sig. I.

Hortus conclusus, quasi duplici clausura corporalis et spiritualis virginitatis. Augustinus : " Virginitas est in carne corruptibili perpetuae incorruptionis propositum. " Idcirco bis appellatur Maria hortus conclusus, conclusus in concipiendo, conclusus in pariendo, et post partum retinens integritatis signaculum. Unde et ter dicitur porta clausa . Cantic.IV, 12, bis dicitur hortus conclusus, quia hortus hic beata Virgo fructum fecit activae et contemplativae, vel praeceptorum et consiliorum, vel quia ibi est spiritualis habitatio saecularium et contemplativorum, vel praelatorum et subditorum, vel Judaeorum et gentilium conversorum ad fidem. Unde ei dicitur, Psal. lxxxvi, 7 : Sicut laetantium omnium habitatio est in te.

Item, Hortus conclusus. Plantaverat quidem Dominus Deus hortum voluptatis a principio, sicut dicitur, Genes.II, 8, scilicet paradisum, in quo posuerat lignum vitae, cujus usum amisimus, quia conclusus non fuerat hortus ille. Unde, Job, III, 10, dicitur de satana : Non conclusit ostia ventris qui portavit me, nec abstulit mala ab oculis meis. Quasi diceret : Aperuit satanas ostia paradisi, de quo quasi foetus de ventre genus humanum exivit: quae ostia si non aperuisset, ablata essent mala ab oculis meis. Sed ad remedium hujus mali fecit Dominus alium paradisum, scilicet Virginis uterum, in quo plantavit aliud lignum vitae, scilicet Christum, et ita conclusit hunc hortum, ut nulli hosti, nulli maligno ejus pateret ingressus. Nec semel tantum, sed iterum dicitur hic hortus conclusus, et ipsa iteratio veritatis confirmatio est.

Aliter: Venter in quo nobis data est prima vita, fuit paradisus terrestris, cujus introitum diabolus non clausit nobis, id est, ad utilitatem nostram, sed per peccatum aperuit, et inde nos ejecit. Et hoc est quod dicit diabolo : Quia non conclusit ostia ventris, qui portavit me in statu innocentiae, nec abstulit mala ab oculis meis, sed potius intulit per dejectionem in hanc miseriam. Conclusit autem hunc hortum beata Trinitas : quia potentia Patris munivit Virginem contra diaboli violentiam, sapientia Filii contra fraudulentiam diaboli, bonitas Spiritus sancti contra ejusdem malitiam. Item, Pater potens contra extollentiam superbiae, Filius sapiens contra insipiditatem gulae et luxuriae, Spiritus sanctus benignus contra crudelitatem avaritiae. Nec solum hortus conclusus, sed et fons signatus appellatur hic hortus qui designatur per terrestrem paradisum, in quo positus est secundus Adam, scilicet Christus velut in horto foecunda ne esuriret, et in fonte gratiam ne sitiret. Conclusit autem Dominus hunc hortum tam fortiter, et hunc fontem signavit tam firmiter, ut draconem pervigilem omnino lateret, et leonem rugientem longe a se excluderet, et nec una quidem pateret rimula qua posset introspicere subtilis astutia inimici. Conclusus est etiam hortus iste humano intellectui: quia,sicut dicitur, Eccli.XXIV, 38 : Infirmior, illo rege scilicet nato de David, non investigabit eam.

Quinque sunt clausurae in Maria. Prima ab exteriori diligentissima suorum quinque sensuum custodia. Siquidem juxta sententiam illam Ecclesiastici, xxviii, 28, sepiverat Virgo aures suas spinis, ne audiret linguam nequam. Et foedus pepigerat cum oculis suis, ut nec cogitaret de homine . Ori suo fecerat ostia, ne caperetur in verbo indiscipli- nato, et sic de aliis sensibus. Vel, sepes haec angelica custodia, Isa. v, 1 et 2 : Vinea facta est dilecto..., et sepivit eam. Vinea haec beata Virgo, cui dicitur: Angelis suis Deus mandavit de te , etc. E contrario dicitur de anima reproba paulo post: Auferam sepem ejus . Glossa, id est, Angelorum custodiam. Vel, sepes haec lex divina, quam dum dissipat, mordebit eum coluber, idest, diabolus.

Secunda clausura ab interiori, scilicet fossatum voluntariae paupertatis. Fossatum vacuatum a terra per contemptum mundanae prosperitatis, et largam erogationem substantiae temporalis. Unde: Manum suam aperuit inopi . Profundum per demissionem timorosae humilitatis : quia in tantum profunda et dilatata est, ut magni. Dei capax efficeretur. Sancta enim timoratio sensum proprium depauperat, quod bene apparuit in ea quando quaesivit: Quomodo fiet istud ? nolens inniti proprio sensui, quamvis bene sciret virginitatem non perituram. Dilatatum per amplitudinem eximiae charitatis : exhibuit enim Filio Dei septem opera misericordiae de propria substantia, implens illud Proverbiorum, iii, 9 : Honora Dominum de tua substantia. Petrarum per soliditatem patientiae singularis. Unde dicit ei sapientia Dei, Isa. liv, 11 : Ecce ego sternam per ordinem lapides tuos. ''Mundissimum per amorem et votum perpetuae virginitatis, quae ab ea omnem faetorem exclusit immunditiae carnalis. Aquosum per inexhaustam multitudinem pietatis, et abundantiam lacrymarum, maxime tempore Dominicae passionis.

Tertia clausura murus multiplex. Protectio divina. Si enim Dominus in circuitu populi sui, multo fortius in circuitu matris suae. Unde de ea dicitur, Isa. XXVI, 1 : Salvator ponetur in ea murus, etc Virtus omnimoda. Proverb.xxv, 28 : Sicut urbs patens et absque murorum,

id est, virtutum, ambitu. Multitudo gratiarum quasi aquarum. Exod.XIV, 22 : Erat aqua quasi murus, etc. Aquae maris, gratiae Mariae. Nahum, iii, 8: Aquae in circuitu ejus.., aquae muri ejus. Munis alius quasi duplex, scilicet innocentia mentis, et puritas virginalis. Vel, murus firmitas sancti propositi, vel obduratio rectae consuetudinis, vel justitiae munimentum, vel murus fidei fundatus super fundamentum charitatis. Operatio bona molliens animam contra omne genus peccati, et ipsa omnia misericordiae opera exhibuit Filio suo egeno et mendico.

Quarta clausura, aqua circumquaque currens, ipsam undique muniens, plenitudo totius gratiae. Nahum, m, 8: Aquae in circuitu ejus.

Quinta, discreti censura silentii, quae velut quaedam clausura possessiones virtutum suarum conservabat. Isa. xxxii, 17 : Custos sive cultus justitiae silentium. Et ubi non est spes haec, facile decipitur possessio virtutum et meritorum . Ideo etiam comparatur ipsa fluvio Physon , quod interpretatur os papillae, titulo, quod Maria fluvius, et est optima concordantia.

Fuit hic hortus conclusus, Ut laterent ipsius interiora pulcherrima. Unde in Canticis toties dicitur de Virgine : Absque eo quod intrinsecus latet .

Ne transire per eum addiscerent incircumcisus et immundus . Nulla enim astutia serpentis antiqui irrumpere potuit in hunc hortum, sicut fecerat in paradisum terrestrem.

Ne ad ipsum deflorandum praesumeret manum apponere diabolus ut adulter.

Ne viror ipsius posset a bestiis conculcari vel depasci. Isa. xxxv, 9 : Non erit ibi leo, et mala bestia non ascendet per eum.

Ut ab horto deliciarum arcerentur mundi concupiscentia), fectores carnalitatem, venenata malitiae, quorum nullum admisit cogitatu, desiderio, vel consensu. In hoc etiam notatur, quod beata Virgo vere fuit solitaria, et non vagabunda.

Ne secreta quiete vacuaretur : quia ad hoc praeparabatur ut Filius summi regis requiesceret ibi, qui dicit de eo : Haec requies mea , etc.

Firmatus clave, illa scilicet clave viri David, quae claudit et memo aperit, et e converso, de qua legitur, Isa, XXII, 22, et Apocal.III, 7. Clavis enim tria habet officia : quia claudit, aperit, et conservat. Clavis David, gratia sapientiae spiritalis, vel potestas claudendi et aperiendi Scripturas. Ideo dicitur clavis David, qui fuit vir propheta, et multa scripsit. Hac etenim clave Christus ineffabiliter et sibi reservavit in Virgine genitale secretum, ad condendum in ea mirabile sacramentum, et Virgini servavit integrum virginale signaculum, sicut dicit beatus Bernardus. Hac etiam clave firmavit cor ejus contra omnem concupiscentiam, quando inspiravit ei votum et desiderium perpetuae virginitatis. Aperuit autem intellectum ejus ad credendum, et affectum ad. diligendum. De primo dictum est ei, Luc. I, 45 : Beata quae credidisti, etc. De secundo, Cantic. viii, 6 : Fortis est ut mors dilectio, scilicet ejus. Aperuit aurem ejus, quando verba angelica diligenter audivit et prudenter discussit cogitans qualis, id est, quam nova, quam inaudita, quam perutilis, quam admirabilis, quam suavis, et quam dulcis esset illa salutatio. Unde et ipsa cum Filio suo dicit, Isa. L, 5 : Dominus Deus aperuit mihi aurem : ego autem non contradico, etc, Aperuit cor ejus ad credendum et consentiendum verbis angelicis. Unde dixit ei Elisabeth, Luc. l, 45 : Beata quae credidisti, etc.

Aperuit os ad consensum suum exprimendum et humiliter exorandum, ut

fieret quod ei promittebatur. Unde dixit, Luc, I, 38 : Ecce ancilla Domini, fiat mihi, etc. Item, aperuit os ejus ad gratias agendum de perceptis beneficiis. Unde dixit, Luc. I, 46 : Magnificat anima mea Dominum. Item, ad totum attribuendum creatori. Unde, Ibid, v . 49 : Fecit mihi magna qui potens est, etc. Reseravit etiam cor et mentem ejus ad omnia memoriter retinenda, quae de Filio dicebantur. Unde, Luc. II , 19, et 51, bis dicitur de ea quod conservabat omnia verba haec, conferens in corde suo. Nec solum haec, sed et sensum ejus hac clave aperuit ad intelligentiam omnium Scripturarum et omnia mysteria sapientiae. Aperuit etiam os ejus in medio Ecclesiae primitivae, quando docuit Apostolos tamquam in gratia Novi Testamenti.

Item, Hac clave Dominus aperit corda ad intelligentiam fidei, ora ad praedicationem verbi, intellectus Scripturarum et naturas rerum, sensum ad cognitionem, affectum ad devotionem, linguas Doctorum ad docendum, corda populorum ad credendum.

Item, De hac clave, Apocal. iii, 7 : Haec dicit Sanctus ei Verus, qui habet clavem David, etc. Item, Haec clavis crux, per quam aperta sunt sacramenta Ecclesiae : quod signatum est in scissione veli. Quod dicti sanctus, refertur ad. Patrem qui dicit, Levit.XI, 44: Sancti estote, quia ego sanctus sum. Verus ad Filium qui dicit, Joan. XIV, 6 : Ego sum veritas. Qui verus est in solvendo promissa. II ad Corinth. I, 20 : Quotquot enim promissiones Dei sunt, etc. Qui habet clavem David quoad Spiritum sanctum, cujus benignitate aperiuntur Scrinturae, et habetur usus cla- vi um.

Seratus, id est, munitus sera virginitatis, quae numquam fuit reserata a Deo vel homine, nec transivit per eam pollu-

tio . Ideo dicitur Mariae in Psalmo cxlvii, 13 : Confortavit Dominus seras portarum tuarum. Unde etiam prosaice quidam :

Ave, lucis janua. Portarum praecipua, Patens regi gloriae.

Qui servavit veniens, Nec confregit exiens, Seras pudicitiae.

Figurata fuit haec sera, Judicum, IV , 21, ubi dicitur, quod. Jahel quae designabat Mariam, clavo tabernaculi sui et malleo Sisaram interfecit. Et appellatur clavus tabernaculi cavilla, qua firmabatur tabernaculum, quod signatur uterus virginalis, cujus sera fuit virginitas. Malleolus vero haberis figuram thau, figurabat crucem. Et his duobus interfectus est Sisara, qui interpretatur exclusio gaudii, et designat diabolum, clavo scilicet faecundae virginitatis, et malleo crucis interfectum : ad hoc enim tota invigilat intentio diaboli, ut nos a gaudio aeterno excludat, et gaudium aeternum a nobis.