CAPUT I.

Quomodo opportet interrogare et quid et qualiter opponentem ut facilius consensum exigat respondentis.

Dialectica ut jam scientia in primo hujus scientiae libro determinata est: quia ibi dictum est de quibus et ex quibus et ad quae. Ut autem est scientia inquisitiva, sic determinata est in sequentibus libris. Sed dialectica ut est ars opus constituens, et sic ad alterum et ut obviativa et exercitativa (secundum quod frequenter hoc facit) et prout est scientia inquisitiva ad secundum philosophiam disciplinas, in hoc ultimo libro hujus scientiae determinanda est, scilicet prout est ars ad obviationem et ad exercitationem ordinata. Nunc ergo determinanda est, et primo prout est ad obviationem : quia per obviationem venitur ad exercitium. Prout autem est obviativa (quia opponentis principaliter est obviare respondentD oportet quod primo consideretur ex parte opponentis, et secundo qualiter determinetur ut est obviativa respondentis : et isti sunt tres tractatus in quibus perficietur praesens negotium.

Post haec igitur quae de dialectica ut scientia in se considerata in primo libro dicta sunt, et quae dicta sunt de ipsa prout ipsa est inquisitiva et ad disciplinas quae sunt secundum philosophiam ordinata, quae in sex libris consequentibus usque huc determinata sunt, dicendum qualiter et ipsa dialectica prout est ars obviativa, ordinare debet opus suum in disputando ad alterum, cujus oportet eam quaerere consensum: eo quod ex probabilibus procedit : quae quia sunt quae videntur omnibus vel pluribus, non sine consensu respondentis accipi possunt : et dicendum erit hic quomodo oportet interrogare et quid, et cui sit

praeponendum in interrogatione, et qualiter, ut facilius concedatur a respondente. Hoc igitur in hoc libro est dicendum primo.

Sciendum ergo quod opponentem (qui debet locum considerationis invenire unde trahet argumentationem ac propositum problematerminandumconstructive vel destructive) oportet interrogare conclusionem intentam: quia aliter non posset ordinare locum inventum, cum non esset propositum ad quid induceretur. In omnibus praestituendus est finis ut ab illo dirigamur. Secundum autem est, quod interrogata conclusione et loco unde arguendum est invento, tunc oportet cum formare interrogationes proponendas in forma, quibus magis efficiuntur concessibiles a respondente, et ordinare singula ad se invicem et ad seipsum, ut videat quo ordine magis sint concessibilia et verisimiliora ad concedendum. Et haec duo quae apud se facit opponens, unum sunt secundum quod ad finem eumdem sunt ultimum. Reliquum vero et tertium (quod reliquum est quasi secundum in quantum duo praedicata sunt unum in f orma, et tertium est ab eis in quantum duo dicta in numero accipiuntur) jam sic inventa et ordinata dicere sive proponere ad alterum sive respondentem : quia disputatio dialectica commune est opus, et inter duos esse oportet: propter causam quam diximus, quod etiam procedit ex his quae videtur.

Ergo donec inveniant dialectici locum proprium et ordinent inventa, similiter (hoc est, secundum unam similitudinem) se habent philosophi (hoc est,demonstratores) et dialectici in suis propositis considerationibus, in hoc quod neuter proponit ad alterum, sed uterque negotiatur circa medium inveniendum arguendi, et ordinem proponendorum apud seipsum. Jam vero haec quae inventa sunt, ordinare vel interrogare ad alterum et interrogando proponere modum quo magis concessibilia sunt, proprium est dialectici et non demonstratoris : quia in hoc diffe- runt dialecticus et demonstrator, quod hujusmodi negotium dialectici qui interrogat consensum, est ad alterum, et sine consensu alterius procedere non potest : Philosopho autem (hoc est, demonstratorD et etiam dialectico primo inquirenti secundum quod est ad secundum philosophiam disciplinas : tunc enim quaerit apud seipsum dialecticus et non requirit alterius consensum. Ad hos ergo demonstratorem et dialecticum apud se quaerentes, nihil pertinet qualiter ad alterum proponatur, si vera quidem sint et nota per quae faciunt syllogismos : quamvis forte non ponat (hoc est, non concedat) ea ille qui respondet: non enim in talibus consensus respondentis expectatur, quando in esse ipsa vera sunt, et praeaudienti nota antequam proponantur: eo quod talia sunt propinqua eorum, quae sunt ex principio quod per se creditur et est notum per seipsum: et praevideat quod est facile vel contingit accidere per consequentiam ex illis quae sequuntur, sive concedat, sive non concedat ea respondens : non enim probabilia sunt quae videri ex illis judicantur, sed sunt per se vera et nota, et non videri ex his vel illis judicata, sed fortasse in talibus et demonstrator et dialecticus apud se inquirens etiam festinabit statim ex talibus concludens consensum respondentis non expectans : quoniam (id est, eo quod) tales propositiones et maximae notae sunt, et quoad veritatem propinqua sunt illis quae dicuntur maximae propositiones : dicit enim BOEtius, quod tales sunt, quas quisque probat auditas : ex his enim propositionibus veris et notis sic compositis sunt disciplinabiles sive demonstrativi syllogismi. Epilogatur ergo dicendo, loci unde sive a quibus oportet sumere sive trahere argumenta ad problema terminandum, dicti sunt prius in sex libris praecedentibus.