92 COMMENTARIUM

tur ; faciendi enim plures libros nullus est finis, ut est apud Ec- c l e s i a s t e s cap. Í2 ; compertum praeterea nobis sit magnam ali- quando utilitatem ex iis capi posse; modum tamen in defen- dendis opinionibus, et christianam in scribendo moderationem servari merito volumus. Non inutiliter (inquit Augustinus in Enchirid. cap. 59. prope finem) exercentur ingenia, si adhibeatur disceptatio moderata, et absit error opinantium se scire quod nesciunt. Qui veritatis studium, et purioris doctrinae zelum, quo s u a r u m scriptionum mordacitatem excusent, obtendere solent, ii p r imum intelligant, non minorem habendam veritatis, quam evangelicae mansuetudinis et christianae charitatis rationem. Charitas autem de corde puro, patiens est, benigna est, non ir- rita tur, non aemulatur, non agit perperam, (utque addit idem Augustinus lib. contra litteras Petiliani, cap. 29, n. 31) : sine su- perbia de veritate praesumit, sine saeoiiia pro veritate certat. Haec magnus ille non veritatis minus, quam charitatis doctor, et scripto et opere praemonstravit. Nam in suis adversus ma- nichaeos, pelagianos, donatistas, aliosque tam sibi, quam Eccle- siae adversantes, assiduis conflictationibus, id semper diligen- tissime cavit, ne quempiam eorum iniuriis aut conviciis laede- ret , atque exasperaret. Qui secus scribendo vel disputando fecerit, is profecto nec veritatem sibi praecipue cordi esse, nec charitatem sectari se ostendit.

§ 23. Ii quoque non satis idoneam iustamque excusationem afferre videntur, qui ob singulare, quod profitentur, erga veteres doctores studium, eam sibi scribendi rationem licere arbitran- t u r ; nam si carpere novos audeant, forte ab laedendis veteribus sibi minime tempérassent, si in eorum tempora incidissent; quod praeclare animadversum est ab auctore Operis imperfecti in Matthaeum, hom. 42. - Cum audiens, inquit, aliquem beatifi- cantem antiquos doctores, proba, qualis sit circa suos doctores. Si enim illos, cum quibus vivit, sustinet, et honorât, sine dubio illos, si cum illis vixisset, honorasset: si autem suos eontemnit, si cum illis vixisset, et illos contempsisset. Quamobrem firmum ratumque sit omnibus, qui adversus aliorum sententias scribunt ac disputant, id quod graviter ac sapienter a ven. servo Dei praedecessore nostro Innocentio Papa XI. praescriptum est in decreto edito die secunda Martii anni millesimi sexcentesimi septuagesimi noni. - Tandem, inquit, ut ab iniuriosis conten- tionibus doctores, seu seholastici, aut alii quicumque in poste-