Albert the Great, In De Coelesti Hierarchia

3. Item, de Moyse dicitur Exodi, xxxiii, 11, et Numer. xii, 8, quod loquebatur Dominus ad Moysen facie ad faciem, sicut solet loqui homo ad amicum suum. Ergo hujusmodi illuminati sunt sine medio.

4. Item, II ad Corinth. XII, 2 et seq., dicit quaedam Glossa, quod Paulus vidit sicut illi qui sunt de tertia hierarchia : illi autem vident sine medio Deum : ergo et Ipse sic vidit.

5. Praeterea, Majus est incarnatio quam illuminatio : sed. incarnatus fuit Filius Dei sine Angelis mediis: ergo multo magis illuminat sine medio.

6. Ad idem, Nihil intelligitur sine medio lumine, sicut geometricalia per principia geometriae, et omnia naturaliter cognita per lumen Intellectus agentis, et ad. divina non illuminat nisi lumen divinum : ergo non possunt accipi ab Angelis, sed solum a lumine divino.

7. Praeterea, Theophania dicitur divina apparitio, et non angelica : ergo videtur, quod illi quibus sunt factae, Deum viderunt et non Angelos.

8. Ad oppositum : Sicut dicitur I Joan. IV, 12 : Deum nemo vidit umquam. Si igitur aliquis ab ipso fuit illuminatus, non fuit illuminatus immediate, sed mediantibus Angelis.

9. Praeterea, Sicut dicit Damascenus, " Caelestes essentiae de quibus magis vide-" tur, Deum ut est numquam viderunt. " Ergo multo minus homines immediate viderunt.

10. Praeterea, Divinum lumen non est proportionatum humano intellectui : omne autem accipiens est proportionatum accepto : ergo non potest immediate divinum lumen accipere, sed oportet hoc fieri mediantibus Angelis.

Solutio. Dicimus, quod de sanctis dupliciter possumus loqui, aut secundum statum viae, aut secundum statum patriae. Secundum statum patriae, cum assumantur homines secundum gradus Angelorum (sicut dicitur in cantico Deuter. secundum aliam translationem, Statuit terminos Gentium juxta, numerum Angelorum, Dei) quidam sunt superiores, quidam medii, quidam inferiores : et superiores quidem recipiunt illuminationes a Deo immediate, medii vero et inferiores (cum lex divinitatis sit per prima media, et per media ultima reducere) recipiunt mediantibus superioribus, licet quantum pertinet ad objectum beatitudinis, omnes videant eum immediate. Secundum vero statum viae nullus recipit illuminationes a Deo immediate, sed mediantibus Angelis. Unde dicitur Exodi, xxxiii, 20 : Non videbit me homo, et vivet, hac scilicet vita. Angeli vero illuminant virtute divini luminis quod a Deo participant : quaecumque enim communicant in una natura generis vel speciei,

oportet quod habeant ab eo et virtute ejus in quo est, sicut in fonte, sicut omnia mixta participant calorem altiorem ab igne, et quod calefiunt, est virtute caloris ignis. Similiter in diffinitionibus diffinitum manifestatur per media genera prout continent in se superiora : et si sit dubitatio de mediis, oportet resolvere usque ad ultima. Ita etiam est in demonstrationibus : ultimae enim conclusiones probantur per primo probata sive demonstrata virtute primorum principiorum per quae demonstrata sunt: et ut sint certa, oportet ea probari per prima: et in illis est status. Similiter dicimus, quod Deus est fons totius intellectualis luminis : unde si homines qui sunt ultimi in hoc genere, debent illuminari, hoc erit agentibus Angelis, qui sunt medii virtute luminis divini, quo et ipsi illuminati sunt, sine quo nihil intelligi potest.

Ad primum ergo dicendum, quod David illuminatus erat per Angelos, sed propter divinum lumen cujus virtute fit illuminatio, dicit Deum in se loqui. Et propter hoc etiam omnes prophetae alii dicunt Deum dicere quae per Angelos eis revelantur.

Ad secundum dicendum, quod ille quem vidit Jacob, Angelus fuit. Unde dicitur Osee, XII, 3 : Directus est cum Angelo, etc, sed dicitur vidisse Deum, ratione praedicta.

Ad tertium dicendum, quod ille qui loquebatur ad Moysen, Angelus fuit, per quem etiam lex data fuit, sicut dicitur ad Galat. iii, 19 : Lex... ordinata per Angelos in manu mediatoris, etc. Et Actuum, vii, 58, dicit Stephanus : Accepistis legem in dispositione Angelorum, et non custodistis. Sed attribuitur Deo : quia virtute luminis illius factum est. Unde Gregorius in Glossa Exodi, III, 2 : " Angelus qui " Moysi apparuisse describitur, modo " Angelus, modo Dominus memoratur. " Angelus, quia exterius loquens deser" vit. Dominus, quia interius praesidens " loquendi efficaciam tribuit : dum enim " loquens ab interiore regitur et per ob-

" sequium Angelus, et per inspirationem

" Dominus memoratur. "

Ad quartum dicendum, quod Paulus quando raptus fuit, erat in statu patriae, sicut ibidem dicit Glossa : et ideo immediate videre potuit, sicut et illi qui sunt in patria.

Ad quintum dicendum, quod incarnatio est praeter ordinem hominis et Angeli : eo quod homo assumptibilis, et non Angelus : et in homine erat necessitas et reparabilitas, et non in Angelo : et ideo praetermisso Angelo assumpsit hominem : sed in illuminationibus sunt ordinati, et ideo non est similis ratio : hoc tamen non faceret necessitatem, sed probabilitatem.

Ad. sextum dicendum, quod sine divino lumine non possunt accipi divina : hoc tamen lumen immediate accipit Angelus, et virtute ejus illuminat nos.

A.d septimum dicendum, quod ratione praedicti luminis cujus virtute illuminatio fit, dicitur divina apparitio, et non quia Deus immediate videatur.

Ad octavum dicendum., quod Deus a nullo potest videri quid est, ita quod comprehendantur termini essentiae ejus, nec ab homine, nec ab Angelo : potest tamen mens nostra et Angeli videre sine medio et velamine, essentiam ejus attingendo, non comprehendendo prout est objectum beatitudinis, licet prout in hac vita sumus, videri immediate a nobis non possit. Et per hoc patet solutio ad nonum.

Ad decimum dicendum, quod licet intellectus noster de se non sit proportionatus ad videndum Deum, tamen per aliquas dispositiones sibi a Deo inditas, ut gloriae vel gratiae, efficitur proportionatus ad videndum ipsum, vel per fidem, vel per speciem.