, ut vita hominum corrigatur ".

7. Ad obiectum de agnitione vultus respondeo, quod si sacerdos proprius sciret, posset et vellet sufficiens consilium super subditos impendere, nullus sanae mentis quaereret se immiscere confessionibus ad ipsum non pertinentibus audiendis. Certum est autem, quod quidam sacerdotes omnes suos subditos audire non possunt propter multitudinem subditorum. Unde cum ipsi soleant alios sibi adiungere sacerdotes commensales, vel extraneos ad tempus vocare pro illis audiendis, quos ipsi nolunt, vel nesciunt, vel non possunt audire: impium est dicere, ipsos hoc posse, et episcopum hoc non posse.

Potest igitur episcopus aliquos mittere illis in adiutorium sacerdotibus propter ipsorum impotentiam, ignorantiam et accidiam, qua tepidi sunt in discutiendis conscientiis subditorum. Nec propter hoc tantum, scilicet propter insufficientiam sacerdotum in aliquo praedictorum trium, immo etiam propter maius bonum, quia in maiorem fervorem poenitentiae excitantur multi ex praedicatione et exemplis Fratrum quam plurium aliorum.

8. Potest autem nihilominus sacerdos agnoscere vultus pecorum suorum vel quantum ad exteriorem conversationem, vel quantum ad conscientias subditorum, scilicet si, postquam fuerint confessi Fratri, dicant in foro conscientiae sacerdoti, se confessos fuisse

quoniam in foro conscientiae cuilibet pro se et contra se est credendum

et aliqua etiam interim venialia emergentia dicere . Quamquam non esset malum, immo certe plurimum expediens, omnium confessionem reiterare pro benedictione duplici acquirenda, nisi forte sacerdos ille esset ignarus plurimum, aut revelator confessionis, aut sollicitator ad peccandum, aut simoniacus, aut aliter scelerosus, quo pateat, ipsum ut malae conscientiae hominem non habere zelum Dei pro aliis dirigendis. Impium est autem non credere audito a Fratre, cum credat audito a saeculari alio sacerdote, vel dicere, quod Frater impediat agnitionem vultus, quam non impedit alius saecularis .

9. In omnibus autem confessionibus audiendis consulo, auditores Fratres prius inquirere, qua de causa declinent auditorium proprii sacerdotis, et nisi eos inveniant pie motos et rationabili causa ductos, remittant eos ad proprios sacerdotes. Retrahuntur enim aliquando peccatores, saltem ad tempus, verecundia ab ausu peccandi in aspectu et praesentia proprii sacerdotis, si bonus est, eorum scelera cognoscentis. Sed quia hoc rarum est, non sunt propter hoc particulare et rarum bonum alia innumera dimittenda, quae per auditum Fratrum et aliorum Deum timentium procurantur .

10. Pro auctoritate habenda a praelatis Ordinis subdit: Et nullus Fratrum populo penitus audeat praedicare, nisi a Ministro generali huius fraternitatis fuerit examinatus et approbatus, et ab eo officium sibi praedicationis concessum. Circa quod notandum est, quod, ut superius dictum est, " cessante causa cessat effectus ". Certum est autem, quod nullus est examinandus, nisi de cuius sufficientia non constat. Idcirco Papa Regulam declarando definivit, quod qui examinatione non indigent non sunt ad generalem Ministrum mittendi pro offlcio praedicandi. Aliud etiam privilegium examinationem committit discretis Fratribus aliis , quod privilegium non discordat ab intentione Regulae, quae non intendit nisi periculis obviare, quod, Deo gratias, excludi potest per multiplicationem litteratorum per Ordinem ad talem examinationem sufficientium et melius sic pericula excludentium, quam alio modo fieret, quia discursus et viarum multiplicium pericula sic vitantur. Sic Dominus ipse christianae religionis institutor primo solus vocavit et informavit discipulos, secundo per alios Ecclesiam dilatavit .

11. Moneo quoque. Hic secundo agit de pertinentibus ad praedicationis utilitatem, quam describit per quatuor causas predicationis: primo, per causam efficientem, dicens : Moneo quoque et exhortor eosdem Fratres, ut in praedicatione, quam faciunt: ergo nullus debet praedicare, nisi sciat ipse sermonem facere et sufficienter disponere. Unde subdit: Sint examinata, non temere ac sine deliberatione prolata, non sint nova aut suspecta, et casta eorum eloquia: Psalmus : Eloquia Domini eloquia casta, argentum igne examinatum. Haec autem castitas excludit corruptionem falsitatis et immixtionem non solum enormitatis, immo etiam omnis vanitatis seu verbi risum provocantis, seu fastum aut imperium praetendentis. Excludit etiam corruptionem intentionis ; unde secundae ad Corinthios secundo : Non enim sumus, sicut plurimi, aduleranies verbum Dei, sed ex sinceritate, sed sicut sx Deo, coram Deo, in Christo loquimur. Ex Deo, c ontra. falsitatem ; coram Deo, per maturitatem; in Christo, per intentionem puritatis.

12. Secundo describit eam per causam finalem, Und e subdit: Ad utilitatem et aedificationem popuK: utilitatem, in malo vitando: aedificationem, in bono faciendo: populi dicit, ne tantum praesumant, quod pauperibus et simplicibus praedicare contemnant.

Sed pro causa materiali subdit: Annuntiando eis vitia et virtutes, quantum ad vitam istam: poenam et gloriam, quantum ad vitam futuram: quod dicit, ne praedicent scilicet se ipsos, ut suam philosophiam ostendant et fimbrias magnificent .

Pro causa formali subdit: Cum brevitate sermonis. Haec brevitas excludit verborum ambages et sententias in volutas, verba etiam ardua supra capacitatem audientium; hoc patet per illud quod sequitur: Quia verbum abbreviatum fecit Dominus super terram . Ista enim abbreviatio non excludit, cum expedit, sermonis prolixitatem, quia Dominus ipse aliquando prolixe predicavit, sicut patet Ioannis decimo tertio et Matthaei quinto. Sed brevitas dicitur ibi restrictio omnium legalium ad unum Christum ; item, exclusio caeremonialium et commendatio moralium: item, brevitas est caritas, quae Legem continet in se totam . Ad litteram etiam studendum est brevitati, quia prolixitas generando fastidium auditores retrahit pluries ab auditu.

13. Ex isto autem capitulo patet, quod Fratribus ex intentione beati Francisci incumbit studere, quia sine studio non possunt verba modo debito examinare. Patet etiam, quod Fratres ex sua professione habent praedicare, in quorum Regula inter omnes specialis tractatus de praedicationis officio continetur: unde certissime constat, quod nullis Religiosis aliis plus competit praedicare ex ratione status sui, quam his qui hanc Regulam profitentur .