COMMENTARIUM 169

ctione vero Conciliorum a cl. Dominico Mansi Lucensi Archie- piscopo plurimum aucta, haereticorum epistolae, aliaque scripta lecta et inserta reperiuntur in ipsis Conciliorum Sessionibus et actis, et constituunt partem actorum essentialem, ex quibus deinceps Patrum sententiae atque iudicia prodiere. In ipsis in- super voluminibus habentur sive confutationes opt imae, sive Episcoporum sententiae, quibus prava scripta sugillantur. Qua de causa eiusmodi scripta in hisce duabus collectionibus inserta illam non inducunt animarum perniciem, quam Ecclesia in ve- tandis noxiae lectionis libris cavere vult; imo valde sunt utilia ad veritatem tum historicam, tum dogmaticam detegendam at- que intelligendam.

Huic argumento accedit, in collectionibus praesertim Con- ciliorum non referri integra haereticorum opera, sed epistolas, aut testimonia ex libris excerpta, quae librorum rationem non induunt, quaeque deinceps auferri non possunt, quin authentica Conciliorum acta corrumpantur , aut eorum sensus obscurus reddatur. Nequeunt hinc dici libri, aut sub librorum nomine epistolas et excerpta illa comprehendi, quae nova Leonis XIII lege concludantur.

Accedit etiam, Patrum Scriptorumque opera , et acta Con- ciliorum quae in citatis collectionibus reperiuntur , semper in usu fuisse penes catholicos, viros praesertim Ecclesiae, quin de violata prohibitionis lege conclamatum aliquando fuerit vel a Romanis Pontificibus, vel a ceteris catholici orbis Episcopis. Praestantissimi hinc auctores alienum ab Ecclesiae mente esse non putarunt libros Tertulliani, Origenis, Eusebii legere. Car- dinales de Lugo et de Petra id disertis verbis affirmarunt; et ille quidem De Virtute Fidei Disp. 21, Sect. II, n. 29 scripsit: « In universum ea opera permitti, tum quia iam errores noti « sunt, et nemo de illis curat, tum quia necesse est, quod ma- « neat notitia eorum errorum, quales fuerint, ut constet cur fue- « rint damnati, et quia multa alia ad mores antiquae Ecclesiae « spectantia, et vera dogmata in eis continentur, quae aliunde « constare nobis non possunt. Quae ratio non procedit in scri- « ptis novorum haereticorum, in quibus licet aliqua etiam utilia « reperiantur , eadem tamen melius et tutius apud catholicos «scriptores legen tur, et cum eorum haereses abolitae nondum « sint periculum maius est, ne horum librorum lectione p r o - « pagentur ». Alius autem: « Tertulliani et Origenis opera etsi