170 COMMENTARIUM

« aliquas haereses contineant, tamen quia egregia continent « bona, eorum lectio passim permittitur. Ita etiam Eusebii Cae- « sariensis, Novatiani et aliorum opera propter aliquod boni ab « antiquis Patribus retenta fuerunt et pluries perlecta ». Com- ment, ad Constit. Apost. 1. pag. 134. Qua de causa his colle- ctionibus aptare plus minus possumus verba quae de divinis Lactantii Institutionibus protulit S. Ieronymus in Ep. 84 ad Pammachium et Oceanum: « Lactantius in libris suis et ma- « xime in epistolis ad Demetr ianum, Spiritus sancti omnino « negat substantiam, et errore iudaico, dicit eum vel ad Patrem « referri, vel ad Filium, et sanctificationem utriusque personae « sub eius nomine demonstrari. Quis mihi interdicere potest, « ne legam Institutionum eius libros, quibus contra gentes scri- « psit fortissime, quia superior sententia detestanda est? » P. L. Tom. XXII. 748. Putandum, scilicet, est pro hisce collectionibus eamdem etiam nunc tolerantiam vigere.

Relate autem ad alias profanorum scriptorum collectiones, cum in iis integra auctorum vetita opera referantur, quin aut correctionibus, aut confutationibus aliquibus munita fuerint, exi- stimandum est integram collectionem prohibitam manere, cum veluti quid unum consideretur. Si tamen opera separatim ven- dantur, cum hoc in casu ratio collectionis cesset, libri quidem qui proscripti erant, proscripti manent , non autem reliqui in quibus nihil reprehensione dignum occurrit.

Attamen indicta prohibitione illi excipiuntur libri qui per haec generalia decreta permittuntur ; scilicet Romanus Ponti- fex criterium exhibet ad illos dignoscendos; nam dicit esse illos, qui per haec decreta generalia permittuntur.

Advertendum est igitur, in generalibus Novi Iuris decretis permitti acatholicorum libros de religione tractantes, si constet, nihil in eis contra fidem catholicam contineri (§ 30); tum illos qui quamvis de religione ex professo non tractent, obiter tamen fidei veritates attingunt, sensu certe non catholico (§ 4); tum alios, ut instituta ius vetus inter et novum comparatione pa- tescit. Qua de causa libri omnes ante annum 1600 sive per Con- cilia oecumenica, sive per Romanae Sedis Antistites proscripti, qui cadunt sub praedictis paragraphis, de cetero prohibiti non sunt habendi. Hinc, ut aliquod exemplum afferamus, Historia Ec- clesiastica Eusebii Caesariensis, atque aliorum libri, in quibus

i