OPUSCULUM XVII. SERMO SUPER REGULAM FRATRUM MINORUM .

1. Idem sapiamus et in eadem permaneamus regula . Istud verbum dupliciter exponitur, vel potest exponi dupliciter: litteraliter, et sic est Apostoli Pauli loquentis ad Philippenses tertio: moraliter, et sic est verbum sancti Francisci, loquentis ad filios suos, id est ad Fratres Minores, quos hortatur ad duo: primo, ad conformitatem contemplationis, per hoc quod dicit: Idem sapiamus, identitate scilicet contemplationis, secundum illud ad Colossenses : Quae sursum sunt sapite, non quae super terram, quoniam in terris est amaritudo, secundum illud lsaiae: In pace amaritudo mea, in caelestibus vero est dulcedo, secundum illud Petri: Si tamen gustastis, quoniam dulcis est Dominus. Dulcedinem participat triplex potentia animae, scilicet memoria, intelligentia et voluntas, ita quod memoria informatur aeternitale, intelligentia veritate, voluntas caritate. Quod docet Augustinus duodecimo de Trinitate dicens: " Contemplationi aeternorum quanto intendit mens et adhaeret, tanto ad imaginem Dei formatur, et quanto est contemplatio limpidior, tanto est imago Dei expressior ".

2. Secundo hortatur ad uniformitatem professionis, cum dicit: Et in eadem permaneamus regula, quam scilicet accepi in monte contemplationis

sicut Moyses legem accepit in monte Sinai

quam Papa Honorius confirmavit, secundum illud: " Eapropter, dilecti in Domino filii ", et sequitur: " auctoritate apostolica confirmamus "; quam vobis tradidi, sicut Moyses legem acceptam filiis Israel; quam professi estis per obedientiam salutarem, secundum illud secundi capituli : " Finito anno probationis, recipiantur ad obedientiam, promittentes vitam istam et Regulam semper observare "; secundae ad Corinthios decimo: Nos non in immensum gloriamur, quia hoc solius Dei est, qui est immensus et infinitus , sed nos gloriamur secundum mensuram regulae, quam mensus est nobis Deus. Istud potest quilibet Frater dicere: " Nos non in immensum gloriamur, quia hoc solius Dei est, qui est immensus et infinitus, sed nos gloriamur secundum mensuram Regulae, quam mensus est nobis Deus, quam mensus est nobis beatus Franciscus, quam mensus est Papa Innocentius , qui eam approbavit, quam mensus est Papa Honorius, qui eam confirmavit ; quoniam qui perseveraverit in ea usque in finem, hic salvus erit, secundum quod dicitur in fine decimi capituli, secundum quod dicit Augustinus exponendo primum capitulum suae Regulae.

3. Regula idem est quod norma: et dicitur a regulanda, quia per eam subiectus quilibet regulatur , scilicet quoad Deum Quilibet autem Frater per Regulam suam quadrupliciter regulatur, scilicet quoad Deum, quoad mundum, quoad se ipsum et quoad fratrem suum .

4. Quoad Deum quadrupliciter: primo quoad exstirpalionem omnium vitiorum, quia Deus et Frater vitiosus non simul cohabitant, sicut lux et tenebra, quia Deus lux est , et tenebra vitium, ideo dicit Apostolus: Quae conventio lucis ad tenebras? Ideo beatus Franciscus omne vitium relegavit ab Ordine capitulo decimo: " Admoneo et exhortor omnes Fratres meos in Domino Iesu Christo, ut caveant ab omni superbia "; et tangit ibi triplex vitium principale : quoad Deum, quoad mundumet quoad proximum. Quoad Deum tangit matrem et prolem, cum dicit: " Ab omni superbia quae est mater, " vana gloria, invidia ", quae sunt proles superbiae, secundum Gregorium . Et signanter dicit: " Ab omni superbia ", quia superbia est respectu superioris, inferioris et paris. Unde super illud Iob : Parvulum occidit invidia, dicit Gregorius: " Superbus invidet superioribus, quia non aequatur eis, paribus, quia aequantur ei, inferioribus, ne aequentur ei ". Ideo dicit Augustinus libro octavo de Trinitate :

" Quanto sumus a tumore superbiae saniores, tanto sumus divina dilectione pleniores ".

O. Secundo tangit vitium principale quoad mundum, cum dicit : " Avaritia, cura et sollicitudine huius saeculi ". Et tangit matrem, cum dicit: " avaritia "; prolem, cum dicit: " cura et sollicitudine ", quia cura et sollicitudo huius saeculi surgit de avaritia: ideo dicitur primae ad Timotheum primo: Radix omnium malorum cupiditas, quam quidam appetentes, erraverunt a fide, quia fides dirigit ad invisibilia: secundum Augustinum , (fides est credere quod non vides ". Cupiditas et avaritia dirigit ad ista visibilia ; unde dicit Augustinus libro nono de Trinitate: Cupiditas est, quando creatura diligitur propter se, caritas, quando diligitur propter Deum ", Sequitur : Et inseruerunt se doloribus multis, quia cupiditas et avaritia per curam et sollicitudinem saeculi multis doloribus affliguntur.

6. Tertio tangit vitium principale quoad proximum, cum dicit : " Detractione et murmuratione ". Ideo dicitur Ecclesiastae decimo: Si mordeat serpens in silentio, nihil minus habet eo, qui occulte detrahit. Morsus iste multum virus infundit Ordini, quia turbat multos pacem habentes; et ideo susurrones et detractores Deo sunt odibiles, ad Romanos primo.

Secundo quoad plantationem omnium virtutum. Sed duplex est virtus, scilicet ordinans in Deum per mentis elevationem, ordinans in proximum per pacificam conversationem. Ordinans in Deum est devotio: unde distinctione trigesima octava,

canone Sedulo : " Sicot oratori coram iudice necessaria est eloquentia, sic necessaria est oranti deuotio ". Sed duplex est devotio: quaedam determinata, quaedam indeterminata. Determinatam tangit tripliciter: quoad clericos tertio capitulo: " Clerici faciant divinum officium "; ex quo est divinum, multam requirit devotionem, unde dicit Augustinus libro de Civitate Dei : " Quanto quis sancti desiderii est plenior, tanto est eius oratio efficacior ".

Secundo, quoad laicos, cum dicit: " Laici vero dicant viginti quatuor Pater noster " etc. Et determinatur ibi devotio tam clericorum quam laicorum quoad divinum officium, id est ad septem Horas canonicas.

Tertio, quoad defunctos, cum dicit: " Et orent pro defunctis ", tam clerici scilicet quam laici, quia sancta et salubris est cogitatio pro defunctis exorare .

8. Devotionem vero indeterminatam ad omne tempus tangit capitulo decimo tripliciter, scilicet quoad excellentiam, effluentiam et permanentiam. Quoad excellentiam, cum dicit: " Attendant, quod super omnia desiderare debent habere spiritum Domini ", quia, sicut dicitur ad Romanos , si quis habet spiritum Dei, hic est eius: qui non habet spiritum Dei non est eius.

Quoad effluentiam, cum dicit: " Et sanctam eius operationem ", quia, si spiritus Dei intrat, ostendit se protinus in operatione extra, quia secundum Isaiam : Omnia opera nostra operatus es, et in nobis et per nos.

Quoad permanentiam, cum dicit: " Orare semper ad Deum puro corde ". Ille semper orat, cuius devotio non interrumpitur .

9. Item, virtus ordinans in proximum est pax. Me dicit Augustinus : " Pax est hominum ordinata concordia ". Meo dicit beatus Franciscus capitulo tertio: " Consulo, moneo et exhortor Fratres meos in Domino Iesu Christo, ut, quando vadunt per mundum, non litigent, sed sint mites et pacifici, modesti " etc. Sint miles quoad animum, pacifici quoad verbum, modesti quoad factum, mansueti quoad proximum, humiles quoad Deum; honeste loquentes omnibus, sicut decet, quoad exemplum. " Mitis est qui non patitur ab ira", secundum Philosophum quarto Topicorum ; " pacifici sunt, in quibus iam ordinata sunt omnia ", secundum Augustinum in libro Retractationum. Ideo dicit: Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur, quia Deus est, in quo omnia ordinata sunt. " Modestia, secundum Augustinum, libro de Beata Vita , dicta est a modo, in quo nec plus nec minus est "; unde qui nec est superfluus neque diminutus vir est modestus. Super illud ad Galatas quinto : Fructus spiritus est modestia, Glossa: " Modestus est qui modestum animum servat et qui modum in dictis et factis servat ". " Mansuetus, secundum Philosophum quarto Ethicorum , est qui irascitur, ex quibus oportet et ut oportet et quando oportet et ubi oportet ". Iracundus est qui non servat modum in his: quia facile est irasci, sed irasci cum debitis circumstantiis est difficile, " Humilitas, secundum Bernardum de duodecim Gradibus humilitatis , est virtus, qua homo sua verissima agnitione sibi ipsi vilescit ".

10. Tertio, quoad zelum animarum. Super illud : Sacrificate sacrificium iustitiae, dicit Glossa:

" Nullum sacrificium tantum placet Deo, quantum zelus animarum ". Sed duplex est zelus animarum, scilicet quoad fideles et quoad infideles. Zelum enim animarum quoad fideles tangit capitulo tertio dupliciter , scilicet quoad temporalia et quoad spiritualia, ita quod spiritualia praecedant temporalia: dicens : "In quamcumque domum intraverint ", scilicet ad petendum aliquid temporale, " primum dicant: Pax huic domui ": pax pectoris, pax temporis, pax aeternitatis; de qua dicit Isaias : Sedebit populus meus in pulcritudine pacis.

11 Zelum animarum quoad infideles tangit capitulo duodecimo tripliciter: ex parte principii moventis, medii exsequentis et termini consummantis. Ex parte principii moventis, cum dicit: " Quicumque Fratrum divina inspiratione voluerint ire inter Saracenos et alios infideles ". Ex parte medii exsequentis, cum dicit: " Petant inde licentiam a suis Ministris ". Ex parte termini consummantis, cum dicit: " Ministri vero nullis eundi licentiam tribuant, nisi eis quos viderint esse idoneos ad mittendum ".

12. Quarto, quoad consummationem omnium bonorum. Nihil enim valet incipere, nisi quis valeat consummare. Bonorum consummatio sola coronat, secundum illud : Consummatus in brevi, explevit tempora multa. Haec consummatio tria requirit, scilicet stabilem vitam, operationem rectam et intentionem continuatam.

Stabilem vitam tangit, cum dicitur capitulo secundo: " Nullo modo licebit eis de ista Religione exire iuxta mandatum domini Papae ", quia Papa mandat in fine , " quod nulli ausu temerario liceat huic Regulae contraire ". Spiritus sanctus causat stabilitatem, Sapientiae septimo : Est enim in illa spiritus intelligentiae subtilis, stabilis, mobilis: stabilis in Deo, mobilis ad omne opus bonum. Spiritus malignus causat instabilitatem: unde dicitur in Osee , quod spiritus ligavit eum in alis suis: et Threnorum primo: Peccatum peccavit Ierusalem, propterea instabilis facta est.

13. Operationem rectam tangit, cum dicit : " Nemo mittens manum ad aratrum ". Aratrum est Religio praescindens terram cordis nostri et eradicans spinas et tribulos vitiorum, ut inseratur semen gratiae. Semper ergo manus debet coniungi aratro, ut bona opera Religionis videantur in regulato, quia, si manum deponat, indirecte sulcat arator. Inde dicitur Ecclesiastici trigesimo octavo : Cor suum dabit ad versandas sulcos; hoc fecerat Iob, qui dixit: Si terra mea adversum me clamat, et sulci eius deflent. Sulci deflent, quando Religiosus facit opera inordinata, quia tunc seminat mala in sulcis iniustitiae et metet ea in septuplum, Ecclesiastici septimo.

14. Intentionem continuatam tangit, cum dicit : " Aspiciens retro ". Unde Genesis decimo nono legitur, quod uxor Lot aspiciens retro versa est in statuam salis, quia flamines Sodomilae pessimi erant, secundum quod scribitur ibi. Sic et mundani nunc pessimi sunt, quia secundum Ioannem totus mundus in maligno positus est. Qui ergo educitur per gratiam divinam, ut salvetur in monte Religionis, et postea aspiciens retro per apostasiam, vertitur in statuam salis, id est condimentum stantium , quia permanentes in Ordine districtiores, cautiores et devotiores efficiuntur. Ideo dicit Apostolus: Quae retro sunt obliviscens, ad anteriora me extendo.

18. Haec est regula aurea, quae sic ordinat Fratrem quoad Deum: quam concupiscens Achor, abstulit, Iosue septimo ; et bene regula aurea, quia, sicut aurum praevalet inter alia metalla, sic Regula beati Francisci inter omnes Regulas, eo quod perfectissime sit fundata super vitam evangelicam, secundum quod dicitur primo capitulo: " Regula et vita Minorum Fratrum haec est, scilicet Domini nostri Iesu Christi sanctum Evangelium observare ". Quamvis autem hoc quod de Achor dicitur, quod concupiscens regulam auream totaliter secundum litteralem sensum accipiatur in malo, scilicet de furto ; secundum moralem vero intellectum accipitur in bono, quia Achor fratris lumen vel altitudo interpretatur , quia, quicumque concupiscit tenere Regulam, est lumen fratris sui et altitudo, quia de lumine conversationis sanctae ducit eum ad altitudinem caelestis patriae.

16. Secundo, Frater regulatur per Regulam suam quoad mundum quadrupliciter: primo, per contemptum omnium mundanorum. Res autem mundanae aut sunt mobiles, aut immobiles. Res mobiles excludit quarto capitulo et tangit ibi tria, scilicet prohibitionem ipsam, prohibitionis materiam, prohibitionis formam. Prohibitionem ipsam, cum dicit: " Praecipio firmiter Fratribus universis "; prohibitionis materiam: " ut nullo modo denarios vel pecuniam recipiant "; prohibitionis formam: " per se vel per interpositam personam". Quod exponit Gregorius , quod auctoritate propria hoc non faciant, sed dantis vel recipientis.

17. Res immobiles excludit sexto capitulo, dicens: " Fratres nihil sibi approprient " etc., et tangit ibi duo: meritum et praemium ; meritum ibi: . " Fratres nihil sibi approprient " etc: praemium ibi:

" Haec est illa celsitudo " etc.

Meritum tangit quadrupliciter: quoad habitationem, cum dicit: " Nihil sibi approprient, nec domum nec locum nec aliquam rem ", scilicet mobilem vel immobilem, quia vult, quod Fratres sint Rechabitae, de quibus dicitur Ieremiae trigesimo quinto : Pater noster praecepit nobis dicens, ut domus non aedificaremus etc.

Secundo, quoad itineralionem dicit: " Sed tanquam peregrini et advenae in hoc saeculo in paupertate et humilitate Domino famulantes ". Hinc inolevit consuetudo, quod Fratres mittuntur de domo ad domum, ut cognoscant se peregrinos et advenas super terram, quia qui hoc dicunt significant, se patriam inquirere, secundum Apostolum ad Hebraeos .

Tertio, quoad possessionem per hoc quod dicit: " Sed vadant pro eleemosyna confidenter ". Per hoc, quod iubet, eos ire pro eleemosyna, excludit possessiones ab Ordine, quia falso dicuntur possessores, eo quod possidentes ea relinquunt omnia in morte et nudi abscedant, secundum illud Apostoli : Nihil intulimus in hunc mundum etc.

Quarto, quoad assimilationem dicit: " Non oportet, eos verecundari, quia Dominus pro nobis se pauperem fecit in hoc mundo ", quasi diceret: si pro nobis se fecit pauperem , et nos pro ipso debemus esse pauperes, omnia mundana, sicut ipse, contemnendo ; fugit enim, cum vellent ipsum facere regem .

18. Secundo, tangit praemium quadrupliciter: primo, quoad coronationem regalem, ibi: " Haec est illa celsitudo altissimae paupertatis, quae, vos carissimos Fratres, heredes et reges regni caelorum instituit ". Unde enim dicit: altissima paupertas? Quia transcendit cacumina omnium temporalium dignitatum, secundum Augustinum, libro de Civitate Dei . Ideo dicit Apostolus, quod altissima paupertas eorum abundavit in divitias simplicitatis.

Secundo, quoad sublimationem virtualem, ibi: " Pauperes rebus fecit, virtutibus sublimavit ". Haec est vera sublimitas, quae permanet, quia omnes huius mundi dignitates transeunt et cadunt, secundum illud : Est dives, cum nihil habeat, et est pauper, cum in multis divitiis sit.

Tertio, quoad exsultationem aeternalem , ibi: " Haec est portio vestra, quae perducit in terram viventium "; illic, scilicet in terra viventium, est iucunditas et exsultatio aeternalis, hic momentanea et temporalis: ideo dicit Apostolus : Paulus, servus Iesu Christi, in spem vitae aeternae, quam promisit qui non mentitur Deus.

Quarto, quoad adhaesionem triumphalem, ibi: " Cui, dilectissimi fratres, totaliter inhaerentes, nihil aliud pro nomine Domini nostri Iesu Christi in perpetuum sub caelo habere velitis ". Propterea dicitur Lucae decimo : Porro unum est necessarium. Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea; Glossa: " Optima pars et unum necessarium est soli Deo inhaerere ".

19. Secundo, per sui diiudicationem et non aliorum, capitulo secando, et ponit ibi quinque: primo suum hortamentum, ibi: " Moneo et exhortor secando, removet contemptum, ibi: " Ne despiciant neque indicent homines "; tertio, describit mundanorum vestitum, ibi: "Quos viderint mollibus vestimentis et coloratis indutos "; quarto, declarat ipsorum victum, ibi: " Uti cibis et potibus delicatis "; quinto, remittit ad conscientiae latibulum, ibi: " Sed unusquisque iudicet et despiciat semetipsum ", secandum illud Apostoli ad Corinthios : Si nosmetipsos diiudicaremus, non utique iudicaremur: et alibi ad Romanos: Tu quis es, qui iudicas alienum servum? "id est, cuius valentiae, aut auctoritatis es "? secundum Glossam. Omnes enim iustitiae nostrae sunt ut pannus menstruatae, secandum Isaiam . Qui hoc intuetur trabem in oculo proprio considerat, non festucam in oculo fratris sui.

20. Tertio, per tolerantiam passionum. Mundus enim subministrat multiplicem passionem, secandum illud Ioannis : In mundo pressuram habebitis. Sed duplex est passio: extrinseca et intrinseca ; et utramque tangit beatus Franciscus capitulo decimo. Passio intrinseca causatur ab inaequalitate et corruptione humorum in corpore, passio extrinseca causatur ab hoste inimico: et utramque debemus sustinere patienter, secundum quod docet ibidem, quod " Fratres debent esse patientes in persecutione et in infirmitate ": in persecutione, ecce, passio extrinseca: in infirmitate, ecce, passio intrinseca, ut per pondus passionum et poenae veniamus ad pondus gloriae. Quanto enim magis opprimebantur filii Israel, tanto magis crescebant, secundam quod Exodi primo dicitur ; crescebant, inquam, per gratiam in praesenti et gloriam in futuro. Hoc tangit Apostolus dicens: Id quod in praesenti est momentaneum et leue tribulationis nostrae, supra modum in sublimitate aeternum gloriae pondus operatur in nobis, non contemplantibus nobis quae videntur, sed quae non videntur. Quae enim videntur temporalia sunt, quae autem non videntur aeterna sunt. Ideo in alio loco dicit, quod non sunt condignae passiones Indus temporis ad futuram gloriam, quae revelabitur in nobis.

21. Quarto, per distinctam informationem hominum, nono capitulo: " Moneo " etc, ubi tangit tria: aliquid ex parte praedicatoris, aliquid ex parte auditoris, aliquid ex parte sermonis. Ex parte praedicatoris duo, cum dicit: " Moneo et exhortor, ut in praedicatione, quam faciant Fratres, sint casta et examinata eorum eloquia ": examinata in devotione, casta in pronuntiatione: in devotione bene debent examinari, secundum quod dicitur Apocalypsis ultimo : Qui audit dicat: Veni: qui audit, scilicet per internam inspirationem, dicat: Veni, per aperiam praedicationem, quia Spiritu sancto inspirati, locuti sunt sancti Dei liomines, secunda Petri.

Debent etiam esse casta in pronuntiatione, quia " res castae et iustae dicuntur, quando sunt tales, quales castus et iustus ageret ", secundo Ethicorum .

Ex parte auditoris etiam debent esse duo ; ideo subiungit: " Ad utilitatem et aedificationem populi ", ut sit utilitas respectu meriti, et aedificatio respectu praemii. Aliter nihil valet sermo, secundum Apostolum, qui dicit : Eratis in aera loquentes.

Ex parte sermonis duo: quoad statum praesentem, " annuntiando eis vitia et virtutes "; quoad statum futurum, " poenam et gloriam curo brevitate sermonis ".

22. De his quatuor simul dicitur Levitici decimo nono : Nolite facere iniquum aliquid in iudicio, in regula, in pondere, in mensura. In iudicio quoad primum, quia iustum indicium requirit, ut qui contempsit cuncta mundana non rursum his implicetur. In regula quoad secundum, quia recta regula hoc exigit, ut potius se quis indicet et despiciat quam alteram. In pondere quoad tertiam, quia vita praesens nunquam caret pondere persecutionum et tribulationum, ideo patienter sustineamus, ut ad pondus gloriae perveniamus. In mensura quoad quartum, quia verba nostra debent esse mensurata " ad utilitatem et ad aedificationem populi ".

23. Tertio, regulatur Frater per Regulam suam quoad se ipsum et hoc quatuor modis: primo, per humilitatem in habitu, quam describit tripliciter: quoad indumentum, calceamentum, viae vehiculum.

Indumentum describit tripliciter capitulo secundo: primo, ratione vilitatis, ibi: (Fratres omnes vestimentis vilibus induantur ", quia secundum Apostolum ad Hebraeos : Sancti circuierunt in melotis, in pellibus caprinis etc.

Secundo, ratione multatis, ibidem: " Qui promiserunt obedientiam abeant unam tunicam cum caputio et aliam sine cautio , qui voluerint habere ". Prima est in iussione, s ecunda in permissione ; attendit enim hic Evangeium : Neque duas tunicas habeatis.

Tertio, ratione asperitatis, ibi: " Et possint ea repetiare de saccis et aliis petiis cum benedictione Dei". Conversi enim antiquitus induebantur sacco ; sicut rex Ninive descendit de solio suo, indutus est sacco ; et Isaias indutus est sacco et discalceatus ivit per mediam civitatem.

Calceamentum describit dupliciter: ratione arctationis, ibidem secundo capitulo : " Qui necessitate coguntur " ; ratione concessionis: " possint portare calceamenta ". Ideo arctat calceamentum, quia qui vult cliuum olivarum ascendere cum David , id est gratiam fecundantem et illuminantem, oportet, ut caput cooperiat contemplatione divina et sit discalceatus quoad terrena.

Viae vehiculum describit dupliciter tertio capitulo: primo, quoad inhibitionem, ibi: " Non debeant equitare "; secundo, quoad declarationem, ibi: " Nisi manifesta necessitate vel infirmitate cogantur ". Christus enim non legitur equilasse, sed asinasse semel, secundum Bernardum . Unde dicit Salomon: Vidi servos in equis et principes ambulare super terram. 24. Secundo, regulatur quoad se ipsum per sobrietatem in victu, quam describit dupliciter, scilicet quoad cibum et quoad ieiunium. Quoad cibum, tertio capitulo quadrupliciter, scilicet ex parte docentis, auctoritatem, ibi: Secundum sanctum Evangelium "; ex parte cibi, varietatem, ibi: De omnibus cibis " ; ex parte ministrantis, liberalitatem, ibi: " Qui apponuntur eis "; ex parte manducantis , libertatem, ibi: " Liceat eis manducare ". Hanc libertatem ideo concedit Fratribus, ut reficiant illos spiritualiter, qui reficiunt eos carnaliter, secundum illud Transi hospes et orna mensam. Unde Fratres hospites debent ornare mensas saecularium bonis exemplis et auctoritatibus devotis. Hoc intendebat Christus, super quo fundat se beatus Franciscns, quando dixit discipulis suis Lucae decimo : In quamcumque domum intraveritis... manducate quaecumque apponuntur vobis et curate infirmos, qui in ea sunt; curate infirmos spiritualiter verbo et exemplo.

25. Secundo, tangit sobrietatem quoad ieiunium. Sed duplex est ieiunium, scilicet necessitatis et voluntatis. Ieiunium necessitatis describitur tripliciter: quoad interpolationem, tertio capitulo: " Teneantur sexta feria ieiunare "; quoad continuationem, ibidem : " Et ieiunent a festo Omnium Sanctorum usque ad Nativitatem Domini "; sequitur: " Et aliam usque ad Resurrectionem Domini ieiunent "; quoad dispensationem, ibidem: " Tempore vero manifestae necessitatis non teneantur Fratres ieiunio corporali ". Et bene est nunc ieiunandum, quia per cibum prostravit nos diabolus in paradiso: ideo dicit Christus Marci nono : Hoc genus daemoniorum non eiicitur nisi in ieiunio et oratione: Glossa: " Ieiunio sanantur pestes corporis, oratione pestes mentis ".

Ieiunium voluntatis describitur quadrupliciter: ratione temporis, ibidem: " Sanctam Quadragesimam, quae incipit ab Epiphania Domini ". Item, ratione exemplaris, ibi:"Quam Dominus suo sancto ieiunio consecravit ". Item, ratione operis, ibi: "Qui voluntarie eam ieiunent ". Item, ratione mercedis, ibi: " Benedicti sint a Domino ", benedictione graliae et benedictione gloriae: benedictione gratiae: Benedixit nos omni virtute ; benedictione gloriae: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum.

26. Tertio, quoad exercitium in opere. Frater enim nullo modo debet esse otiosus, quia multa mala docuit otiositas, Ecclesiastici trigesimo tertio . Opus autem describit multipliciter quinto capitulo: primo, quoad initium, ibi: " Fratres illi, quibus dedit Dominus gratiam laborandi "; quoad exercitium et actum, ibi: " Laborent item, quoad modum, ibi: " Fideliter et devote "; item, quoad statum et propositum, ibi: " Ita quod, excluso otio animae inimico "; item, quoad provocativum et conservativum, ibi: Sanctae orationis et devotionis spiritum non exstinguant"; item, quoad pretium, ibi: " De mercede vero " etc. Vult autem, Fratres laborare, quia, secundum Iob ,

nascitur homo ad laborem, et cito requiescimus a laboribus nostris, ut dicitur in Apocalypsi: Amodo iam dicit Spiritus, ut requiescant a laboribus sui?. Ideo secundum illud Sapientis: Quodcumque facere potest manus tua, instanter operare, quia nec opus nec ratio nec scientia est apud inferos, quo tu properas.

27. Quarto, per continentiam in mente et corpore, capitulo undecimo: " Praecipio firmiter Fratribus universis "; et excludit ibi tria, quoniam incontinentia vel est in facto, et hoc excludit ibi: " Nec habeant suspecta consortia "; vel est in verbo, et hoc excludit ibi: " Neque consilia mulierum "; vel in occasione et familiaritate, et hoc excludit ibi: " Nec ingrediantur monasteria monacharum ". Debet ergo Frater studere castitati et subiicere corpus suum ignobilius nobiliori, secundum illud Apostoli : Castigo corpus meum et in servitutem redigo, scilicet " rationis ", secundum Glossam. Huic consonat Philosophus primo Ethicorum : " Continens est qui concupiscibile repugnans rationi subiicit rationi ". Averroes super octavo Physicorum dicit, quod " castitas generatur ex cognitione scientiarum speculativarum et per expulsionem eorum quae accidunt ex materia, per retentionem legum divinarum et obedientiam legum naturalium "; et tangit quatuor per ordinem necessaria castitati: primo, quod castus versetur in illis speculativis caelestium, secundum illud Apostoli : Nostra conversatio in caelis est. Secundo, quod expellat formas materiales de corde, secundum illud Iob: Pepigi foedus cum oculis meis, ut tum cogitarem de virgine. Tertio, ut retineat legem divinam: Non moechaberis. Quarto, ut lex fomitis obediat legi rationis, quia etiam in sanctis et electis solet recalcitrare, secundum illud Apostoli : Video aliam legem in membris meis repugnantem

legi mentis meae.

De his quatuor dicitur secundae ad Corinthios decimo: Spem habemus non in aliena regula in his quae praeparata sunt, gloriari. Vere spem habet Frater bene regulatus quoad te ipsum in his bonis operibus, quae ab ipso sunt praeparata ad vitam aeternam, gloriari, quia sic in propria regula et non in aliena gloriabitur.

28. Quarto, regulatur Frater quoad fratrem suum: sed frater potest esse in duplici statu: vel est superior, vel inferior. Si est inferior, quatuor modis regulatur quoad superiorem. In subdito enim debet esse obedientiae promptitudo: sed duplex est obedientia, scilicet ad praelatos, qui sunt extra Ordinem, et ad praelatos, qui sunt infra Ordinem. Ad praelatos, qui sunt extra Ordinem, omnes tenentur Fratres. Et hanc describit tripliciter: respectu episcopi, nono capitulo: " Fratres non praedicent in episcopatu alicuius episcopi " etc. Respectu cardinalis, duodecimo capitulo: " Ad haec per obedientiam iniungo Ministris, ut petant a domino Papa unum " etc. Respectu Papae, primo capitulo: " Frater Franciscus promittit obedientiam et reverentiam domino Papae Honorio ac successoribus eius canonice intrantibus et Ecclesiae Romanae ".

29. Obedientiam ad praelatos intra Ordinem tangit decimo capitulo ; ad hanc soli subditi teneantur ; hanc describit quinque modis: primo, quoad humilitatem, ibi: (Fratres, qui sunt subditi ". Secundo, quoad facilitatem, ibi: " Recordentur, quod propter Deum abnegavenint proprias voluntates ". Tertio, quoad auctoritatem, ibi: " Firmiter praecipio eis ". Quarto, quoad generalitatem, ibi: " Ut obediant suis Ministris in omnibus, quae promiserunt Domino observare ". Quinto, quoad puritatem, ibi: " Et non sunt contraria animae suae et Regulae nostrae ". Anima dupliciter potest considerari: primo,

quoad esse primum, scilicet substantiale, et sic non habet contrarium ; secundo, quantum ad esse secundum, scilicet morale, et sic peccatum est ei contrarium et Regulae. Et quia Christus fuit pro nobis obediens usque ad mortem , ideo Pater noster obedientiam posuit sub praecepto, quia melior est quam victimae, et quia vir obediens loquitur victorias.

80. Secundo, in subdito debet esse malae conscientiae poenitudo. Haec poenitudo duplex est: vel quoad peccatum commissum, vel quoad peccatum committendum. Quoad peccatum commissum, septimo capitulo: " Si qui Fratrum, instigante inimico " etc. Et tangit ibi peccatum commissum quadrupliciter: quoad tentationem, ibi: " Si qui Fratrum, instigante inimico ".

Secundo, quoad transgressionem, ibi: " Mortaliter peccaverint ".

Tertio , quoad peccati expressionem, ibi: " Pro illis peccatis, de quibus ordinatum fuerit inter Fratres, ut recurratur ad solos Ministros provincles ".

Quarto, quoad satisfactionem, ibi : " Teneantur praedicti Fratres ad eos recurrere, quam citius poterunt, sine mora ". Unde dicitur Apocalypsis secundo : Memento, unde excideris, et age poenitentiam et prima opera fac.

31. Secundo, est malae conscientiae poenitudo quoad peccatum committendum. Et hoc tangitur tripliciter decimo capitulo: primo, quoad distantiam loci, ibi: " Ubicumque sunt Fratres ". Secundo, quoad occasionem periculi, ibi: " Qui scirent et cognoscerent, se non posse Regulam spiritualiter observare ". Tertio, quoad accelerationem remedii, ibi: " Ad suos Ministros debeant et possint recurrere ". Super illud Iacobi : Confitemini alterutrum peccata vestra, dicit Glossa, " quod maiora maioribus, minora minoribus pandenda sunt". Unde maiora iudicia referebantur ad Moysen, minores minora iudicabant, secundum quod dicitur Exodi decimo octavo. 32. Tertio, debet esse amoris plenitudo: sed duplex est dilectio: quoad amicos et quoad inimicos. Quoad amicos describit sexto capitulo quadrupliciter:

primo, quoad familiaritatem, ibi: " Ubicumque sunt et se invenerint Fratres, ostendant se domesticos invicem inter se ". - Secundo, quoad communicabilitatem , ibi: "Et secure manifestet unus alteri necessitatem suam ". Ad quid manifestaret, nisi alius necessaria communicaret ? Familiaritas in proximo ostenditur, cum dicitur: " Domesticos "; ubicumque ergo venerint Fratres, debent recipi, acsi in eadem domo fuissent nutriti. - Tertio, quoad pronitatem, ibi: " Quodsi mater diligit et nutrit filium suum carnalem , quanto diligentius debet quis diligere " etc., quasi diceret: si illa efficitur prona ratione naturae in dilectione carnali, tu debes esse pronior ratione gratiae in dilectione spirituali.

Quarto, quoad infatigabilitatem, ibi: " Et si quis eorum in infirmitatem ceciderit, alii Fratres " etc. Ideo dicit Apostolus : Caritas fraternitatis maneat in vobis: et Petrus: Subminislrate in fide virtutem ; sequitur : In patientia fraternitatis amorem. Haec enim, si vobiscum adsint, non constituent vos sine fructu.

33. Dilectionem quoad inimicos tangit decimo capitulo: " Fratres debent diligere eos qui nos persequuntur ", scilicet odio, " reprehendunt ", consilio, " arguunt ", verbo, " Quia dicit Dominus : Diligite inimicos vestros et orate pro persequentibus " etc. Tales enim fabricant nostram coronam, secundum illud: Supra dorsum meum fabricaverunt peccatores. Hic oportet tundi et dolari, quia malleus et securis et omne ferramentum non audietur in domo Domini. Ideo bene sequitur : Beati, qui persecutionem patiuntur propter iustitiam.

34. Quarto, debet esse scandali sollicitudo. Sed duplex est scandalum, scilicet quoad contentionem et quoad cognationem. Quoad cognationem facit duo: primo, prohibet cognationem spiritualem, undecimo capitulo: " Nec fiant compatres virorum vel mulierum ". Secundo, subdit causam et rationem, ibi: " Ne hae occasione inter Fratres vel de Fratribus scandalum oriatur ", quia vae illi, per quem scandalum venit !

Quoad contentionem facit duo, tertio capitulo: primo, ponit suam informationem, ibi: " Moneo et exhortor fratres meos in Domino Iesu Christo ". Secundo, ponit exhortationis expressionem, ibi: Quando vadunt per mundum, non litigent neque contendant verbis ", quia in pace factus

est locus eius ; Iacobi quarto: Unde bella et lites in vobis? Nonne quia carnales estis?

35. Qui istis quatuor modis regulati fuerint, sunt sicut ministri Salomonis, quia operabantur opere quadro ad regulam, tertii Regum sexto . Ibidem dicitur, quod Salomon operiebat omnia laminis aureis opere quadro ad regulam. Subditus enim quadratus in virtutibus stabilis est nec mobilis ad vitia, ad quodcumque latus ponatur, in adversitate sive in prosperitate, talis operitur laminis aureis a suo praelato, id est multis commendationibus: vel operitur laminis aureis a Deo, id est donis et virtutibus, et hoc opere quadro in resurrectione, id est quatuor dotibus corporis. Ad illam regulam aeternam, quae est rectificatio et directio omnium incurvatorum, nos perducat etc.

36. Si Frater est superior, quatuor modis regulatur quoad inferiorem: primo, quoad receptionem ; hanc describit multipliciter capitulo secundo, scilicet quod soli Ministri Fratres recipiant. Item, quod de fide et ecclesiasticis Sacramentis eos examinent. Item, quod coniunctos matrimonialiter auctoritate dioecesani dissolvant. Item, quod de rebus venientium ad Ordinem se non intromittat. Item, quod habitum congruentem, scilicet probationis, eis imponant. Item, quod finito anno novitiatus, ad professionem eos recipiant. Haec potestas Ministrorum descendit:ab uno capite, scilicet generali Ministro, qui semper debet Ordini praesidere, quia, secundum quod dicitur octavo capitulo, " universi Fratres unum de Fratribus istius Religionis debent semper habere generalem Ministrum ". Hunc, si non est, Ministri et Custodes debent eligere. Item, si insufficiens est, debent ipsum absolvere in Capitulo generali. Singuli etiam Ministri, " possint in suis custodiis Fratres suos ad Capitulum convocare singulis annis ", ut, sicut ipsi recipiunt influentiam regiminis a Ministro generali, ita in suis Capitulis Custodes et Guardiani. Sicut ergo Moyses sollicitudinem generalem habuit de populo Israelitico et plures in partem sollicitudinis vocavit , sic Ministri generales de toto Ordine habent sollicitudinem generalem, et partialem Ministri provinciales et Custodes et Guardiani.

37. Secundo, quoad correptionem, decimo capitulo : " Fratres, qui sunt Ministri et servi aliorum Fratrum " etc. Haec correctio tria requirit: sollicitudinem, aptitudinem et rectitudinem. Sollicitudinem tangit ibidem, cum dicit: " Visitem et moneant Fratres suos ": visitent, corripiendo: moneant, exhortando.

Aptitudinem tangit, cum dicit: " Humiliter et caritative corrigant eos "; ita ut humilitas sit ex parte correcti, et caritas ex parte corrigentis, ut ex caritate corrigat delinquentem, non ex rancore. Unde utraque virias respicere debet et correctum et corrigentem.

Rectitudinem tangit, cum dicit: " Non praecipientes eis aliquid, quod sit contra animam suam et Regulam nostram " ; Ecclesiastici decimo nono : Corripe amicum tuum, saepe enim fit commissio. Multa enim est pronitas, secundum illud: Sensus et humana cogitatio in malum prona sunt, propter hoc septies in die cadit iustus, et ideo oportet, eum relevari per correctionem.

38. Tertio, per compassionem. Sed duplex est compassio: veniae et providentiae. Compassionem veniae tangit dupliciter: quoad auctoritatem et quoad subauctoritatem . Quoad auctoritatem, septimo capitulo : " Ministri, si presbyteri sunt, cum misericordia injungant illis paenitentiam ". Subauctoritatem tangit, cum dicit: " Si vero presbyteri non sint, iniungi faciant per alios, sacerdotes Ordinis " etc.

Compassionem providentiae insinuat tripliciter quarto capitulo : quoad personas providentes, ibi: " Ministri et Custodes sollicitam curam gerant "; quoad personas, quibus debet fieri provisio, ibi: " Pro necessitatibus infirmorum et aliis Fratribus influendis "; quoad modum providentiae, ibi: " Secundum loca et tempora et frigidas regiones ". Multi modica compassione moventur erga subditos, in quorum persona dixit Moyses : Nunquid ego concepi et genui hanc multitudinem, ut dicas mihi: Porta eos in sinu tuo, sicut nutrix gestare solet infantulum 1 Huic consonat Apostolus dicens: Tanquam si nutrix foveat parvulum suum, sic desiderantes vos, cupide volebamus tradere vobis non solum Evangelium, sed et animas nostras. Haec fuit vera compassio ad subditum.

39. Quarto, quoad dilectionem et pacem. Sed duplex est pax, scilicet quoad praelalum corrigentem et quoad Fratrem peccantem. Pacem quoad praelalum corrigentem describit tripliciter septimo capitulo: primo, ponit monimentum, ibi: " Cavere debent ". Secundo, excludit impetum, ibi: " Ne irascantur et conturbentur propter peccatum alicuius ". Tertio,

subiungit nocumentum, ibi: " Quia ira et conturbatio in se et in aliis impediunt caritatem ".

40. Pacem quoad Fratrem peccantem describit quadrupliciter: quoad paternam affectionem, decimo capitulo: " Ministri vero caritative et benigne eos recipiant ". Quoad fraternam correctionem, ibi: " Et tantam familiaritatem habeant circa ipsos ". Quoad benevolentiam et firmam assecurationem, ibi: " Ut dicere possint eis et facere sicut domini servis suis ". Quoad perfectam humilitatem, ibi: " Nam ita debet esse, quod Ministri sint servi omnium Fratrum ". Hanc humilitatem habuit Paulos apostolus, dicens : Ego sum minimus Apostolorum, qui non sum dignus vocari Apostolus. Perfectus enim praelatus indignum se debet reputare, ut praesit aliis, quia forte subditi meliores sunt ipso coram Deo. Ideo noli velle fieri iudex, nisi valeas virtute irrumpere vitia , Ecclesiastici septimo .

41. Praelatus istis quatuor modis regulatus potest dicere illud secundae ad Corinthios decimo : Spem habeamus crescentis fidei vestrae, in vobis magnificari secundum regulam nostram in abundantia. Sub tali praelato crescunt subditi in fide et aliis virtutibus. Et ipse praelatus secundum hanc regulam, quam habet ad subditos sibi, magnificatur in praesenti per gratiam et in futuro per gloriam, quia, secundum Apostolum , qui bene praesunt duplici honore digni habebuntur. Et hoc in maxima abundantia, quia potens est Deus omnem gratiam et gloriam in talibus facere abundare, ad Corinthios .

Quicumque ergo hanc regulam secuti fuerint, pax super illos , pax scilicet temporis, quia in praesenti non aspere visitantur: pax etiam aeternitatis, de qua dicitur in Isaia: Sedebit populus meus in pulcritudine pacis. Ad quam pacem auctor pacis et amator nos perducat. Amen.

Explicit Sermo super Regulam Fratrum Minorum.