Lectio 1

Supra ostensum est quomodo Pharisaei et Scribae provocati sunt ex gloria christi, et etiam ex sapientia eius, qua colliserat eos, nunc autem ostendit quomodo ex iustitia qua eos arguebat: et duo facit.

Primo instruit aliquos; secundo redarguit. Secunda ibi vae autem vobis, Scribae et Pharisaei.

Circa primum duo facit.

Primo ostendit eorum dignitatem; secundo aperit eorum intentionem in usu auctoritatis, ibi omnia opera sua faciunt ut videantur ab hominibus.

Circa primum tria facit.

Primo commendat eorum auctoritatem; secundo docet exhibere obedientiam cum cautela; tertio assignat rationem.

Secunda ibi omnia ergo quaecumque dixerint vobis, servate et facite etc.; tertia ibi dicunt enim et non faciunt.

Dicit ergo tunc iesus locutus est ad turbas etc.. Ita continuandum est. Dominus intantum eos confutavit, quod nec interrogare audebant, nec respondere sciebant.

Sed, secundum quod dicit chrysostomus, inutilis est sermo qui redarguit et non instruit: ideo convertit se ad turbas et ad discipulos suos, ut eos instruat.

Sciendum autem quod quidam audiunt eum ut discipuli, quidam ut turbae: ut discipuli, qui veritatem percipiunt mente; Io. VIII, 31: si manseritis in sermone meo, vere discipuli mei eritis. Ut turbae, qui veritatem mente apprehendere non possunt. Ideo quandoque convertit sua verba ad turbas, quandoque ad discipulos, quandoque ad utrosque; et diversimode: quia ad discipulos alta dicendo, ut habetur Io. XV, 15: quaecumque audivi a patre meo, nota feci vobis. Quandoque vero ad turbas profert parabolas, sicut habetur supra.

Utrisque autem loquitur de necessitate salutis, et talia sunt haec verba.

Super cathedram Moysi sederunt Scribae et Pharisaei. Cathedra proprie est magistrorum; et ideo illi super cathedram dicuntur sedere, qui sunt successores Moysi; Eccli. XXIV, V. 33: legem mandavit Moyses in praeceptis iustitiarum. Unde illi qui Moysis legem docebant, sedebant super cathedram Moysi. Et in lege continebantur quaedam ad fidem pertinentia, et quaedam ad bonos mores. Ad fidem pertinentia erant ea, in quibus praefigurabatur christus; unde ipse dicit, Io. V, 46: si crederetis Moysi, crederetis forsitan et mihi.

Item continebantur praecepta moralia; eccli.

Cap. XXIV, 33: legem mandavit Moyses in praeceptis iustitiarum.

Sed notandum quod supra cathedram sedent et Scribae, et Pharisaei, et discipuli christi: Scribae qui solam litteram considerant; Pharisaei qui aliquantulum de sensu suo interiori; discipuli christi qui totum perpendunt: et non dicuntur discipuli Moysi, sed christi; Lc. Ult., 27: incipiens a lege et prophetis interpretabatur illis in omnibus Scripturis, quae de ipso erant.

Tunc monet eos ad obedientiam cum cautela; et facit duo.

Primo hortatur ad obediendum; secundo ad cavendum.

Omnia quaecumque dixerint vobis, servate, scilicet in corde, et facite, in opere; Deut. XVII, 9: venies ad sacerdotes levitici generis, et ad iudicem; et post: et facies quaecumque dixerint; et sequitur: sequerisque sententiam eorum. Et apostolus: obedite praepositis vestris. Et hoc est contra Manichaeos qui dicebant legem veterem non esse bonam. Et patet quod sit bona, quia dominus praecepit eam servari.

Sed potest quis obiicere: ergo debemus legalia observare, quod est contra doctrinam apostolorum, Act. XV, 29.

Sciendum quod semper auctoritas servanda est legislatoris secundum intentionem eius; sed legislator aliqua dicit ut semper servanda, et talia semper debent servari; aliqua vero dicit quae sunt vel ut umbra, ut habetur ad Col. II, 17: quae sunt umbra futurorum.

Moralia ergo sunt mandata secundum intentionem legislatoris, ut semper serventur; sed legalia pro tempore tantum, scilicet pro tempore ante christum. Unde ante tempus illud debent servari, post non: quia qui servaret, iniuriam christo faceret. Et ponit Augustinus exemplum. Si diceret aliquis: ego comedam cras, haec vox est signum huius rei; et si postquam comedisset, diceret illud idem, non bene diceret. Sic cum ista legalia essent signa christi venturi, postquam christus venit, qui servaret ea, non bene servaret. Unde omnia quae dixerint vobis, secundum intentionem legislatoris, facite.

Secundum vero opera eorum nolite facere. Hic docet cautelam. Debetis scire quod praelatus praeficitur, ut doceat non solum doctrina, sed etiam vita. Et debemus nos ei concordare quantum ad ea quae docet, quia, secundum quod dicitur ad Gal. I, 9, si quis evangelizat vobis praeter id quod accepistis, anathema sit. Similiter etiam debemus ei conformari in vita. Debet enim esse vita eius nobis in exemplum, sicut vita christi: unde I Cor. IV, 16: imitatores mei estote, sicut et ego christi. Isti vero non dissonant a doctrina, sed a vita; ideo doctrina eorum est attendenda, sed vita cavenda.

Dicunt enim, et non faciunt.

Hic assignat rationem. Et primo ponit rationem; secundo exponit, ibi alligant autem onera gravia etc..

Tu dicis quae dixerint vobis facite, quia dicunt: vos debetis benefacere, sed non faciunt; et ideo non debetis facere secundum opera eorum, quia qui doces non furandum, furaris; Ps. XLIX, 16: peccatori enim dixit deus: quare tu enarras iustitias meas, et assumis testamentum meum per os tuum? alligant enim onera gravia et importabilia etc.. Dominus enim vult exaggerare malitiam eorum quia dicunt, et non faciunt. Si simpliciter dicerent et non facerent, adhuc istud tolerabile esset; sed non sufficit illis, quia adiiciunt praeceptis dei gravissima onera. Et ideo notatur praesumptio eorum, quia alligant alia onera super onera a deo imposita, quia faciunt novas observantias, sicut habetur in Mc. VII, 2, quod prohibebant comedere panem, nisi frequenter lavarentur manus; contra illud Is. LVIII, 6: dissolve colligationes impietatis, solve fasciculos deprimentes. Item notatur crudelitas eorum qui imponunt onera, contra illud I io.

Cap. V, 3: quia mandata dei levia sunt.

Iugum enim meum suave est, et onus meum leve, supra XI, 30. Item notatur eorum indiscretio, quia si forti grave imponerent, non esset magnum; sed debilibus imponunt onera importabilia: illud enim non potest portari quod superat vires portantis. In Act. XV, V. 10: hoc est onus quod nec nos, nec patres nostri portare potuimus. Item notatur eorum nimia severitas, quia si imponerent onus, et darent indulgentiam, adhuc sufficeret; sed ex quadam violentia praecipiunt.

Imponunt in humeros hominum, unde excedunt in dicendo. Item excedunt in non faciendo, quia sunt aliqui homines, qui non volunt perficere totum, tamen volunt aliquid perficere. Item sunt aliqui qui etsi nolunt facere aliquid difficile, volunt tamen aliquid leve.

Item aliqui sunt qui etsi non faciunt, habent tamen voluntatem faciendi.

Sed qui nihil istorum vult, in malitia superexcedit; unde dicit digito autem suo nolunt ea movere; unde non solum non faciebant, sed nolebant ea saltem digito suo movere, idest non inchoare. Item nec etiam levia facere, quae per digitum significantur.

Ideo debetis facere quae docent, sed non sequendi sunt quoad opera, quia nec minimum faciunt. Chrysostomus dicit: tales sunt qui magna dicunt, et parva faciunt; tales sunt similes exactoribus tributorum, qui aliis magna faciunt solvere plusquam tributa exigant, ipsi autem sui nihil solvunt. Non te videam magna docentem, sed parva facientem. Unde magis parcet tibi dominus, si declinas ad misericordiam, quam ad severitatem.

Omnia vero opera sua faciunt ut videantur ab hominibus. Hic intentionem proponit: et facit duo.

Primo aperit eorum intentionem; secundo monet discipulos ad eorum vitationem.

Et primo intentionem proponit; secundo exponit, ibi dilatant enim phylacteria sua etc..

Quae est ratio quare dicunt, et non faciunt? quia sunt incorrigibiles. Causa autem quare homo sit difficilis ad corrigendum vel incorrigibilis, est quaerere gloriam propriam. Unde chrysostomus: tolle gloriam inanem de clero, et sine labore alia omnia vitia resecabis. Unde ab isto incipit dicens: omnia vero opera sua faciunt, ut videantur ab hominibus; Io. XII, 43: dilexerunt gloriam hominum magis quam gloriam dei. Unde dicit omnia vero opera sua faciunt, quia non solum unum, sed omnia ut videantur ab hominibus, contra illud quod dicitur supra VI, 16: nolite fieri sicut hypocritae.

Nolite ergo assimilari eis.

Sequitur expositio: dilatant enim phylacteria sua etc.. Et facit duo.

Primo dicit quod faciunt; secundo quod requirunt amant enim primos recubitus in coenis etc..

Quid faciunt? onerosa non faciunt, sed aliqua quae exterius patent, bene faciunt; unde bernardus: portant vestes sanctitatis, et hoc non est onerosum, quod ostendebant in phylacteriis et in fimbriis. Dicitur enim Deut. VI, 8: ligabis ea in manu tua, et ante oculos tuos. In manu, idest in completione operis, et ante oculos tuos, idest in consideratione tua. Ideo isti volentes gloriam, ut viderentur zelatores mandatorum dei, scribebant mandata in schedula, et ponebant ante oculos, et illud phylacteria vocabant, et dilatabant magis ista, ut magis viderentur ab hominibus; unde dicitur dilatant enim phylacteria sua. Item de fimbriis legitur Num. XV, 38, quod praecepit dominus ut facerent fimbrias, quia voluit ut discerneretur populus Iudaicus ab aliis populis. Et isti ut magis ostenderent se religiosos, magnificabant fimbrias, et alligabant spinas, ut viderentur se pungere, ut recordarentur se esse Iudaeos. Non ergo exhibent nisi exteriora; supra VII, 15: veniunt ad vos in vestimentis ovium.

Et quid requirunt? ut videantur ab hominibus. Haec autem gloria in tribus ostenditur. In primatu, in reverentia exhibita, et in laude nominis; qui enim quaerit gloriam, quaerit unum istorum, vel omnia.

Isti autem quaerebant primatum in loco sacro et in loco communi; unde in loco communi dicit amant autem primos recubitus in coenis. Volebant enim sedere in capite mensarum, contra illud Lc. XIV, 8: cum invitatus fueris ad nuptias, recumbe in novissimo loco. Et dicit amant, quia non reprehenditur auctoritas, sed inordinatus appetitus.

Quidam enim sunt in primo loco corporaliter, qui tamen in corde sedent in novissimo; et e converso aliquis sedet in novissimo loco, ut dicatur, vide, ille est humilis, et sic etc., sed in primo, corde, quia inde quaerit gloriam.

Item quaerunt primatum in loco sacro, quia in ecclesia; unde dicit et primas cathedras in synagogis, contra illud Eccli. VII, 4: noli quaerere ab homine ducatum, neque a rege cathedram honoris.

Item appetunt reverentiam, unde dicit et salutationes in foro, idest ut salutentur et honorentur ab hominibus, ut amoveatur capucium coram ipsis, et flectantur genua ante eos; et appetunt vocari ab hominibus Rabbi, idest quod laudentur ut magistri. Origenes refert istud ad illos, qui dignitates appetunt in ecclesiis: est enim quaedam dignitas archidiaconorum, diaconorum, sacerdotum, episcoporum.

Diaconi sunt ut praesint mensis, act.

Cap. VI, 2 ss.. Unde illi appetunt primos recubitus, qui appetunt locum diaconorum. Item cathedra proprie sacerdotum est; ideo illi amant cathedras qui amant locum sacerdotum.

Qui autem debent esse magistri, sunt proprie episcopi; unde illi volunt vocari Rabbi, qui amant esse episcopi.

Vos autem nolite vocari Rabbi.

In parte ista arcet ab imitatione gloriae; secundo invitat ad humilitatem, ibi.

Qui maior est vestrum, erit minister vester.

Notandum autem quod qui primatum habet, habet instruere et gubernare; quorum primum est proprium magistri, secundum patrum.

Et ideo primo prohibet inanem gloriam quantum ad utrumque; secundum ibi et patrem nolite vocare vobis super terram.

Circa primum primo ponit documentum; secundo rationem assignat.

Dicit ergo vos autem nolite vocari Rabbi; contra quod est illud I Tim. V, 17: qui bene praesunt presbyteri, duplici honore digni habeantur, maxime qui laborant in verbo et doctrina. Potest dici nolite, idest non ambiatis.

Et subiungit rationem unus est enim magister vester etc. Scilicet deus; ps.

Lxxxiv, 9: audiam quid loquatur in me dominus deus.

Sed quid vult dicere? dicendum quod ille proprie dicitur magister, qui doctrinam habet a se, non ille qui traditam ab alio aliis dispergit.

Et sic solum unus est magister, scilicet deus, qui proprie doctrinam habet; sed ministerio multi sunt magistri. Si quaeris auctoritatem, quaeris quae dei sunt; sed si ministerium, quaeris quod humilitatis est; unde subditur qui maior est vestrum, erit minister vester, idest reputabit se ministrum.

Chrysostomus dicit quod sicut unus est deus per naturam, multi per participationem, sic etiam unus magister est naturaliter, multi ministerialiter.

Sed quomodo potest homo scire quod a se non habeat doctrinam? patet quia sic esset in eius voluntate dare doctrinam cui vellet, sed non potest, immo solius dei est, qui interius cor illuminat. Et est exemplum manifestum in sanitate, quia medicus sanat, quia aliqua exterius ministrat; sed natura principaliter sanat, medicus vero quaedam adiumenta ministrat; et sanat medicus sicut natura, reducendo scilicet ad medium. Sic est de scientia, quia principium est nobis a natura, scilicet intellectus; unus qui docet, adhibet quaedam auxilia doctrinae, sicut medicus ad sanitatem, sed solus deus operatur in intellectu.

Unde unus est magister vester, unde non debetis vocari magistri.

Item ostendit quod non ament auctoritatem patris: vos autem omnes fratres estis, et hoc ostendit ex aequali conditione.

In magisterio non fecit differentiam in qualitate conditionis, sed in paternitate conditionem apponit, unde dicit vos omnes fratres estis, quia a me patre; Mal. Ult., 5: ecce ego mittam vobis eliam prophetam; et post: et convertet cor patrum ad filios, et cor filiorum ad patres eorum. Item estis filii mei per regenerationem; I Petr. I, 3: qui regeneravit nos in spem vivam per resurrectionem iesu christi. Unde unus non habet auctoritatem super alium.

Et sequitur et patrem nolite vocare vobis super terram: quia enim estis filii patris superni, ideo non debetis habere patrem in terris. Ille proprie dicitur patrem habere in terris, qui haereditatem quaerit in terris; et ille habet patrem in caelis, qui haereditatem quaerit in caelis; I Petr. I, 4: qui regeneravit nos in haereditatem incorruptibilem, et incontaminatam, et immarcescibilem, conservatam in caelis.

Quare ergo in monasteriis maiores dicuntur patres? dicendum quod est quantum ad auctoritatem; Ephes. III, 4: potestis intelligere prudentiam meam in ministerio christi etc..

Unus enim est pater vester. Supra VI, 9: pater noster qui es in caelis.

Item nec vocemini magistri, quia magister vester unus est: christus. Unde christus magisterium sibi attribuit, quia christus verbum est; et ideo ipsius est docere, quia nullus docet nisi per verbum. Item est magister quantum ad naturam humanam, quia missus est ut doceret; Io. I, 18: deum nemo vidit umquam. Unigenitus qui est in sinu patris, ille nobis enarravit. Item ibid. XIII, 13: vos vocatis me magister et domine.

Qui maior est vestrum, erit minister vester. Postquam retraxit a superbia, hortatur ad humilitatem. Et primo ponit hortationem; secundo assignat rationem.

Et hoc potest sic continuari. Chrysostomus: vos non debetis patres vocari, nec magistri; unde hoc non debetis ambire, sed magis humilitatem. Unde qui maior est vestrum, erit minister vester, idest debet se exhibere ministrum. Unde I Cor. IV, 1: sic nos existimet homo ut ministros christi.

Vel aliter. Ita dixerat nolite vocari Rabbi, unde dicerent ei: vis quod non sit praelatio in terra? dicit dominus: hoc non volo, sed volo quod qui maior est vestrum sit minister, idest non se existimet ut superiorem, sed ut ministrum; II Cor. IV, 5: nos autem servos vestros per iesum. Et hoc est quod dicitur Lc. XXII, 27: quis maior est, qui ministrat, an qui recumbit? etc..

Deinde assignat rationem qui autem se exaltaverit, humiliabitur, et qui se humiliaverit, exaltabitur. Unde in cantico virginis Lc. I, 52: deposuit potentes de sede, et exaltavit humiles.