CAPUT II.

Qualiter interimitur diffinitio ex comparatione diffinitionis ad diffinitum secundum magis et minus.

Perspiciendum autem adhuc secundum consequentia diffinitionis et diffiniti penes eadem sumpta secundum magis et minus quae dicunt mutationem in tempore : et hoc comparando primo diffmi-. tionem ad diffinitum. Quod tribus modis fieri potest : ut si diffinitum suscipiat intentionem aliam quam secundum designatam diffinitionem : et si diffinitum suscipiat magis et non diffinitio, vel e converso. Item si utrumque suscipiat, sed non semper in eodem tempore.

Respiciendum ergo primo (volenti interimere diffinitionem ex comparatione diffinitionis ad diffinitum secundum magis et minus) si diffinitum ad aliud magis est diffinibile quam secundum assignatam de ipso rationem sive diffinitionem: tunc enim interimitur diffinitio. Cujus exemplum est, ut si justitia sic diffiniatur dicendo, quod justitia est potentia aequi distributiva : tunc enim a conjugato accipitur, quod per aliud magis est diffinibilis justitia quam per potentiam. Justus autem dicitur magis diffinitus qui diligit aequum distribuere, quam qui potest : ergo et justitia magis electio vel dilectio distributionis aequi, quam potentia. Quare interempta erit diffinitio, quia secundum hoc non erit justitia potentia aequi distributiva : virtus enim habitus est et voluntarius, magis in electione consistens, quam in potestate, nisi intelligatur de potestate quae est facultas ex habitu : sed non de hac procedit diffinitio, sed de potentia quae infinita est et ad actum deducibilis : et sic virtutes potentiae non dicuntur : si enim justitia potentia esset aequi distributiva, tunc etiam maxime esset justus, qui maxime posset distribuere aequum.

Amplius penes idem considerandum si res quidem diffinita suscipit magis, et id quod assignatur secundum diffinitionem (hoc est, difinitio) non suscipit magis : aut e contrario si id quod assignatur secundum diffinitionem (hoc est, diffinitio) suscipit magis, et res diffinita non suscipit magis : interempta enim erit diffinitio : oportet enim aut utraque suscipere magis, aut neutrum : siquidem idem est rei diffinitae et secundum idem, quod secundum diffinitionem assignatur de ipsa.

Amplius tertio considerandum, si quidem utraque et diffinitio et diffinitum suscipiunt magis, non tamen simul et in eodem tempore, interimitur diffinitio. Ut si amor qui dicitur apud medicos concupiscentia coitus, interimitur haec diffinitio : quia magis amans non magis concupiscit coitum, sed forte praesentiam amatae, etiam quando appetit coitum : propter quod non simul utraque in eodem suscipiunt magis : oporteret tamen hoc, si idem secundum idem esset diffinitio et diffinitum. Amplius comparando diffinitionem et diffinitum ad tertium, considerandum est si duobus aliquibus propositis (ut est diffinitio et diffinitum) et tertio comparatis de quo res diffinita secundum magis dicitur, de eodem hoc quod secundum diffinitionem (hoc est, diffinitio) minus, interimitur diffinitio. Ut si ignis diffinitio dicatur corpus subtilissimum ; cum enim sint tres species ignis in materia aliena, videlicet, carbo, flamma, et lux, magis est ignis flamma quam lux : corpus autem substilissimum quod poni-

tur esse diffinitio ignis, minus est flamma quam lux : patet quod non est diffinitio ignis, quod assignatum est pro diffinitione : quia utraque et diffinitio et diffinitum magis eidem inessent, si recta esset diffinitio.

Hic autem attendendum, quod sicut Avicenna et AverrOEs dicunt, ignis in sua sphaera et in sua propria natura, nec est lux neque lucet : quia sic nunquam videretur eclipsis lunae, cum lucens tegat id quod post se est. Nunquam etiam apparerent stellae. Unde istae species sunt ignis in materia aliena, quae magis et minus accedunt ad naturam ignis : et ideo subtilissimum esse (quod est naturalis forma ignis praedicta) suscipiunt magis et minus. Et cum dicitur ignis magis esse flamma quam lux, hoc dicitur, quia naturalem qualitatem (quod est ustivum et combustivum esse) magis habet flamma quam lux. Est enim ignis candens in materia terrea, flamma autem tmus ac.een- susj lux autem in vapore ad t rmam et subtilitatem aeris condensati et a terrestri depurata micans etluminans.

Rursum considerandum si hoc quidem ut diffinitio duobus aliquibus propositis similiter sive aequaliter, illud autem alterum ut diffinitum non inest similiter eisdem, sed alterum inest secundum magis, interempta erit diffinitio : et hoc planum est cuilibet, quia cum idem dicant diffinitum et diffinitio secundum formam, et non differant nisi quia diffinitio dicit id explicite, quod diffinitum dicit secundum nomen implicite, oportet quod utraque aequaliter insint illis quibus dicuntur inesse secundum formam.

Amplius potest interimi diffinitio per inspectionem ad duas diffinitiones per disjunctionem ad diffinitum relatas, ita quod utraque divisim sit diffinitio, cum disjunctum pro altera tantum verificetur : unde si inspiciendo ad duo disjuncta diffinitionem assignavit secundum alterutrum (hoc est, quod divisim alterum conjunctorum conveniat diffinito) peccavit, et interimitur diffinitio. Ut si quis diffi- niens dicat bonum esse per visum aut per auditum delectabile : et si quis diffiniens ens (sicut dicit BOEtius) dicat id quod facere aut pati potest. Ex hoc enim sequitur, quod simul idem erit bonum et non bonum: et hujus ratio est, quia diffinitio et diffinitum sunt idem, et quaecumque sunt eadem, etiam opposita eorum sunt eadem : est autem delectabile per auditum idem bono, sicut diffinitio et hypothesis dicit: ergo per oppositum quod non est delectabile per auditum, erit idem non bono : nam eisdem per diffinitionem etiam opposita per contradictionem erunt eadem per diffinitionem. Nam si homo est animal rationale mortale, non animal ratione mortale erit non homo. Opponitur autem bono quod est non bonum ut diffinitum diffinito : et similiter per auditum delectabile opponitur per auditum non delectabili ut diffinitio diffinitioni. Palam ergo, quoniam idem est per auditum non delectabile ei quod est non bonum. Si ergo aliquid est per visum delectabile : hoc autem non est per auditum delectabile : sic idem erit non bono : ergo bonum erit non bonum. Similiter ostendemus, quoniam idem ens et non ens: quia si idem est ens ei quod pati potest per diffinitionem, quod non est, erit, quod non facere potest: ergo idem non enti : et sic erit idem ens non enti. Et hoc si diffinitio fiat per ambas partes divisim. Si autem diffinitio fiat per disjunctum, ita quod ambae partes disjunctivae simul referantur ad diffinitum, non potest dari diffinitio per disjunctivam : quia talis est diffinitio enuntiationis in Perihermenia, et diffinitio problematis in ante habitis, et multorum aliorum sic diffinitorum.