CAPUT I.

De locis determinantibus idem in quantum est praedicatum adjunctum diffinitioni.

Utrum autem aliquid altori sit idem vel diversum ab eo, non quidem genere idem vel specie, sed secundum principaliorem modum ejus quod est idem, quid est idem numero et idem diffinitione et nomine, sicut diffinitio et diffinitam sunt idem, nunc considerandum est : quia talo idem vel diversum praedicatum adjunctum difiinitioni est: interempto enim quod non est idem, interimitur diffinitio, quamvis non construatur illo constructo. Dicebatur in praehabitis in primo hujus scientiae libro principaliter idem, quod idem numero est. Hoc igitur quod diximus, quod utrum idem sit aliquid alteri vel diversum, primo considerabimus in- terimendo, et deinde redibimus ad construendam diffinitionem : per locos enim in quibus interimitur per se diffinitio, per consequens construitur : hoc autem in sequentibus erit manifestum. Ad interimendum autem idom primo locos communes inducemus, eo quod illi ad hoc efficaciores sunt quam proprii et intrinseci.

Incipiens igitur destruere, quod aliquid sit idem alteri, considerandum primo ex casibus et conjugalis : nam in casibus et conjugatis inspiciendo si justitia est idem fortitudini , sicut principale principali, et justum forti, sicut sumptum sumpto, et casus casui erit idem. Similiter autem considerandum est in oppositis : nam si duo sunt quorum utrumque habeat oppositum, et opposita sint eadem, et illa sunt eadem : et si non sunt eadem, nec ista sunt eadem secundum quemlibet modum oppositionis generaliter : nihil enim differt hunc modum vel illum

oppositionis sumere ad probandum, quod eadem opposita : quia secundum omne genus sequitur oppositionis.

Rursum idem considerandum est ex effectivis et corruptivis, et generationibus et corruptionibus, et omnino sive universaliter ex omnibus bis quae similiter secundum proportionem se babent ad alterutrum sive ad invicem comparata : nam quaecumque similiter sunt eadem nomine vel numero vel diffinitione, illorum etiam generationes sunt eaedem, et effectiva et corruptiva eorum etiam sunt eadem.

Considerandum etiam per magis et minus, et praecipue in superlativo gradu : quia quod per abundantiam dicitur, uni soli convenit . Considerandum ergo si duo sint, quorum alterum aliquid dicitur maxime in superlativo, si alterum secundum idem accidens dicitur maxime, sequitur quod illa non sunt eadem : sicut Xenocrates beatam et studiosam vitam assignavit sive probavit esse idem numero, cum omnium vitarum maxime utraque sit eligenda et maxima bonitate et dignitate. Similiter autem et in aliis hujus considerandum est. Indiget tamen ista consideratio correctione et determinatione, quia adhuc probetur quod maximum est maxime eligendum, constat quod sicut est idem, oportet quod sic sit unum numero quod dicitur hinc et inde maximum et maxime eligendum. Si autem non sic dicatur quod oportet esse idem numero, sequitur quod non erit ostensum quod est idem simpliciter : non necessarium enim si fortissimi Graecorum sunt Peloponenses et Lacedaemonii, ita quod Pelopis sicut provincia et Lacedaemonia sicut civitas in provincia illa : non erit tunc in quantum veritas, quod idem numero sint Peloponii et Lacedaemonii, eo quod non sunt unum et idem numero Peloponius et Lacedaemonius, sed contineri necesse unum sub altero, ut totum continet partem, sicut Lacedae- monii a Peloponiis continentur. Si autem non sic dicatur, sequitur sive accidit seipsis etiam invicem fortiores esse : quod sic patet : detur enim quod Lacedaemonii sint fortissimi : ergo fortiores sunt Peloponiis. Similiter detur quod Peloponii sint fortissimi : sunt ergo fortiores Lacedaemoniis : sed si sunt fortiores Peloponiis, erunt fortiores seipsis : et hoc sequitur si non continentur alteri sub alteris : et hoc sequitur ex hoc quod utrique omnibus reliquis a se sunt fortitudine meliores. Similiter autem e converso et Lacedaemoniis si non a se continentur, necesse est meliores esse Peloponenses : nam et omnibus caeteris sunt meliores : propter quod se invicem sunt meliores, quod est inconveniens.

Manifestum ergo, quoniam id quod in superlativo dicitur, debet esse unum numero, si debet idem ostendi esse simpliciter. Et non probatur per hanc considerationem, quod sit idem id quod optimum et maximum dicitur : quia oportet quod ostendatur, quod sit idem simpliciter quod est idem numero '': propter quod etiam Xenocrates non idem esse assignavit sive probavit studiosam et bonam esse vitam, quia utraque maxime est eligenda : quia potest esse unum sub altero, ut contineatur ut bonum sub studioso. Et attendendum quod hoc tempore quando continens et contentum maxime dicitur rationis communis, inferius est ex superiore.

Rursum comparando duo quae idem volumus esse ostendere, comparando tertium potest unum alii idem ostendi : si enim est ad tertium cui alterum duorum est idem, et reliquum eidem tertio sit idem, sequitur quod ipsa invicem sunt idem : quaecumque enim eidem sunt eadem, et ipsa sunt eadem : et si eidem non sunt idem, neque ipsa inter se sunt idem.

Amplius considerandum est ex accidentibus : si enim aliqua duo sunt idem

numero et simpliciter, oportet tunc quod quidem accidit uni, accidat et alteri : unde considerandum est in his quae illis accidunt, et etiam in subjectis quibus hoc accidit quae illis accidere dicuntur : nam, sicut diximus, si eadem numero sunt, tunc quaecumque uni eorum accidunt, accidunt et alteri : quia unum est utriusque subjectum : et si aliquo accidentium dissonant, ita quod uni eorum aliquid accidit, quod non alteri, palam est quia non sunt ejusdem subjecti, sed subjecto differunt.

Adhuc autem comparando ea quae videntur eadem ad genus, videndum est si sunt in uno genere vel non, si hoc sit quale, illud autem quantum, vel ad aliquid indicet pro genere : quae enim non sunt ejusdem generis, non erunt idem nomine et diffinitione.

Rursum autem comparando ad genus in motibus, considerandum si utriusque non est idem, sed hoc quidem bonum sive in genere boni, illud autem aliud malum sive in genere mali, quae sunt genera opposita : aut hoc quidem est virtus moralis ad actum ordinata, illud autem scientia, quae sunt genera disparata : tunc enim palam quod non sunt idem quae idem esse dicebantur.

Considerandum etiam si genus quidem duorum sit idem, differentiae autem substantiales constituentes ea non sint idem: tunc enim palam quod non sunt idem quae idem numero et nomine et diffinitione esse dicebantur.

Adhuc autem quando idem genus de utroque praedicatur, sed diversimode acceptum : et si scientia sit illud genus, sed cum scientia duplex est contemplativa et activa quae est prudentia vel ars : de uno autem praedicatur scientia prout est contemplativa, de altero autem prout est activa : tunc enim palam est quoniam non sunt idem quae idem esse dicuntur. Similiter autem considerandum in aliis his similibus quae dicuntur idem secundum quod possunt comparari.