CAPUT II.

Maria firmamentum.

Firmamentum, Id est, firmamentum, de quo dicitur, Genes, I, 6 : Fiat firmamentum in medio aquarum, et dividat aquas ab aquis. Ad litteram: Firmamentum est superficies mundi sensibilis, quod dicitur constare de aquis congelatis, et supra firmamentum aquae sunt. Unde dicit Psalmista, Psal. cxlviii, 4 et 5 : Aquae quae super caelos sunt, laudent no-

men Domini. Et aquae illae dicuntur a quibusdam in glaciem solidatae : sed verius creditur, quod vaporabiles sunt, et inde dicitur ros descendere. Et dicitur firmamentum quasi firmum, quia est terminus intransgressibilis. Vel quia fit cursu siderum et ratis legibus fixisque firmamentum, sicut dicit Isidorus.

Maria firmamentum dicitur quoad se, et quoad nos.

Quoad se :quia sic firmata est in omni. virtute et gratia, maxime in Filii conceptione, quod postea nullo modo peccare potuit, nec venialiter, nec mortaliter. Unde dicit : Et sic in Sion firmata sum .

Quoad nos : quia suos firmat in bono, et in ipsis firmat in bono gratias et virtutes : et propter hoc appellatur firmamentum caeli, id est, Ecclesiae. Unde, Genes. I, 14 : Fiant luminaria in firmamento caeli. De quibus luminaribus invenies infra. Et quoniam firmamentum secundum Gregorium naturam aquae tenet, quae videlicet aqua gelu constricta in glaciem, postmodum solidata est in crystallum, bene designat Mariam, quae in hac vita fuit quasi aqua fluida, non quoad culpam, sed quoad paenaliiatem. Fuit etiam ut glacies: quia lucida per vitae sanctitatem. Fuit ut crystallus, quae gelavit ab aqua , quando concepit Salvatorem. (Quaere titulo de lapidibus pretiosis, ubi ipsa comparatur crystallo.)

Maria firmamentum. Quia de ipsa specialiter dictum est, Daniel.III, 56 : Benedictus es, Domine, in firmamento caeli, etc. Cum enim omnia opera Dei benedicant ei, quoniam nulla tam despecta creatura est, quae non aliquo singulari beneficio laudem Dei videatur continere, excellentius tamen benedictus est in firmamento caeli quod est Maria, non solum quia ipsa caeteris creaturis singulariter praeeminet, verum etiam quoniam luminarium suorum, id est virtutum ornatu multiplici instar firmamenti miram Dei potentiam in se mirabiliter ostendit, quod luminaria in ea posita sunt, non tantum ut in ea luceant, sed etiam ut distinguant inter diem et noctem, id est, inter vitiant virtutes, et illuminent terram, id est, terrenos, sicut de firmamento dicitur .

Quia instar firmamenti aliis Dei operibus praeeminet tripliciter. Primo, conditionis specie : quia tota pulchra est et sine macula . Secundo, magnitudine : quia virgo et mater, nec cujuslibet, sed Dei: unde sola dicere potest cum Patre ipsi Filio Dei: Filius meus es tu, etc. . Tertio, sublimitate : quia benedicta est inter mulieres, id est, super omnes mulieres, sicut glossat Hieronymus, et super Angelos omnes et animas sanctas ad dexteram Filii in throno gloriae collocata, De altitudine et specie, Eccli. xliii, i : Altitudinis firmamentum pulchritudo ejus est, species caeli in visione gloriae.

Quia firmamentum dicitur pro sui firmitate. Et ipsa firmamentum est, et quoad nos, et quoad se, active scilicet, et passive. Passive : quia in ipso momento conceptionis Filii Dei, sic in ea fomes usquequaque exstinctus est, et sic confirmata est in bono, ut nequaquam mortaliter seu venialiter posset peccare de caetero. Unde dicit: In Sion, idest, in Ecclesia militante, firmata sum , hoc est, in bono penitus confirmata. (Quaere titulo de sanctitate Mariae.) Active : quia familiares suos quantumcunque fragiles, misericorditer confirmat in bono. Nam ipsa est quae dat lasso virtutem, et his qui non sunt, fortitudinem et robur multiplicat . Ideo, Eccli, iii, 34, dicitur de servo Mariae: In tempore casus sui inveniet firmamentum.

Quia firmamentum splendissimum. Sic et ipsa per luminaria virtutum et scientiam scripturarum. Daniel, XII, 3 : Qui docti fuerint, fulgebunt quasi splendor firmamenti, et caetera.

Quia firmamentum in dispositione mundi novissimum est et supremum : et quia ipsa novissima et ultima fuit creaturarum Dei in oculis suis per humilitatem,

ideo suprema facta est et praecellens omnes creaturas per exaltationem : quia qui se humiliat, exaltabitur : et qui plus se humiliat in oculis suis, in Dei conspectu amplius exaltatur. Ideo dicitur, Eccli.VII, 19 : Humilia valde spiritum tuum, etc. Et, Psal. XXXVII, 9 : Humiliatus sum usque valde, etc, secundum aliam litteram .

Quia firmamentum a terra remotissimum : et hoc per mundi conceptum. Ipsa enim est illa regina Austri, quae venit a finibus terrae audire sapientiam Salomonis .

Quia firmamentum velocissime et continue movetur, ut supra dictum est de caelo quod est volubile.

Quia firmamentum ad litteram dividit aquas ab aquis. Unde, Genes. I, 6 : Fiat firmamentum in medio aquarum, et dividat aquas ab aquis. Per aquas intelliguntur deliciae, et Maria instar firmamenti aquas superiores, id est, delicias caelestes habebat super se per desiderium : aquas vero, id est, delicias terrenarum seu carnalium voluptatum habebat sub se per contemptum. Nam ipsa est mulier amicta sole, lunam habens sub pedibus . Aquae superiores dicuntur crystallinas : quia caelestes deliciae stabiles sunt et solidae. Aquae vero inferiores, id. est, temporales deliciae, labiles sunt, nec umquam permanent in eodem statu, sicut de homine dicitur, Job, XIV, 2. Et ad mare fluunt: quia sicut dicit Gregorius, omnis humana felicitas multis amaritudinibus respersa est. Eccle. i, 7 : Flumina intrant in mare.

Aliter: Aquae populi sunt. Unde, Apocal.XVII, 15 : Aquae quas vidisti,... populi sunt, etc. Et Maria quae, est firmamentum in suis amatoribus, dividit aquas ab aquis, id est, eos qui prius erant fluxibiles per peccata et vitia, elevat a fluxu vitiorum ad desiderium aeternorum, quando videlicet suscitat de pulvere egenum, et de stercore elevat pauperem spiritu, id est, humilem, ut sedeat cum principibus, id est, cum Angelis in caelestibus spiritualiter requiescat. Ipsa est enim illud os Domini, de quo dicitur, Jerem. xv, 19 : Si separaveris pretiosum a vili, id est, animam a peccato, quasi os meum eris, dicit Dominus. Ipsa etiam quosdam in quibus complacet sibi, facit firmamentum : quod constat ex aquis fluxis, quae in glaciem duruerunt, quando mentes quae prius erant fluidae, solidat et firmat in bono, juxta illud Job, xxviii, 2 : Ferrum de terra tollitur, et lapis solutus calore in aes vertitur.

Quia firmamentum licet velocissime et continue volvatur, locum tamen non mutat. Sic Maria licet continue moveretur ad bona exercitia, et de virtute in virtutem procederet, juxta illud Sapientiae, x, 10 : Justum deduxit Dominus per vias rectas. Deduxit non stare fecit, locum tamen proprium, idest, humilitatem quae est proprius locus justi, non mutavit. Vel, locus charitas est, vel pax ubi Deus requiescit: quia factus est in pace locus ejus .

Quia firmamentum volvitur ab Oriente in Occidentem, et e converso, nec tamen mutat locum, ut dictum est. Sic vir justus propter ortum gratiae seu prosperitatis non superbit, sed sua novissima semper memoratur, juxta consilium sapientis, Eccli.VII, 40: In omnibus operibus tuis memorare novissima, quia tendunt ad occasum. Ideo sancti dicuntur occidentales. Unde, Isa. xiii, 20 : Non ponet ibi tentoria Arabs, qui interpretatur occidentalis, et loquitur de Babylone, quae signat mundum.

De hoc firmamento potest exponi illud Psalmi xviii, 2 : Opera manuum ejus annuntiat firmamentum. Manus quibus operatus est Dominus quaecumque fecit in Virgine, sapientia et potentia ejus. Haec opera annuntiavit et manifestavit Apostolis et Evangelistis gloriosa Virgo quasi Evangelium, id est, bonum nuntium : quia Christo ascendente magistra est facta eorumdem.

Vel, aliter: Specialia opera Dei, de quibus dicit Propheta : In factis manuum tuarum meditabar , sunt opera passionis et nostrae redemptionis, quae ipsa annuntiavit. Unde beatus Lucas qui plenius describit Dominicam passionem, sicut dicit Ambrosius, Evangelium suum ab ea dicitur didicisse. Et tunc impleta videtur illa prophetia David : Erit firmamentum in terra in summis montium . Voluit enim Dominus quod ipsa esset firmamentum in terra inferius, sicut ipse est firmamentum superius. Unde : Firmamentum est Dominus timentibus eum . In terra enim sunt homines infirmi, quos ipsa firmat in bono, sicut supra dictum est. Sunt etiam

homines justi, in quibus ipsa confirmat virtutes collatas eisdem, et hoc in bono. Unde, Eccli.XXXIV, 19, dicitur firmamentum virtutis. Quod autem sequitur : In summis montium, hoc de Apostolis intellige, qui sunt summi inter montes, id est, inter omnes sanctos, et caelo propinquiores , in quibus ipsa post Filii ascensionem confirmavit scientiam novae legis, quando de Sion exivit lex nova, et verbum Domini de Jerusalem . Ipsa enim designatur per Sion et Jerusalem.

Sequitur: Superextolletur super Libanum fructus ejus . Libanus interpretatur candor, et signat vitae munditiam. Fructus Mariae Christus, vel opera bona quae exaltantur per munditiam vitae ejus , quae signatur per candorem. Vel, per Libanum qui dicitur candidatio, signatur mundus, super quem fructus bonorum operum extollendus. Vel, fructus ejus, scilicet Christus, de quo dicit ipsa, Proverb. viii, 19 : Melior est fructus ejus auro et lapide pretioso, quae duo pretiosiora reputantur a mundanis.