COMMENTARIUM 173

ctantur. Hi autem sunt libri ab incredulis praesertim conscripti; iis scilicet, qui vel existentiam, vel Christi divinitatem, aut ipsa motiva credibilitatis fidei negant; divinas scripturas aut non di- vinitus inspiratas, aut suppositias, aut mendaces traducunt. At- que tales sunt : Ernest Renan. Vie de Jésus; eiusdem Les Apo- tres; Dupuis, Origine de tous les eultes etc.; atque in genere Rationalistarum et Positivistarum omnium libri ; cum enim hi su- pernaturalia negent, atque id tantum admittendum esse defen- dant quod sub experientia cadit, necessario ad evertenda reve- latae cuiuslibet religionis fundamenta ducuntur; atque idipsum de Deistis et Naturalistis dicatur.

Atque horum libros proscriptos esse decernit legislator quia religionis fundamenta utcumque evertunt; argumentis scilicet ex quocumque fonte corrogatis, historia, ex. gr. sive civili sive religiosa, ex philosophia, aut naturalibus scientiis, physica, astro- nomia, geologia, , vel ex aliis ex corrupto ingenio petitis argu- mentis; demum in derisum et ridiculum ipsa religionis dogmata vertendo; quod est maximum Woltairii a rgumentum; derisio enim argumenti quaedam species est, quo sacra impetuntur, demonstranturque non reverentia atque honore plurimo, sed risu digna.

Sed num ne illud utcumque eos etiam designat qui impiis imaginibus religionis fundamenta evertere conentur? Equidem hoc in loco non arbitramur, cum de libris agatur. De imagi- nibus insuper duplex hypothesis fingitur. Aut in unum volu- men colligantur; et hac in hypothesi collectio erit impiarum imaginum, non liber; aut textui sparsa inseruntur; et cum con- stet idcirco ab auctoribus inseri, ut sub oculis et in conspectu ponant id de quo in textu agitur, u n u m erit idemque crimen, quod duplici eaque maxima excommunicationis poena speciali modo Romano Pontifici reservata, de qua in § 47, plecti neque debet neque potest.

41. Acatholici ii dicuntur et sunt, qui aut fidem catholicam non profitentur, aut extra catholicam versantur Ecclesiam ; hae- retici hinc et schismatici universi sub vocabulo comprehendun- tur, non tamen increduli, et apostatae proprie dicti, cum hi nul- lam fidem supernaturalem admittant, et nulli Ecclesiae quae Christi fidem profiteatur, adhaereant. Acatholicus autem stricto sensu est qui ad Ecclesiam catholicam non pertinet, neque vi sua innuit pertinere non debere neque ad Ecclesiam christia-