Capitulum VIII. De pietatis affectu, et quomodo ratione carentia videbantur ad ipsum affici .

1. Pietas vera, quae secundum Apostolum ad omnia valet, adeo cor Francisci repleverat ac penetraverat viscera, ut totum videretur virum Dei in suum dominium vindicasse. Haec est, quae ipsum per devotionem sursum agebat in Deum, per compassionem transformabat in Christum, per condescensionem inclinabat ad proximum et per universalem conciliationem ad singula reflgurabat ad innocentiae statum. Cumque per hanc pie moveretur ad omnia, specialiter tamen animas Christi Iesu sanguine pretioso redemptas cum cerneret inquinari aliqua sorde peccati, tanta miserationis teneritudine deplorabat, ut eas tanquam mater in Christo quotidie parturiret . Et haec penes ipsum causa praecipua venerandi verbi Dei ministros, quod semen fratri suo defuncto, Christo videlicet pro peccatoribus crucifixo, per ipsorum conversionem et pia sollicitudine suscitent et sollicita pietate gubernent. Istiusmodi miserationis officium Patri misericordiarum omni sacrificio firmabat acceptius, maxime si studio fuerit perfectae caritatis impensum, ut ad id laboretur magis exemplo quam verbo, magis lacrymosa prece quam loquaci sermone.

2. Plangendam proinde dicebat praedicatorem tanquam vera pietate privatum, sive qui in praedicatione non animarum quaerit salutem, sed propriam laudem, sive qui pravitate destruit vitae quod aedificat veritate doctrinae. Praeferendum huic dicebat Fratrem simplicem et elinguem, qui bono exemplo alios provocaret ad bonum. Illud quoque verbum : Donec sterilis peperit plurimos, taliter exponebat: " Sterilis, inquit, est Frater pauperculus, qui generandi in Ecclesia filios non habet officium. Hic pariet in iudicio plurimos, quia quos nunc privatis orationibus convertit ad Christum suae gloriae tunc Iudex ascribet. Quae multos habet filios infirmabitur, quia praedicator vanus et loquax, qui multis nunc quasi sua virtute genitis gaudet, cognoscet tunc, se nil proprii habere in eis ".

3. Cum igitur animarum salutem viscerosa pietate appeteret et fervida aemulatione zelaret, suavissimis se dicebat repleri odoribus et quasi unguento pretioso liniri, cum sanctorum Fratrum per orbem distantium odorifera fama multos audiret ad viam veritatis induci. Ex talium auditu exsultabat in spiritu, benedictionibus omni acceptione dignissimis Fratres illos accumulans, qui verbo vel opere ad Christi amorem inducerent peccatores. Sic etiam qui Religionem sacram iniquis violarent operibus maledictionis eius gravissimam incurrebant sententiam: " A te, inquit, sanctissime Domine, et a tota caelesti curia et a me parvulo tuo sint maledicti, qui suo malo exemplo confundunt et destruunt quod per sanctos Fratres Ordinis huius aedificasti et aedificare dod cessas ". Taota frequenter afficiebatur moestitia super scandalo pusillorum, ut deficere se putaret, nisi divinae fuisset clementiae consolatione suffultus.

Cum autem semel malis turbatus exemplis, anxio spiritu misericordem Patrem precaretur pro filiis, responsum hujusmodi reportavit a Domino: " Cur tu, pauper homuncio, conturbaris? An ego te super Religionem meam sic pastorem institui, ut me principalem nescias esse patronum ? Hominem simplicem ad, hoc te constitui, ut quae in te fecero, non bumanae induslriae, sed supernae gratiae ascribantur. Ego vocavi, servabo et pascam, et aliis excidentibus alios subrogabo, ita ut, si nati non fuerint, faciam, illos nasci, et quantiscumque fuerit impulsibus paupercula baec concussa Religio, salva semper meo munere permanebit ".

4. Detractionis quoque vitium inimicum fonti pietatis et gratiae tanquam serpentinum abhorrebat morsum et atrocissimam pestem et piissimo Deo abominabile fore firmabat , pro eo quod detractor animarum sanguine pascitur, quas gladio linguae necat Audiens semel, Fratrem quendam denigrare famam alterius, conversus ad Vicarium suum dixit: " Surge, surge, discute diligenter, et si accusatum Fratrem innocentem repereris, accusantem dura correctione cunctis redde notabilem ". Nonnunquam vero eum qui Fratrem suum famae gloria spoliaret, iudicabat habitu spoliandum, nec ad Deum oculos posse levare, nisi prius quod abstulerat reddere pro posse curaret. " Tanto maior est, aiebat, detractorum impietas quam latronum, quanto lex Christi, quae in observantia pietatis impletur, magis animarum quam corporum nos astringit optare salutem ".

5. Afflictis quoque qualicumque corporali molestia mira compassionis teneritudine condescendens, si quid penuriae, si quid defectus in aliquo cerneret, pii cordis dulcedine regerebat in Christum. Sane clementiam habebat ingenitam , quam superinfusa Christi pietas duplicabat. Itaque liquescebat animus eius ad pauperes et infirmos, et quibus non poterat manum, exhibebat affectum. Contigit semel, ut pauperi cuidam eleemosynam importune petenti unus e Fratribus durius responderet. Quod audiens pauperum pius amator, Fratri praecepit, ut ad illius pauperis pedes se nudatum prosterneret, proclamaret culpabilem, orationis suffragium postularet et veniam. Quod cum ille fecisset humiliter, dulciter Pater adiecit: " Dum pauperem vides, o Frater, speculum tibi proponitur Domini et pauperis Matris eius. In infirmis similiter infirmitates, quas assumsit, considera ". Cumque in pauperibus cunctis et ipse christianissimus pauper effigiem Christi prospiceret, si qua etiam necessaria vitae sibi collata fuissent, eis occurrentibus non solum liberaliter conferebat, verum etiam, ac si illorum propria essent, iudicabat esse reddenda.

Accidit semel , ut eidem redeunti de Senis pauper quidam occurreret, cum occasione infirmitatis super habitum palliolo quodam esset amictus. Cuius miseria oculo clementi conspecta: " Oportet, inquit ad socium, ut reddamus mantellum pauperculo isti; nam ipsius est. Mutuo enim ipsum accepimus, donec pauperiorem invenire contingeret ". Socius autem pii Patris necessitatem considerans, pertinaciter obsistebat, ne provideret alii, se neglecto. At ille: " Pro furto mihi, ait, reputo a magno Eleemosynario imputandum, si hoc quod fero, non dedero magis egenti ". Propterea de omnibus, quae sibi dabantur ad necessitatem corporis relevandam, solitus erat a dantibus licentiam petere, ut licite posset, si magis egenus occurreret, erogare. Nulli prorsus rei parcebat, nec mantellis nec tunicis nec libris nec etiam paramentis altaris, quin omnia haec, dum posset, ut pietatis impleret officium, indigentibus largiretur. Pluries, cum oneratis obviaret in via pauperibus, imbecilles humeros illorum oneribus supponebat.

6. Consideratione quoque primae originis omnium abundantiori pietate repletus, creaturas quantumlibet parvas fratris vel sororis appellabat nominibus, pro eo quod sciebat, eas unum secum habere principium. Illas tamen viscerosius complexabatur et dulcius, quae Christi mansuetudinem piam similitudine naturali praetendunt et Scripturae significatione figurant. Redemit frequenter agnos, qui ducebantur ad mortem, illius memor Agni mitissimi, qui ad occisionem duci voluit pro peccatoribus redimendis . Hospitato quadam vice servo Dei apud Monasterium sancti Verecundi de episcopatu Eugubii , ovicula quaedam agniculum peperit illa nocte. Aderat sus ferocissima, quae vitae innocentis non parcens, rapaci eum morsu necavit. Hoc audito, pius Pater mira compassione commotus et Agni sine macula recordatus, lamentabatur pro morte agniculi coram omnibus, dicens: " Heu me, frater agnicnle, animal innocens, Christum hominibus representans, maledicta sit impia, quae te interfecit, nullusque de ea comedat homo vel bestia ". Mirabile dictu! statim infirmari coepit porca malefica et tribus diebus corpoream paenam exsolvens, ultricem tandem pertulit necem. Proiecta autem in vallum Monasterii ibique longo tempore iacens, in modum tabulae desiccata, nulli fuit esca famelico. Advertat igitur humana impietas, quali poena sit ferienda finaliter, si tam horrenda morte percussa est ferocitas bestialis; perpendat et fidelis devotio, quam in servo Dei pietas fuerit admirandae virtutis et copiosae dulcedinis, ut ei applauderet suo modo etiam natura brutorum.

7. Iter enim faciens iuxta civitatem Senensem, invenit in pascuis magnum ovium gregem . Quas cum benigne, ut erat solitus, salutasset, relicto pastu , cucurrerunt omnes ad eum , levantesque capita sua, erectis in eum luminibus intendebant. Tantum quidem ei fecerunt applausum, ut et pastores mirarentur et Fratres, cernentes circa ipsum tam ovium agnos quam ipsos arietes sic mirabiliter exsultantes. .

Alio quoque tempore apud sanctam Mariam de Portiuncula quaedam viro Dei fuit ovis oblata, quam propter innocentiae ac simplicitatis amorem, quas ovis natura praetendit, gratanter suscepit. Monebat vir pius oviculam, ut et laudibus divinis intenderet et ab omni Fratrum offensa caveret: ovis autem, quasi viri Dei pietatem adverteret, informationem ipsius sollicite observabat. Nam audiens Fratres in choro cantare , et ipsa ecclesiam ingrediens, sine alicuius informatione flectebat genua, vocem balatus emittens ante altare Virginis, Matris Agni, ac si eam salutare gestiret. Insuper, et cum elevaretur sacratissimum Christi corpus inter Missarum solemnia, flexis curvabatur poplitibus, tanquam si reverens pecus de irreverentia indevotos argueret Christoque devotos ad Sacramenti reverentiam invitaret.

Tempore quodam agniculum in Urbe secum habuerat ob reverentiam illius mitissimi Agni, quem nobili matronae, dominae scilicet Iacobae de Septem-Soliis, in suo recessu conservandum commisit. Agnus vero, quasi in spiritualibus eruditus a Sancto, dominae ad ecclesiam eunti, stanti et revertenti societate inseparabili cohaerebat. Si matutinali hora domina tardaret exsurgere, agnus consurgens impellebat eam cornulis et balatibus excitabat, gestibus adhortans et nutibus, ut ad ecclesiam properaret. Propter quod agnus, Francisci discipulus, devotionis iam magister effectus, ut mirabilis et amabilis a domina servabatur. 8. Alio quoque tempore apud Graecium vivus . viro Dei oblatus fuit lepusculus, qui liber in terra positus, cum posset quo vellet effugere, vocante se Patre benigno, in sinum illius propero cursu saltavit.

Quem ipse pio cordis affectu circumfovens, videbatur eidem compati quasi mater dulcique allocutione commonitum, ne se iterum capi permitteret, liberum abire permisit. Cumque pluries in terra positus, ut abscederet, semper in sinum Patris rediret, tanquam si sensu quodam occulto cordis ipsius perciperet pietatem ; tandem iussu Patris a Fratribus delatus est ad loca solitudinis tutiora.

Modo quoque consimili in insula lacus Perusini cuniculus quidam captus et viro Dei oblatus, cum ceteros fugeret, manibus eius et sinui se domestica securitate commisit.

Per lacum Reatinum eidem ad eremum de Graecio properanti piscator unam ex devotione fluvialem obtulit avem, quam cum libenter susceptam apertis invitaret manibus ad recessum, nec illa vellet abire: erectis in caelum oculis, diu in oratione permansit, et quasi aliunde post longam horam ad se reversus, dulciter iterato mandavit aviculae, ut Dominum laudatura recederet. Suscepta itaque cum benedictione licentia, gestu corporis quoddam praetendens gaudium , avolavit .

In eodem lacu similiter oblatus fuit ei piscis magnus et vivus, quem more solito fraterno nomine vocans, in aquam reposuit iuxta navem. Piscis vero coram viro Dei in aqua ludebat, et quasi amore ipsius allectus, nullatenus recessit a navi, nisi prius ab eodem cum benedictione licentia sibi data.

9. Alio tempore ambulans cum quodam Fratre per paludes Venetiarum, invenit maximam avium multitudinem residentium et cantantium in virgnltis. Quibus visis, dixit ad socium: Sorores aves laudant Creatorem suum, nos itaque in mediam ipsarum euntes, laudes et horas canonicas Domino decantemus ". Cumque in medium earum intrassent, non sunt aves motae de loco; et quia propter garritum ipsarum in dicendis horis se mutuo audire non poterant, conversus vir sanctus dixit ad aves: " Sorores aves, a cantu cessate, donec laudes Deo debitas personamus". At illae continuo tacuerunt, tamdiu in silentio persistentes, quamdiu, dictis horis spatiose et laudibus persolutis, a sancto Dei cantandi licentiam receperunt. Dante autem eis viro Dei licentiam, statim cantum suum more solito resumserunt. - Apud sanctam Mariam de Portiuncula iuxta cellam viri Dei super ficum cicada residens et decantans, cum servum Domini, qui etiam in parvis rebus magnificentiam Creatoris admirari didicerat, ad divinas laudes cantu suo frequentius excitaret,

ab eodem quadam die vocata, velut edocta caelitus, super manum volavit ipsius. Cui cum dixisset: " Canta, soror mea cicada, et Dominum Creatorem tuo iubilo lauda "; sine mora obediens canere coepit nec destitit, donec iussu Patris ad locum proprium revolavit. Mansit autem per octo dies ibidem, quolibet die veniendo, cantando et recedendo eius iussa perficiens. Tandem vir Dei ait ad socios : " Demus iam sorori noslrae cicadae licentiam; satis enim nos suo cantu laetificans, ad laudes Dei octo dierum spatio excitavit". Et statim ab eo licentiata recessit nec ultra ibidem apparuit, ac si mandatum ipsius non auderet aliquatenus praeterire .

10. Eidem Senis infirmo phasianus quidam de novo captus a nobili quodam transmissus est vivus. Qui continuo, ut virum sanctum audivit et vidit, tanta ei amicabilitate cobaesit, ut nullo modo pateretur ab ipso seiungi. Nam pluribus vicibus extra locellum Fratrum in vinea positus, ut abiret, si vellet, rapido semper cursu redibat ad Patrem, tanquam si ab eodem omni fuisset tempore educatus. Deinde cuidam collatus viro, qui ex devotione servum Dei visitare solebat, velut sibi molestum foret a pii Patris absentari conspectu, escam recusavit omnino. Reportatus tandem ad famulum Dei, statim, ut conspexit eundem, quibusdam hilaritatis praetensis gestibus, avide manducavit.

Cum ad eremum pervenisset Alvernae propter Quadragesimam celebrandam in honorem Archangeli Michaelis , diversi generis aves circa ipsius cellulam volitantes, concentu sonoro et laetiliae gestibus, quasi de eius adventu gaudentes, Patrem pium invitare ac allicere videbantur ad moram. Quo viso, dixit ad socium: " Cerno, Frater, voluntatis esse divinae, quod hic aliquamdiu commoremur: tantum sorores aviculae de nostra videntur praesentia consolari ". Cum igitur contraheret ibi moram, falco ibidem nidificans magno se illi amicitiae foedere copulavit. Nam semper horam nocturno tempore, in qua vir sanctus ad divina officia surgere solitus erat, cantu suo praeveniebat et sono. Quod famulo Dei gratissimum erat, eo quod tanta sollicitudo, quam circa eum gerebat, omnem ab ipso desidiae torporem excuteret. Cum vero servus Christi infirmitate plus solito gravaretur, parcebat falco nec tam tempestivas indicebat vigilias. Siquidem, velut instructus a Deo, circa diluculum suae vocis campanam levi tactu pulsabat. Divinum certe videtur fuisse praesagium tam in exsultatione multimodi generis avium quam in cantu falconis, cum Dei laudator et cultor pennis contemplationis subvectus, tunc foret illic apparitione seraphica sublimandus .

11 Moram eo faciente tempore quodam in eremitorio Graecii, loci illius indigenae malis multiplicibus vexabantur. Nam et luporum rapacium multitudo non solum bruta, sed et homines consumebat, et grando annua tempestate blada et vineas devastabat. Dum igitur sic afflictis praeco sacri Evangelii praedicaret, dixit ad eos: Ad honorem et landem omnipotentis Dei fideiubeo vobis, quod pestilentia haec omnis abscedet, et respiciens vos Dominus multiplicabit in temporalibus bonis, si mihi credentes, misereamini vestri, ut, vera confessione praemissa, dignos faciatis poenitentiae fructus . Iterum hoc annuntio vobis, quod si beneficiis ingrati ad vomitum conversi fueritis, innovabitur plaga, duplicabitur paena, et maior in vos ira desaeviel ". Ab illa itaque hora, paenitentiam ad exhortationem ipsius agentibus illis, cessaverunt clades, periere pericula, nec molestiae quidquam lupi intulere vel grandines. Immo, quod maius est, si quando vicinorum arva grando pervaderet, istorum terminis appropinquans, terminabatur ibidem, aut in partem aliam divertebat. Servavit grando, servaverunt et lupi pactionem servi Dei, nec contra pietatis legem in homines ad pietatem conversos attentaverunt amplius desaevire, quamdiu iuxta condictum contra piissimas Dei leges impie non egerunt.

Pie igitur sentiendum de pietate viri beati, quae tam mirae dulcedinis et virtutis fuit, ut domaret ferocia, domesticaret silvestria, mansueta doceret et brutorum naturam homini iam lapso rebellem ad sui obedientiam inclinaret. Vere haec est, quae cunctas sibi creaturas confoederans, valet ad omnia, promissionem habens vitae, quae nunc est, et futurae .