IN CAPUT XIV MARCI

ENARRATIO.

"Erat autem Pascha et azyma post biduum. "

Hic sexta Leonis de tribu Juda inducitur proprietas : quae est, quod hoc animal pugnax est ad vincendum, et vulnera corporis non. reputat dummodo vincat : quia non. fugit, sed potius mori eligit quam fugere. Et hoc fecit Christus, mundum, et mortem, et infernum debellando : non timens se morti exponere ut suos exinde redimeret. Isa. lxiii, 2 : Ego qui loquor justitiam, et propugnator sum ad salvandum.

Dividitur autem pars ista in partes duas : in quarum prima pertractat de

Christi captivitate : in secunda autem, de sua agitur Passione : quae incipit in cap. XV, 1, ibi, " Et confestim mane facto, etc. "

Prima autem harum in tres dividitur partes : in quarum prima ponuntur ea quae circumstant Judae proditionem : in secunda, tanguntur ea quae circumstant jam proditi Domini captivitatem, ibi, v. 46 : " At illi manus injecerunt in eum, etc. " In tertia, ponuntur ea quae circumstant jam captivi Domini examinationem, ibi, v. 53 : " Et adduxerunt Jesum ad summum Sacerdotem, etc. "

Prima harum partium habet partes quatuor : in quarum prima describitur proditionis a proditore conceptio : in secunda, ponitur proditoris a malitia revocatio, ibi, v. 12 : " Et primo die azymorum, etc. " In tertia, ponitur discipulorum contra malum ex proditione futurum confortatio, ibi, v. 26 : " Et hymno dicto, etc. " In quarta, ponitur traditionis perfectio, ibi, v. 43 : " Et adhuc eo loquente, etc, "

Adhuc autem prior harum. in tres dividitur : in quarum prima ex tempore et ex malitia Judaeorum, proditionis ponitur opportunitas : in. secunda, ex causa proditionis proditoris describitur malignitas, ibi, v, 3 : " Et cum esset Bethaniae, etc. " In tertia, promissae proditionis a Juda ponitur iniquitas, ibi, v. 10 : " Et Judas Iscariotes, etc. "

In primo horum duo paragraphi sunt, scilicet, opportunitas traditionis ex impletione temporis, et opportunitas ex pertinacia malignitatis Judaicae.

Dicitur igitur : " Erat autem, " omnibus his completis quae de historia evangelica dicta sunt, " Pascha, " sicut dicit Ambrosius : " Phase hebraicum est, " et transitus interpretatur. Pascha au-" tem raecum est, et interpretatur ((passio. " Exod. xii, 11: Est enim Phase (idest transitus) Domini. Pascha autem ab Agni passione sic vocatur secundum Ambrosium. Luc. XXII, 7 : Venit autem dies azymorum, in qua necesse erat occidi pascha, hoc est, agnum patientem. Augustinus autem dicit quod tam phase quam pascha hebraeum est, et utrumque transitus interpretatur. Dictum autem Ambrosii probabilius est dicto Augustini. Tamen Pascha dicitur quinque modis : primo enim vespera quartaedecimae lunae in mense lunari (qui Aprilis dicitur) Pascha vocatur. Matth. XXVI, 2 : Scitis quia post biduum, Pascha fiet. Secundo, dicitur Pascha agnus immolatus. Matth. XXVI, 17 : Ubi vis paremus tibi comedere Pascha ? Tertio, dicitur Pascha primus dies azymorum qui fuit mane qulntaedecimae lunae Aprilis. Joan. xiii, 1 : Ante diem festum Paschae, sciens Jesus quia venit hora ejus. Quarto, dicitur Pascha azyma quod in Pascha comedebatur. Joan. xviii, 28 : Ipsi non introierunt in praetorium ut non contaminarentur, sed ut manducarent Pascha. Quinto, dicitur Pascha Christus immolatus. I ad Corinth. v, 7 et

8 : Etenim Pascha nostrum immolatus est Christus : itaque epulemur, etc. Hic autem et in Matthaeo dicitur Pascha primo modo cum dicitur : " Erat autem Pascha, " hoc est, initium festi Paschae, quia in vespera quartaedecimae lunae incipit.

" Et azyma, "

Hoc est, tempus in quo azyma primo erat paratum, et hoc est vespera quartaedecimae lunae. Exod. xii, 18 : Primo mense, (quartadecima die mensis, ad vesperam, comedetis azyma. Et tunc azyma comedebatur, et fermentatum de domibus expurgabatur. I ad Corinth. v, 7 : Expurgate vetus fermentum, ut sitis nova conspersio, sicut estis azymi. Tunc enim ratione figurae congruo tempore, et Christus prodebatur ut agnus innocens, et vetera sacramenta expurgabantur, et nova per sanguinem Christi incipiebant. Levit. XXVI, 10 : Vetera novis provenientibus projicietis.

" Post biduum.. "

Hoc ergo fuit in quarta feria : quia tunc post quartam et quintam in nocte (quod est inter quartam et quintam feriam) proditio Ista fiebat : et ex hoc obtinuit consuetudo quod in afflictionibus Ecclesiae secundum locum obtinuit quarta feria apud multas nationes, quae quartas et sextas ferias jejunare consueverunt, sicut beatus Nicolaus : et tunc legitur Prophetia Isaiae, xl, 9 et 10 : Dicite filiae Sion: Ecce Deus vester:... ecce merces ejus cum eo, et opus illius coram illo. Quia tunc de mercede qua venditus fuit est tractatum, et conventio facta est inter Judam et Sacerdotes. Matth. XXVI, 2 : Scitis quia post biduum Pascha fiet, et Filius hominis tradetur principibus sacerdotum.

" Et quaerebant summi sacerdotes et Scribae quomodo eum dolo tenerent, et occiderent.

Dicebant autem : Non in die festo, ne forte tumultus fieret in populo. "

Tangitur opportunitas ex parte consummatae malitiae Sacerdotum.

Et tanguntur duo, scilicet, consummata malitia, et opportunitas malitiam perficiendi.

De primo dicit : " Et quaerebant, " convenienti tempore quo praenuntiatum a Prophetis, et praefiguratum fuit in sacramento agni typici. Unde ante illud tempus dixit, Joan. vii, 6 : Tempus meum nondum advenit.

" Summi sacerdotes, " Pontifices in quibus erat plenitudo potestatis, " et Scribae, " in quibus erat consilium litteraturae. Hi ergo quaerebant inter se consilium, sicut dicitur, Joan. XI, 47 : Collegerunt pontifices ei Pharisaei concilium, ei dicebant : Quid facimus, quia hic homo multa signa, facit.

" Quomodo dolo, " vel ne de manibus eorum liberaretur, " eum, " Jesum, " tener ent " captivum, " et occiderent, " per judicium publicum sicut malefactorem condemnatum : et sic cogitaverunt et occidere et infamare, ut nomen ejus ut profanum haberetur : et illi qui ad Christum conversi fuerant, a fide nominis ejus averterentur.

" Dicebant enim., "

In concilio ad invicem loquentes: " Non in die festo. " Festum totam solemnitatem septeni dierum Paschae vocantes. Hoc autem non dicebant propter festi solennitatem honorandam, sed " ne forte tumultus, " Christum liberare volentium, " fieret in populo, " qui multus valde fuit in Jerusalem in festi celebratione : quia multi credentes in Christum et diligentes eum propter famam mira- culorum erant tunc in civitate. Luc. XXII, 6 : Quaerebat, scilicet Judas, opportunitatem, ut traderet illum sine turbis,

" Et cum. esset Bethaniae in domo Simonis leprosi, et recumberet, venit mulier habens alabastrum unguenti nardi spicati pretiosi, et fracto alabastro, effudit super caput ejus. "

Hic conceptae proditionis tangitur turpis causa.

Et dicuntur tria : in quorum primo dicitur unguenti pretiosi in corpus Domini effusio : in. secundo, orta contra hoc Judae proditoris et furis murmuratio : in tertio, benigna a Domino murmurantium repressio.

In primo horum quatuor dicuntur, scilicet, loci in quo factum est dispositio, effundentis unguentum commendatio, vasis ut totum in Christum expenderetur fractio, et ipsa unguenti effusio.

Dicit igitur : " Et cum esset. " lloc dicitur per recapitulationem, quia istud in die sabbati ante palmas est factum. Verba autem quae praecesserunt die Martis post palmas habita fuerunt, ut dicit Augustinus.

" Cum igitur esset Bethaniae, " ut ex ipso loco doceret quia ex obedientia Patris venit ad patiendum : Bethania enim domus obedientiae interpretatur. Ad Philip. II, 8 : Obediens Patri usque ad mortem, mortem autem crucis.

Et hoc etiam demonstratur per domus in qua fuit possessorem, dicitur : " In domo Simonis, " qui obediens interpretatur. Leprosus autem dicitur non quod tunc leprosus esset, sed quia leprosus fuerit, et a Christo beneficium sanitatis consecutus. Ad hos enim declinavit Dominus ut ostenderet quod dixit, Matth. IX, 12 : Non est opus valentibus medicus, sed male habentibus. Unde Glossa : " Nomen pristinum habet ut virtus cu-

i

" rantis appareat : leprosus erat, sed a " Domino curatus fuerat. "

" Et recumberet, " jam in humanae salutis refectione. Cantic. I, 11 : Dum esset rex in accubitu siw, nardus mea dedit odorem suum,

" Venit mulier. "

Tangitur descriptio mulieris. Dicit ergo : " Venit, " non vocata, sed propria deuotione attracta,. " mulier : " bene mulier, quae tantum virum emollivit, " habens, " magnis sumptibus comparatum, " alabastrum. " Pyxis fuit facta de marmore, quod alabastrum vocatur : et genus marmoris unguenta et aromata in vigore suo conservans, et ideo dicitur : " Alabastrum unguenti. " Beda : " Alabastrum est marmor candidum variis guttis distinctum, quod unguenta incorrupta conservat. "

Et commendat unguenti pretiositatem., dicens : " Nardi, " quia de nardo facti, " spicati, " quia spica in nardo odorifera est plus reliquis partibus, " pretiosi, " quia caro pretio fuit emptum. Cantic, IV, 10 : Odor unguentorum tuorum super omnia aromata. Unde, Joan. XII, 3, dicitur : Nardipistici, hoc est, fidelis pretio dicitur. Proverb. XXVII, 9 : Unguento variis odoribus delectatur cor. Unguentum enim illud significat orationis devotionem : et illud ex pretiosissimis odoribus virtutum componitur, et maxime de spica nardi quae significat humilitatem. Cantic. IV, 13 et 14 : Cypri cum nardo : nardus et crocus, eum universis lignis Libani, hoc est, ex calore charitatis quae significatur per cyprum : et ex humilitate nardi, et ex nardi iterata humilitate : quoniam nos humiliamur ex consideratione infirmitatis nostrae, et altitudinis Dei : crocus autem significat mortificationem carnis : ligna autem Libani diversarum virtutum significant odorem. : ideo dicitur unguentum pretiosum. " Et fracto, " ut totum effunderetur, et nihil de unguento remaneret quod non in Dei laudem expenderetur, " alabastro, " pixyde marmorea. Luc. vii,

37 : Mulier attulit alabastrum unguenti.

" Effudit, " ut totum manaret in obsequium Domini. Matth. XXVI, 7 : Effudit super caput ipsius recumbentis : caput autem Christi Deus est, sicut dicitur, I. ad Corinth. XI, 3. Et effundere super caput est devotionem odoriferam expendere in excellentiam suae deitatis. Psal. CXXXII, 2 : Sicut unguentum in capite, quod descendit in barbam, barbam Aaron. Abunde enim effudit ut in totum corpus distillaret, etc.

" Erant autem quidam indigne ferentes intra semetipsos, et dicentes : Ut quid perditio ista unguenti facta est?

Poterat enim unguentum istud venumdari plus quam trecentis denariis, et dari pauperibus. Et fremebant in eam. "

Tangitur hic pro unguenti effusione murmuratio.

Tanguntur autem hic tria, quorum primum est discipulorum in mulierem exorta indignatio : secundum autem est ex indignatione causata murmuratio : tertium autem in mulierem ex murmuratione fremitus exacerbatio.

Dicit igitur : " Erant autem quidam, " discipulorum, " indigne ferentes, " quod tantum unguentum in corpus Domini esset expensum. Et quidem Judas primo movit istam indignationem, cui quidam (Judam ad hoc bonum opinantes) consenserunt Apostolorum vel discipulorum.

Et hoc est quod dicit :. " Quidam indigne ferentes, " Fuit autem indignatio bonorum ex hoc quod tantum unguentum debuit expendi in mortale corpus. Sapient. IX, 15 : Corpus quod corrum-pitur, aggravat animam, ei terrena inhabitatio deprimit sensum multa cogitantem. Et ideo non putabant esse dignum ut tantum pretium ex penderetur in dominico corpore.

" Intra semetipsos, " quia coram Domino saepius in talibus deprehensi non audebant extra aperte de hoc facere mentionem. Dicitur enim, Joan. XII, 3, quod tantae fuit efficaciae, quod domus impleta est ex odore unguenti,

" Et dicentes, "

Murmurando : " Ut quid perditio haec, " per effusionem tanti " unguenti, " tam pretiosi, " facta est? " Reputabant enim perditionem quod non erat compositum ad lucrum. Sapient. xv, 12 : Existimaverunt conversationem vitae compositam esse ad lucrum, ei oportere undecumque etiam ex: malo acquirere. Et hoc totum Judas qui loculos portabat inter Apostolos procurabat, et semper allegabat perditum esse quod ad utilitatem loculorum non vendebatur.

" Poterat enim, etc. "

Causam murmurationis assignant, dicentes : " Poterat enim, " de suo valore, " unguentum istud, " tam pretiosum, " venumdari, " tanto pretio, " plus quam trecentis denariis, " quorum quilibet decem valuit usuales : et ideo denarius vocabatur.

Notandum autem quod triplex erat numisma Caesaris : usuales enim nummi, qui in tres parvos commutari poterant et erant quasi in toto cuprei. Secundum autem numisma fuit denarius qui decem valuit usuales, et erant etiam mixti cum cupro. Tertium fuit numisma argenteum totum : et ideo argentei dicebantur. Et (sicut dicunt historiae) unus argenteus decem valuit denarios et centum usuales. De medio ergo numismate loquens praetextu avaritiae dicit Judas : " Poterat enim unguentum istud, venum-dari plus quam trecentis denariis. " Jam enim et cupiditate detentus erat animus ejus, qui hoc pretium furari desiderabat. Eccli. x, 9 et 10 : Avaro nihil est scelestius,... : hic enim et animam, suam venalem habet, quoniam in vita sua projecit intima sua. I ad Timoth. VI, 10 : Radix omnium, malorum est cupiditas, Unde ex ista cupiditate perditi sibi pretii, sanguinis Domini sui concepit venditionem : et ejus quod ex unguento habere non valuit quaesivit restaurationem.. Tactus etiam fuit simonia : quia ea quae ad usum Domini expendebantur, pretio suae cupiditatis volebat commutare. Act. VIII, 20 : Pecunia tua tecum sit in perditionem, quia donum Dei existimasti pecunia possideri. Et, parum infra, v. 23 : In felle enim amaritudinis, et in obligatione iniquitatis video te esse : quoniam jam Domini sanguinis concepisti traditionem.

" Et dari pauperibus. " Hic etiam notatur de hypocrisi : quia sub specie pietatis tegit avaritiam, et concipit proditionem. Non enim curavit de pauperibus ut pauperibus subveniretur, sed potius ut avaritia sua tegeretur, et indignatio discipulorum contra Christum et mulierem piam suscitaretur. Joan. XII, 6 : Dixit autem hoc, non quia de egenis pertinebat ad eum, sed quia fur erat, et loculos habens, ea quae mittebantur portabat, hoc est, asportabat et furabatur. Job, xxvii, 8 : Quae est enim spes hypocritae si avare rapiat, et non liberet Deus animam ejus ?

Et sic discipuli simplices ab astutia proditoris concitati,

" Fremebant in eam, "

Verbis et dentibus eam. subsannantes. Psal. ii, 1 : Quare fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania ? Item, Psal. CXXXIX, 4 : Acuerunt linguas suas sicut serpentes : venenum aspidum sub labiis eorum. Hieronymus autem in Glossa, mystice hoc exponens dicit sic :

" Sub praetextu avaritiae Judas proditor mysterium loquitur fidei. Etenim nostra fides trecentis emitur denariis, id est, decem sensibus per corpus et animam et spiritum triplicatis. Ut et nos sicut Gedeon trecentorum virorum numerum assumentes, Allophylorum castra, pauperes spiritu fractis lagunculis nostris, cum tubis et lucernis destruamus . Et sicut Abraham, cum trecentis viris spolia dividamus ad vesperam . " Corpus hic accipitur pro corporea parte animae, quae sensibus intendit : anima autem vocatur animae pars inferior : et spiritus vocatur animae pars superior, in qua est imago Dei. Sensus autem exteriores noti sunt, visus, auditus, odoratus, gustus, et tactus. Interiores autem sensus secundum Philosophos sunt interiores vires animae sensibilis apprehensivae, scilicet sensus communis, imaginatio, phantasia, aestimativa, et memorialis. Sed de his non loquitur Hieronymus, sed nominat sensus interiores : intellectum, rationem, liberum arbitrium, memoriam, et voluntatem : et intendit quod decem opera decalogi primo spiritualiter intentione ad Deum, secundo animaliter per comparationem ad seipsum, et tertio corporaliter in exterioribus per istos decem sensus impleantur : ut ex intellectu accipiant luminis veritatem, ex ratione discretionem, ex libero arbitrio libertatem sine coactione, ex memoria retentionem in mente sine oblivione, ex voluntate delectationem in corde : sicut dicit Psalmus xxxvi, 4 : Delectare in Domino, et dabit tibi petitionem cordis tui. Ex visu autem exteriori palpebrae praecedant gressus, ex auditu, verbo Dei consona faciamus, ex olfactu, bonum odorem spirantes famam custodiamus, ex gustu dulcedinem virtutis, et ex tacto certitudinem habeamus divinitatis per gratiam inhabitantem. Et haec trecenta dicit alia allegoria significari in trecentis viris qui cum Gedeone castra subverterunt Allophylorum.

" Jesus autem dixit : Sinite eam : quid illi molesti estis? Bonum opus operata est in me.

Semper enim pauperes habetis vobiscum, et cum volueritis potestis illis benefacere : me autem non semper habetis.

Quod habuit haec, fecit : praevenit ungere corpus meum in sepulturam. "

" Jesus autem dixit, " benigne simplicitatem discipulorum erudiendo, et reprehendendo nequitiam proditoris.

Dicuntur autem hic quinque : in fluorum primo praecipitur ut sinatur, et non prohibeatur pia devotio mulieris, dicens : " Sinite eam, " supple, facere quod facit. Proverb. iii, 27 : Noli prohibere benefacere eum qui potest, si vales, et ipse benefac, Sic dixit ad Joannem, Matth. iii, 15 : Sine modo : sic enim decet nos implere omnem justitiam.

Secundo, ponit reprehendentium reprehensionem, dicens : " Quid illi molesti estis ? " Matth. XXVI, 10 : Quid molesti estis huic mulieri ? Maria enim semper voluit esse circa Dominum, nec multum curavit si de hoc aliquando querelas ab aliis sustineret. Luc. x, 40 et 42 : Non est tibi curae quod soror mea reliquit me solam ministrare ? Quam etiam Dominus ibi excusavit, dicens : Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea.

Tertio, mulieris ponit in opere illo commendationem, cum dicit : " Bonum opus operato est in me, " Hoc enim opus bonum et optimum est quod in meipsum dirigitur, nec de exterioribus operibus aliquid bonum est nisi ad. me dirigatur. I ad. Timoth. IV, 8 : Dietas ad omnia utilis est, promissionem habens vitae quae nunc est, et futurae. Et praemisit, v. 1 et 8 : Exerce teipsum ad pieta-tem : nam corporalis exercitatio ad modicum utilis est, pietas autem ad omnia utilis est. " Pietas autem., ut dicit Au-" gustinus, cultus est divinus Deo debitus, " et Deo impensus : quem cultum muti Her haec exhibuit, caput Domini ungenti do. " Quia sicut dicitur, I ad Corinth. XI, 4 : Caput Christi Deus est, cujus divinitas ungitur, ut dicit Beda quando deitas ejus pie a fidelibus veneratur. Unxit autem Maria Magdalena etiam pedes, quibus Dominus terram nostram tetigit, hoc est, humanitatem in qua terrenae naturae communicavit . Psal. cxxxi, 7 : Adorabimus in loco ubi steterunt pedes ejus. Quia etiam humanitati Domini pium obsequium exhibuit.

Quarto etiam, beneficium in pauperes exhibendum pro loco et tempore com memorando injungit, dicens :

" Semper enim pauperes habetis vobiscum,. "

Deuter. xv, 11 : Non deerunt pauperes in terra habitationis tuae. Tob. IV, 7 : Noli avertere faciem tuam ab ullo paupere. Pauperes enim semper Dominus in omni terra divitibus immiscet, ut divites habeant in ciuibus per temporalia mereantur aeterna. Luc. XVI, 9 : Facite vobis amicos de mammona iniquitatis, ut cum defeceritis recipiant vos in aeterna tabernacula.

Unde subdit : " Et cum volueritis, " hoc est, quando promptum animum habueritis, qui pro facto computatur, "] potestis illis benefacere, " vel de parvo vel de magno : vel si nihil habetis, de verbo et compassione cordis. Tob. IV, 9 : Si multum tibi fuerit, abundanter tribue : si exiguum Ubi fuerit, etiam exiguum libenter impertiri stude. De voluntate . autem dicitur, II ad Corinth. viii, 12 : Si voluntas prompta est, secundum id quod habet, accepta est, non secundum id quod non habet.

" Me autem, " sive partem corporalem istius infirmae carnis, qui beneficiis vestris indigeat, " non semper habetis. " Joan. XVO, 19 : Modicum, ei non videbitis me. Cantic. v, 8 : Ille declinaverat, atque transierat... : quaesivi, et non inveni illian : vocavi, et non respondit mihi,

" Quod habuit haec, etc. "

Quinto, dicit quod debitum fuit sibi hoc pietatis opus impendi. Et hoc dicit primo in communi, secundo in speciali, tertio praemium adjungit.

De communi dicit : " Quod habuit " facere ex officio pietatis, et debuit, " haec fecit " in opere pietatis, et debuit mihi impenso. Hoc enim et plures observaverunt : unde, Genes. l, 2, Jacob mortuo, praecepit Joseph servis suis medicis, ut aromatibus condirent patrem. Eccli. vii, 38 : Non desis plorantibus in consolationem, et cum lugentibus ambula." Praevenit, etc. " In speciali tangit officium funeris dicens, quia tempore crucifixionis accedere ad me non audebit, et ideo modo " praevenit, " officio pietatis, " ungere corpus meum, " quod unctione deitatis est delibutum, et in proximo oleo plenae gloriae injunctum resurrecturum, " in sepulturam, " in qua corpora Sanctorum ungi consueverunt in testimonium et figuram, quia resurgent oleo exsultationis delibuta. Psal. xliv, 8 : Dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem : propterea unxit te Deus, Deus tuus, oleo laetitiae prae consortibus tuis. Cantic. I, 2 : Fragrantia unguentis optimis. Cantic. IV, 10 : Odor unguentorum tuorum super omnia aromata. Genes. XXVI, 27 : Statim ut sensit vestimentorum illius fragrantiam, benedicens benedixit ei. Vestimenta autem, corpora beatorum resurgentium significant : unde Glossa : " Quod habuit haec fecit, " quod putatis perditionem esse unguenti, officium sepulturae

est. Nec mirum si mihi dedit odorem fidei bonum, cum ego pro ea fusurus sim sanguinem meum. "

" Amen dico vobis, ubicumque praedicatum fuerit Evangelium istud in universo mundo, et quod fecit haec narrabitur in memoriam ejus. "

Hic tertio adjungit praemium devotionis, dicens : " Amen, " hoc est., vere " dico vobis. " Apoc. III, 14 : Haec dicit Amen, testis fidelis, etc.

" Ubicumque, " in toto mundo, " praedicatum fuerit, " ab Apostolis et suoessoribus, " Evangelium istud, " de pietatis unctione et mea passione, " in universo mundo, " quia in omnem terram exivit sonos Praedicatorum , etiam, " et, " hoc est, (c quod fecit haec, " in pietatis opere, " narrabitur, " evangelizando, " in " piam et dulcem " memoriam ejus " mulieris, vel facti quod fecit. Eccli. xlix, 1 et 2 : Memoria Josiae in compositionem odoris facta opus pigmentarii. In omni ore quasi mel indurabitur ejus memoria. Proverb. x, 7 : Memoria justi cum laudibus. Psal. CXI, 7 j In memoria aeterna erit justus. Unde, Joan, XII, 7 : Sinite illam, ut in diem sepulturae meae servet illud. Sic enim ad aeternam facti memoriam servatum est et, non perditum.

" Et Judas Iscariotes, unus de duodecim, abiit ad summos sacerdotes, ut proderet eum illis.

Qui audientes gavisi sunt, et promiserunt ei pecuniam se daturos Et quaerebat quomodo illum opportune traderet. "

Hic ultimo tangitur proditoris ad prodendum obligatio.

Et dicuntur tria, scilicet, prodendi ex parte proditoris inquisitio, proditionis exhibitae ex parte Pontificum turpis exsultatio, et ad complendam proditionem promissam pertinax observatio.

Dicit igitur : a Et Judas, " Pulchritudinem nominis tangit, ut sciatur quod nec ex significatione nominis sui a malitia retrahebatur. Judas enim confitens ei glorificans interpretatur: sed significatio nominis sui cecidit ab effectu, quia et ignominiam opposuit glorificatione et negationem confessioni. Et ideo sicut de Juda bono dicitur, Genes. xlix, 8 : Juda, te laudabunt fratres tui: ita de malo Juda dici potest: Juda, te horrebunt fratres tui. Joan. XIII, 2: Cum diabolus jam misisset in cor ut traderet eum Judas Simonis Iscariotae. Joan. VI, 71 I Ex vobis unus diabolus est.

" Iscariotes, " memoria mortis : et sic vicmVvocabatur Scarioth unde natus fuit, quia semper memoriter tenuit qualiter Christum interficeret. Isa. x, 7 : Ad conterendum erit cor ejus, ei ad internecionem gentium non paucarum, Psal. xxxv, 5 : Iniquitatem meditatus est in cubili sua : adstitit omni viae non bonae, malitiam autem non odivit,

" Unus " singularis malitiae. Eccle. IV, 8 : Unus est, et secundum non habet.

" De duodecim, " Hoc dicit ut ostendat inconveniens : quia nec honor electionis ipsum revocavit a scelere, quia ipsum Christus ad tantum apostolatus apicem vocare dignatus fuit. Joa.. VI, 71 : Nonne ego vos duodecim elegi, et ex vobis unus diabolus est.

" Abiit, " Bene abiit, quia viam dese ruit veritatis. In epistola Judae, v. 11 : Vae illis, quia in viam Cain abierunt, et errore Balaam mercede effusi sunt.

" Ad summos sacerdotes, " apud quos summa rerum agebatur tunc temporis. I Esdrae, IX, 2 : Manus Magistratuum fuit in transgressione hac prima.

" Ut proderet eum, " hoc est, prodi tiose traderet eum " illis. " Psal. xl, 10 : Homo pacis meae, in quo speravi, magnificavit super me supplantationem. cc Qui audientes, "

Sacerdotes, " gavisi sunt, " Psal. li, 3 : Quid gloriaris in malitia ? Proverb. II, 14: Laetantur cum malefeoerint, ei exsultant in rebus pessimis. Sapient. XIV, 28 : Dum laetantur, insaniunt.

" Et promiserunt pecuniam, " pro venditione sanguinis innocentis. Zachar. XI, 13: Pretium, quo appretiatus sum a filiis Israel, Sic venditus est Joseph a fratribus suis .

Promiserunt autem, pecuniam " se daturos. " Luc. XXII, 6 : Et spopondit, et ad tradendum se Christum Saoerdotibus obligavit, et sic principes socii furis traditoris sunt effecti. Psal. xlix, 18: Si videbas furem currebas cum eo, et cum adulteris portionem tuam ponebas, Isa, I, 23 : Principes tui infideles, socii furum. Judas enim fur erat, et habebat loculos, et pro furti recompensatione vendere quaerebat sanguinem Christi.

" Et quaerebat"

Judas causam, " quomodo " caute " illum, " Christum, " opportune, " sine turbis, " traderet. " Luc. XXII, 6: Quaerebat opportunitatem ut traderet illum sine turbis,

" Et primo die azymorum, quando Pascha immolabant, dicunt ei discipuli: Quo vis eamus et paremus tibi ut manduces pascha? "

Hic incipit revocare a malitia proditorem.

Habet autem tros partes : in quarum prima continetur coenae praeparatio, cujus communione proditor revocari debuerat: in secunda, revocat per admonitionis verbum, ibi, v. 17 : " Vespere autem facio, etc. " In tertia autem, revocat per communionem sacramenti, ibi, v. 22 : " Et manducantibus illis, etc. "

fn prima harum adhuc tria dicuntur : in quorum primo, ubi coena paranda sit discipulorum fit inquisitio : in secundo, de coena paranda Christi ponitur instructio : in tertio, per obedientiam discipulorum coenae fit praeparatio.

In prima harum tria dicit : temporis congruitatem, legis necessitatem, et de praeparanda coena discipulorum quaestionem.

Dicit igitur : " Et primo die azymorum. " Hoc dupliciter exponitur. Dicitur enim prima dies azymorum quando azyma parabantur, et sic quartadecima luna dicitur prima dies azymorum : quae dies numerabatur a tertia decima die ad vesperam usque ad vesperam quartaedecimae diei. Et sic hic dicitur prima dies azymorum quando primum azyma offerebatur et comedebatur. Et haec dies incepit a vespera quartaedecimae lunae, et usque ad vesperam quintaedecimae lunae protendebatur: et sic adhuc quartadecima luna in vespera facta est haec quaestio. Exod. XII, passim, Quartadecima luna ad vesperam conspersa est farina in azymos, et tunc fermentum de domibus Judaeorum ejiciebatur. Exod. XII, 34 : Tulit igitur populus conspersam farinam antequam fermentaretur, Levit. xxiii, 5 et 6 : Mense primo, quartadecima die mensis ad vesperum, Phase Domini est : et quintadecima die mensis hujus, solemnitas azymorum Domini est. Septem diebus azyma comedetis.

" Quando Pascha immolabant. " Necessitas est ex legis praecepto. Lex enim, Exod. XII, passim, et Levit. xiii, 5 et seq., praecipit tunc coenam agni paschalis im- molari, et quartadecima luna immolabatur. Luc. XXII, 7 : Venit autem dies azymorum, in quo necesse erat occidi Pascha, Exod.XII, passim, universa multitudo filiorum Israel immolabit agnum quartadecima die mensis hujus ad vesperum,

" Dicunt ei discipuli, "

A tempore et lege sumentes quaestionis occasionem :

" Quo vis eamus ? " Non quaerunt de civitate : quia sciverunt quod non nisi in Jerusalem Pascha erat celebrandum, sed quaerunt de vico vel domo. Deuter. XVI, 5 et 6: Non poteris immolare Phase in qualibet urbium tuarum..., sed in loco quem elegerit Dominus. Sicut etiam quaerit spiritualiter sponsa in Canticis, I, 6 : Indica mihi quem diligit anima mea, ubi pascas, ubi cubes in meridie, ne vagari incipiam post greges sodalium tuorum. Multi enim sunt alias caenas parantes quae non sunt coenae dominicae. I ad Corinth. XI, 18 et seq. : Primum quidem convenientibus vobis in Ecclesiam,... jam non est dominicam, caenam manducare: unusquisque enim caenam suam praesumit ad manducandum,

" Et paremus tibi, " juxta legem, " ut manduces, " hoc est, ad manducandum, " Pascha, " hoc est, agnum paschalem. Glossa : " Hanc quaestionem faciunt discipuli, ut cum voluntate Dei gressus nostros dirigamus. "

" Et mittit duos ex discipulis suis, et dicit eis : Ite in civitatem, et occurret vobis homo lagenam aquae bajulans : sequimini eum,

Et quocumque introierit, dicite domino domus quia Magister dicit: Ubi est refectio mea. ubi Pascha cum discipulis meis manducem ?

Et ipse vobis demonstrabit coenaculum grande, stratum : et illic parate nobis. "

" Et mittit duos ex discipulis suis. " Aliis enim parare non licuit nisi discipulis, qui ex hoc specialiter erant instruendi, Duos autem mittit: quia charitatis sacramentum est, et inter pauciores quam inter duos charitas haberi non poterit. Eccle. IV, 11 : Si duo fovebuntur mutuo, linus quomodo calefiet ? . " Et dicit eis. " Quatuor autem dicit: Iegis praeceptum, loci signum, injungit quid dicendum, et praecipit Pascha esse parandum.

Dicit igitur : " Ite in civitatem, "juxta legis praeceptum . Notatur autem quod in civitatem vitae pergere debeat qui Pascha parat, hoc est, in civium coelestium unitatem. Eccle. x, 15 : Labor stultorum affliget eos, qui nesciunt in urbem, hoc est, civitatem, pergere. Act. IX, 6 : Ingredere civitatem, et ibi dicetur tibi quid te oporteat facere. Psal. CXXI, 3 et 4 : Jerusalem, quae aedificatur ut civitas, cujus participatio ejus in idipsum. Illuc enim ascenderunt tribus, tribus Domini, testimonium Israel, ad confitendum nomini Domini. Quia ad litteram omnes tribus ascenderunt in civitatem ad coenam in idipsum, hoc est, in commune celebrandam.

" Et occurret vobis homo, etc. "

Signum est loci in quo Pascha est parandum. Dicit igitur : " Occurret, " in via, " vobis homo, " non nisi ratione utens, nihil brutale agens in seipso. Eccli. XVII, 1 et 2 : Secundum imaginem suam fecit hominem.,. : secundum se vestivit illum virtute. Et hoc est primo considerandum in eo in quo Dei coena paratur, quod occurrat per devotionem, et sit homo per rationabilem vitam. Amos, IV,

12 : Praepararc in occursum Dei tui Israel.

" Lagenam aquae bajulans: " quam ad litteram tulit, ut in tanto festo haberet apud se aquam expiationis quae se mundaret: et signat quod ubi Christus coenaturus est, lagena aquae lacrymarum in expiationem debet praecedere. Psal. l, 9 : Lavabis me, ei super nivem dealbabor. Psal. VI, 7 : Lavabo per singulas noctes lectum meum, lacrymis meis stratum meum rigabo. Ezechiel. XXXVI, 25 : Effundam super vos aquam mundam, ei mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris.

" Se quiniini eum, "

Passibus pedum, et passibus devotionis : quia ipse non praecedet nisi ad locum mundum. Isa. lii, 11 : Mundamini, qui feriis vasa Domini. Glossa : " Sequimini eum qui ducit in altum ubi est refectio Christi. "

" Et quocumque introierit, "

In domum civitatis quae unitatem Ecclesiae et habitaculum conscientiae significat. Genes. XXIV , 31 : Ingredere, benedicte Domini: cur foris stas ?

" Dicite, " ex parte ministerii vestri, et ex parte mei imperii, " domino domus, " patrifamilias. Scivit enim illum esse dignum, Apocal. III, 20: Si quis aperuerit mihi januam, intrabo ad illum, et caenabo cum illo, ei ipse mecum. Glossa: " Consulte et aquae bajuli, et domini domus tacita sunt vocabula : ut omnibus verum Pascha celebrantibus vel celebrare volentibus, id est, sacramentis Christi imbui, eumque suae mentis hospitio quaerentibus facultas danda signetur. " Sapient. VI, 8 : Non subtrahet personam cujusquam Deus..., quoniam pusillum ei magnum ipse fecit, et aequaliter est illi cura de omnibus,

" Quia Magister dicit, " cujus ad sacramentum celebrandum est dare illu- minationes. Psal. cxviii, 68 : Bonus es tu, et in bonitate tua doce me justificationes tuas ?

" Ubi est refectio mea? " per metonymiam, contentum pro continente. Hoc est, ubi est refectorium meum ad usum meum deputatum, " ubi, " hoc est, in quo, " Pascha, " vetus et novum, " cum discipulis meis, " mihi communicantibus, quia aliis non sunt sacramenta danda, " manducem, " Matth. VII , 6 : Nolite dare sanctum canibus,neque mittatis margaritas vestras ante porcos. Psal. c, 5 et 6 : Superbo oculo et insatiabili corde, cum hoc non edebam. Oculi mei ad fideles terrae, ut sedeant mecum : ambulans in via immaculata hic mihi ministrabat.

" Et ipse, "

Ferens lagenam aquae, vel dominus domus, " demonstrabit, " indicio quo praedixi, " vobis coenaculum grande, " quod pro me et familia discipulorum sufficiet, " stratum, " hoc est, lapide plano pavimentatum. Ezechiel. xl, 17 : Ecce pavimentum stratum lapide. Eratque ad litteram domus bicamerata, inferius habens ad dormiendum et coquinandum, in superioribus autem habens aulam ad coenandum : hoc coenaculum, Luc. XXII, 11, vocatur diversorium. Unde dicit: Ubi est diversorium, ubi Pascha cum discipulis meis manducem ? Coenaculum autem istud signat conscientiae et cordis receptaculum, quod stratum est picto pavimento varietate virtutum : grande autem est, charitatis amplitudine: et coenaculum est duloeoedine virtutum refectione. De primo horum dicitur, Genes. xliv, 16 : Introduc viros domum, quoniam mecum sunt comesturi meridie. Non enim comedebant nisi in caenaculo. De secundo dicitur, Psal. xliv, 15 : Circumamicta varietatibus. De tertio, Isa, IV,1i : Panem nostrum comedemus, et vestimentis nostris operiemur. Luc, XIV , 16 : Homo qui- dam fecit coenam magnam, ei vocavit multos. Apocal, XIX, 9 : Beati qui ad coenam nuptiarum Agni vocati sunt.

" Et illic parate nobis. "

Ecce praeparationis imperium. Tob. v, 22, Annae uxori suae dixit ut instrueret convivium et praepararet omnia quae in cibos iter agentibus sunt necessaria. Anna enim gratia, cui praecipitur ut hoc gratiae instruat convivium, et praeparet in gratiae sacramento et coena Eucharistiae omnia (quia omnis gratiae est contentivum) qua?, in cibos spirituales sunt necessaria iter agentibus : propter quod etiam viaticum appellatur. Manibus discipulorum praeparatur, quorum in loco successerunt sacerdotes, quorum officii et ordinis est dominicam coenam praeparare : Deo tamen operante in ipsis, sicut in manibus sacerdotum operatur Deus in omnibus sacramentis. Psal. lxvii, 11 : Parasti in dulcedine tua pauperi, Deus. Sapient. XVI, 20 : Paratum panem de coelo praestitisti illis sine labore, omne delectamentum in se habentem, et omnis saporis suavitatem.

Dicit autem : " Parate nobis, " ex discipulis connumerans, quia hoc sacramentum paratur Christo ad exhibendum, et quo discipulis influat : et paratur discipulis ad communicandum, quo Christo incorporentur. Joan. VI, 57 : Qui manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem, in me manet, ei ego in illo.

" Et abierunt discipuli ejus, et venerunt in civitatem, : et invenerunt sicut dixerat illis, et paraverunt pascha. "

Hic ponitur obedientia discipulorum, et veriticatio signorum a Domino praedi-. ctorum.

Et hoc est : " Abierunt, " a Domino secundum obedientiae sanctae mandata. Baruch, III, 33 : Emittit lumen, ei vadit : et vocavit illud, et obedit illi in tremore.

" Discipuli ejus, " in vera obedientia discipulos se esse probantes, Ad Hebr. xiii, 17 : Obedite praepositis vestris, et subjacete eis.

" Et venerunt in civitatem " sanctam, quam ad sacramentorum institutionem Deus elegerat, Isa, lxvi, 13 et 14 : In Jerusalem consolabimini : videbitis, ei gaudebit cor vestrum. Unde de monte in quo sita est civitas, dicit Isaias, xxv, 6 : Faciei Dominus exercituum omnibus populis in monte hoc convivium pinguium, convivium vindemiae, pinguium medullatorum, vindemiae defaecatae.

" Et invenerunt " siama, " sicut dixeral illis " Jesus. Proverb. VIII, 8 : Justi sunt omnes sermones mei, ei non est in eis pravum quid, neque perversum. I Reg. x, 7 : Quando evenerint omnia signa haec tibi, fac quaecumque invenerit manus tua, quia Dominus tecum est.

" Et paraverunt Pascha, " hoc est, coenam agni paschalis sicut praeceperat Dominus. Luc. XIV, 17 : Jam parata sunt omnia. Proverb. IX. 2 : Immolavit victimas suas, miscuit vinum, ei proposuit mensam.

" Vespere autem facto, venit cum duodecim.

Et discumbentibus eis et manducantibus, ait Jesus : Amen dico vobis quia unus ex vobis tradet me, qui manducat mecum.

At illi coeperunt contristari, et dicere ei singulatim : Numquid ego?

Qui ait illis : Unus ex duodecim, qui intingit manum mecum in catino.

Et Filius quidem hominis vadit sicut scriptum est de eo : vae autem homini illi per quem Filius hominis tra- detur ! Bonum erat ei si non esset natus homo ille. "

Hic incipit tangere revocationem proditoris factam per verbum, per hoc quod coenam pro eo, et pro aliis fieri fecit : non excludens eum, satis revocavit eum, et admonuit de prophetia quae dicit : Homo pacis meae, in quo speravi, qui edebat panes meos magnificavit super me supplantationem 1. Hic autem ut amplius erubescat revocat per verbum.

Dividitur autem haec pars in tres partes secundum triplicem modum revocationis. Primo, enim revocat admonitione generali : secundo, revocat admonitione speciali : tertio, revocat sub interminatione comminationis. Et haec per ordinem paterit in littera.

In prima harum partium dicit quatuor : temporis secretum, honoris exhibitionem, commodi praeparationem, et verbi admonitionem.

Temporis secretum tangit per hoc quod dicit : " Vespere autem facio, " cum declinasset a turbis, et tempus esset ad immolandum agnum : ut Judas de admonitione coram turbis non verecundaretur, et hora religiosae immolationis facinus faceret detestari. De primo, Matth. xviii, 15 : Si peccaverit in te frater tuus, vade, et corripe eum inter te et ipsum solum. De secundo, Exod. xii, 6 : Immolabit agnum universa multitudo filiorum Israel ad vesperam. Illa enim vespera sua sanctitate Judam revocare debuerat.

" Venit cum duodecim, " aliis sequestratis in aliam mensam, et illum honorem ut secum in eadem mensa sederet, Christus Judae exhibuit : qui honor dignitatis etiam debuit eum a concepto scelere revocare. Esther, IX, 9 : Sic honorabitur quemcumque voluerit rex honorare. Psal. xx, 8 : Gloriam et magnum decorem impones super eum." Et discumbentibus eis et manducantibus. "

Ecce, scilicet, commodi praeparatio tam in discubitu quam in comedendo, quod etiam revocare debuerat. Sed dicitur, Jerem. XI, 19 : Mittamus lignum in panem ejus, et eradamus eum de terra viventium , et nomen ejus non memoretur amplius. Joan. xiii, 18 : Qui manducat meum panem, levabit contra me calcaneum suum,

" Ait Jesus, "

Facto revocare intendens : " Amen dico vobis. " Et per ipsum dictum quod scivit traditionem quam agebat, Deum se esse ostendens. Joan. XIV, 29 : Et nunc dixi vobis priusquam fiat, ut cum factum fuerit, credatis,

" Quia unus ex vobis " duodecim, " me tradet. " Joan. XIII, 11 : Sciebat enim ab initio quisnam esset qui eum traderet,

Et magis determinat traditorem, dicens : " Qui manducat mecum, " nec tamen per hoc suam potest celare traditionem. Psal. LIV, 13 et seq.: Si inimicus meus maledixisset mihi, sustinuissem utique : et si is qui oderat me super me magna locutus fuisset, abscondissem me forsitan ab eo. Tu vero, homo unanimis, dux meus ei troius meus, qui simul mecum dulces capiebas cibos. Eccli. xiii, 8 : Confundet te in cibis suis, donec te exinaniat bis et ier, et in novissimo deridebit te : postea videns derelinquet te, et caput suum movebit ad te.

" At illi, "

Scilicet Apostoli duodecim, " coeperunt contristari, " quia plus de se crediderunt Christo quam sibi : et ideo quamvis essent innocentes, tamen tristaban- tur ex verbo Christi de se dubitantes.

Joan. II, 25 : Opus ei non erat ut quis testimonium perhiberet de homine : ipse enim sciebat quid esset in homine.

" Et dicere singulatim, " unusquisque pro se: " Numquid ego, " supple, sum qui te tradet? Matth. XXVI, 25: Numquid ego sum, Rabbi ? Et sicut dicunt alii Evangelistae, Matth. XXVI, 25, Luc. xxii, 21, Joan. xviii, 26 et 27, cum Judas diceret ei : Numquid ego sum, Rabbi ? dixit ei Dominus : Tu dixisti. Et ibi in singulari nominavit, sed per nomen non expressit ut locum daret paenitentiae, qui forte per nomen nominatus confusus induratus fuisset.

" Qui ait illis, "

Secundam in speciali adhibens revocationis admonitionem : " Unus ex duodecim, " quem ego ad apostolatus apicem exaltavi, " qui, " sicut intimus, " intingit mecum manum in catino. " Catinus est magnum vas rotundum in quo cibaria simul pro multis reponi possunt: et est magna scutella rotunda, quia mensa ad quam Christus sedebat erat rotunda, et Apostoli, cum Christo sedebant in circuitu : et omnes simul impingebant manus in hoc catino cum Christo in eodem vase cibum agni accipientes. Matth. XXVI 23 : Qui intingit mecum manum in paropside, hic me tradet. Luc. xxii, 21 : Ecce manus tradentis me, mecum est in mensa,

" Et Filius quidem hominis vadit, "

Ad passionem voluntarie, " sicut scriptum est de eo, " Isa. liii, 7 : Oblatus est quia ipse voluit. Psal. XXXIX, 8 et 9 : In capite libri scriptum est de me, ut facerem voluntatem tuam, Deus meus, volui, etc.

" Vae autem homini illi."

Revocatio est per comminationem aeternae damnationis, " per quem Filius hominis tradetur, " quia secundum naturam qua est Filius Dei, tradi non potuit. Psal. LIV, 16 : Veniat mors super illos, et descendant in infernum viventes. Unde, Psal. cviii, 2 : Deus, laudem meam ne tacueris: secundum Apostoli Petri expositionem, Act. I, 16 et seq., est de Judae maledictione et condemnatione. Et ibidem I dicitur : Induit maledictionem sicut vestimentum, et intravit sicut aqua in interiora ejus, et sicut oleum in ossibus ejus." Bonum erat ei. " Matth. XXVI, 24: Bonum erat ei si natus non fuisset homo ille. Hieronymus : " Melius est non esse " quam ad tormenta esse. "

De hoc tamen disputat Augustinus in libro 11 de Libero arbitrio : " Quia non " esse nihil est, et in electione non cadit: " et ita non esse non est eligibile, vel " voluntabile: ergo impossibile est aher quem eligere, vel velle non esse. " Adhuc autem, " Esse est quod omnia " appetunt, et propter quod agunt quid-" quid agunt, et non esse fugiunt. Quod " autem omnia appetunt, et cujus oppo "situm omnia fugiunt, non potest esse " ab aliquibus volitum, vel alicui esse " bonum. Quia si detur quod non esse " alicui sit bonum, et ab aliquo volitum : " tunc sequitur quod non omnia fugiunt " non esse, quod est contradictorium hy-" pothesis. Ergo non est melius non esse " quam esse, nec alicui est bonum non " esse. " Adhuc autem, " Non esse nihil " est, et esse est aliquid : quantum-" cumque ergo sit debile esse, praefe-" rendum est ei quod est simpliciter non " esse. " Tales et similes sunt rationes Augustini.Ad has autem et hujusmodi rationes concedit Augustinus,et dicit non eligi non esse, nisi a turbato animo qui non considerat rationes electionis in eligendo.

Sed, salva pace Augustini, etiam turbatus animus si eligat, non eliget nisi per considerationem vel boni simpliciter, vel sibi boni: vel apparentis boni simpliciter, vel apparentis sibi boni: et sic redeunt inconvenientia Augustini super eum. Et ideo sine praejudicio loquendo, videtur mihi sentiendum cum beato Hieronymo et beato Gregorio, quod melius eligendum esset damnato non esse, quam sic esse, sicut dicit sanctum Evangelium. Et ad id quod objicit Augustinus, Dicendum, quod non esse consideratur dupliciter, scilicet, simpliciter, et prout est terminus afflictionis ejus qui male est. Primo modo verum est quod non. esse omnia fugiunt: secundo modo, nihil prohibet quod non esse desideretur ab aliquo. Apocal. IX, 6 : Desiderabunt homines mori, et mors fugiet ab eis. Ad aliud dicendum quod quamvis non esse nihil sit, tamen est oppositum ejus quod est esse: et sic multa accidunt ei. Et hoc modo prout terminat esse sub afflictione, potest cadere voluntas et electio super ipsum, etiam animi turbati, et sic loquitur hic Dominus. Augustinus tamen verum dicit prout non esse consideratur absolute. Hoc est quod dicit Job, Iii, 11 : Quare non in vulva mortuus sum, egressus ex utero non statim perii ? Adhuc autem, Job, iii, 3 : Pereat dies in qua natus sum, et nox in qua dictum est : Conceptus est homo !

Hoc Judae peccatum etiam ad. eos transit qui Dominicum corpus indigne sumunt. Unde Glossa : " In sempiternum vae homini illi qui ad mensam Domini indigne accedit. Ille enim indigne exemplo Judae Filium hominis tradit, . non. Judaeis peccatoribus, sed membris suis peccato subditis qui accipere Dominici corporis sacramentum temerarie praesumit. Ille Dominum vendit, qui ejus timore et amore neglecto, terrena pro eo et caduca imo et criminosa diligere et curare non metuit. " I ad Corinth: XI, 29 : Qui manducat et bibit indigne, judicium sibi manducat et bibit, non dijudicanscorpus Domini. Et iterum, v. 27 : Qui sumit indigne, reus erit corporis et sanguinis Domini.

" Et manducantibus illis, accepit Jesus panem, et benedicens fregit, et dedit eis, et ait: Sumite, hoc est Corpus meum. "

Tangit hic proditoris revocationem per hoc quod ei inter alios corpus et sanguinem suum porrexit: et tamen per hoc totum revocari non potuit, et ideo juste damnatus fuit.

Dividitur autem haec pars in tres partes : in quarum prima tangit corporis communionem : in secunda autem, dicit de communione sanguinis : et in tertia, dicit veteris sacramenti oessationem, et novi institutionem et observationem.

In primo horum quinque dicit, scilicet, quando dedit, quam acceptum sibi sacramentum hoc fuit, quod benedioendo dedit, quod frangendo ad plures utilitates determinavit, quod observandum in Ecclesia dedit : et illis quinque post omnia formam sacramenti promulgavit.

Dicit igitur : " Et manducantibus illis, " hoc est, manducationem agni typici perficientibus et consummantibus, quia post coenam agni typici, tunc primo dedit ultimo corpus suum, ut ultimo datum a memoria eorum numquam recederet. Luc. XXII, 19 : Hoc facite in meam commemorationem. I ad Corinth. XI, 26 : Quotiescumque manducabitis panem hunc, et calicem bibetis, mortem Domini annuntiabitis, donec veniat. Thren. III, 19 et 20 : Recordare paupertatis, et transgressionis meae, absinthii et fellis. Et respondet Propheta : Memoria memor ero, et tabescet in me anima mea. Dedit etiam post aliam coenam corpus suum ut veritatem, ut figuram umbrae continuaret. Joan. I, 17 : Lex per Moysen data est, gratia et veritas per Jesum Christum facta est.

" Accepit panem. "

Non tam manibus acccpit quam corde acceptavit, et acceptandum esse significavit. Et hoc secundum Matth. xv, 36 : Accipiens Jesus septem panes, Glossa, hoc est, dona Dei acceptavit. Psal. l, 21 : Tunc acceptabis sacrificium justitiae. Hoc enim maxime est in hoc sacramento. Panem autem accepit qui simpliciter et absolute est panis et cibus hominis : et hic est panis de frumento, quia hordeum est cibus jumentorum : siligo autem terrestris et inflativa aegritudinem et faeculentiam habet, quae eam non permittit esse cibum. Joan. XII, 24 et 25 : Nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit, ipsum solum manet, Psal. cxlvii, 14 : Adipe frumenti satiat te. Genes. XXVII, 31 : Frumento et vino stabilivi eum. Hoc enim perfectum significat cibum sacramenti: quia perfecte nutrit, et fortius adhaeret membris, et dulcius est inter grana. Sapient. XVI, 21 : Substantia tua dulcedinem tuam quam in filios habes ostendebat, et deserviens unius cujusque voluntati, ad quod quisque volebat, convertebatur. Et hoc dicit de pane coelesti quem suis praestitit Deus sine labore, habente in se omne delectamentum, et omnem saporis suavitatem. Deuter. xxxiii, 28 : Oculus Jacob in terra frumenti et vim . Quia etiam manna saporem panis habuit oleati, quia in isto pane oleum deitatis et gratiae est infusum. Psal. xliv, 8 : Unxit te Deus, Deus tuus, oleo laetitiae.''

Tertium est quod dicit :

" Et benedicens. "

Dicunt quidam quod quadam occultam benedictione panem in corpus suum transsubstantiavit : et illi dicunt quod benedicendo confecit : et postea dicendo, Hoc est corpus meum, usum sacramenti in- stitu.it . Et hoc non est probabile, quia sic aliter Ecclesia celebraret sacramentum quam Christus formam dederit. I ad Corinth. XI, 23 : Ego enim accepi a Domino quod ei tradidi vobis. Unde probabilius dicitur quod benedixit signo vel verbo non transubstantiante, sicut et sacerdotes in Missis multas signo et verbo faciunt benedictiones. Matth. XXVI, 26: Accepit Jesus panem, et benedixit, ac fregit. Eccli. XXXIX, 27 : Benedictio ilius quasi fluvius inundavit. Quartum est quod dicit:

" Fregit. "

In quo diversis gratiis aptandum esse significavit. Sicut et nos frangendo in tria, significamus quod est in genere ad tria, scilicet, laudes pro triumphantibus, supplicatio pro laborantibus, et suffragium pro his qui purgantur in paenis. Fractura tamen haec non nisi in formis est panis, et non in corpore Christi : quia totus Christus indivisus sumitur sub qualibet parte : sicut in integro speculo tota et unica forma relucet in toto. Et fracto speculo reflexio fit unius et ejusdem numero et totius integrae formae ad quamlibet speculi fracturam, Isa. lviii, 7 : Frange esurienti panem, tuum. Haec fractura est in qua sine fallacia cognoscitur Deus. Luc. XXIV, 35 : Cognoverunt Dominum in fractione panis. Haec est fractura in qua perseverat Ecclesia. Act. ii, 42 : Erant perseverantes in doctrina Apostolorum et communicatione fractionis panis, et orationibus. Haec sunt fragmenta quae colligunt fideles in caelo, et in mundo, et in Purgatorio. Joan. VI, 12 : Colligite fragmenta ne pereant. Quintum est quod

" Dedit eis, "

Gratis, quia neomeniis nec pretio comparari debuit vel potuit. Matth. x, 8 : Graiis accepistis, gratis date, Jacob. I, 5 :

Dat omnibus affluenter , et non improperat.

Et ut formam et usum simul instituens :

usum cum dicit :

" Sumite. "

Unde, Luc. XXII, 19, dicit : Hoc facile, hoc est, hoc faciendum in Ecclesia et observandum.

" Sumite, D hoc est, hoc observandum vobis assumite. Exod. XII, 24 : Custodi verbum istud legitimum tibi et filiis tuis usque in aeternum.

" Hoc est corpus meum.. "

Haec est forma sacramenti, qua Christus corpus suum simulet confecit et exhibuit, sicut adhuc observat Ecclesia. Et haec oratio, sicut alibi diximus 1 , referenda est ad intellectum sub voce declaratum : et hoc modo indivisibili virtute ad effectum sacramenti refertur. Ideo nulla est quaestio, quid, vel quantum quaelibet dictio sigillatim ad confectionem operetur. In hac oratione verbum increatum operatur in verbo creato. Et hoc, sicut dicit Ambrosius, mutat creaturas ea virtute qua condidit mundum. Psal. XXXII, 6: Verbo Domini coeli firmati sunt, et spiritu oris ejus omnis virtus eorum.

" Et accepto calice, gratias agens dedit eis, et biberunt ex illo omnes.

Et ait illis : Hic est sanguis meus novi testamenti, qui pro multis effundetur. "

Tangit hic confessionem sacramenti sanguinis.

Dicuntur autem sex : in quorum primo sacramenti significatur acceptatio, cum. dicit : " Et accepto. " Hoc enim omnium sacramento nun acceptissimum

est in quo offertur ipse Deus, Isa. lvi, 7 : Holocausta corum ei victimae eorum placebunt mihi super alteri meo. Psal. lxviii, 32 : Placebit Deo super vitulum novellum, hoc est, super omnia sacrificia antiquorum. Malach. III, 4 : Placebit Domino sacrificium Juda et Jerusalem sicut dies saeculi, et sicut anni antiqui : qui a num quam finem habebit.

" Calice. "

Hic tangitur sacramenti materia, quia calix est calida potio per naturam : et haec potio inter simplices potiones solum est vinum. Aqua enim non est calida potio, et merum, et claretum, et moretum, et cervisia, non sunt simplices per naturam potiones : et ideo de illis confici sacramentum non potest. I ad Corinth. x, 16 : Calix benedictionis, cui benedicimus, nonne communicatio sanguinis Christi est ?

" Gratias agens,"

De redemptione fienda per sanguinem, et significata per calicem : et de dignitatem et effectu tanti sacramenti. II ad Corinth. IX, 15 : Gratias Deo super inenarrabili dono ejus. Merito enim gratias agit de hoc quod tantum est gratia et totum, et nihil in se habet quod non sit gratia. Unde et Eucharistia, hoc est, bona gratia vocatur. Joan. I, 16: De plenitudine ejus nos omnes accepimus, et gratiam pro gratia. In hoc enim sacramento vere gratia et veritas per Jesum Christum facta est : ut gratia contra vacuitatem, et veritas contra umbram antiquorum sacramentorum ordinetur.

" Dedit eis, "

Tamquam dignum communicationis sacramentum et redemptionis. Zachar.

IX, 11 : Tu in sanguine testamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu in quo non est aqua. Ad Hebr. IX, 22 : Sine sanguinis effusione non fit remissio,

" Et biberunt ex illo "

Sanguine, " omnes, " tam proditor quam, alii: et nec tali beneficio potuit a proposito scelere revocari. Joan. VI. 56 : Sanguis meus vere est potus. Hic est calix inebrians per calorem charitatis, Psal. xxii, 5 : Calix meus inebrians quam praeclarus est ! Sitim concupiscentiae refrigerans per humorem pietatis, Joan. IV, 13 : Qui biberit ex aqua quam ego dabo ei, non sitiet in aeternum. Hic est calix saliens in vitam, Joan. IV, 14 : Fiet in eo fons aquae salientis in vitam aeternam. Aqua autem vocatur materia sacramenti : non propter substantiam aquae, quod sit materia, sed quia habet actum aquae in restringendo sitim, et sordes expiando.

" Et ait illis, "

Formam sacramenti promulgans et instituens :

" Hic est sanguis meus. "

Haec est forma sacramenti intelligenda sicut illa quae de corpore Domini dicta est. Luc. XXII, 20 : Hic est calix novum testamentum in sanguine meo. Genes. xlix, 11 : Lavait in sanguine uvae pallium suum.

" Novi testamenti, "

Quod gratiam in praesenti, et gloriam testatur in futuro. Ad Hebr. xii, 24 : Accessistis ad sanguinis aspersionem melius loquentem quam Abel. Quia loquitur iste sanguis propitiationem et remissionem, sanguis autem Abel loquitur vindictam et accusationem. Ad Hebr. IX, 20 : Hic san-guis testamenti quod mandavit ad vos Deus,

" Qui pro multis effundetur, "

Pro omnibus quidem sufficienter, pro multis efficienter. Luc. XXII, 20 : Qui pro vobis effundetur. Matth. XXVI, 28 : Qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum,

" Amen dico vobis quia jam non bibam de hoc genimine vitis, usque in diem illum cum illud bibam novum in regno Dei. "

Tangit hic veteris testamenti cessationem, et novi institutionem.

Et hoc est quod dicit: Amen dico vobis, " Confirmatione utitur propter Judaizantes haereticos quod scivit in Ecclesia futuros, sicut Hebion et Aquila,

" Quod jam, " hoc est, amodo, " non bibam, " ad mei incorporationem, " de hoc genimine, " quod in veteri sacramento bibebatur, " vitis. " Isa. v, 7 : Vinea Domini exercituum germen Israel est : ei vir Juda germen ejus delectabile.

" Usque." Exclusivum est, quia necesse est ut nec tunc de hoc genimine vitis bibat. " In diem illum, " novae gratiae claritatem, " cumillud" vinum sacramenti, " bibam, " mihi incorporando, " novum, " novo testamento et nova gratia institutum, " in regno Dei " quodeststatus ecclesiasticae potestatis confirmatus. Proverb. IX, 5 : Bibite vinum quod miscui vobis. Hoc est vinum de quo dicit Psalmus CIII, 15, quod laetificat cor hominis. Judicum, IX, 13 : Numquid possum deserere vinum meum, quod laetificat Deum et homines ? De hoc vino sponsa gloriatur, Cantic. v, 1 : Bibi vinum meum cum lacte meo : quia gaudium deitatis, eum gratia dulcissimae humanitatis ejus, nobis incorporamus. Hoc charissimis datur,

Cantic. v, 1 : Comedite, amici, et bibite, et inebriamini, charissimi.

" Et hymno dicto, exierunt in montem Olivarum.

Et ait eis Jesus : Omnes scandalizabimini in me in nocte ista, quia scriptum est : Percutiam pastorem, et dispergentur oves. "

Tangit hic discipulorum confortationem contra malum proditoris. Confortat autem eos dupliciter : scilicet, monendo, et orando.

Et secundum hoc in duas dividitur partes: in quarum prima suae praedictionis ponit admonitionem : in secunda autem, triplicem ponit orationem, ibi, v. 32 : " Et veniunt in praedium, etc. "

Adhuc autem prior in duas dividitur partes : in quarum prima ponit cautelam suae admonitionis : in secunda, ponit repressionem praesumptionis, ibi, v. 29 : " Petrus autem ait illi, etc. "

In prima duo dicit: admonitionem, et admonitionis per auctoritatem confirmationem.

Dicit igitur : " Et hymno dicto, " post caenam: in qua gratias egit, et totum sermonem qui scribitur a decimosexto Joannis usque ad decimumoctavum cap. complevit. Psal. XXI, 27 : Edent pauperes et saturabuntur, et laudabunt. Dominum qui requirunt eum. " Hymnus enim, ut dicit Cassiodorus, est laus Dei cum cantico. "

" Exierunt, " Jesus et discipuli ejus, " in montem Olivarum, " ut ex vertice misericordiae funderet opus redemptionis. Cantic. I, 2 : Oleum effusum nomen tuum,

" Et ait eis Jesus, "

Generali admonitione omnes praemonens : " Omnes vos, " quia adhuc in fide pusilli estis, " scandalizabimini in me, " hoc est, occasionem offensionis patiemini in me: sed non a me, sed a mundo, " in nocte ista " meae traditionis. Matth. XI, 6 : Beatus est qui non fuerit scandalizatus in me. " Et quamvis cadatis a me debilitate fidei, tamen resurgetis et convalesoens ad fidem. Glossa: " Numquid qui cadet non adjiciet ut resurgat? Carnale est cadere, sed diabolicum est numquam resurgere. " Matth. xviii, 7 : Vae mundo a scandalis ! Necesse est enim ut veniant scandala. Verumtamen vae homini illi per quem scandalum venit !

" Scriptum est enim. "

Zachar. XIII, 7 : " Percutiam pastorem, " secundum litteram Septuaginta. Nostra habet : Percute pastorem.

Duo autem dicit : quod ad tristitiam pertinet, et quod ad gaudium.

Dicit igitur : " Percutiam, " hoc est, percuti permittam. Et hoc pertinet ad tristitiam. Hieronymus : " Per Prophetam postulat populus Passionem Domini quando dicit, percute pastorem. Et Dominus respondet : Percutiam pastorem. Et hoc hic ponitur. Septuaginta enim sic transtulerunt : " Percute pastorem, et eripe oves. "

Pastore autem percusso, " dispergentur oves gregis, " quia tunc unusquisque in viam suam declinavit, et unus cum alio non remansit. III Reg. xxii, 17 : Vidi cunctum Israel dispersum in montibus, quasi oves non habentes pastorem. I Petr. II. 25 : Eratis enim sicut oves errantes, sed conversi estis nunc ad pastorem et episcopum animarum vestrarum. Isa LIII, 6 : Omnes nos quasi oves erravimus, unusquisque in viam suam declinavit.

" Sed postquam resurrexero, praecedam vos in Galilaeam. "

Hoc quod est gaudii tristibus intermisoet.

Dicit igitur : " Postquam autem resurrexero, " tertio die, " praecedam vos,)) iterum sicut pastor, " in Galilaeam, " et ibi vos iterum ad. regnum meum congregabo. Psal. cv, 4 et 47 : Visita nos, Domine, in salutari tuo... : et congrega nos de nationibus. Isa. xl, 11 : Sicut pastor gregem suum pascet : in brachio suo congregabit agnos, et in sinu suo levabit, foetas ipse portabit. I n Galilaeam autem praecedit lumine resurrectionis, quia ibi incepit lumen suae praedicationis. Isa. Ix, 1 et 2 : Populus, scilicet Gentium,qui ambulabat in tenebris, vidit lucem magnan : habitantibus in regione umbrae mortis, lux orta est eis. Hoc enim fuit in Galilaea ad litteram.

" Petras autem ait illi: Et si omnes scandalizati fuerint in te, sed non ego."

Tangit hic repressionem praesumptionis Petri et omnium aliorum Apostolorum et discipulorum.

Et dicuntur hic duo, quorum unum est praesumptio, et alterum repressio.

Dicit igitur : " Petrus autem, " vertex Apostolorum pro se et pro aliis, " ait illi, " praesumens de fervore charitatis, quem tunc habebat: ignarus propriae infirmitatis. Eccli. XXXIV, 11: Qui tentatus non est, qualia scil ?

" Ei si omnes, " discipuli et Apostoli, " scandalizati fuerint in te, " hoc est, in te offendiculum acceperint, " sed non ego " scandalizabor. Matth. XXVI, 33 : Ego numquam in te scandalizabor. Et hoc dixit, quia probatus per angustias mortis non fuit. Eccli. xxvii, 6 : Vasa figuli probat fornax, ei homines justos tentatio tribulationis,

" Et ait illi Jesus: Amen dico tibi quia tu hodie, in nocte hac, priusquam gallus vocem bis dederit, ter me es negaturus.

At ille amplius loquebatur : Et si oportuerit me simul commori tibi, non te negabo. Similiter autem et omnes dicebant. "

" Et ait illi Jesus, " reprimens praesumptionem. Et dicuntur hic duo: in quorum primo Petri praedicitur scandalum : in secundo, propter inexperientiam confirmatur a Petro primo praesumptum.

Dicit igitur : " Amen dico tibi. " Confirmatione utitur, quia est de futuro et contingens, " quia tu hodie, " in hac die non artificiali, sed naturali, " in nocte hac, " quia pars est diei naturalis, " priusquam gallus vocem bis dederit, " hoc est, cantaverit, " ier me es, " ex infirmitate tua, " negaturus. " Omnes autem alii Evangelistae dicunt, Matth. XXVI, 35, Luc. XXII, 34, et Joannis, xiii, 38 : Priusquam gallus cantet, fer me negabis. Intelligitur priusquam gallus gallicinium mediae noctis compleverit, quod in pluribus galiiciniis completur, et tunc concordat cum isto. Et in negatione hac Petrus ex infirmitate remansisset, si oratio Christi eum non reduxisset. Luc. xxii, Bi et 32 : Simon, Simon, ecce Satanas expetivit vos ut cribraret sicut triticum : ego autem rogavi pro te ut non deficiat fides tua: et tu aliquando conversus confirma fratres tuos.

" At ille amplius loquebatur, "

Confirmans praesumptionem, quia non expertus fuit se ipsum.

" Et si oportuerit me simul commori tibi, " hoc est, periculum mortis subire, " non ic negabo. " Luc. XXII, 33 : Domine, tecum paratus sum et in carcerem, ei in mortem ire,

" Similiter autem ei omnes " discipuli cum Petro, simili praesumptione, " dicebant. " Matth. XXVI, 35 : Etiam si oportuerit me mori tecum, non te negabo. Similiter et omnes discipuli dixerunt.

" Et veniunt in praedium, cui nomen Gethsemani."

Hic tangitur de confortatione orationis.

Secundum autem triplicem orationem Christi, pars haec dividitur in tres partes: in quarum prima septem continentur. In primo dicit ubi facta est haec oratio : in secundo, a discipulis sequestratio : in tertio, secrctissimorum assumptio : in quarto, orantis in oratione dispositio : in quinto,vigiliarum discipulis indictio : in sexto, orationis ad Patrem directio : in septimo, discipulorum dormitantium, increpatio et instructio. Et haec per ordinem in littera continentur.

Dicit igitur : " Et veniunt ," simul Jesus et discipuli, " in praedium " cujusdam, quod casale ibi fuit ad praedium cujusdam pertinens, " cui nomen Gethsemani, " quae vallis pinguium (ut dicit Glossa) interpretatur : quia ibi tauri pingues obsederunt illum, et vituli multi circumdederunt eum. Psal. XXI, 13 : Circumdederunt me vituli multi, tauri pingues obsederunt me. Et hoc est primum ubi facta est oratio, quia ibi necessaria fuit, ubi circumdatus est ab inimicis. II Paralip. xx, 12 : Cum ignoramus quid agere debeamus, hoc solum habemus residui, ut oculos nostros dirigamus ad te. Psal. XXXIV, 13 : Ego autem, cum mihi molesti essent, induebar cilicio : humiliabam in jejunio animam meam, et oratio mea in sinu meo convertetur.

" Et ait discipulis suis : Sedete hic donec orem. "

Hic tangitur discipulorum a communitate segregatio.

" Sedete, " hoc est, quiescite, " hic. " Joan. XVI, 33 : In mundo pressuram habebitis : sed confidite, ego vici mundum,

" Donec orem, " Genes. XXII, 5 : Exspectate hic cum asino : ego ei puer illuc usque properantes, postquam adoraverimus, revertemur ad vos.

" Et assumit Petrum, et Jacobum, et Joannem secum."

Ecce intimorum et prae caeteris instruendorum assumptio.

" Et assumit Petrum, " verticem Apostolorum, qui propter apicem apostolatus instruendus erat in regimine, " et Jacobum, " qui primus inter Apostolos passionem sustinuit, ad virtutem passionis erat confortandus et instruendus, " et Joannem, " qui quia veritatem deitatis altius scripsit, ad familiaria orationis erat admittendus, " secum, " Psal. xlvi, 10 : Principes populorum congregati sunt cum Deo Abraham. Sic, Exod. XVII, 10, Moyses in montem accepit secum Aaron et Hur. Sed Christus uno plus, quia dignior Moyse fuit. Aaron enim montanus, significat corroborationem in virtute : Hur autem ignis, excelsum significat In charitate : quod Petrus et Jacobus designat. Quia autem non veritas, sed veritatis umbra fuit in Moyse, ideo nullum loco Joannis assumit. Michaeae, VI, 4 : Misi ante faciem tuam Moysen, ei Aaron, et Mariam. Moyses, Petrum propter apicem dignitatis : Aaron, Jacobum propter virtutis excellentiam : Maria autem, quae interpretatur illuminatrix, Joannem significat propter veritatis contemplationem .

" Et coepit pavere et taedere. Et ait illis: Tristis est anima mea usque ad mortem. "

Ecce dispositio orantis. Pavor autem refertur ad cor, et taedium ad mortis exspectationem : et in hoc Immanitatis veritas designatur. Job, IV, 14 et 15 : Pavor tenuit me, et tremor..,: et cum spiritus me praesente transiret, inhorruerunt omnes pili carnis meae. Psal. lxv, 6 : Timor ei tremor venerunt super me, et contexerunt me tenebrae.

" Et ait illis, "

Veritatem suae humanitatis secundum sensualitatem designando : " Tristis est anima mea, " non tristitia passionis, sed propassionis, " usque ad mortem, " exclusive, quia post mortem nec de me nec de meis umquam tristabor. Apocal. XXI, 4 : Mors ultra non erit, neque luctus, neque clamor, neque dolor erit ultra, quia prima abierunt.

" Sustinete hic et vigilate. "

Ecce indictio vigiliarum. Matth. XXIV, 42 : Vigilate ergo, quia nescitis qua hora Dominus vester venturus sit. I. Petrs. v, 8 et 9 : Sobrii estote et vigilate, quia adversarius vester diabolus tamquam leo rugiens circuit, quaerens quem, devoret: cui resistite fortes in fide.

" Et cum processisset paululum, procidit super terram. "

" Et cum processisset paululum, " a discipulis.

Tangit hic orationem, et praemittit reverentiam orantis.

De reverentia quidem dicit : " Et cum processisset paululum, " etiam a tribus Intimis recedendo. Cantic. III, 4: Paululum cum fer transissem eos, inveni quem diligit anima mea.

" Procidit super terram, " quia tres viderunt discipuli. Matth. XXVI, 39 : Et progressus pusillum, procidit in faciem suam, orans et dicens, etc.

" Et orabat ut si fieri posset, transiret abeo hora. "

Ecce oratio : et duo dicit, sensum orationis, et formam.

Sensum dicit: " Si fieri posset, " salva congruentia redemptionis humanae, " transiret ab eo, " et non fundaretur in Ipso, " hora, " scilicet passionis, quia humanum erat mortem horrere. Et hanc quidem orationem fecit formando ratio : sed fecit eam pro naturali affectu sensualitatis, ut verus homo demonstraretur. I ad Corinth. XIV, 15 : Orabo spiritu, orabo et mente :psallam spiritu, psallam et mente: hoc est, sensualitate et ratione: quia spiritus ibi, ut dicit Augustinus, ponitur pro parte sensualitatis, in qua imagines rerum imprimuntur.

" Et dixit: Abba, Pater, omnia tibi possibilia sunt, transfer calicem hunc a me: sed non quod ego volo, sed quod tu. "

" Et dixit, " formam orationis exprimendo : " Abba, Pater. " Forma autem istius orationis continet tria : pietatem, petitionem, et rationis discretionem.

Pietatem cum dicit: " Abba, Pater. " Abba in Hebraeo, idem est quod pater: ei ideo pater quod sequitur, dictum est Evangelistae. Patrem autem nominat, quia pietatis nomen est: et in nomine patris et dulcescit oratio, et fiducia datur impetrandi. Joan. XI, 41 et 42 : Pater, gratias ago tibi quoniam audisti me. Ego autem sciebam quia semper me audis. Ad Galat. IV, 6 : Misit Deus Spiritum Filii sui in corda vestra clamantem : Abba, Pater.

" Omnia tibi possibilia sunt, " cum sis omnipotens. Luc. I, 37 : Non erit impossibile apud Deum omne verbum. Genes. XVIII, 14 : Numquid Deo quidquam est difficile ?

Et quia omnia tibi sunt possibilia, et potes alium modum liberationis humanae sicut scis et vis ordinare : " Transfer calicem hunc a me. " Et illud est quod petitur in hac oratione : non ut obtineatur, sed ut veritas humanae infirmitatis demonstretur. Tamen quidam sic exponunt. " Transfer, " non. ut non veniat, sed ut non fundetur in me, vel in meis permaneat. Sed hoc parum est, quoniam bene scivit quod non fundaretur vel staret in se et suis passio. Vel, " Transfer calicem hunc a me, " hoc est, a meis a quibus descendi secundum carnem, hoc est, a Judaeis quod eis non imputetur. Simile dicit Apostolus, ad Romanos, x, 1 et 2 : Voluntas quidem cordis mei, et obsecratio ad Deum fit pro illis in salutem. Testimonium enim perhibeo illis quod aemulationem Dei habent, sed non secundum scientiam.

" Sed non quod ego volo. " Hoc est discretionis secundum rationem. Matth. XXVI, 39 : Verumtamen non sicut ego volo.

" Sed quod tu, supple, vis. " Esther, xIii, 9 : In ditione tua cuncta sunt posita, et non est qui possit tuae resistere voluntati. II Reg. x, 12 : Dominus faciet quod bonum est in conspectu suo.

" Et venit, et invenit eos dormientes. Et ait Petro : Simon, dormis? non potuisti una hora vigilare?

Vigilate et orate, ut non intretis in tentationem. Spiritus quidem promptus est, caro vero infirma.

Et iterum abiens oravit, eumdem sermonem dicens.

Et reversus, denuo invenit eos dormientes : erant enim oculi eorum gravati, et ignorabant quid responderent ei.

Et venit tertio, et ait illis : Dormite jam, et requiescite. Sufficit : venit hora : ecce filius hominis tradetur in manus peccatorum.

Surgite, eamus. Ecce qui me tradet prope est. "

" Et venit " ad discipulos, "et invenit cosldormienies, " Matth. XXVI, 43 : Erant enim, oculi eorum gravati. Natura tristi- tiae est quod inducit somnum per recursum caloris ad intra: statim enim retracto calore et spiritu ab exterioribus organis sensuum, obrepit eisdem organis sensuum frigiditas, inducens somnum per hoc quod ligat organa sensuum : quia somnus nihil aliud est quam sensuum ex frigiditate oborta ligamentum.

" Et ait Petro, " qui prae caeteris de se praesumpserat : " Simon. " Jam enim infirmitate depressus, non Petrus vel Cephas, sed antiquo nomine Simon vocaris.

" Dormis ? " id est, quid tu sopore deprimeris ? surge, invoca Deum tuum.

" Non potuisti una hora vigilare, " angustiae et taedii in exspectatione passionis, " mecum : " quid ergo facturus es in ipsa passione? Et admonet Petrum ad recognitionem suae infirmitatis.

" Vigilate ergo. "

Vel adhuc, etsi non pro me vigilatis, " vigilate " pro vobis. I ad Corinth. xv, 34: Evigilate, justi, et nolite peccare: ignorantiam, enim Dei quidam habent, scilicet usque adhuc.

" Et orate, " Patrem caelestem invocando, " ut non intretis, " per gradus peccati, " in tentationem, " quae est impulsio ad illicitum : sed statim in profano a peccati introitu vos subtrahatis. Sic enim conteritur caput serpentis . Job, xli, 5 : Per gyrum dentium ejus formido. Dentes enim Diaboli sunt gradus tentationum. Primus motus cogitatio, delectatio, mora in corde, consensus, voluntas plena, impetus, operatio, iteratio, consuetudo, defensio peccati, gloriatio in peccato, inverecundia, impoenitentia, desperatio. Matth. VI, 13 : Ei ne nos inducas in tentationem,

Et subjungit causam :

" Spiritus quidem, "

Qui est superior pars animae, quae contemplandis aeternis inhaerescit,". promptus est " de se, et natura sua. Ad Roman. VII, 22 : Condelector legi Dei secundum interiorem hominem, Isa. XXVI, 9 : Spiritu meo in praecordiis meis de mane vigilabo ad te.

" Caro autem Infirma. "

Quae corrupta deprimit semper, et aliquando vincit spiritum. Ad Roman. VII, 23 : Video aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae, et captivantem me in lege peccati, quae est in membris meis. Sapient. IX. 15: Corpus quod corrumpitur aggravat animam, et terrena inhabitatio deprimit sensum multa cogitantem.

Et ideo dicit: " Caro autem infirma, " Et ideo ex parte illa fit tentatio, in quam orandum est ut non. intretur. Glossa : " Non ait ut non tentemini, sed ut non intretis in tentationem: id est, ut tentatio vos non superet, non teneat intra suos casses. "

" Et iterum abiens, "

A discipulis se sequestrans : et haec est oratio secunda. Matth. VI, 6 : Tu autem cum oraveris, intra in cubiculum tuum, et clauso ostio, ora Patrem tuum.

" Eumdem sermonem " orationis, ut scilicet transiret ab eo calix passionis, " oravit, dicens " in oratione quod prius dixerat : docens nos hoc quod dixit, Luc. xviii, i, quoniam oportet non semel tantum orare, sed instanter orare et non deficere 1. Ad Coloss. IV, 2 : Orationi instate, vigilantes in ea. Act. I, 14 : Omnes erant perseverantes in oratione. Luc. XI, 8 : Si perseveraverit pul-sans, dico vobis, etsi non dabit illi surgens eo quod amicus ejus sit, propter improbitatem tamen ejus surget, ei dabit illi quotquot habet necessarios.

" Et reversus denuo, "

Ab oratione ad discipulos, " invenit eos dormientes , " pondere tristitiae depressos. Matth. xxv, 5 : Dormitaverunt omnes et dormierunt. Proverb, VI, 9 et seq. : Usquequo, piger, dormis ? Paululum dormies, paululum dormitabis... : et veniet tibi quasi viator egestas, et pauperies quasi vir armatus,

" Erant enim oculi eorum gravati. " Glossa : " Languescunt oculi Apostolorum negatione vicina. "

" Et ignorabant, " jam suam sentientes infirmitatem, " quid responderent ei, " convenienter. Job, IX, 3 : Si voluerit contendere cum eo, non poterit ei respondere unum pro mille. Ad Roman. IX, 20 : 0 homo, tu quis es, qui respondeas Deo ?

Iterum : " Et reversus denuo, " ab oratione ad discipulos : quia etiam, Daniel. VI, 10, ter oravit Daniel contra templum. II ad Corinth. xii, 8 : Propter quod ter Dominum rogavi. Et ideo in antiquis legibus praeceptum fuit ter orare.

"Invenit eos, " discipulos, tertio " dormientes. " Matth. XXVI, 44 : Et relictis illis, iterum abiit, et oravit tertio, eumdem sermonem dicens.

" Et venit tertio, et ait illis : Dormite jam, et requiescite. "

Glossa : " Nota quod hoc dicto aliquantulum siluit, et omnes dormierunt et requieverunt. " Hoc .autem ideo fecit, ut somno recreati fugere possent de manibus eorum, qui statim Christum. erant capturi. Job, iii, 17 : Requieve-runt fessi robore. Eccle. v, 11 : Dulcis est somnus laboranti, sive parumXsive multum comedat.

Et postquam quieverant, tunc dixit eis : " Sufficit " tantum quievisse, " venit hora " meae traditionis et vestrae dispersionis.