Lectio 2

Dicit ei adolescens: omnia haec custodivi a iuventute mea. Postquam dominus tradidit doctrinam communis salutis, hic tradit doctrinam perfectionis. Et primo tradit doctrinam; secundo necessitatem huius doctrinae; tertio praemium observationis.

Secunda ibi iesus autem dixit discipulis suis; tertia ibi respondens Petrus etc.. Et primo ponitur occasio doctrinae dandae; secundo promulgatio; tertio effectus.

Secunda ibi dicit ei iesus etc.; tertia ibi cum audisset adolescens verbum, abiit tristis.

Occasio promulgandi hanc doctrinam est petitio adolescentis. Et primo confitetur se observatorem legalium; secundo petit quae sit perfectio, ad quam pervenire possit, ibi quid adhuc mihi deest? dicit ergo omnia haec custodivi a iuventute mea; et dicit omnia, quia non sufficit unum facere tantum, nisi omnia serventur; Iacob. II, 10: qui offenderit in uno, factus est omnium reus. Item dicit a iuventute; Prov. XXII, 6: adolescens iuxta viam suam, et cum senuerit, non recedet ab ea. Unde conveniebat ei quod dicitur iob XXIII, 12: a via labiorum non recessi.

Utrum autem verum dixerit, est quaestio.

Hieronymus dicit quod mentitus est: quod patet, quia ante hoc immediate praecedit, diliges proximum tuum sicut teipsum. Si sic dilexisset, non abiisset tristis, cum dominus dixit vade, et vende omnia quae habes, et da pauperibus. Chrysostomus dicit quod verum dixit quod legalia servaverat; et confirmatur per illud quod habetur in marco X, 21, quod cum intuitus esset eum iesus, dilexit eum, quod non fecisset, nisi bonus esset.

Est enim duplex via. Una sufficiens ad salutem; et haec est dilectio dei et proximi cum sui beneficio, sine suo gravamine, secundum quod habetur I Cor. VIII, 3: qui diligit deum, cognitus est ab eo, et hanc servaverat.

Alia est perfectionis, ut diligere proximum cum sui detrimento; et hanc non servaverat; ideo cum nuntiata fuit ei abiit tristis.

Prima non fuit contentus; ideo petiit quid mihi deest adhuc? quilibet tenetur facere hanc quaestionem, secundum quod dicitur: notum fac mihi, domine, finem meum, et numerum dierum meorum quis est, ut sciam quid desit mihi. Ipse enim solus scit quid desit nobis. Imperfectum meum viderunt oculi tui, Ps. Cxxxviii, 16.

Dicit ei iesus: si vis perfectus esse, vade etc..

Primo ponitur studium; secundo via; tertio, quia difficilis, ponitur praemium; quarto consummatio perfectionis.

Dicit ergo si vis perfectus esse, vade, et vende omnia quae habes, et da pauperibus. Debemus enim niti ad perfectionem; Hebr. VI, 1: intermittentes inchoationis christi sermonem, ad perfectum feramur.

Sed quaerit Origenes: perfectio legis est dilectio; sed dixerat diliges proximum tuum sicut teipsum, quare ergo dixit si vis perfectus esse, cum iam perfectus esset? dicunt quidam quod in quibusdam libris non ponitur illud diliges proximum tuum sicut teipsum. Et hoc patet, quia in marco non ponitur. Aliter potest dici quod illud dixit, sed non hoc ordine, quia in evangelio Nazaraeorum ita est, dominus dixit, non homicidium facies etc., usque ad illud de dilectione.

Et post sequitur, haec omnia etc., et deinde sequitur, diliges proximum etc..

Tamen plana est solutio, quia duplex est dilectio proximi, scilicet dilectio secundum viam communem, et dilectio perfectionis.

Unde dicit vade, et vende omnia etc., non partem, sicut fecerunt Ananias et Saphira, ut habetur in Act. V, 2. Et da pauperibus, non divitibus. I ad Cor. XIII, 3: si distribuero facultates meas in cibos pauperum.

Ps. Cxi, 9: dispersit, dedit pauperibus.

Et non uni, sed pluribus.

Sed quid est? nonne statim talis esset perfectus? videtur quod non, quia adhuc passiones sunt in eo; ergo non est perfectus in virtute.

Origenes dicit quod statim perfectus est, sicut illi perfecti sunt quibus bona sua distribuit.

II ad Cor. VIII, 14: vestra abundantia inopiam illorum suppleat; et illorum abundantia inopiae vestrae sit supplemento. Unde perfectio illorum transit in illum, sicut qui recipit prophetam in nomine prophetae, mercedem prophetae accipiet etc. Supra X, 41.

Unde via perfectionis non est vade et vende omnia quae habes; sed tantum hoc quod sequitur et da pauperibus.

Alia responsio est si vis perfectus esse, non quod statim sis perfectus, sed quoddam principium habebis perfectionis, quia exoneratus istis, poteris facilius contemplari caelestia.

Augustinus dicit quod vigiliae et huiusmodi sunt instrumenta perfectionis; sed in hoc quod sequitur est perfectio et sequere me. Unde supra IV, 20: Petrus et Andreas, relictis omnibus, secuti sunt eum. Et sic etiam matthaeus supra IX, 9. Sed cum dimittis haec omnia, melior usus est dare pauperibus, et in hoc considerandus est proximus.

Unde si non est in illis perfectio, in quo consistit? dicendum quod in perfectione caritatis; Col. III, 14: super omnia caritatem habentes, quae est vinculum perfectionis. Unde dilectio dei est perfectio, sed dimissio rerum est via ad perfectionem. Et quomodo? Augustinus in libro LXXXIII quaest. Dicit quod augmentum caritatis est diminutio cupiditatis; perfectio caritatis, nulla cupiditas. Ille ergo perfectus est in caritate, qui diligit deum usque ad contemptum sui et suorum. Unde difficile et quasi impossibile est quod aliquis possideat divitias, quin eis alliciatur: et hoc patet de Gregorio, de quo legitur, quod cum cogitasset melius se famulaturum christo sub specie saeculari, coeperunt contra eum tot succrescere, ut non iam specie tantum, sed etiam mente retineretur. Ideo nihil est quod animum tam liberum faciat sicut quod non occupetur circa divitias: et haec est via perfectionis.

Unde aliud est esse perfectum, et habere statum perfectionis. Quicumque habet caritatem perfectam usque ad contemptum sui et suorum, perfectionem habet.

Status perfectionis duplex est, praelatorum et religiosorum; sed aequivoce, quia status religiosorum est ad acquirendum perfectionem; unde isti dictum est: si vis esse perfectus, et si vis ad perfectionis statum venire. Status autem praelationis non est ad acquirendum sibi, sed ad habitam communicandam: unde dominus, Io. Ult., 17, dixit Petro: Petre, si diligis me, pasce oves meas; et non dixit si vis perfectus esse etc..

Unde talis est differentia inter perfectionem religiosorum et praelatorum, qualis inter discipulum et magistrum. Unde discipulo dicitur: si vis addiscere, intra scholas ut addiscas.

Magistro dicitur: lege, et perfice. Unde securior est status religiosorum, quia ignorantia non imputatur eis sicut praelato. Unde sicut ridiculum esset magistro quod nihil sciret, sic etc..

Sed dato quod uterque faciat quantum ad eum pertinet, et bene utatur officio suo, dico quod non est comparatio, nisi sicut inter discipulum et magistrum: unde in statu perfectiori est praelatus, etiam si des eliam, vel quemcumque.

Sed est quaestio: si praelatus est perfectus, nonne tenetur omnia vendere? dico quod istud sequeretur, si in hoc quod est vade, et vende omnia quae habes, esset perfectio; sed non est, sed est via et praeambulum ad acquirendum perfectionem; ideo non oportet quod vendat ea quae habet. Sed quia hoc raro contingit, quod quis perfectionem cum divitiis habeat, ab eo qui venit ad perfectionem, relinquenda sunt omnia; ideo dat dominus quod facilius est. Unde si praelatus esset idoneus, et curam bene ministraret, dico quod esset perfectior; sicut aliquis potest dicere: volo intrare scholas ut addiscam, sed praesumptuosum est dicere, cum nihil sciat, velle se esse magistrum. Unde Augustinus de Civit. Dei: status superior, sine quo populus regi non potest, etsi decenter administretur, indecenter tamen appetitur.

Item est aliud esse praelatum, et in statu praelati.

Numquid in statu perfectionis sunt sacerdotes plebei, vel curati? dico quod non sunt in statu, quia non faciunt statum. Omnis status cum solemnitate datur, ut ordo episcopatus et religio. Cum autem datur plebania, non datur cum solemnitate, unde statum non habent perfectionis: quod patet, quia aliquibus committitur cura et administratio, et si non sit promotus, potest dimittere et uxorari, et aliquando factus est religiosus. Episcopus autem non dimitteret episcopatum, nisi de licentia superioris; curatus potest intrando religionem.

Si autem esset in statu perfectiori, iam caderet a statu, et sic peccaret: unde perfectionem potest habere secundum actum, sed non statum; quia non datur status, nisi cum solemnitate.

Vade ergo et vende omnia quae habes, et da pauperibus, quia per istud magnum habebis praemium, quia praemium respondet merito. Et habebis thesaurum in caelo. In thesauro duo sunt, stabilitas et abundantia. Habebis thesaurum et abundantiam spiritualium. Ps. Cxi, 3: gloria et divitiae in domo eius. Is. XXXIII, 6: et erit fides in temporibus tuis, divitiae salutis, sapientia et scientia.

Et veni, sequere me. Hic est finis perfectionis. Unde illi sunt perfecti, qui toto corde sequuntur deum. Unde Gen. XVII, V. 1: ambula coram me, et esto perfectus.

Et sequere me, idest imitare vitam christi; unde supra XVI, 24: si quis vult venire post me, abneget semetipsum. Imitatio enim est in sollicitudine praedicandi, docendi, curam habendi. Unde chrysostomus: dictum est Petro, sequere me, scilicet in suscipiendo curam totius mundi. Iob XXIII, 11: vestigia eius custodivit pes meus.

Cum autem audisset adolescens verbum, abiit tristis. Ostenditur affectus, quia abiit tristis. Hoc accidit cum desideramus aliquid, et non possumus habere ut optamus; unde iste desiderabat perfectionem, et audivit quid per hoc debebat habere. Et quia cupidus erat, abiit tristis.

Et quare? erat enim habens multas possessiones.

Augustinus: ille qui dimisit voluntatem habendi, est magni meriti, quia imputatur ei quod habere potuit; sed maioris meriti est dimittere quod iam acquisivit, quia difficilius est quod evellantur quae iam sunt unita, quam quae non sunt unita. Et hoc patet, quia iste, qui habebat, separari non poterat.

Iesus autem dixit discipulis suis.

Hic ponitur ratio praedictae doctrinae. Et primo assignatur ratio; secundo satisfacit admirationi discipulorum, ibi auditis autem his, discipuli mirabantur valde.

Dicit ergo iesus autem dixit discipulis suis etc.. Occasio dicendi verbum istud fuit, quia ille abiit tristis, quia dixerat, vade, vende quae habes etc.. Quia difficile dives intrabit in regnum caelorum: non dicit impossibile.

Et dicit dives, non qui habet divitias: quia quidam habent, et non amant eas, quidam autem habent, et amant, et confidunt in eis. Hi qui habent, et non amant, possunt ingredi in regnum caelorum. Si enim hoc non esset, non diceret Paulus: divitibus huius saeculi praecipe non sublime sapere, neque sperare in incerto divitiarum.

Sed qui habet et amat, difficile est etc.. Supra XIII, 22: sollicitudo saeculi huius, et fallacia divitiarum suffocant verbum. Prov.

C. XXVIII, 20: qui festinat ditari non erit innocens. Eccli. XXXI, 8: beatus dives, qui inventus est sine macula, qui post aurum non abiit etc.. Sed hoc est difficile; ideo sequitur: quis est hic, et laudabimus eum? fecit enim mirabilia in vita sua.

Addit aliquid quod ad impossibilitatem videtur pertinere; unde dicit et iterum dico vobis, facilius est camelum per foramen acus transire, quam divitem intrare in regnum caelorum.

Supra dominus dixerat quod divitem erat difficile intrare in regnum caelorum; hic quod impossibile, sicut impossibile est quod camelus per foramen acus transeat: unde accipite divitem, qui habet divitias, et non amat, difficile est; illum autem qui amat, et in eis confidit, impossibile est intrare in regnum caelorum. Quod enim camelus non possit intrare per foramen acus, hoc est ex natura; quod autem dives qui amat divitias non possit intrare in regnum caelorum, hoc est ex divina iustitia; sed prius possent omnia subverti, quam divina iustitia immutari.

Alii, sicut Hieronymus: non designatur impossibilitas, sed difficultas. In quadam Glossa invenitur, cuius auctor ignoratur, quod ierosolymis erat porta quae vocabatur foramen acus, per quam non poterant cameli onerati transire: ita non potest dives intrare in regnum caelorum, nisi exoneret se ex affectu divitiarum. Sed facilius est quod camelus exoneretur, quam dives hunc affectum deponat.

Chrysostomus mystice exponit: per camelum significantur gentes, qui peccato idololatriae onerati sunt, per divites Iudaei; acus autem christus, foramen acus est passio. Unde facilius fuit gentilem populum transire per passionem christi, quam Iudaeos, quia non poterant venire nisi dimittendo caeremonias legis, et hoc ipsi non facerent. Unde quaesitum est a Daemone, quod est gravius peccatum, et dixit habere de alieno; cui responsum est, tu mentiris. Immo, dicit, quia alios peccatores saepe amitto, istos autem non amitto.

Vel sic facilius est etc., ut per divitem intelligamus superbum; per camelum christum; per foramen acus christi passionem: ideo facilius fuit camelum transire per foramen acus, quam superbum humiliari.

Auditis autem his, discipuli mirabantur valde, dicentes: quis poterit ergo salvus esse? supra dominus assignavit rationem suae doctrinae, hic satisfacit admirationi discipulorum. Et primo ponitur admiratio; secundo satisfactio, ibi aspiciens autem iesus dixit illis.

Dicit ergo auditis autem his, discipuli mirabantur valde, dicentes: quis poterit salvus esse? sed hic est quaestio litteralis. Cum plures sint pauperes quam divites, et divites difficile sit salvari, quomodo dicunt quis poterit salvus esse? respondetur quod intellexerunt quod intelligeret etiam de pauperibus qui sunt divites voluntate; quia plures sunt pauperes, qui voluntate sunt divites. Item ipsi iam erant effecti solliciti pro toto mundo: ideo ingruebat eis illa sollicitudo, quae habetur II ad Cor. XI, 28, ut solliciti erant rectores omnium creaturarum.

Aspiciens autem iesus dixit eis: apud homines hoc impossibile est etc.. Hic satisfacit admirationi dicens: apud homines hoc impossibile est, apud deum autem omnia possibilia.

Sed quid est quod dicit? videtur enim quod perit liberum arbitrium, si impossibile est apud homines. Verum est quod homo a se habet ut possit peccare; sed resurgere, et opera salutis facere, hoc non habet a se sine auxilio gratiae dei: ipse enim deus est qui ista potest. Ad Rom. IX, 16: non est currentis, nec volentis, sed miserentis dei. Unde iob c. XLII, 1: scio quod omnia potes, et apud te non est impossibile. Unde secundum potentiam humanam impossibile est hominem salvum fieri, quia potentia humana non immutat voluntatem; sed solius dei est immutare eam, sicut habetur Phil. II, 13: qui operatur in nobis velle et perficere.

Consequenter determinat de praemio perfectorum. Et primo ponitur interrogatio; secundo responsio, ibi iesus autem dixit illis.

Petrus audierat paupertatem laudari, et audierat: vade, et vende omnia quae habes, et da pauperibus. Audierat etiam quod difficile est divites intrare in regnum caelorum, ideo reputabat Petrus magnum fecisse, quia omnia dimiserat; unde dicit tunc respondens Petrus dixit ei: ecce nos reliquimus omnia. Et quia non solum illud audierat, vade, et vende, sed ulterius, et sequere me etc.; ideo addit Petrus et secuti sumus te.

Relinquere omnia non facit perfectionem, sed relinquere omnia et sequi christum, quia multi philosophi reliquerunt omnia. Sed reliquerat Petrus navem et rete. Sed Petrus magis de affectu suo laudatur quam de eo quod reliquit, quia ita prona voluntate dimisit, quod etiam totum dimisisset, si habuisset. Item sciebat quod christus sciebat suam voluntatem, ideo dicit ecce nos etc..

Per quod dedit exemplum, quod non reputentur pauca dimisisse qui dimiserunt quod habebant, etiamsi pauca haberent.

Et dicit Hieronymus, quod dimittere non facit perfectionem, sed sequi dominum.

Et multipliciter aliquis sequitur deum.

Mente per contemplationem; Osee VI, 3: sciemus sequemurque, ut cognoscamus dominum.

Unde illi deum sequuntur, qui deum habent prae oculis, et deum cognoscunt per modum contemplationis. Item sequitur dominum per observantiam mandatorum; Io. X, V. 17: oves meae vocem meam audiunt, et sequuntur me. Item per imitationem operis; iob XXXIII, 11: vestigia eius secutus est pes meus. Item per contemptum sui et suorum; supra XVI, 24: si quis vult venire post me, abneget semetipsum, et tollat crucem suam, et sequatur me. Item per puritatem mentis et corporis; Apoc. XIV, 4: hi sunt qui cum mulieribus non sunt coinquinati; virgines enim sunt, et sequuntur agnum quocumque ierit. Ad istam sequelam disponit voluntaria paupertas.

Iesus autem dixit illis, amen dico vobis etc.. Hic agit de praemio perfectionis.

Et primo ponit praemium perfectionis apostolorum; secundo perfectionis aliorum; tertio excludit quamdam obiectionem.

Secunda ibi et omnis qui reliquerit etc.; tertia ibi multi autem erunt primi novissimi etc..

Dicit ergo amen dico vobis etc.. Quia enim voluit esse certum quod dixerat, ideo veritatem dixisse profitetur dicendo amen. Et ut ostenderet quod perfectio non est in hoc vade, et vende omnia quae habes, sed in hoc sequere me; ideo dicit quod vos qui secuti estis me, in regeneratione...

Sedebitis super sedes duodecim etc..

Regeneratio duplex est. Una quae est spiritus, quae fit per gratiam in baptismo, de qua I Petr. I, 3: regeneravit nos in spem vivam.

Item est regeneratio corporis: sicut enim spiritus per gratiam regeneratur, sic et in resurrectione, resuscitabit corpora nostra.

Ad Philip. III, 21: reformabit corpus humilitatis nostrae configuratum corpori claritatis suae.

Quidam exponunt de prima regeneratione, et punctant sic vos qui secuti estis me in regeneratione, idest regenerati estis per gratiam, sedebitis etc..

Chrysostomus eodem modo, sed non punctat sic; unde dicit quod promisit eis praemium in praesenti sic vos qui secuti estis me... Sedebitis. Praesens ecclesia est fides christi. In ecclesia ista sunt diversi status hominum. Et quamvis omnes virtutes necessariae sint ad salutem, tamen unus laudabilior est in actu unius virtutis quam alterius: alii in fide, alii in castitate, alii in caritate. Et sicut in diversis fidelibus, sic et in apostolis, quia Petrus ferventissimus zelator fidei fuit, sed ioannes in castitate polluit; sic qui fervent in fide sunt sedes Petri, in castitate ioannis, et sic de aliis. Sed omnes sunt sedes christi, quia omnes virtutes fuerunt in eo; ideo promisit eis quod ipsi essent futuri pastores ecclesiae.

Aliter, secundum Augustinum, accipitur de regeneratione, scilicet pro resurrectione amen dico vobis in regeneratione, idest in resurrectione, cum revocabuntur secundum corpus et animam, sedebitis, scilicet in sede maiestatis, idest iudiciariam potestatem habebitis, iudicantes duodecim tribus Israel, quia sicut dedit deus filio iudicium, sic et datur his qui secuti sunt eum.

Sed quid est quod dicit super tribus Israel? numquid alios non iudicabunt? quare ergo plus dicit super duodecim tribus Israel? intelligitur tota plebs fidelium totius mundi, quia intravit gentilitas in pinguedinem olivae, et facta est consors promissionis factae patribus. Illi autem qui sunt infideles, non iudicabuntur: nam dicit Gregorius quod quidam damnantur, et non iudicantur, ut infideles: quidam autem damnantur, et iudicantur, ut qui crediderunt et perversi fuerunt. Et, ut ponit Hieronymus, aliter condemnantur hostes, aliter qui in fide permansit; quia hostes condemnantur absentes, alii vero praesentes.

Ideo iudicabitis duodecim tribus Israel. Quia apostoli conversati sunt cum Iudaeis; ideo dicitur quod iudicabunt duodecim tribus.

Et quomodo? comparatione, quia eos monuerant.

Possent dicere: quomodo crederemus quod tu esses deus, qui eras mortaliter vivens inter nos? etc.. Sed dicet dominus: vos eratis sapientes in lege, et non credidistis; isti erant piscatores, et crediderunt.

Chrysostomus quaerit quid magnum datum sit apostolis. Nonne hoc datum etiam est Ninivitis et reginae Austri? supra XII, 41.

Dicit chrysostomus quod ipse modus ostendit auctoritatem iudicandi esse datam apostolis, quia iudicantes auctoritate iudicant sedendo, advocati et accusatores condemnant stando; ideo ad designandum quod apostoli iudicabunt auctoritate, dicit sedebitis. De Ninivitis vero dicit viri Ninivitae surgent in iudicio cum generatione ista, et condemnabunt eam.

Sed hic est quaestio, quia aliqui damnabuntur et non iudicabuntur: sic aliqui salvabuntur et non iudicabuntur, ut apostoli et apostolici viri; alii vero salvandi iudicabuntur, et merita eorum discutientur. Et qualiter iudicabunt? dicunt aliqui per comparationem. Sed hoc non sufficit, quia sic etiam regina Austri iudicabit.

Quidam dicunt quod per iudicium christi. Sed hoc non sufficit, quia sic omnes sancti approbabunt. Ps. LVII, 11: laetabitur iustus cum viderit vindictam. Item dicunt quidam per quamdam venerabilem iustitiam, quia elevabuntur iusti in aera christo obviam, et erunt assessores christi. Sed hoc etiam non sufficit, quia dicit sedebitis et vos iudicantes.

Dicunt quidam quod iudicabunt sicut liber iudicat: iudicat enim, quia ibi scriptae sunt leges, quae illum iudicant; sicut corda apostolorum et iustorum, qui custodierunt mandata dei, erunt liber eos condemnans.

Mortui iudicati sunt, libris apertis, Apoc. XX, V. 12. Sed plus est, quia aliud exercebunt.

Unde in Ps. Cxlix, 6: gladii ancipites in manibus eorum.

Quomodo ergo iudicabunt? videte. Erit iudicium mentale, quia virtute divina fiet quod singulis ad memoriam omnia peccata sua reducantur.

Unde deceptus fuit Lactantius qui ponit resurrectionem fieri ante iudicium per mille annos. Istud ergo erit mentale iudicium, quia per virtutem divinam reducentur ad memoriam ea, quae fecit unusquisque. Sed non est inconveniens quod aliquis recipiat ab aliquo lumen aliquod, quia Angeli a deo recipiunt, et homines ab Angelis; ideo non est mirum quod homines illuminentur ab apostolis qui pleni erunt; ideo non solum iudicabunt, sed etiam quoddam lumen ab eis alii iusti recipient.

Sed differenter christus et apostoli, quia christus auctoritate, illi vero sicut promulgatores: sicut lex per Angelos data est, sic et executio iudicii fiet per Angelos, quia ecce Angeli dicuntur (iob XXXVI, 6: pauperibus iudicium dabitur) qui iustitiam secuti sunt, et omnia dimiserunt.

Et quare iudicabunt? una ratio, quia peccata de mundo sunt. Unde illi qui debent iudicare, debent esse de extra mundum, et tales sunt apostoli et apostolici viri; unde Io. XV, 9: elegi vos de mundo. Item dicit philosophus quod virtuosus est iudex omnium hominum, sicut gustus omnium gustabilium.

Sicut ergo qui vult aliquid gustare, dat ad gustandum ei qui habet gustum sanum: sic cum virtuosus habeat gustum sanum, ideo ipse regula est omnium actuum; ideo perfecti viri ut regula iudicabunt.

Item alia ratio, quia sunt alieni a mundo, ideo magis ferventer sequuntur christum. Isti ergo debent magis iudicare, quia de rebus contemplandis incalescunt; Ps. XXXVIII, 4: concaluit cor meum intra me, et in meditatione mea exardescet ignis. Ideo etiam quia magis assueti, sunt magis ferventes. Item quia erant pauperes et magis abiecti, sed meritum abiectionis est exaltatio; ideo exaltabuntur.

Ideo dicit sedebitis iudicantes etc..

Sed numquid Iudas iudicabit? non, quia istae promissiones semper sunt sub conditione; ideo dominus dicit vos qui secuti estis me etc.. Unde qui secutus fuerit, et perseveraverit, iudicabit etc..

Sed si isti iudicant, quid faciet Paulus? si iam sedes plenae sunt, ubi ergo Paulus? Augustinus dicit quod per duodecim significatur universitas, quae per septem volvitur. Numerus ergo duodenus fit ex multitudine septem, quia septenarius numerus consistit ex tribus et quatuor, et ter quatuor sunt duodecim, vel quater tria; ideo per istum numerum significatur universitas electorum.

Et omnis qui reliquerit domum vel fratres etc.. Posito praemio apostolorum, hic ponitur aliorum: et sunt hic quaestiones.

Prima quare apostolis nihil temporale promisit, aliis vero aliquod temporale, quia centuplum accipiet etc.. Et hoc patet, quia in marco habetur quod centuplum in praesenti.

Secundum chrysostomum promissum fuit apostolis aliquod temporale, quia iudicium in ecclesia dei, ut prius dictum est. Vel aliter, quia allicitur unusquisque secundum illud ad quod afficitur. Unde qui dimisit mundum et ea quae sunt in mundo, non alliciunt eum ea quae sunt in mundo; sed alii, qui alligati sunt rebus saecularibus, alliciuntur per eas.

Ideo apostolis, quia totum dimiserant, nihil temporale promisit; sed aliis, quia habent affectum ad temporalia; ideo apostolis iudicium promisit. Vel, secundum Origenem, quod dictum est, in regeneratione, hoc est praemium eorum, qui omnia reliquerunt propter christum.

Sed posset aliquis dicere: nolo omnia propter te dimittere, sed dimittam unam domum, vel unum agrum etc.. Dico quod si aliquid relinquis, aliquid habebis; sed si omnia, iudex eris.

Sed est alia quaestio. Dixit domum, et de hoc non est dubium; sed dicit patrem aut matrem etc.. Qui iubet dimitti patrem aut matrem, iubet peccatum.

Item ipse praecepit quod non dimittatur uxor, quod honorentur parentes.

Dicendum quod in istis duo considerantur: naturalis affinitas, et haec non est contemnenda, sed bene faciendum est eis si indigent.

Aliquando vero retrahunt a servitio dei: unde tunc sunt sicut membrum scandalizans et tunc abscindendum est illud membrum; et ideo praecepit haec relinquere. Item alia ratio, quia dominus praevidit tempus futurae persecutionis, quod insurgeret frater contra fratrem; ideo vult hominem separari ab eis.

Alia quaestio est cum dicit centuplum accipiet etc., quomodo intelligatur.

Quidam dixerunt quod sancti resurgent ante iudicium per mille annos, et tunc christus habebit regnum completum: et tunc qui dimisit domum, habebit centuplum. Hieronymus improbat, quia non habebit centum patres etc.. Item turpitudo significatur, quia non habebit centum uxores.

Ideo dicit Augustinus quod intelligitur quoad spiritualia. Unde nos elegit dominus pauperes in hoc mundo et haeredes regni: unde intelligitur gratia dei, quae ponderat omni eo quod dimittis, et in infinitum; ideo ponit finitum pro infinito. Unde centuplum accipiet, idest aliquid quod valet centuplum.

Origenes dicit quod etiam ad litteram est intelligendum. Tu dimittis agrum, ex providentia dei erit quod invenies multos ad servitium tuum; unde conveniet eis illud II Cor. VI, 10: tamquam nihil habentes, et omnia possidentes. Item fratres invenies, idest omnes viros spirituales. Item praeter hanc vitam aeternam; Io. X, 27: oves meae vocem meam audiunt, et ego cognosco eas, et sequuntur me, et ego vitam aeternam do eis.

Consequenter introducit incidens multi autem erunt primi novissimi, et novissimi primi. Illi qui relinquunt aliquid propter christum, vel omnia, si negligenter vivant, habebuntne istud praemium? dico quod non, quia imperfecte assumpserunt, et non erunt primi, sed novissimi.

Vel aliter, quia possent dicere vos qui reliquistis omnia etc. Iudicabimus sic. Qui per superbiam elati erant primi, sunt novissimi.

Origenes dicit quod potest intelligi de his qui veniunt ad christum, et tepide vivunt; post veniunt alii ferventes, et fervore suo transcendunt alios. Vel primos vocat qui ex christianis nati sunt, qui novissimi facti sunt respectu aliorum qui fuerunt ex gentibus vel Iudaeis. Vel potest referri ad homines, vel Angelos; quia qui primi sunt in ordine Angelorum, facti sunt novissimi per culpam; et novissimi, idest homines, fient primi et superiores.