COMMENTARIUM 167

(1) P. Lat. Tom. I, II. in iam cit. Concilii Ramani an, 494 decreto sub Ge- lasio Tertulliani censura haec est: « Opuscula Tertulliani apochrypha), Quo loco apo- crypham non id est quod supposititium, seb indicat libros. « quos nullatenus re- c ip i t catholica et apostolica Romana Ecclesia». P. L. Tom. LIX. 161.

(2) P. G. XI-XVII Origenis autem censura est: « Item Origenis nonnulla opus- « cula, quae vir Beatissimus Hieronymus non repudiat, legenda suscipimus. Reliqua « autem omnia cum auctore suo dicimus esse renuenda. Ibid,

(3) P. G. XIX. XXIV, De Eusebio Caesareensi haec primum habet Gelasii Papae censura. « Item chronica Eusebii Caesareensis, et eiusdem ecclesiasticae histo- « riae libros : quamvis in primo narrationis suae libro tepuerit, et postea in laudi- li aus atque excusatione Origenis schismatici unum censcripserit librum : propter « rerum tamen notitiam singularem, quae ad instructionem pertinent, usquequaque « non dicimus renuendos ». Et haec quidem decreti § 4. Attamen in § 5 legimus « Historia Eusebii Pamphili, apochrypha! » Ibid. 163.

est evidens: etenim libri illi in novo iure ita damnati manent sicut olim damnati fuerunt; atque non ex novo, sed ex antiquo iure eorum sit dimetienda proscriptio.

Alienum autem a veritate non pu tamus , etiam Pium Pa- pam IX in Cap. I. et II. suae Constitutionis minime locutum de veteribus haereticis fuisse, sed de iis qui saeculo XVI et subsequentibus Christi Ecclesiam vexarunt. Patere id arbitra- mur ex verbis Cap. I. eisque credentes, eorumque receptores, fautores, ac generaliter quoslibet eorum defensores. Etenim de pluribus haeresum inventorions, aut de non paucis vetustis haeresibus nostro aevo nomen vix superest; haeretici plurimi in contemptum abierunt; ita ut etiam heterodoxos et incré- dulos nunc pudeat Valentini, Arii, Macedona, ut aliquos recen- seant us, nomina ab orco revocare, quamvis sub alio nomine ipsos errores aliquando instaurare deprehendantur. Qua de causa allegata verba ad eos vix, aut ne vix quidem applicari possunt; scilicet nequeunt ex. gr. haereticorum credentes desi- gnari illi qui Valentini, Arii damnatis placitis faveant; atque ita de reliquis dicendum.

Sed aliquando contingit ut veterum haereticorum scripta non in separatis tantum voluminibus, sed etiam in Collectioni- bus amplissimis inserta reperiantur; pars vero maxima aucto- rum qui in illis continentur, aut plane catholica sit, aut inno- cuae lectionis. Exemplo esse possunt tum Patrologia Graeco-La- tina a Migne edita quae plurima aut haeretica aut erronea scri- pta complectitur; ex. gr. Tertulliani (1) Origenis (2), Eusebii (3),