CAPUT V.

De ratione ad orationem non conclusam.

Est autem sive contingit orationem prohibere concludi, hoc est, problema sive conclusionem prohiberi ne concludatur : quia idem est quaestio, problema, et conclusio. Haec autem prohibitio etiam ne concludatur, contingit quadrupliciter. Hoc enim contingit, aut quia respondens ostendit in quo est falsum, propter quod non concludit, ut paulo ante dictum est. Aut secundo modo ad interrogantem instantiam, hoc est, impedimentum ferre, ne procedat ad conclusionem, ut quaerendo intellectum interrogative propositorum, vel quaestiones laterales juxta propositum propinquas inquirendo , et. contra respondentem quasi improperando ; saepe enim non solvit respondens quidem, ut causam falsitatis ostendat, sed ut faciat quod interrogans non possit longius proferre sive usque ad conclusionem orationem intendere propter multa quaesita. Tertium autem impedimentum est ad interrogata sive ad interrogantem proposita contradicere : accidit enim ex interrogatis non fieri (hoc est, non sequD quod volumus : eo quod non bene, hoc est, debito modo vel ordine vel diminute interrogata sunt: et addito aliquo (hoc est, debito ordine) vel eo quod diminutum est, accidit fieri conclusionem intentam : tale igitur omissum respondens dicere debet contra interrogata de suo officio. Si ergo interrogans non potest propter a se omissa in amplius (hoc est, usque ad conclusionem) suam orationem producere, tunc a respondente ad interrogantem (hoc est, contra interrogantem) erit ferenda instantia cum objurgatione opponentis. Si autem sit impedimentum interrogantis, et non interrogati, ita quod interrogans potest quidem procedere ad conclusionem : tunc respondentis est quaerere instantiam ad interrogata, ut ex ista parte impediat conclusionem , ne aliud propter eam pati videatur. Quarta autem et pessima (quae maximo affligit opponentem) instantia est, quae est ad tempus : prolixius quidem enim respondentes, talibus orationibus instant, ad quae disputare pluris est temporis quam sit praesentis exercitationis, quae est circa principale propositum : et hoc est, quod ante dictum est difficultatis majoris assumptio : et his modis impeditur operans obviative disputans, ne deveniat ad conclusionem intentam.

Epilogaliter ergo dicendo, sicut dictum est prius, instantiae fiunt quatuor modis. Comparando autem istas instantias ad invicem, dicimus quod inter istas instantias sive impedimenta non est solutio orationis non concludentis, nisi prima tantum, ut in ante habito capitulo determinatum est. Reliquae vero tres dictae instantiae non solutiones sed prohibitiones et impedimenta quaedam sunt conclusionum ne fiant contra respondentem, qui prohibere debetne aliud ab opponent e pati videatur.