CAPUT III

Maria sol.

Viso quomodo Maria caelum est et firmamentum, videre est de luminaribus hujus firmamenti, de quibus dicitur, Genes. I, 14: Fiant luminaria in firmamento coeli, etc.

Et primo de sole.

Maria sol. Unde dicitur pulchra ut luna, electa ut sol . Item, Eccli. XXVI, 21 : Sicut sol oriens mundo in altissimis Dei, sic mulieris bonae species in ornamentumdomus ejus. Item, in psalmo lxxxviii, 38, dicit Pater de Filio : Thronus ejus, id est, beata Virgo, sicut sol in conspectu meo, etc.

Maria sol. Quia sicut sol luminare est, par sibi non habens, et toti mundo copiose sufficiens : sic beata Virgo nec primam similem visa est, etc. Item, quia fulgore miraculorum lucet ubique terrarum, et lucebit usque ad diem iudicii. Unde dicit: Usque ad futurum saeculum non desinam . Alii vero sancti post transitum suum aliquot annis fulserunt in specialibus locis. Quia sol dicitur quasi solus lucens, id est, prae caeteris luminaribus : sicut enim caeteris sideribus claritate luminis et majestate praefertur, sic in caelesti gloria Maria sanctis omnibus honore et gloria superponitur, Ideo in figura Mariae dictum est de Judith, XI, 19 : Non est talis mulier super terram, etc. Sicut enim sol pulcherrimum luminarium caeli, sic Maria dignissima creaturarum Dei post animam Christi. Unde canitur in sequentia :

Sol luna lucidior, Et luna sideribus, Sic Maria dignior Creaturis omnibus.

Ideo etiam dicitur ipsa primogenita ante omnem creaturam , id est, dignior omni pura creatura. In mundo enim est unus sol. Et Maria una sola est mater et virgo. Unde et comparatur phoenici, quae est unica avis sine patre. Unde Sedulius :

Nec primam similem visa est, nec habere sequentem.

Ideo etiam dicitur electa ut sol , qui similem non habet, nec ipsa similem habet nec habitura est in aeternum. Vel ideo dicitur electa ut sol: quia sicut sol ad

hoc factus est ut illuminet totum mundum, sicut dicit Genesis, I, 16, sic Maria ad hoc facta est a Deo Trinitate, ut misericordiam, veniam, gratiam, et gloriam quasi lumen a Deo impetret toti mundo. Vel, electa ut sol: quia sicut sol, id est , Christus electus est ex millibus hominum , sic Maria electa est ex millibus foeminarum. Unde dicitur, Cantic. VI, 8 : Una est matris suae, electa genitrici suae. Ideo etiam dicitur ipsa mulier eae omnibus , bonis scilicet mulieribus collecta, omnes proprietates et virtutes bonarum mulierum in se una et unica repraesentans. Sicut enim Ipsa dicit de Filio suo, Cantic. ii, 3 : Sicut malus inter ligna silvarum, sic dilectus meus inter filios : sic et Filius ibidem dicit de matre, v.2 : Sicut Ulium inter spinas, etc. Vel, electa ut sol, id est, ad hoc electa ut sit quasi sol. Unde, Eccli.XXVI,21 : Sicut sol oriens mundo in altissimis Dei, sic mulieris bonae species in ornamentum domus ejus. Nam sicut sol sua claritate totum illuminat et ornat mundum, sic species beatae Virginis et vita ipsius totam illustrat Ecclesiam, sicut canitur In nativitate ejus. Sicut enim sol lunam, sic Maria totam illuminat Ecclesiam. Beatus Bernardus : " Tolle Mariam, quid restat nisi tenebrae? Sicut si tollatur sol, miserabilis est mundus. " Hoc invenies infra. Vel, electa ut sol, id est, sicut Christus Filius suus : ergo sine macula ut sol. Unde et ei dicitur, Cantic.IV, 7 : Tota pulchra es, amica mea, et macula non est in te. Vel, electa ut sol, id est, veri solis imaginem in se repraesentans in universitate virtutum. Ecbertus abbas ad Mariam : " Tu electa ut sol, ille, inquam, sol solis conditor. Ille enim electus est ex millibus hominum, tu electa ex millibus foeminarum. Ille electus ex omnibus quae sunt, tu electa ex omnibus quae per illum sunt. " Vel, electa ut sol ad illuminandum, scilicet intellectum per veram cognitionem, et inflammandum affectum per veram dilectionem. Vel, electa a Deo ut sol, quia sola sine exemplo placuit Domino Jesu Christo dicenti: Tu mihi sola places. Unde et dicit ei, Isa. lxii, 4 : Terra tua inhabitabitur, id est, caro tua foecundabitur, quia complacuit Domino in te. Ideo canit de ea Ecclesia quasi aggaudendo : " Elegit eam Deus, et praelegit eam, etc. "

Item, Sol dicitur quasi sua omnibus largiens: quia quidquid habet, quantum in se est, omnibus communicat et bonis et malis, ut ei conveniat quod de Patre dicitur, ad Romam viii, 32: Si pro nobis omnibus tradidit Filium suum, scilicet volens eum pati, quomodo non etiam cum illo omnia nobis donavit ? Malis enim veniam impetrat et gratiam, ut patet in Theophilo. Unde canitur: " Theophilum reformans gratiae. " Justis vero gratiam impetrat, multiplicat, et conservat. Ideo dicitur aurora quoad incipientes. His qui in nocte sunt, id est, profunde peccantibus stella est ei luna, quasi sol vero proficientibus et perfectis. Propter hanc communitatem dicitur de Patre et de hoc sole, Matth. v, 45 : Qui solem suum oriri facit super bonos et malos. Ideo etiam de ipsa dicitur, Sapient. VI, 8: aequaliter, id est, communicative, cura est illi de omnibus. Sicut enim non est personarum acceptio apud Deumi , sic nec apud Mariam. Siquidem propter hujus solis absentiam tenebras patimur ignorantiae, frigus, et gelicidium malitiae, torporis etacediae : splendorem vero cognitionis et fervorem dilectionis ex ejus propinquitate vindicamus.

Dicitur etiam sol quasi sursum levans : quia in fervore suo dicitur attrahere guttas maris salsas. Amos, v, 8: Qui vocat aquas maris, et effundit eas super faciem terrae, etc. Mare mundus. Guttulae ma- rinae, fetentes et salsi amari peccatores, qui fetent et amarescunt, et nihili sunt coram Deo. Eccli. xviii, 8 : Quasi gutta aquae maris deputati sunt, et sicut calculus arenae, etc. Aquae populi sunt . Aquas istas calore pietatis et charitatis attrahit Maria ad cultum Filii sui orationibus, meritis, et exemplis, et sublata ab eis salsedine vitiorum, quasi per gratiam dulcoratas proponit peccatoribus, qui terra sunt in exemplum, ut priorum exemplo posteri convertantur. Talis gutta fuit Theophilus, quem iste sol pie ad Deum attraxit, qui exemplo suo rigat adhuc peccatorum corda arentia, ut ad implorandam misericordi am matris Dominicae non torpescant.

Igitur Maria sol qui dicitur quasi solus lucens. Est enim sol iste materialis oculus hujus mundi. Lux creaturarum, speculum creatoris, quo nulla mundana creatura pulchrior, nulla utilior, nulla clarior, quo lucente caetera omnia luminaria sic sunt quasi non sint. Sic et dici debet et credi de Virgine gloriosa respectu omnium creaturam non solum hominum, sed etiam Angelorum. Unde, Job, xxv, 5 : Luna non splendet, et stellae non sunt mundae in conspectu ejus. Luna universalis Ecclesia, stellae singulae singuli justi, qui in comparatione Mariae non lucent, sicut lux lunae et stellarum absorbetur, nec apparet superveniente luce solis. Vel, per lunam triumphantem Ecclesiam, per stellas intellige animas bonorum.

Item, Maria electa ut sol, ut supra dictum est, maxime in quinque privilegiis. In magnitudine, in potestate, in utilitate, in claritate, in calore.

Magnitudo ejus humilitas ejus: quia secundum humilitatem omnis animae quantitas a Deo mensuratur. Matth. xviii, 4 : Quicumque humiliaverit se sicut parvulus iste, hic est major in regno caelo-

tum. (Quaere titulo de humilitate ejus)

Potestas ejus fides ejus : quia fides potentia est animae. Quantum habet quisque fidei, tantum habet potentiae. Si multum, multum. Si omnem fidem, omnem potentiam. Marc.IX, 22, dixit Dominus cuidam : Si potes credere, omnia possibilia sunt credenti. Et intellige de fide viva quae per dilectionem operatur: quia fides mortua nihil potest, sicut nec mortuus homo. Opera vero bona vita sunt fidei, sicut carbones et ligna vita ignis. Vere potens et viva fides Mariae, quae unica operata est quod numquam auditum fuerat, nec in caelo, nec in terra, incarnationem videlicet Filii Dei, quando respondit Angelo: Ecce ancilia Domini, etc. .

Utilitas hujus solis misericordia Mariae, qua post misericordiam Dei nihil est utilius humanae creaturae, sicut ostensum est supra titulo de misericordia, pietate, et largitate ipsius.

Claritas hujus solis, puritas Virginis. (Quaere titulo de puritate ejus, scilicet post titulum de virginitate).

Calor hujus solis, charitas Virginis : quoniam charitas est animae caliditas. Propter quod Dominus dicit, Matth. XXIV, 12 : Refrigescet charitas multorum. Sol enim fons caloris est, et quantuscumque sit sol, nihil est nisi ignis: nam calidior est toto globo terrae, si totus igniretur. Et de igne charitatis dicit Dominus, Luc. XII, 49 : Ignem veni mittere in terram, et quid volo nisi ut accendatur? Apocal. iii, 15: Utinam frigidus, etc. (Quaere titulo de charitate in tractatu de proprietatibus servorum Mariae.)

Item , Sol diem inchoat per ortum, terminat per occasum, distinguit in certas partes per processum, discernit noctem a die suae claritatis splendore. Sic Maria vitam justi exemplo vitae suae, ut ei convenire videatur illud quod de Filio dicit Psalmista, Psal. CXVIII, 91 : Ordina-tione tua perseverat dies, id est, vita Christiani.

Item, Sol suo lumine penetrat tantummodo materias mundiores, et quasi limatas, velut vitrum et crystallum, sed crassiores nequaquam. Sis ergo vitreus per paenitentiam, quae corpus excoquit, cum ipsa sit ignis, et per puritatem quasi crystallinus, si solis hujus radiis desideras illustrari, etc.

Item, Sol rex siderum : et Maria regina virginum, imo omnium sanctorum qui sunt stellae, de quibus dicitur, Eccli. xliii, 10: Species caeli, id est, Ecclesiae, gtoria stellarum, id est, dignitates sanctorum. I ad Corinth. xv, 41: Stella a stella differt in claritate, etc.

Item, Sicut corpus solis non comprehenditur nisi in radio suo, sic nec Mariae dignitas nisi in Filio suo. Quanto enim Filius dignior, tanto mater excellentior.

Item, Sol nec crescit umquam, nec decrescit. Similiter Maria numquam crevit per elationem, numquam decrescebat per pusillanimitatem vel per tristitiam quae angustat: quia nec timoris habuit angulum, nec elationis supercilium.

Item, Sol clarus, cujus claritas viginis humilitas : quod patet per ejus contrarium : quia per superbiam venitur primo ad. tenebras interiores, inde ad exteriores.

Item, Candor solis, munditia virginitatis : rotunditas solis, appetitus et desiderium aeternitatis vel aeternitas virginitatis.

Item, Sol non occidit, sicut dicitur Ecclesiae, Isa, lx, 20 : Non occidet ultra sol tuus. Sed dicitur, Eccle. I, 5 : Oritur sol, et occidit, etc. Ibi Augustinus : " Sol iste si non feceris casum, non faciet tibi occasum. " Non occidit ergo sol iste quoad se, sed caveto tibi quia si mortaliter peccaveris, occidet quoad te.

Item, Cum sol oritur in oriente, tune illuminatur mundus : cum vero in occidente se abscondit, mundus fit tenebro-

sus. Sic cum gratia matris vel Filii nobis oritur, illuminamur: cum occidit per peccatum nostrum, tunc obtenebramur. Ideo dicitur conversis peccatoribus, ad Ephes. v, 8 : Eratis aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino.

Sol fugat tenebras et mundum illuminat tenebrosum : et ipsa propulsavit cunctas haereses, sicut ei canit Ecclesia : " Gaude, Maria virgo, etc.: " et mediante partu suo mundum illuminavit, ut supra dictum est de aurora, et totam illustrat Ecclesiam suorum radiis exemplorum, etc. Fertur supra lunam, et ipsa supra temporalia. Est enim mulier amicta sole, id est, habens proprietates solis, et luna, id. est, omnis mutabilitas, et omnis defectus, sub pedibus ejus . Numquam deficit lumen solis. Similiter nec ipsa in Filii passione, licet tunc deficeret omnis sanctus. Ideo de ipsa dicit Salomon, Proverb, XXXI, 18: Non exstinguetur in nocte, scilicet Dominicae passionis, lucerna ejus, id est, fides. Ideo etiam de ea dicitur, Cantic.VII, 7 : Statura tua, qua scilicet in fide stetisti, assimilata est palmae: quia sicut palma numquam foliorum amittit virorem, sic nec ipsa fidei suae virtutem. Ideo dicitur de justo, Eccli.XXVII, 12: Homo sanctus in sapientia manet sicut sol, etc.

Maria sol. Quia sicut sol lunam, sic ipsa illuminat Ecclesiam. Unde beatus Bernardus : " Tolle Mariam, quid restat nisi tenebrae ? "

Quia sicut dicit Astronomus, id est, transcendens Philosophus, solem octies esse majorem terra: sic Maria in octo privilegiis major est omni foemina et omni sancto, imo omni rationali creatura : quia nec primam similem visa est nec habere sequentem. Primum, nova professio virginitatis: unde et recte appellatur Virgo virginum : quia signifera et exemplar virginitatis. Secundum, excellentia humilitatis. Tertium, conceptio Filii Dei salvo flore virginitatis. Unde dicitur rubus incombustus . Quartum, partus sine dolore. Quintum, partus excellentia. Nam multae aliae genuerunt reges et principes, ipsa sola Filium Dei. Unde comparatur cedro. Sextum, ministratio specialis : quia ipsa sola in utero proprio hospitata est Dominum, Martha et alii in terrenam domum. (Quaere titulo de actione ejus.) Septimum, jam celebrata resurrectio corporalis, ut vere creditur. Octavum, consessus ad dexteram Filii super omnes ordines Angelorum.

Sol maculam nescit sicut luna. Unde dictum estei, Cantic.IV, 7 : Tota pulchra es, amica mea, et macula non est in te, venialis vel mortalis. Tantae liberalitatis est, quod a nulla creatura quantumcum que faetente et sordida si sit ei exposita, radios suos avertit, nec quantumlibet pretiosam illustrat si abscondatur ab ea. Similiter nec Maria a quantumcumque vilissimo peccatore ipsam fideliter invocante avertit respectum pietatis suae. Nec quantumlibet magnus fuerit quis per litteras, divitias, aut honores, ipsum irradiat, si ipsam negligat invocare. Multos tamen praevenit ut velint, et volentes prosequitur, ne frustra voluerint, sicut dicit Augustinus de Filio ejus : " Ex quo mane surrexerit, praestolatur tota die ad ostium, paratus intrare domum si aperiatur ei. " Similiter et Maria ex quo ascendit in caelum, videtur dicere cum Filio, Apocal. m, 20 : Ecce sto ad ostium, ei pulso. (Hoc invenies expositum titulo, quod Christus dicitur sol.) Sub hujus solis radiis scintillat humectata crystallus quae gelaverat ex aqua , quando peccatores duri prius et frigidi flatu Aquilonis constricti et congelati, perfusi lacrymis amarae compunctionis, pietatis, et paenitentiae producunt opera lucida et Ignita, ex quo-

rum respectu alii ad simile invitantur. Qui in solem defigit oculos, a posteriori ponit umbram suam. Similiter qui cordis oculos, intellectum videlicet et affectum constanter deligeret in hunc solem, Mariae recolens paupertatem, umbram rerum labentium facillime addorsaret. Sed quia pauci sunt tales, etc.

Item, Sol producit terraenascentia: et ipsa producit, id est, procul ducit de virtute in virtutem illos qui exemplo suae paupertatis exeunt de terra, hoc est, de amore terrenorum, et ita caelo nascuntur, sicut quod de terra oritur, sursum cre-

Item, Sol habet insimul splendorem et ardorem, et in his duobus designatur utraque stola, scilicet corporis et animae, quam utramque pie creditur habere beata Virgo, ut splendeat et fulgeat sicut sol secundum stolam corporis, et amore ferveat sicut sol secundum stolam animae : quia caminus est in Jerusalem , id est, perfecta dilectio.

Item, Sol sua claritate quasi excaecat oculos infirmos Judaeorum, paganorum, haereticorum, et quorumlibet incredulorum. Eccli. xliii, 4: Tripliciter sol exurens montes, radios igneos exsufflans, et refulgens radiis suis, obcaecat oculos. Item, atomos imperceptibil.es sua illustratione perceptibiles facit. Et ideo dicitur sol quasi semitas omnium lustrans. Ideo de ipso dicitur, Sapient. vit, 21 : Omnium artifex docuit me sapientia, quia est, ut infra dicitur, v. 23 : Omnem habens virtutem, omnia prospiciens, id est, omnia perceptibilia faciens.

Item, De hoc sole dicitur, Ii Machab. I, 22 : Ut tempus affuit quo sol refulsit, qui prius erat in nubilo, accensus est ignis magnus, ita ut omnes mirarentur. Maria sol, ut dictum est, sed quamdiu fuit in via, fuit quasi sub quodam nubilo, de quo dicitur, Job, XXVI, 9 : Qui tenetvultum solii sui, ei expandit super illud nebulam suam. (Quaere titulo de solio.) Sed ex quo clarificata est a Filio suo in assumptione, accensus est quoad eam quasi quidam magnus ignis , devotio fidelium, et universis recte credentibus mirabilis praedicatur.

Item, Sol precibus sisti potest: unde, Josue, x, 12 et 13 , dixit Josue soli et lunae: Sol, contra Gabaon ne movearis, et luna contra vallem Aialon. Steteruntque sol et luna, donec ulcisceretur se gens de inimicis suis. Sol Christus, Maria luna, quibus de hoc modo pro fidelibus Ecclesiae debent supplicare praelati signati per Josue. Gabaon interpretratur proclivium iniquitatis, et signat mundum, in quo facile lubricamus de peccato in peccatum. Unde, Thren.IV, 18 : Lubricaverunt vestigia nostra in itinere platearum nostrarum : appropinquavit finis noster. Aialon interpretatur campi, in quo signatur libertas peccandi. Unde, Proverb.XVIII, 3 : Impius cum venerit in profundum, etc. Rogandi sunt ergo Christus et Maria ne moveantur contra eos, id est, eorum utilitatem, donec peccatores ulciscantur se de inimicis suis, idest, spiritibus immundis : quod fit cum eos exterminat convertendo peccatores alios, eradicando vitia et plantando virtutes.

Item, Sol non crescit nec decrescit. Similiter nec Maria umquam crevit per elationem, nec umquam decrevit per pusillanimitatem. Ipsa etiam fuit velut sol, clara per sapientiam, pura per continentiam, fulgida per famam, calida per charitatem, exaltata per Christi conceptionem et hujusmodi.

Moraliter: Sol fulgor bonae vitae. Job, XXXI, 26: Si vidi solem cum fulgeret. Glossa : Sol in fulgore, bona vita in manifestatione. Et lunam incedentem clare. Glossa: Lunam dicit famam, quae lucet in nocte. Sed haec luna debet poni

sub pedibus . Et laetatum est in abcsondito cor meum , vane gloriando apud me. I ad Corinth. IV, 7 : Quid habes quod non, etc.

Et osculatus sum manum meam ore meo . Glossa: Manum suam osculatur ore suo, qui laudat quod facit, sicut Pharisaeus qui dicebat, Luc. xviii, 12 : Jejuno bis, etc. Ideo dicitur: " Omnis laus in ore proprio sordescit. " Quae praesumptio vel superbia est iniquitas maxima , propter tria, quia ipsa est initium omnis peccati , quia diutius infestat. Unde Glossa super Psalmum dicit, quod prima est recedentibus a Deo, ultima accedentibus ad eum. Item, quia minus hominem decet. Unde, Eccli. x, 9 : Quid superbit terra et cinis ?

Et negatio contra Deum altissimum . Glossa: Auctoris ratiam negare convincitur, quidquid sibi tribuit quod operatur.