162 COMMENTARIUM

A

rasse autem atque confirmasse per § 47 ; quod dictu nefas. j Obiecta porro argumenta facile eliduntur. Summus enim Pon- i tifex molliores reddidit regulas, salva tamen illarum substantia, quia plura e medio abstulit, quae in veteri iure sanciebantur, pluraque permisit quae non permittebantur, ut collatione insti- tuta patebit. At si in iure novo prohibitio unam lectionem ex- cluderet, non cetera, nec veterum regularum substantiam con- | servasset, et illas fere ex integro abroga sset. Quoad cetera re- sponsio patet ex dictis.

Post haec legere non est sub oculis librum vetitum solum- modo tenere, vel eius vocabula sententiasque aut tacita mentis cogitatione, aut ore pronuntiare, sed etiam ea comprehendere quae leguntur. Sin minus quilibet qui linguam latinam, aut i alia idiomata ignorans, quibus libri vetiti conscripti sunt , me- chanice, ut ita dicamus, illos legeret, excommunicationem incur- reret; quod falsum : cum idcirco perniciosi libri proscripti sint, ne fides moresque hominum inficientur; hoc autem periculo alieni sunt illi qui legendo nihil intelligunt. Atque cum in odiosis versemur, probabili sententia, nec illi excommunicati sunt ha- bendi qui vetitorum librorum lectionem audiunt; etenim hi non legunt; poenis autem legislator non afifecit audientes. Cum tamen hi gravi perversionis suscipiendae periculo se exponant, gra- i viter etiam peccant.

Imprimere est typis vetitae lectionis librum committere; poenasque indictas illi incurrunt qui proximam impressioni ope- ram conferunt, ut editor, typographus , operarii, ni tamen hi ob negatam operam grave sint damnum passuri. Auctorem non p u t a m u s , cum hic illatas poenas incurrat veluti prin- cipalis agens , haeresum scilicet et e r rorum vel inventor, vel sectator; neque iura hominem ob idem 'crimen bis plectunt; excommunicatione praeser t im, qua Ecclesiae consortio et so- cietate pr ivamur; ad quem effectum semel poenam incurrisse sufficit. Neque rei confirmandae desunt exempla. Profecto in- \ ter fidentes, mutilantes, percutientes, capientes, detinentes, vel hostiliter insequentes S. R. Ecclesiae Cardinales, Patriarchas, Episcopos etc. ex Cap. V. Constitutionis Apostolicae Sedis in- currunt excommunicationem speciali modo R. Pontifici reser- vatam. Posset autem homo praepotens et iniquus has omnes actiones committere contra eamdem ecclesiasticam personam, et in eadem temporis continuitate ; ita ut Cardinalem hostiliter